Στο προοίμιο της πενταετούς Αμυντικής Συμφωνίας, η Αθήνα και η Ουάσινγκτον επισημαίνουν τη σταθερή απόφασή τους «να περιφρουρούν και να προστατεύουν αμοιβαίως την ασφάλεια, την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα των χωρών τους κατά ενεργειών οι οποίες απειλούν την ειρήνη, περιλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης ή της απειλής επίθεσης», αναφορά που δείχνει την πρόθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να ακυρώσουν στην πράξη το casus belli της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας. Επιπλέον, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών σε επιστολή του προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη τονίζει ότι οι ΗΠΑ πιστεύουν ακράδαντα «στον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας».
Η δέσμευση των Αμερικανών για περιφρούρηση και προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, παράλληλα με τον σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας σύμφωνα με την UNCLOS, είναι τα δύο ισχυρότερα σημεία της συμφωνίας για διατήρηση και ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στη χώρα.
Εκτός από τον Ναύσταθμο της Σούδας, της οποίας ο ρόλος αναγνωρίζεται ως ζωτικός για την Ουάσινγκτον από τον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο Νίκος Δένδιαςκαι ο Αντονι Μπλίνκεν υπέγραψαν πρωτόκολλο που θα επιτρέπει στις Αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις να χρησιμοποιούν επισήμως ακόμη τρεις βάσεις στην Ελλάδα: τις εγκαταστάσεις της Ταξιαρχίας Αεροπορίας Στρατού στο Στεφανοβίκειο, το Πεδίο Βολής Λιτοχώρου και το Στρατόπεδο Γιαννούλη στην Αλεξανδρούπολη, όπου θα φιλοξενούνται δυνάμεις των ΗΠΑ που θα αναπτύσσονται και θα αναδιπλώνονται από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, παρακάμπτοντας τα Στενά που ελέγχονται από την Τουρκία.
Είναι η πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες που η Ουάσινγκτον δεν βάζει την Αθήνα στο ίδιο καλάθι με την Αγκυρα και ενισχύει τη στρατιωτική της παρουσία στην Ελλάδα, χωρίς να προβαίνει σε αντίστοιχη κίνηση προς την Τουρκία. Πολύ περισσότερο, η κίνηση αυτή της αμερικανικής πλευράς υλοποιείται σε μια περίοδο όπου το ενδιαφέρον των ΗΠΑ μετατοπίζεται προς την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού με προφανή στόχο την ανάσχεση της ενισχυόμενης ισχύος της Κίνας.
Η ελληνοαμερικανική Αμυντική Συμφωνία (MDCA) προβλέπει ότι οι δύο χώρες «δύνανται να συμφωνήσουν αμοιβαία και για άλλες εγκαταστάσεις των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, εντός των οποίων επιτρέπεται στην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να διατηρεί και να λειτουργεί στρατιωτικές και βοηθητικές ευκολίες». Με απλά λόγια, η συμφωνία που μετά την παρέλευση πενταετίας θα ανανεωθεί αυτομάτως επ’ αόριστον, επιτρέπει στην Ουάσινγκτον να ζητήσει από την Αθήνα τη χρήση ή τη στάθμευση αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και σε άλλα νησιά εκτός της Κρήτης ή στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Είναι ξεκάθαρο ότι η δέσμευση που αναλαμβάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για προστασία της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, λίγες ημέρες μετά τη συνομολόγηση της αμυντικής συμφωνίας με τη Γαλλία, στην οποία περιλαμβάνεται η βαρύνουσας σημασίας ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής με όλα τα κατάλληλα μέσα, ακόμη και με τη χρήση ένοπλης βίας -στην περίπτωση που η Αθήνα και το Παρίσι διαπιστώσουν ένοπλη επίθεση εναντίον της επικράτειάς τους- είναι δύο εξελίξεις που έχουν προκαλέσει μεγάλη νευρικότητα στην Αγκυρα.
Σε περιδίνηση οι Τούρκοι
«Τι πίνεις Δένδια;» αναρωτήθηκε σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμά της η τουρκική εφημερίδα «Yeni Safak» την επομένη της υπογραφής του πρωτοκόλλου αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας - ΗΠΑ. Ολη την προηγούμενη εβδομάδα, ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας Χουλουσί Ακάρ δεν σταμάτησε να δηλώνει ότι η Αγκυρα θα προστατεύσει τα δικαιώματά της στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, θέλοντας να διαβεβαιώσει το εσωτερικό ακροατήριό του ότι το καθεστώς Ερντογάν δεν αλλάζει γραμμή.
Παραλλήλως, το τουρκικό υπουργείο Αμυνας κοινοποίησε και πάλι χάρτες που αποτυπώνουν τη μεγάλη ιδέα της «γαλάζιας πατρίδας» και δείχνουν την Ανατολική Μεσόγειο σαν τουρκική θάλασσα. Σε όλη τη θαλάσσια περιοχή από την Κύπρο και δυτικότερα, μέχρι τον άξονα Καστελόριζο - Ρόδος - Κάρπαθος - Κάσος - Κρήτη, οι Τούρκοι φαντασιώνονται ότι ελέγχουν όλη την έκταση μέχρι απόστασης έξι ναυτικών μιλίων από τις ακτές των ελληνικών νησιών. Είναι εντυπωσιακό ότι τους χάρτες αυτούς, που κυκλοφορούν εδώ και περίπου δύο χρόνια, συνέταξε ο Τσαγατάι Ερτσίγες, ένας από τους κορυφαίους Τούρκους διπλωμάτες, ο οποίος μάλιστα συμμετέχει στις διερευνητικές επαφές με την Ελλάδα.
Ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις που γίνονται στη γειτονική χώρα, δεν είναι ένα πρόσκαιρο φαινόμενο. Σχηματισμοί όπως το εθνικιστικό Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ έχουν μεγάλη απήχηση στην τουρκική νεολαία. Και αν τα γκάλοπ δείχνουν ότι οι νεότεροι Τούρκοι απομακρύνονται από την ισλαμιστική λογική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την ίδια στιγμή δεν απορρίπτουν την εθνικιστική κατεύθυνση, όπως δείχνει το 18% των νέων που θα ψήφιζαν Ακσενέρ.
Την ώρα που ο πρόεδρος της Τουρκίας με τις κινήσεις του δείχνει ότι αναμετράται με την Ιστορία και αποζητά να αφήσει το αποτύπωμά του, το ερώτημα είναι αν θα τραβήξει τόσο το σκοινί ώστε η Ελλάδα να κινηθεί για να ενεργοποιήσει τις συμμαχίες που συνάπτει με σκοπό τη διπλωματική και αμυντική αποτροπή της απειλής.
Στην Αθήνα ο Σίσι
Την επόμενη εβδομάδα στην Αθήνα αναμένεται ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι για την τριμερή συνάντηση κορυφής με την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα συζητήσει με τον ηγέτη της Αιγύπτου για το σχέδιο ενεργειακής διασύνδεσης των δύο χωρών.
Την ίδια στιγμή ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ετοιμάζεται να ταξιδέψει στη Λιβύη όπου θα λάβει μέρος στη διεθνή διάσκεψη για την ανασυγκρότηση της γειτονικής χώρας, δίχως να αποκλείεται πιθανή συνάντησή του με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Παραλλήλως, η ελληνική διπλωματία προετοιμάζει βήματα για τη δημιουργία ισχυρών διαύλων συνεργασίας και με άλλες χώρες εντός και εκτός Ε.Ε.