Θωρακίστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας!

Η αυτοεκτίμηση είναι εξ ορισμού ο τρόπος που ο καθένας από εμάς αντιλαμβάνεται την εικόνα του. Είναι η αξιολόγηση (υψηλή, χαμηλή, θετική, αρνητική) που κάνει κανείς για τον εαυτό του. Ομως ο τρόπος που καθορίζει το κάθε παιδί την υπόστασή του προσδιορίζεται όχι μόνο από το ίδιο, αλλά διαμορφώνεται και επηρεάζεται και από το περιβάλλον του. Γονείς, εκπαιδευτικοί, φίλοι, σημαντικά πρόσωπα, αλλά και καταστάσεις αλληλεπιδρούν επηρεάζοντας τη βούληση και το συναίσθημά του. Τα παιδιά δεν γεννιούνται με αυτοπεποίθηση. Είναι μια διαδικασία που τη μαθαίνουν από το σπίτι τους και από τη μικρή τους ηλικία.

Γιατί η αυτοεκτίμηση είναι τόσο σημαντική

■ Αποτελεί βασικό σημείο αναφοράς στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους. Είναι ουσιώδες να γνωρίζουν ότι έχουν τη δική τους θέση στον κόσμο από τη μικρή τους ηλικία. Πρέπει να μάθουν να διεκδικούν και να μη ζουν σε ένα υπερπροστατευτικό κουκούλι.

■ Οι έρευνες δείχνουν ότι κλειστά, εσωστρεφή παιδιά δεν επιχειρούν νέες δράσεις από τον φόβο της αποτυχίας και ποτέ δεν αξιοποιούν τα φυσικά τους χαρίσματα και τις ικανότητές τους.
■ Το να μάθει να εμπιστεύεται και να υπερασπίζεται ένα παιδί τον εαυτό του τού παρέχει τη σιγουριά να επιχειρεί και να αναπτύσσει δεξιότητες έτσι ώστε να ξεπερνά τις δυσκολίες που προκύπτουν στη ζωή του.

■ Χαμηλή αυτοπεποίθηση δηλώνει συναισθηματική αδυναμία. Δημιουργεί κατάθλιψη, άγχος, φόβο και μεγάλη ψυχική ένταση. Τέτοια παιδιά μπορούν να αποτελέσουν εύκολο στόχο για εκφοβισμό και τραμπουκισμό από αδίστακτους θύτες που ελλοχεύουν, κυρίως στα σχολικά πλαίσια.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς

■ Μην τα αμφισβητείτε. Δώστε τους ευκαιρίες να καταλάβουν ότι στις δυσκολίες μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνα τους, γνωρίζοντας, όμως, ότι οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν εσείς θα είσαστε δίπλα τους. Μην τα επικρίνετε. Εκφράστε την πίστη σας στις δυνάμεις τους, όποιες και αν είναι οι προκλήσεις στη ζωή τους.

■ Να δέχεστε το παιδί σας γι’ αυτό που είναι. Να του παρέχετε ασφάλεια για να σας εμπιστεύεται τα προβλήματα και τις ανησυχίες του. Σε ένα παιδί που ξέρει ότι το περιβάλλον του δεν ενθαρρύνει τις επιλογές του και το απαξιώνει, μοιραία του δημιουργούνται αισθήματα αποξένωσης, ενοχής, ντροπής, φόβου,  ακόμα και μίσους. Το παιδί σας έχει ανάγκη την επιβράβευση και όχι την κριτική σας.

■ Θέματα προσωπικής ασφάλειας και αυτοπροστασίας πρέπει να ξεκαθαρίζονται από νωρίς. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουν πότε πρέπει να λένε «όχι» για να προστατευτούν από τυχόν εκφοβισμούς (λεκτικούς, σωματικούς, ψυχολογικούς). Αυτά δεν μαθαίνονται στην εφηβεία. Τότε είναι αργά. Θα πρέπει να μάθουν να διεκδικούν σταδιακά από τη μικρή τους ηλικία μέσα από τις εμπειρίες της δικής σας καθημερινότητας, πάντα σε λογικά πλαίσια. Ενα παιδί που πατά γερά στα πόδια του, που δεν αποδέχεται παθητικά τη μοίρα του, αλλά και που δεν αποκρύπτει την αλήθεια που το φοβίζει ή το πληγώνει βγαίνει μπροστά και μιλά. 

