Ελλάδα και Τουρκία ξανά στο τραπέζι: Διερευνητικές επαφές ή συμβουλευτικές συνομιλίες;

Σχεδόν δύο μήνες από την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας-Τουρκίας, οι άτυπες διαβουλεύσεις μεταξύ υψηλόβαθμων αντιπροσωπειών των υπουργείων Εξωτερικών από τις δύο χώρες συμφωνήθηκε να επαναληφθούν στις 16 Μαρτίου στην Αθήνα.

Η ελληνική κυβέρνηση είχε προτείνει στην τουρκική διπλωματία η συνάντηση των δύο αντιπροσωπειών υπό τους πρέσβεις Παύλο Αποστολίδη και Σεντάτ Ονάλ να διεξαχθεί την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου, τελικώς όμως οι άτυπες συνομιλίες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στις δύο χώρες θα γίνουν την Τρίτη 16 Μαρτίου σε άγνωστο, προσώρας, μέρος στην Αθήνα.

Η απάντηση από το καθεστώς Ερντογάν για τον χρόνο πραγματοποίησης των διερευνητικών επαφών ήρθε το απόγευμα της Τετάρτης μέσω της τουρκικής πρεσβείας στην Αθήνα. Η τουρκική διπλωματική αποστολή στην ελληνική πρωτεύουσα ενημέρωσε το υπουργείο Εξωτερικών ότι ο 62ος γύρος των διερευνητικών επαφών μπορεί να γίνει στις 16 Μαρτίου.

Πριν την αποδοχή των ημερομηνιών από ελληνικής πλευράς, η Αθήνα πρότεινε, παράλληλα με τις άτυπες διαβουλεύσεις, να πραγματοποιηθεί και η συνάντηση των επικεφαλής των υπηρεσιακών παραγόντων του ελληνικού και του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών. Η προηγούμενη συνάντηση του γενικού γραμματέα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, πρέσβη Θεμιστοκλή Δεμίρη και του μόνιμου υφυπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Σεντάτ Ονάλ, στο πλαίσιο των αποκαλούμενων «πολιτικών διαβουλεύσεων», είχε γίνει τον Ιανουάριο του 2020 στην Άγκυρα και έκτοτε η επαναλήψή τους δεν είχε καταστεί δυνατή λόγω μιας σειράς γεγονότων: της απόπειρας εισβολής δεκάδων χιλιάδων μεταναστών στον Έβρο, της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, των σεισμογραφικών ερευνών του Oruc Reis ανοιχτά του Καστελλόριζου και της πολεμικής ρητορικής από τον Ταγίπ Ερντογάν και τους στενούς του συνεργάτες εναντίον της Ελλάδας.

Η πιεστική παρότρυνση του διεθνούς παράγοντα έφερε τις δύο χώρες και πάλι στο τραπέζι του διαλόγου, έστω κι αν οι προσδοκίες για σύγκλιση απόψεων είναι από περιορισμένες εώς ανύπαρκτες.

Οι μαξιμαλιστικές θέσεις του καθεστώτος της Τουρκίας δεν επιτρέπει υπεραισιοδοξία ούτε καν από τους πιο ρεαλιστές που θα μπορούσαν να επιχειρηματολογήσουν για την ανάγκη συνεννόησης με σκοπό την συμφωνημένη διευθέτηση του μεγάλου ζητήματος της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, δηλαδή υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η ανακοίνωση του 62ου γύρου των διερευνητικών επαφών από το ελληνικό και το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών έφερε στην επιφάνεια και το γεγονός της διαφωνίας ακόμη και για τον τίτλο της επερχόμενης άτυπης συνάντησης.

Διερευνητικές επαφές, όπως παγίως αποκαλούνται οι άτυπες αυτές διαβουλεύσεις, ανακοίνωσε το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.

Η τουρκική πλευρά «βάφτισε» τις επικείμενες συζητήσεις «συμβουλευτικές συνομιλίες», αποκαλύπτοντας ότι το καθεστώς Ερντογάν επιχειρεί ξεκάθαρα να αναβαθμίσει τις διερευνητικές επαφές σε πολιτικές συνομιλίες.

