Ελληνοτουρκικά: Εγγυήσεις για ήρεμο καλοκαίρι ζητά η Αθήνα
Στην Τουρκία ο Νίκος Δένδιας για συνομιλίες με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, την ώρα που οι σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ οξύνονται και ο Ερντογάν προσπαθεί με νύχια και με δόντια να ελέγξει την οικονομική κρίση - Στο τραπέζι όλα τα θέματα διμερούς ενδιαφέροντος και το μεταναστευτικό
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Μάκης Πολλάτος
Eπειτα από μια μεγάλη κρίση με την Τουρκία, που διήρκεσε σχεδόν έναν χρόνο και έφερε την Ελλάδα σε κατάσταση «μη πολέμου» με τους γείτονες, ο υπουργός των Εξωτερικών Νίκος Δένδιας αναλαμβάνει μια επικίνδυνη αποστολή: να επισκεφτεί την Αγκυρα για συνομιλίες με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Η συνάντηση του κ. Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του γίνεται σε μια περίοδο όπου οι σχέσεις της Αγκυρας με τις Βρυξέλλες έχουν διαταραχθεί, ενώ ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί με νύχια και με δόντια να θέσει υπό έλεγχο τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας του και να ελέγξει την οικονομική κρίση που έχει εξαϋλώσει την αξία της λίρας.
«Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την Τουρκία διαφωνώντας», σημειώνει κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος με το οποίο συνομίλησε το «ΘΕΜΑ» εν όψει της μετάβασης του υπουργού Εξωτερικών στην Αγκυρα. Αρμόδια διπλωματικά στελέχη που έχουν εμπλακεί στην προετοιμασία των συνομιλιών που θα έχουν οι κύριοι Δένδιας και Τσαβούσογλου την Τετάρτη στην Αγκυρα δεν διστάζουν να αναφέρουν ότι «η συνεννόηση με την Τουρκία είναι πάρα πολύ μακριά». Στη χρονική περίοδο που διανύουμε, όπου οι σχέσεις ανάμεσα στις χώρες της περιοχής στην Ανατολική Μεσόγειο αναδιατάσσονται, ένα μεγάλο ζήτημα είναι πώς βλέπουν οι Τούρκοι τον εαυτό τους και πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις του καθεστώτος Ερντογάν με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν έχει κρύψει την πρόθεσή του να πιέσει την Αγκυρα με σκοπό να απομακρυνθεί από τον άξονα που έχει δημιουργηθεί με τη Μόσχα και με την απειλή κυρώσεων να κρατήσει την Τουρκία αγκιστρωμένη στο δυτικό στρατόπεδο. Παραλλήλως, Αμερικανοί διπλωμάτες παροτρύνουν την ελληνική κυβέρνηση να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου με την κυβέρνηση Ερντογάν.
Η ελληνική τακτική για την επίσκεψη Δένδια
«Δεν υπάρχει λόγος να μην πραγματοποιηθεί η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών στην Τουρκία. Αν περιμένουμε να ηρεμήσουν και να αποκατασταθούν πλήρως τα πράγματα, η επίσκεψη δεν θα γίνει ποτέ», τονίζει κυβερνητικό στέλεχος σε ερώτημα για το αν υπάρχει προβληματισμός για τη σκοπιμότητα των συνομιλιών που θα διεξαχθούν την Τετάρτη στην Αγκυρα.