■ Αποδοχή των αποτυχιών και των λαθών του. Είναι μαθήματα ζωής της πορείας προς την ενηλικίωση. Εσείς σταθείτε δίπλα του παρέχοντάς του ενθάρρυνση, υποστήριξη -το κατάλληλο δηλαδή υπέδαφος- για να ακολουθήσει εποικοδομητικός διάλογος και να μάθει να σας εμπιστεύεται. Προβάλλετε τις αξίες του ακόμα και μέσα από τα λάθη του, όπως οι πρωτοβουλίες που πήρε για να λύσει κάποια θέματα, η υπευθυνότητα να αναλάβει δράση, έστω και μερικές φορές χωρίς την επιθυμητή κατάληξη, η προσπάθειά του να διεκδικήσει κ.ο.κ.

■ Ενθαρρύνετε κοινωνικές σχέσεις και φιλίες ιδίως όταν έχετε ένα άτολμο και ήσυχο παιδί. Προσοχή όμως: να γνωρίζετε και να ελέγχετε τις παρέες, τους φίλους του μέσα από εκδηλώσεις, πάρτυ, τον αθλητισμό κ.λπ. Οι επιρροές τους στον ψυχισμό του παιδιού είναι τεράστιες. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι εκπαιδευτικοί στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των πεποιθήσεών του, γι’ αυτό είναι απαραίτητη η τακτική συνεργασία μεταξύ σας. Ενδέχεται να γνωρίζουν πράγματα και καταστάσεις που δεν φαντάζεστε καν.

■ Αφιερώστε ποιοτικό χρόνο στο παιδί σας. Τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή και χαρούμενα όταν ζουν σε ήρεμο και υποστηρικτικό περιβάλλον. Κάτω από τέτοιες συνθήκες ασχοληθείτε από κοινού με πράγματα που σας αρέσουν. Στην εφηβεία, σκεφτείτε καινούριες ενασχολήσεις ή κάποιες παλιές που ποτέ δεν είχατε βρει τον χρόνο να ασχοληθείτε. Ενθαρρύνετε τις δικές του πρωτοβουλίες και προτιμήσεις - είναι πολύ σημαντικό για την έγκαιρη αυτονομία του.

Μηνύματα που καταστρέφουν την αυτοπεποίθησή του

Επικρίνοντας συνέχεια το ίδιο και τις επιλογές του και εκφράζοντας τη συναισθηματική σας απαξίωση - π.χ. «πάλι θάλασσα τα έκανες», ή, ακόμα χειρότερα, «εγώ φταίω που σε έφερα στον κόσμο!»: Με τέτοια μείωση της προσωπικότητάς του πώς να πάρει το μήνυμα ότι αξίζει και μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του και τα πιστεύω του;

■ Βάζοντας ταμπέλες: Οι χαρακτηρισμοί το αποθαρρύνουν και του δημιουργούν την πεποίθηση ότι δεν υπάρχουν περιθώρια αλλαγών. Το ακολουθούν σε όλη του τη ζωή και του δημιουργούν ενοχές ότι δεν φάνηκε αντάξιο των προσδοκιών σας. Εγκληματικό!

■ Συγκρίνοντάς το με άλλους, ιδίως με τα αδέλφια του: «Ο αδελφός σου είναι εξυπνότερος, ικανότερος και... πιο όμορφος!».
Αδιαφορώντας για τα μηνύματα, τα σημάδια, τις απόπειρες που κάνει για να σας μεταφέρει τις αγωνίες και τους προβληματισμούς του σε θέματα που το απασχολούν. Οταν κόβετε τις γέφυρες, πώς περιμένετε να αντιδράσει το παιδί σας;

Τέλος, μην παραμελείτε να βρίσκετε και εσείς τρόπους να τονώνετε τη δική σας αυτοπεποίθηση. Μέρος της σωστής διαπαιδαγώγησης του παιδιού είναι να βλέπει με τα ίδια του τα μάτια ότι αισθάνεστε και εσείς καλά με τον εαυτό σας, αλλά και να του θυμίζετε τακτικά πόσο πολύ το αγαπάτε γι’ αυτό που είναι.

Της Χαράς Καραμήτσου 
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.) 
charakaramitsou@ath.forthnet.gr