Η απόπειρα της τουρκικής κυβέρνησης να προσδώσει άλλο περιεχόμενο στις συνομιλίες, που έχουν ως σκοπό την βολιδοσκόπηση των προθέσεων της άλλης πλευράς υπό το καθεστώς απόλυτης εμπιστευτικότητας, ώστε να εξεταστεί το ενδεχόμενο κάποιου είδους συμφωνίας, ήταν προφανής από τη συνάντηση της 25ης Ιανουαρίου του 2021 στην Κωνσταντινούπολη.

Η τουρκική αντιπροσωπεία είχε προτείνει τότε στην ελληνική διπλωματική ομάδα των Παύλου Αποστολίδη, Αλέξανδρου Κουγιού και Ιφιγένειας Καναρά την έκδοση κοινού ανακοινωθέντος, παρότρυνση με την οποία διαφώνησε η ελληνική πλευρά, θυμίζοντας ότι η συμφωνία είναι στις διερευνητικές επαφές να μην τηρούνται καν συμφωνημένα πρακτικά, αλλά η κάθε πλευρά να τηρεί τις δικές της σημειώσεις σχετικά με το περιεχόμενο των συνομιλιών.

Πού θα πραγματοποιηθεί ο 62ος γύρος των διερευνητικών

Είναι πλέον θεσμοθετημένο οι διερευνητικές επαφές να μην πραγματοποιούνται εντός των υπουργείων Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας αλλά σε άλλη τοποθεσία, συνήθως συνεδριακό χώρο ή αίθουσα ξενοδοχείου. Σε αντίθεση με την τουρκική απόφαση να δοθεί μεγάλη δημοσιότητα στη συνάντηση της 25ης Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη, που έγινε στο «Ντολμά Μπαχτσέ», η ελληνική πλευρά έχει αποφασίσει να τηρήσει την εμπιστευτικότητα των συνομιλιών και να μην ανακοινώσει τον χώρο διεξαγωγής της συνάντησης της 16ης Μαρτίου.

Η τουρκική αντιπροσωπεία υπό τον μόνιμο υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ και τους πρέσβεις Μπαρίς Καλκαβάν και Τσαγατάι Ερτσίγες αναμένεται στην Αθήνα το απόγευμα της Καθαράς Δευτέρας 15 Μαρτίου, μάλλον με απευθείας πτήση κυβερνητικού αεροσκάφους, αφού οι εμπορικές πτήσεις δεν πραγματοποιούνται λόγω των περιορισμών που έχουν επιβληθεί από την ΕΕ για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Τα μέλη της τουρκικής αντιπροσωπείας θα έχουν αρνητικό τεστ Covid 72 ωρών, όπως απαιτείται για όλους τους αξιωματούχους που ταξιδεύουν σε ξένη χώρα.

Στο μεγάλο ερώτημα του περιεχομένου των συνομιλιών στον 62ο γύρο των διερευνητικών επαφών, απάντηση δεν υπάρχει. Εμπειροι διπλωματικοί παράγοντες εκτιμούν ότι η ελληνική αντιπροσωπεία θα απαντήσει στις τουρκικές προτάσεις για την ατζέντα των συνομιλιών και αντιστοίχως οι Τούρκοι διπλωμάτες αναμένεται να ανακοινώσουν ποια είναι η θέση του καθεστώτος Ερντογάν επί των ζητημάτων που η Αθήνα επιθυμεί να ξεκινήσει η διαβούλευση.

Πρόκειται για τον κρισιμότερο γύρο των άτυπων επαφών, αφού από τα όσα διαμειφθούν στις 16 Μαρτίου στην Αθήνα, θα κριθεί αν και πότε θα συνεχιστούν οι διερευνητικές με τον 63ο γύρο, στον οποίο πολλοί θεωρούν ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιου είδους -μη δεσμευτική- διαπραγμάτευση για τα φλέγοντα θέματα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών.