ΟΗΕ: Δυσχεραίνουν οι συνθήκες για τους πρόσφυγες

Τα 42 εκατομμύρια έφτασε στα τέλη του περασμένου έτους ο αριθμός των βίαια ξεριζωμένων λόγω συρράξεων και διώξεων παγκοσμίως, καθώς ο ρυθμός του επαναπατρισμού παρουσίασε απότομη επιβράδυνση και περισσότερες μακροχρόνιες συρράξεις κατέληξαν σε καταστάσεις παρατεταμένου εκτοπισμού. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) «Παγκόσμιες Τάσεις» που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, στον συνολικό αυτό αριθμό περιλαμβάνονται 16 εκατομμύρια πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο καθώς και 26 εκατομμύρια εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της χώρας τους.

Όπως αποκαλύπτεται στη νέα έκθεση, το 80% των προσφύγων του κόσμου και η συντριπτική πλειοψηφία των εσωτερικά εκτοπισμένων - μια ομάδα πληθυσμού με την οποία η Υ.Α. ασχολείται ολοένα και πιο ενεργά- εντοπίζονται σε αναπτυσσόμενα κράτη. Πολλοί είναι ξεριζωμένοι εδώ και χρόνια, χωρίς ελπίδα στον ορίζοντα.

Παρότι ο συνολικός αριθμός των 42 εκατομμυρίων ξεριζωμένων στα τέλη του περασμένου έτους συνιστά μείωση περίπου 700.000 ανθρώπων σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, οι νέοι εκτοπισμοί που έλαβαν χώρα το 2009 -και δεν αντανακλώνται στην ετήσια έκθεση- έχουν ήδη αντισταθμίσει κατά πολύ την πτώση αυτή.

«Το 2009, έχουμε ήδη γίνει μάρτυρες σημαντικών νέων εκτοπισμών, ιδιαίτερα στο Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα και τη Σομαλία», δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Αντόνιο Γκουτέρες. «Παρότι κάποιοι από αυτούς τους εκτοπισμούς ενδέχεται να είναι μικρής διάρκειας, άλλοι μπορεί να χρειαστούν χρόνια, ακόμα και δεκαετίες, προκειμένου να επιλυθούν. Εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε πολυάριθμες καταστάσεις μακροχρόνιου εσωτερικού εκτοπισμού σε χώρες όπως η Κολομβία, το Ιράκ, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και η Σομαλία. Κάθε μία από αυτές τις συρράξεις έχει επίσης παράγει πρόσφυγες που τρέπονται σε φυγή πέραν των συνόρων της πατρίδας τους».

Η έκθεση απαριθμεί 29 διαφορετικές ομάδες 25.000 ή και περισσότερων προσφύγων σε 22 κράτη που ζουν εξόριστοι εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια, χωρίς να διαφαίνονται άμεσες λύσεις. Αυτό σημαίνει πως τουλάχιστον 5,7 εκατομμύρια πρόσφυγες ζουν σήμερα μετέωροι.

Ολοένα και λιγότεροι επιστρέφουν στην πατρίδα

Περίπου 2 εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένοι κατάφεραν να επιστρέψουν στις εστίες τους το 2008, αριθμός μειωμένος σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Ο αριθμός των προσφύγων που επαναπατρίστηκαν (604.000) μειώθηκε κατά 17%, ενώ ο αριθμός των εσωτερικά εκτοπισμένων που επέστρεψαν στις εστίες τους (1,4 εκατομμύρια) μειώθηκε κατά 34%. Ο επαναπατρισμός αποτελεί κατά παράδοση τη σημαντικότερη βιώσιμη λύση για τους πρόσφυγες, και εντούτοις ο αριθμός των επαναπατρισθέντων το 2008 ήταν ο δεύτερος χαμηλότερος των τελευταίων 15 ετών. Η μείωση αυτή οφείλεται εν μέρει στις επιδεινούμενες συνθήκες ασφαλείας, ιδιαίτερα στο Αφγανιστάν και το Σουδάν.

«Είναι μια ένδειξη πως οι μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις επαναπατρισμού που παρατηρούνταν στο παρελθόν έχουν επιβραδυνθεί», αναφέρει η έκθεση, σημειώνοντας πως περίπου 11 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν επιστρέψει στις εστίες τους την τελευταία δεκαετία -οι περισσότεροι με την αρωγή της Υ.Α.

Το 2008, η Υ.Α. πρότεινε 121.000 ανθρώπους για μετεγκατάσταση σε τρίτες χώρες, και περισσότεροι από 67.000 αναχώρησαν για τη νέα τους πατρίδα με τη βοήθειά της.

Από τον συνολικό αριθμό των ξεριζωμένων ανθρώπων παγκοσμίως, 25 εκατομμύρια υπάγονται στην εντολή της Υ.Α., συμπεριλαμβανομένου και ενός αριθμού-ρεκόρ 14,4 εκατομμυρίων εσωτερικά εκτοπισμένων -από 13,7 εκατομμύρια που ήταν το 2007- και 10,5 εκατομμυρίων προσφύγων. Οι υπόλοιποι 4,7 εκατομμύρια πρόσφυγες είναι Παλαιστίνιοι υπό την εντολή της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ.

Τα τελευταία χρόνια, και βάση της διαδικασίας μεταρρύθμισης του ΟΗΕ, έχει αυξηθεί σταδιακά ο ρόλος της Υ.Α. όσον αφορά την παροχή βοήθειας στους εσωτερικά εκτοπισμένους, πέραν της παραδοσιακής εντολής της για την προστασία και την ανακούφιση προσφύγων που έχουν διασχίσει διεθνή σύνορα. Από το 2005 μέχρι σήμερα, η υπηρεσία είδε τον αριθμό των εσωτερικά εκτοπισμένων τους οποίους φροντίζει να υπερδιπλασιάζεται.

Κολομβία: OΙ περισσότεροι εσωτερικά εκτοπισμένοι

Η Κολομβία έχει έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς εσωτερικά εκτοπισμένων στον κόσμο, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για περίπου 3 εκατομμύρια. Το Ιράκ είχε περίπου 2,6 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους στα τέλη του 2008 -μόνο τα τελευταία τρία χρόνια, εκτοπίστηκαν 1,4 εκατομμύρια. Στο Νταρφούρ του Σουδάν υπήρχαν περισσότεροι από 2 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι. Η αναζωπύρωση των ενόπλων συρράξεων στην ανατολική Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τη Σομαλία αύξησε πέρυσι τον συνολικό αριθμό των εσωτερικά εκτοπισμένων στα 1,5 εκατομμύρια και 1,3 εκατομμύρια αντίστοιχα. Η Κένυα βίωσε εκτεταμένους νέους εσωτερικούς εκτοπισμούς στις αρχές του έτους, ενώ η ένοπλη σύρραξη στη Γεωργία υποχρέωσε άλλους 135.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Αυξημένοι εκτοπισμοί παρατηρήθηκαν επίσης το 2008 στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα και την Υεμένη.

Ο πληθυσμός των προσφύγων που τελεί υπό την εντολή της Υ.Α. μειώθηκε πέρυσι για πρώτη φορά από το 2006, εξαιτίας του εθελοντικού επαναπατρισμού και της αναθεώρησης προς τα κάτω των εκτιμήσεων για τον αριθμό των προσφύγων και των ανθρώπων σε «παρόμοιες με προσφυγικές καταστάσεις» από το Ιράκ και την Κολομβία. Το 2008, ο αριθμός των προσφύγων ήταν 10,5 εκατομμύρια, από 11,4 εκατομμύρια το 2007. Όμως ο αριθμός των αιτούντων άσυλο που κατέθεσαν μεμονωμένα αιτήσεις αυξήθηκε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, φτάνοντας τις 839.000 -αύξηση 28%. Ο μεγαλύτερος αποδέκτης ατομικών αιτήσεων ήταν η Νότια Αφρική (207.000), ενώ ακολούθησαν οι ΗΠΑ (49.6000 -εκτίμηση της Υ.Α.), η Γαλλία (35.400) και το Σουδάν (35.100).

Τα αναπτυσσόμενα κράτη φιλοξενούσαν το 80% όλων των προσφύγων, γεγονός που αναδεικνύει το δυσανάλογο βάρος που επωμίζονται οι χώρες εκείνες με τις λιγότερες δυνατότητες να το αντέξουν, καθώς και την ανάγκη διεθνούς στήριξης.

Οι χώρες που φιλοξενούσαν τους μεγαλύτερους πληθυσμούς προσφύγων το 2008 ήταν το Πακιστάν (1,8 εκατομμύρια), η Συρία (1,1 εκατομμύρια), το Ιράν (980.000), η Γερμανία (582.700), η Ιορδανία (500.400), το Τσαντ (330.500), η Τανζανία (321.900) και η Κένυα (320.600). Οι σημαντικότερες χώρες προέλευσης ήταν το Αφγανιστάν (2,8 εκατομμύρια) και το Ιράκ (1,9 εκατομμύριο) -από αυτές προέρχεται το 45% όλων των προσφύγων υπό την ευθύνη της Υ.Α. Στις υπόλοιπες χώρες προέλευσης περιλαμβάνονταν η Σομαλία (561.000), το Σουδάν (419.000), η Κολομβία, συμπεριλαμβανομένων ανθρώπων σε καταστάσεις παρόμοιες με εκείνες των προσφύγων (374.000) και η Λ.Δ. του Κονγκό (368.000).