Το μωρό μου αρχίζει να μιλά

Η γλώσσα παίζει πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη του μωρού σας. Μαθαίνει ακούγοντας, παίζοντας με τους ήχους και μιλώντας με τους γύρω του. Τα μωρά από την πρώτη στιγμή της γέννησής τους αρχίζουν να αναπτύσσουν πρώτα τις προσληπτικές γλωσσικές δεξιότητες, δηλαδή κατανοούν αυτά που ακούν, και μετά τις εκφραστικές γλωσσικές δεξιότητες, δηλαδή την ομιλία.

Μιλώντας με το μωρό σας
- Μιλάτε αργά, καθαρά, απλά, αποφεύγοντας τις μωρουδίστικες λέξεις.
- Δώστε έμφαση στις λέξεις που αφορούν αντικείμενα και δραστηριότητες στο περιβάλλον του.
- Oταν μιλάτε αποκτήστε τη συνήθεια να επαναλαμβάνετε τις λέξεις που χρησιμοποιείτε. Μόνο έτσι θα αρχίσει να κατανοεί τη σημασία τους.
- Oταν το μωρό εκφράζει έναν ήχο ή επιχειρεί να πει μια λέξη, για να το ενθαρρύνετε να την επαναλάβει πέστε την κι εσείς. Με απλά λόγια, να μιμείστε τις λεκτικές του προσπάθειες. 
- Oταν ακούτε τους ήχους γύρω σας σχολιάστε τους για να μάθει να τους προσέχει, να τους εντοπίζει και τελικά να τους κατανοεί.
- Καθώς μεγαλώνει και αναπτύσσει τις γλωσσικές του δεξιότητες βοηθήστε το να εμπλουτίζει το λεξιλόγιο και τον αφηγηματικό του λόγο χρησιμοποιώντας επεξηγήσεις, εναλλακτικές ή και συνώνυμες λέξεις, χωρίς απλά να ονοματίζετε τα πράγματα γύρω του.

Παίζοντας με το μωρό σας
- Τα μωρά μαθαίνουν να μιλούν και να ακούν μέσα από το παιχνίδι. Ετσι, είναι σημαντικό να αφιερώνετε καθημερινά ποιοτικό χρόνο για να παίζετε μαζί.
- Δημιουργήστε ευκαιρίες και ενθαρρύνετέ τα να παίζουν με συνομήλικα νήπια - μέσα από την επαφή τους σε διάφορα πλαίσια, όπως στον παιδικό σταθμό, στο πάρκο, σε παιδότοπους, αλλά και μέσα από την απαλή μουσική, τον χορό, τη γυμναστική για βρέφη κ.λπ.
- Επιλέξτε παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία τους που ενθαρρύνουν την εξερεύνηση, την επίλυση προβλημάτων και την αμφίδρομη επαφή σας μαζί του.
- Τέτοια είναι τα δαχτυλοπαιχνίδια, τα λούτρινα κουκλάκια, οι μπογιές, οι μπάλες, τα τουβλάκια, οι κύβοι, τα πάνινα βιβλία και τα χαλάκια δραστηριοτήτων με έντονα χρώματα, ήχους κ.λπ. που υποβοηθούν και τη λεπτή του κίνηση (αυτή των δαχτύλων και των χεριών) και τον συντονισμό, όπως επίσης και τα παιχνίδια που προάγουν τις δεξιότητες ακρόασης και μάθησης.
- Τραγουδήστε μαζί ρυθμικά τραγουδάκια που μπορείτε να τα συνοδεύετε με παλαμάκια και απλά μουσικά όργανα (τύμπανα, σφυρίχτρες, ξυλόφωνα, ντέφια κ.ά.). Επαναλαμβάνοντας τις ίδιες λέξεις πάλι και πάλι το βοηθάτε να μάθει τη γλώσσα και τον ρυθμό της.

Διαβάζοντας βιβλία
- Η πρώιμη ανάγνωση προάγει την ακρόαση, τις γλωσσικές και γνωστικές δεξιότητες και προετοιμάζει αργότερα τα νήπια για την εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής.
- Από την πρώτη στιγμή της ζωής τους μάθετε να τους διαβάζετε. Δημιουργήστε βιβλιαράκια και εντάξτε αυτή τη διαδικασία στην καθημερινή σας ρουτίνα. Επιλέξτε βιβλία με μεγάλες και φωτεινές εικόνες. Σε πολλά από αυτά ξεπηδούν εντυπωσιακές παραστάσεις και φιγούρες με τις οποίες τα μωρά ενθουσιάζονται. Επίσης λατρεύουν να βλέπουν εικόνες άλλων μωρών και φωτογραφίες της οικογένειάς τους.
- Δείξτε και ονοματίστε τα αντικείμενα, τα ζώα ή τους ανθρώπους που βλέπετε. Τελικά, τα μωρά σας θα ανταποκριθούν.
- Διαβάστε τους το αγαπημένο τους βιβλίο ξανά και ξανά.

Στάδια γλωσσικής ανάπτυξης
- Τα μωρά αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς, ωστόσο πριν από τα πρώτα τους γενέθλια:
- Δείχνουν ενδιαφέρον να παρατηρούν το πρόσωπό σας. 
- Ενθουσιάζονται όταν ανταποκρίνεστε στις πρώτες τους φωνούλες.
- Οταν μιμείστε τις εκφράσεις τους ανταποκρίνονται.
- Παρατηρούν οικείους ήχους και φωνές.
- Αναγνωρίζουν και αποκρίνονται σε οικεία πρόσωπα.
- Λατρεύουν τα βιβλία με εικόνες και μουσική.
- Παίζουν με τους ήχους (αγκουίζουν) και τις λέξεις.
- Αντιδρούν στο όνομά τους, σε απλές εντολές -όπως το «όχι»- και στα ονόματα των πραγμάτων που γνωρίζουν.
- Διασκεδάζουν και συμμετέχουν σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως στην ώρα του μπάνιου/του ύπνου κ.λπ.

Τα περισσότερα μωρά λένε τις πρώτες τους λέξεις ανάμεσα στους 12 και 18 μήνες - αν και οι λέξεις ακούγονται με παραφθορές που είναι φυσικό επακόλουθο της ανάπτυξής τους. Λίγο προτού κλείσουν τα δύο τους χρόνια, τα πιο πολλά εμφανίζουν μία γλωσσική έξαρση και αναπτύσσουν ένα λεξιλόγιο περίπου 50 λέξεων. Γύρω στα δυόμισι σχηματίζουν φράσεις ενώνοντας δύο λέξεις μαζί. Τα περισσότερα τρίχρονα παιδιά χρησιμοποιούν προτάσεις με τρεις-τέσσερις λέξεις και γίνονται κατανοητά από τα οικεία τους πρόσωπα, ενώ στην ηλικία των τεσσάρων ετών χρησιμοποιούν γενικά προτάσεις των τεσσάρων με πέντε λέξεων που είναι γραμματικά σωστές και γίνονται κατανοητές από όλους. 

Μιλάνε άνετα χωρίς να επαναλαμβάνουν συλλαβές ή λέξεις, ενώ αρθρώνουν σωστά τα περισσότερα σύμφωνα και φωνήεντα της γλώσσας μας, εκτός ίσως των ρ, θ, λ και σ. Εάν ανησυχείτε για την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας, απευθυνθείτε έγκαιρα στον ειδικευμένο λογοπεδικό - λογοθεραπευτή. Είναι ο επιστήμονας που φέρει την ευθύνη της πρόληψης, αξιολόγησης, θεραπείας και συμβουλευτικής για τα θέματα της ανθρώπινης επικοινωνίας και των διαταραχών της.

Της Χαράς Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
charakaramitsou@ath.forthnet.gr