«Μίλα μου»: Η αγαπημένη παιδική συγγραφέας Μαρίνα Γιώτη παρουσιάζει το νέο της βιβλίο
Ένα βιβλίο για την ψυχική ενδυνάμωση και τη διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων που κλείνουν μέσα τους τα παιδιά - Το protothema.gr συνάντησε την αγαπημένη συγγραφέα
Η Μαρίνα Γιώτη, αγαπημένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων, επιστρέφει με το νέο της βιβλίο «Μίλα μου» από τις εκδόσεις Διόπτρα, που αναδεικνύει τη σημασία της συναισθηματικής επικοινωνίας και της ψυχικής ενδυνάμωσης στα παιδιά.
Μέσα από την αλληγορική ιστορία της μικρής ΑΝ, που κουβαλά ένα αόρατο «βάρος», το οποίο γίνεται όλο και πιο ασήκωτο, η συγγραφέας προσεγγίζει με τρυφερότητα και κατανόηση το θέμα του παιδικού άγχους. Το βιβλίο τονίζει την αξία της φιλίας και τη σημασία τού να μοιράζεσαι τα συναισθήματά σου με ανθρώπους που σε αγαπούν και σε στηρίζουν. Η ιστορία, αν και απευθύνεται σε μικρά παιδιά, καταφέρνει να μιλήσει και στους ενήλικες, υπενθυμίζοντάς τους πως η ψυχική ανθεκτικότητα ξεκινάει από την ικανότητα να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας.
Το protothema.gr συνάντησε τη Μαρίνα Γιώτη με αφορμή το «Μίλα μου». Οπως εξήγησε η συγγραφέας, το βιβλίο της στοχεύει να αποτελέσει εργαλείο για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να τα εκφράζουν. Η κ. Γιώτη τονίζει επίσης την ανάγκη να μιλάμε στα παιδιά για δύσκολα θέματα με τρόπο που να κατανοούν, χρησιμοποιώντας συμβολισμούς και ιστορίες. Επιπλέον, εκφράζει την ανησυχία της για τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών από παιδιά και την επίδρασή τους στην προσοχή, την ψυχική υγεία και τη συγκέντρωσή τους, και προτείνει την ανάγνωση έντυπων βιβλίων ως «αντίδοτο» στα προβλήματα που προκαλούν οι οθόνες.
Ποια είναι τα θέματα που θέλετε να θίξετε με το νέο σας βιβλίο;
Το Μίλα μου είναι ένα βιβλίο για την ψυχική ενδυνάμωση μέσω της διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων, όπως το άγχος, η θλίψη, ο φόβος, αλλά και για τη δύναμη της φιλίας. Θεωρώ σημαντικό να μάθουμε στα παιδιά μας από νωρίς να μιλάνε σε ανθρώπους που αγαπούν και εμπιστεύονται για αυτά που τα βαραίνουν.
Γιατί άγχος; Υπάρχει σε τόσο μικρές ηλικίες;
Τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά την πανδημία, παρατηρείται σημαντική αύξηση του παιδικού άγχους παγκοσμίως σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Αν και το προσωρινό άγχος ως συναίσθημα μπορεί να είναι μια φυσιολογική αντίδραση προσαρμογής που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της ζωής και, σε πολλές περιπτώσεις, θεωρείται δημιουργικό, υπάρχει και η υπερβολική εκδήλωσή του που προκαλεί δυσλειτουργικά συναισθήματα και αντίστοιχα προβληματικές συμπεριφορές.
Στα παιδιά μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορες μορφές, όπως ο φόβος αποχωρισμού, ο φόβος του σκοταδιού, ο φόβος για τους αγνώστους, o φόβος της απώλειας, η ανησυχία για την επιτυχία στο σχολείο κ.ά.
Το παιδικό άγχος μπορεί να αποδειχτεί συντριπτικό τόσο για το παιδί όσο και για τον γονέα, αλλά είναι αντιμετωπίσιμο. Το βιβλίο πραγματεύεται την αναγνώριση και κυρίως τη διαχείριση αυτών των αρνητικών συναισθημάτων. Πόσοι γονείς από εμάς δεν θέλουμε να πούμε «μίλα μου» στο παιδί μας και να καταφέρουμε να φτιάξουμε νωρίς έναν δίαυλο επικοινωνίας που να παραμείνει ανοιχτός, αν είναι δυνατόν, εφ’ όρου ζωής;
Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις για «μεγάλα» και δύσκολα θέματα σε μικρά παιδιά;
Κλείσιμο
Στα παιδιά μπορείς να μιλήσεις για τα πάντα αρκεί να χρησιμοποιήσεις λέξεις, συμβολισμούς και ιστορίες με τις οποίες ταυτίζονται και καταλαβαίνουν.
Ποια ήταν η έμπνευσή σας για το «Μίλα μου»;
Σε κάθε μου βιβλίο κάνω μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συναντώ και μιλώ με χιλιάδες παιδιά, γονείς και δασκάλους. Συνήθως μετά την περιοδεία αποφασίζω και το θέμα του επόμενου βιβλίου μου.
Το παιδικό άγχος και μια σειρά από ψυχολογικά «βάρη» που κουβαλούν τα παιδιά στην καρδιά τους, ειδικά μετά την πανδημία, ήταν ένα θέμα που εμφανιζόταν ως ανησυχία στις περιοδείες μου με μεγάλη συχνότητα τα τελευταία δύο χρόνια. Συχνά άκουγα για κρίσεις πανικού σε παιδιά δημοτικού.
Νομίζω ότι τα σημερινά παιδιά ανήκουν σε μια γενιά που ο κόσμος τους για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα σταμάτησε· έρχονται συνεχώς σε επαφή με κακές ειδήσεις μέσω των τηλεοράσεων και των κινητών· ακόμα τους μεταφέρουμε χωρίς να το θέλουμε τα δικά μας άγχη. Λόγω όλων αυτών, κουβαλούν πολύ μεγάλο βάρος –άγχος ή φόβο– και δεν ξέρουν πώς να το διαχειριστούν.
Ήθελα να δώσω ένα εργαλείο στους γονείς και στους εκπαιδευτικούς για να βοηθήσουν τα παιδιά «να μιλήσουν», να ανοιχτούν και να καταλάβουν ότι η έκφραση όσων τα βαραίνουν μπορεί να είναι λυτρωτική. Άλλωστε, λέγεται ότι «το πρώτο βήμα ανθεκτικότητας στην ψυχική υγεία είναι να μπορείς να μιλάς γι’ αυτήν (Dr. Deborah Gilboa)».
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και το γεγονός ότι η διάρκεια συγκέντρωσης των παιδιών συνεχώς μειώνεται επηρεάζει τον χώρο του παιδικού βιβλίου;
Δεν επηρεάζει τόσο τις ηλικίες που απευθύνονται τα δικά μου βιβλία, δηλαδή 4 έως 9 ετών. Οι γονείς με παιδιά αυτής της ηλικίας καταλαβαίνουν τη σημασία των βιβλίων στην ανάπτυξη τόσο του εγκεφάλου όσο και σημαντικών δεξιοτήτων των παιδιών, οπότε συνεχίζουν να αγκαλιάζουν τα καλά βιβλία και να τα διαβάζουν στα παιδιά τους.
Δυστυχώς, στις μεγαλύτερες ηλικίες κατά τις οποίες τα παιδιά αποφασίζουν μόνα τους πώς θα περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους –ο οποίος μάλιστα μειώνεται αισθητά εξαιτίας του υπερβολικού όγκου μαθημάτων και της χρήσης των κινητών–, δημιουργείται το πρόβλημα. Και το λέω πρόβλημα, γιατί πλέον οι έρευνες που έρχονται στο φως της δημοσιότητας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η γενιά της κόρης μου, που σήμερα είναι 16 ετών, είναι η πρώτη γενιά που είχε το internet στην τσέπη της. Από το 2011 που είχαμε τα πρώτα smartphones και αλόγιστα τα δώσαμε σε παιδιά δημοτικού έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά. Δεν βγάζω τον εαυτό μου ως γονιό έξω από αυτό. Δεν ξέραμε, ήταν κάτι εντελώς καινούριο, αλλά τώρα πια αρχίζουμε και καταλαβαίνουμε πώς επηρεάζουν οι οθόνες την ψυχολογία και το μυαλό των παιδιών μας. Έχουν περάσει κάποια χρόνια και βλέπουμε τα αποτελέσματα, έχουμε τις πρώτες έρευνες. Βλέπουμε όλοι το μετρήσιμο πια πρόβλημα της διάσπασης προσοχής σε παιδιά και ενήλικες, της κατάθλιψη και φυσικά του μη διαχειρίσιμου άγχους ειδικά σε κορίτσια, αλλά και σε αγόρια. Δεν μιλάμε μόνο για την εφηβεία, καθώς το πρόβλημα του άγχους και της διάσπασης προσοχής παρατηρείται έντονα και σε παιδιά δημοτικού.
Είστε από τις πλέον αγαπημένες συγγραφείς παιδικών βιβλίων. Τι έχετε αποκομίσει από το ταξίδι σας σε αυτόν τον χώρο;
Τα τελευταία δέκα χρόνια, η αγάπη των μικρών αναγνωστών μου αλλά και η προτίμηση των γονιών και των δασκάλων έχουν υπάρξει τεράστια χαρά και τιμή για μένα. Σε αυτό το διάστημα είδα ότι το βιβλίο είναι αποστολή και πλέον ξέρουμε με επιστημονικές έρευνες τα σημαντικά οφέλη της ανάγνωσης για τον εγκέφαλο των παιδιών και των ενηλίκων.
Γιατί να επιμείνουμε στα βιβλία; Δεν είναι η τεχνολογία το μέλλον;
Αν θέλουμε να αντιστρέψουμε τη διάσπαση προσοχής από την οποία πλέον υποφέρουμε όλοι, μια λύση –που τυγχάνει να είναι και πολύ διασκεδαστική– είναι να περνάμε περισσότερο χρόνο διαβάζοντας βιβλία σε χαρτί. Το εντυπωσιακό με τα βιβλία είναι ότι ο εγκέφαλος δείχνει να αντιλαμβάνεται το σύνολο ενός κειμένου σαν ένα είδος φυσικού τοπίου, κάτι σαν νοητικός χάρτης πλοήγησης. Σαν να ψάχνουμε την αρχή ενός μονοπατιού στο δάσος φέρνοντας στη μνήμη μας φυσικά σημάδια που είχαμε εντοπίσει στην πορεία, όπως μια μηλιά ή έναν ανεμόμυλο. Αντίθετα, αν και οι συσκευές ανάγνωσης ηλεκτρονικών βιβλίων προσπαθούν να προσομοιώσουν την εμπειρία των έντυπων, οι εμφανιζόμενες σελίδες είναι εφήμερες. Μόλις διαβαστούν εξαφανίζονται. Αντί να περπατάς στο μονοπάτι, παρακολουθείς τα δέντρα και τα ζώα να περνάνε, χωρίς να υπάρχει χειροπιαστό ίχνος του τι προηγήθηκε ή τι θα ακολουθήσει. Αυτή η διαφορά είναι τεράστια για τη λειτουργία και την εξέλιξη του εγκεφάλου των παιδιών.
Πιστεύω, λοιπόν, και το βλέπω και στον εαυτό μου, ότι το αντίδοτο στα προβλήματα που προκαλούν οι οθόνες στον εγκέφαλο μικρών και μεγάλων είναι το βιβλίο. Δεν είναι τυχαίο που χώρες όπως η Σουηδία και η Ιαπωνία βγάζουν τα tablet από τα σχολεία, ενώ στην Αγγλία η ανάγνωση βιβλίων αποκτά ξανά δημοτικότητα, καθώς τα βιβλία θεωρούνται πλέον μια μορφή «ψηφιακής αποτοξίνωσης». Ορισμένες βιβλιοθήκες και ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία στην Αγγλία μάλιστα παρατηρούν αύξηση των πωλήσεων και των δανεισμών, ενώ αντιμετωπίζουν την ανάγνωση ως μια ουσιαστική εμπειρία που ενδυναμώνει τη φαντασία και μειώνει το άγχος.
Λίγα λόγια το βιβλίο «Μίλα μου»
Η ΑΝ ήταν πάντα ένα κορίτσι χαμογελαστό. Μια μέρα βρήκε ένα πετραδάκι στον δρόμο και το πήρε μαζί της. Όσο περνούσε ο καιρός το πετραδάκι άρχισε να γίνεται ασήκωτο, την κούραζε πολύ, αλλά δεν ήξερε πώς να το πει στους γύρω της. Τότε όμως γνώρισε έναν υπέροχο καινούριο φίλο, που τη βοήθησε να… μιλήσει για όσα τη βάραιναν.
Έτσι η ΑΝ μπόρεσε να αντιληφθεί πως τα μεγαλύτερα βάρη μας γίνονται πιο ελαφριά όταν τα μοιραζόμαστε μ’ αυτούς που μας αγαπούν, μας βλέπουν, μας καταλαβαίνουν. Κι αν βρούμε τρόπο να γίνουν χρήσιμα, δίνουν καρπούς που βοηθούν και τους άλλους.
Η αναγνώριση και η διαχείριση των συναισθημάτων των παιδιών, ειδικά στη μετά-covid εποχή, είναι ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα γονείς, εκπαιδευτικούς, παιδοψυχολόγους και φροντιστές. Η αντιμετώπιση του παιδικού άγχους έχει πια μεγάλη βαρύτητα, καθώς παγκοσμίως παρατηρείται η αύξησή του σε όλο και μικρότερες ηλικίες, ενώ παράλληλα είναι δύσκολο να εντοπιστεί και να αναγνωριστεί από τα ίδια τα παιδιά. Ακόμα, το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία και τη διατήρηση υψηλών επιπέδων άγχους σε παιδιά και εφήβους, γεγονός που επιτείνεται από τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν ώστε να μιλήσουν για τις καταστάσεις αυτές που μπορεί να βιώνουν και να μοιραστούν τα συναισθήματα και τους προβληματισμούς τους με φίλους ή ενήλικες του εγγύτερου περιβάλλοντός τους.
Υλικό για γονείς και εκπαιδευτικούς:
• Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 4+ ετών και περιλαμβάνει δραστηριότητες αναγνώρισης, διαχείρισης και αντιμετώπισης του παιδικού άγχους, καθώς και προτάσεις για την ενίσχυση της συναισθηματικής έκφρασης των παιδιών, η οποία συμβάλλει στην ψυχική τους αποφόρτιση.
• Από τις 14/10/2024 θα μπορείτε να βρείτε το εκπαιδευτικό υλικό του βιβλίου για το νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού στο ιστολόγιο της συγγραφέως και στην ιστοσελίδα εκπαιδευτικών προγραμμάτων των εκδόσεων Διόπτρα. Το εκπαιδευτικό υλικό έχει σχεδιαστεί από τις εκπαιδευτικούς Ειρήνη Μαύρου, Πόλκα Χατζηιωάννου-Σταθοπούλου, Γκρέτα Λεβέντη, Κλειώ Αναγνώστου και την ψυχολόγο Μαρίνα Πάπας.
Το παιδικό άγχος:
Όλοι αισθανόμαστε μερικές φορές ανήσυχοι. Είναι μια φυσιολογική αντίδραση προσαρμογής που μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της ζωής και, σε πολλές περιπτώσεις, το άγχος θεωρείται δημιουργικό, γιατί κινητοποιεί τόσο εμάς τους ενήλικες, όσο και τα παιδιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως είναι προσωρινό. Όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις η υπερβολική εκδήλωση άγχους προκαλεί δυσλειτουργικά συναισθήματα και αντίστοιχα προβληματικές συμπεριφορές. Στα παιδιά μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορες μορφές, όπως ο φόβος αποχωρισμού, ο φόβος του σκοταδιού, ο φόβος των αγνώστων, η ανησυχία για την επιτυχία στο σχολείο ή σε κοινωνικές καταστάσεις κτλ. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι το παιδικό άγχος είναι κάτι φυσιολογικό και ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν μηχανισμούς, ώστε να μάθουν να το διαχειρίζονται προτού –τυχόν– εξελιχθεί σε διαταραχή.
Μια σημαντική παράμετρος που επιτείνει την εκδήλωση αγχώδους συμπεριφοράς σε παιδιά κι εφήβους είναι η διαρκής και χωρίς περιορισμούς χρήση των μέσω κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου ήδη από πολύ μικρή ηλικία. Πολυάριθμες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει το γεγονός ότι η λογική τού να «είμαστε διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή» και η μεγάλη νοητική και συναισθηματική εμπλοκή, που προκαλείται από τη χρήση των social media, επιδρούν αρνητικά στην ψυχολογική ισορροπία και την αυτοπεποίθηση των νέων, αφού τους οδηγούν σ’ ένα ατέρμονο κυνήγι μιας πλασματικής τελειότητας. Επομένως, στην προσπάθεια να εφοδιάσουμε τα παιδιά και τους εφήβους με εργαλεία διαχείρισης στρεσογόνων καταστάσεων συμπεριλαμβάνεται και η μέριμνα για την ορθή και συνετή χρήση της τεχνολογίας.
Αν θέλετε να διαβάσετε περισσότερα:
• Ψύλλου, Α., & Ζαφειροπούλου Μ. (2023), Παιδικό άγχος: Τι γίνεται μ’ αυτό; Αθήνα: Τόπος. • Haidt, J. (2024), The Anxious Generation: How the Great Rewiring of Childhood Is Causing an Epidemic of Mental Illness. New York: Penguin Random House. • Walker, B.F. (2017), Anxiety Relief for Kids: On-the-Spot Strategies to Help Your Child Overcome Worry, Panic, and Avoidance. Oakland: New Harbinger Publications. • Vora, E. (2022), Η ανατομία του άγχους. Αθήνα: Διόπτρα.
Μπορείτε να βρείτε περισσότερες στρατηγικές διαχείρισης του παιδικού άγχους στα παρακάτω links:
Η Μαρίνα Γιώτη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε Marketing και Καλές Τέχνες στο Georgetown University της Washington, DC όπου αποφοίτησε το 1997. Μέχρι το 1999 φοίτησε στο Pratt Institute στη Νέα Υόρκη σχεδιασμό οπτικής επικοινωνίας και εικονογράφηση.
Έχει δουλέψει 15 χρόνια στη διαφήμιση ως δημιουργική διευθύντρια και έχει γράψει/εικονογραφήσει 16 βιβλία για παιδιά, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα. Έχει τιμηθεί με το John Peter’s Publication Award από το Art Directors Club της Νέας Υόρκης και με τα διεθνή βραβεία Pentawards για τη δουλειά της. Τα βιβλία της βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στις βραχείες λίστες των βραβείων Public (2017, 2018, 2020, 2021, 2023, 2024), ενώ έχει αποσπάσει το 1ο Βραβείο Βιβλίου Public 2021 στην κατηγορία Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία για το βιβλίο της Γέτι: η δύναμη του ακόμη και δύο Χρυσά Βραβεία στα Toys Awards 2022 για το επιτραπέζιο παιχνίδι της Παραμύθια αλλιώς.
Βιβλία της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα κορεάτικα και τα ιταλικά, ενώ βρίσκονται σταθερά στις λίστες των παιδικών best sellers.