Την τελευταία εβδομάδα ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών με τα αρμόδια υπηρεσιακά στελέχη, τους συνεργάτες του και το πρωθυπουργικό γραφείο προετοιμάζουν γραμμή-γραμμή κάθε λεπτό της επίσκεψης στην Τουρκία. Στην ελληνική διπλωματία εξετάζουν λεπτομερώς σενάρια για όλα τα ενδεχόμενα. Από το να πρόκειται για μια κατ’ ιδίαν συνάντηση των δύο υπουργών που θα εξελιχθεί καλά μέχρι του υποθετικού σεναρίου ότι τα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε «κατά διαόλου». Αλλωστε, μέσα στα πολιτικά θέματα, στον πολιτικό διάλογο Δένδια - Τσαβούσογλου μπορούν να τεθούν όλα τα θέματα διμερούς ενδιαφέροντος: από τους τουρκικούς ισχυρισμούς για τη μουσουλμανική μειονότητα στη Θράκη, τον τρόπο ανάδειξης των μουφτήδων, τα μουσουλμανικά τεμένη στην Ελλάδα μέχρι το θέμα των Τούρκων στρατιωτικών που διέφυγαν μετά το πραξικόπημα του 2016, καθώς ο Ερντογάν, πέντε χρόνια μετά, δεν φαίνεται να έχει πειστεί ότι η απόφαση της Ελληνικής Δικαιοσύνης να μην εκδοθούν οι οκτώ φυγάδες Τούρκοι στρατιωτικοί είναι θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Στις συναντήσεις του Ελληνα πρεσβευτή στην Αγκυρα Μιχάλη Διάμεση με ανώτατους Τούρκους διπλωμάτες όσο και στις συζητήσεις του πρεσβευτή της Τουρκίας στην Αθήνα Μπουράκ Οζούγκεργκιν με την ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών έχουν προσδιοριστεί τα θέματα της ατζέντας των διμερών συνομιλιών που θα τεθούν στη διευρυμένη συνάντηση της ελληνικής με την τουρκική αντιπροσωπεία την Τετάρτη 14 Απριλίου. Η ελληνική πλευρά θα ήθελε εγγυήσεις των Τούρκων ότι δεν θα συνεχιστούν ερευνητικές δραστηριότητες από τουρκικά πλοία σε περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας -ή σε θαλάσσιες ζώνες αδιευκρίνιστης κυριαρχίας, όπως είναι η στερεότυπη διατύπωση Αμερικανών διπλωματών- και στο πλαίσιο αυτό θα εξηγηθεί στους συνεργάτες του Ερντογάν ότι πιθανές εργασίες από το «Oruc Reis» ή άλλα τουρκικά ερευνητικά πλοία τορπιλίζουν τις πιθανότητες συνέχισης της πορείας εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων.
«Αναμφίβολα, η επίσκεψη του Νίκου Δένδια στην Τουρκία θα είναι μια πολύ δύσκολη επίσκεψη. Ακόμη όμως οι Τούρκοι έχουν ανάγκη να δείχνουν καλό πρόσωπο, όσο τους παίρνει. Για μας θα είναι μια ευκαιρία να βάλουμε κάποια θέματα δικού μας ενδιαφέροντος», τονίζει αρμόδιος κυβερνητικός παράγοντας. Μεταξύ των θεμάτων αυτών θα είναι και το Μεταναστευτικό. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι θα ήταν «πολύ θετικό βήμα» αν η Τουρκία δεχόταν πίσω τα 1.450 άτομα που βρίσκονται στα νησιά και των οποίων οι αιτήσεις ασύλου έχουν απορριφθεί σε τελεσίδικο στάδιο, άρα η Αγκυρα υποχρεούται να συναινέσει στην επιστροφή τους.
Οι διερευνητικές επαφές
Η προγραμματιζόμενη για την Τετάρτη συνάντηση του Νίκου Δένδια με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου γίνεται σε μια συγκυρία που η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν επανενεργοποιήσει τις διερευνητικές επαφές. Παρά τα προβλήματα που δημιουργεί η προσπάθεια της Αγκυρας να τις μετονομάσει σε «πολιτικές διαβουλεύσεις», οι άτυπες συζητήσεις των αντιπροσωπειών από τα δύο υπουργεία Εξωτερικών για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στις δύο χώρες είναι ένα ζήτημα που έχει μπει για τα καλά στην εσωτερική πολιτική συζήτηση. Η δημόσια διαφωνία του κ. Κώστα Σημίτη με τον κ. Κώστα Καραμανλήγια την αλλαγή της στρατηγικής του Ελσίνκι και τη σκοπιμότητα της παρελθούσας συζήτησης για επιλεκτική οριοθέτηση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια αποκαλύπτει το μεγάλο ενδιαφέρον για το περιεχόμενο των διερευνητικών επαφών.
Κλείσιμο
Στην πιο ελεύθερη κατ’ ιδίαν συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι οι κύριοι Δένδιας και Τσαβούσογλου θα συζητήσουν για τις διερευνητικές επαφές. Η ελληνική πλευρά αναμένει την πρόσκληση της Αγκυρας για τη διεξαγωγή του 63ου γύρου των διερευνητικών επαφών που αναμένεται να πραγματοποιηθεί προσεχώς.
Είναι ωστόσο δύσκολο να προβλεφθεί αν στην επόμενη συνάντηση της ελληνικής αντιπροσωπείας υπό τον πρέσβη Παύλο Αποστολίδη και της τουρκικής ομάδας υπό τον Τούρκο υφυπουργό Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ θα επιχειρηθεί συζήτηση για την ουσία των διαφωνιών σχετικά με την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Κυρίως, όμως, επί του παρόντος μοιάζει απίθανο το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί μια καλύτερη αμοιβαία αντίληψη για το πώς θα μπορούσε να υπάρξει κοινός τόπος για τη συνέχιση των διερευνητικών επαφών.
Επί 20 χρόνια οι δύο πλευρές γνωρίζουν καλά η μία τις θέσεις της άλλης, άρα και τα όρια των εκατέρωθεν υποχωρήσεων. Αυτό που είναι βέβαιο από τις εξελίξεις των τελευταίων 24ώρων είναι ότι τόσο η τουρκική όσο και η ελληνική πλευρά προτιμούν να αφήσουν τις διερευνητικές επαφές σε τροχιά ανεξάρτητη από την επικείμενη συνάντηση Δένδια - Τσαβούσογλου.
Στις προγραμματιζόμενες για την Τετάρτη συζητήσεις είναι δεδομένο ότι θα συζητηθεί και το Κυπριακό, εν όψει της πενταμερούς διάσκεψης που θα γίνει στη Γενεύη από τις 27 μέχρι τις 29 Απριλίου. Είναι αδιευκρίνιστο αν η τουρκική κυβέρνηση θα επιμείνει στη λογική των δύο ξεχωριστών κρατών, ενώ για την ελληνική θέση παραμένει η συμφωνία για ένα ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος.
Ενα κρίσιμο ερώτημα είναι αν η συνάντηση των δύο υπουργών Εξωτερικών θα μπορούσε να δημιουργήσει τις συνθήκες για να προγραμματιστεί ένα ραντεβού Μητσοτάκη - Ερντογάν σε επίπεδο κορυφής. «Ολες οι συναντήσεις, σε όποιο επίπεδο και να γίνονται, ουσιαστικά με κάποιον τρόπο είναι προπαρασκευαστικές για την επόμενη συνάντηση», απαντά κυβερνητικός παράγοντας στο ερώτημά μας αν γίνονται ήδη συζητήσεις για πιθανή ελληνοτουρκική συνάντηση σε επίπεδο κορυφής. «Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάτι στον ορίζοντα για συνάντηση Μητσοτάκη - Ερντογάν», σπεύδει να διευκρινίσει ο ίδιος παράγοντας τονίζοντας ότι το επίπεδο της συνεννόησης στις συνομιλίες του κ. Δένδια με τον Τούρκο ομόλογό του θα κρίνει το μέλλον.
Στην ελληνική κυβέρνηση τηρούν μεγάλες επιφυλάξεις για το αποτέλεσμα των συνομιλιών της Τετάρτης στην Αγκυρα και δεν διακινδυνεύουν προβλέψεις. Ουδείς θα το εκστομίσει εύκολα δημοσίως, αλλά δύσκολα θα μπορούσε να εντοπιστεί κάποιος μεταξύ των υπηρεσιακών στελεχών του υπουργείου Εξωτερικών ή στο πρωθυπουργικό επιτελείο που να πιστεύει ότι οι Τούρκοι έχουν αλλάξει στρατηγική.
Είναι ωστόσο κοινή αντίληψη ότι όσο δεν προκαλούνται εντάσεις, όσο δεν γίνονται αερομαχίες μεταξύ ελληνικών και τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών και όσο οι Τούρκοι δεν προγραμματίζουν εργασίες ερευνητικών πλοίων σε περιοχές ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων τόσο το καλύτερο.
