Λύση από Ευρώπη ή εθνική παρέμβαση για τις τιμές στην ενέργεια
11.04.202209:27
Αποφάσεις μέσα στον Μάιο - Ολόκληρο το κυβερνητικό σχέδιο
Μέσα στον Μάιο θα ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις για να πέσουν δραστικά οι τιμές της ενέργειας, είτε με ευρωπαϊκή απόφαση για επιδότηση του φυσικού αερίου είτε με κρατική παρέμβαση στη χώρα μας, σε συνεννόηση με την Ε.Ε., σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές.
Παρά το γεγονός ότι έχει μπει στις ράγες της υλοποίησης το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και ήδη έχει γίνει εκταμίευση κονδυλίων ύψους 7,3 δισ. ευρώ, τα οποία «προορίζονται για τη χρηματοδότηση έργων υποδομών και εκσυγχρονισμού σε όλη την επικράτεια της πατρίδας μας και σε πολλούς κλάδους, με έμφαση στην πράσινη οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση», το κυβερνητικό επιτελείο επιμένει σε όλους τους τόνους ότι «στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πρέπει να ληφθούν αποφάσεις που θα ανακουφίσουν τους πολίτες».
Το σχέδιο που έχει μπροστά της η κυβέρνηση είναι το εξής:
■ Ή θα υπάρξει ευρωπαϊκή λύση η οποία θα κινείται, αφενός, προς την επιβολή πλαφόν στη χρηματιστηριακού τύπου κερδοσκοπία με τις τιμές του φυσικού αερίου και, αφετέρου, στη δημιουργία ενός νέου ειδικού Ταμείου, μέσω του οποίου θα χρηματοδοτηθούν οι λογαριασμοί ρεύματος και φυσικού αερίου.
■ Ή, εναλλακτικά, κάθε χώρα-μέλος της Ε.Ε. θα προχωρήσει με δικό της σχέδιο κρατικής παρέμβασης.
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, το οικονομικό επιτελείο επεξεργάζεται διάφορα σενάρια επιδότησης των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου. Από τους υπολογισμούς που έγιναν εκτιμάται ότι απαιτείται ένα κονδύλι γύρω στα 2-4 δισ. ευρώ για 12 μήνες, το οποίο θα επιβαρύνει τον προϋπολογισμό, προκειμένου να απορροφηθούν οι αυξήσεις που θα κληθούν να πληρώσουν οι Ελληνες καταναλωτές το επόμενο διάστημα.
«Τα χρήματα αυτά ή θα δοθούν από την Ευρώπη στο πλαίσιο της επιζητούμενης ενιαίας ευρωπαϊκής λύσης ή θα μας επιτραπεί να τα καταβάλουμε εμείς», λένε οι ίδιες πηγές. Αλλωστε, παρά την ολοσχερή εξόφληση των δανείων του ΔΝΤπου ολοκληρώθηκε αυτή την εβδομάδα, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας γνωστοποίησε ότι στα αποθεματικά του Δημοσίου υπάρχουν περίπου 40 δισ. ευρώ.
Πρόκειται, ωστόσο, για ποσά που μπορεί να εκταμιευτούν μόνο σε πολύ έκτακτες ανάγκες, αφού αποτελούν το «μαξιλάρι» που επιτρέπει στη χώρα να δανείζεται με λελογισμένα επιτόκια, τα οποία θα εκτοξευτούν σε περίπτωση που μέρος αυτών διατεθεί χωρίς φειδώ και χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τους εταίρους.
Η Ελλάδα έχει καταρτίσει και συνεχίζει την προετοιμασία για την εφαρμογή έκτακτου σχεδίου σε περίπτωση που η Ρωσίαδιακόψει τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, αναφέρουν κυβερνητικές πηγές.
Παράλληλα, η χώρα μας επιταχύνει τις επενδύσεις σε ΑΠΕ, καθώς η αύξηση της παραγωγής πράσινης ενέργειας θα θωρακίσει την Ελλάδα από εισαγόμενες κρίσεις και αποτελεί τη μοναδική ρεαλιστική επιλογή για τη μείωση του κόστους σε σταθερή βάση για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
«Ο ήλιος και ο άνεμος είναι δύο πηγές που διαθέτει εν αφθονία η Ελλάδα και θα τις αξιοποιήσει, επιδιώκοντας σταθερά να είναι πρωτοστάτης και πρωτοπόρος στην πράσινη μετάβαση», επιμένουν κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Παραδέχονται, όμως, ότι όλα αυτά είναι ενέργειες και πρωτοβουλίες με μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα απόδοσης.
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική κυβέρνηση προχωρά με γοργά βήματα στις κινήσεις για την αναπροσαρμογή του ενεργειακού σχεδιασμού στα νέα δεδομένα. Προς αυτή την κατεύθυνση τρέχει τις επενδύσεις στις ΑΠΕ, οι οποίες αποτελούν τον στρατηγικό στόχο που θα ανοίξει τον δρόμο για την απεξάρτηση, αλλά και τις διαδικασίες διασύνδεσης με γειτονικές χώρες. Βραχυπρόθεσμα, προωθούνται λύσεις για τη μεγαλύτερη αποθήκευση υγροποιημένου αερίου (LNG) στη Ρεβυθούσα, στην Αλεξανδρούπολη και την Κόρινθο.
Τις προηγούμενες ημέρες ο ίδιος ο πρωθυπουργόςανακοίνωσε παράταση της απολιγνιτοποίησης, ενώ τις επόμενες θα κάνει ανακοινώσεις για επιτάχυνση των ερευνών που μπορεί να οδηγήσουν στην εξόρυξη υδρογονανθράκων στη νότια Κρήτη και το Ιόνιο.
Οι παρενέργειες της κρίσης
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ελληνικό -αλλά πανευρωπαϊκό- και έχει ήδη σοβαρές πολιτικές παρενέργειες. Ενα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη και δεν είναι ούτε αυτό που προφήτευε ο Μαρξ, δηλαδή ο κομμουνισμός, ούτε εκείνο του πρώτου μεγάλου πολέμου που ξέσπασε ύστερα από σχεδόν 80 χρόνια σε ευρωπαϊκά εδάφη, με την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, και απειλεί με γενικότερη ανάφλεξη. Είναι το φάντασμα της πρωτοφανούς ακρίβειας και των ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων που προκαλούνται από την άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση και συνιστούν μια τεράστια βόμβα στα θεμέλια της ευρωπαϊκής κοινωνικής συνοχής.
Μπορεί η γενεσιουργός αιτία των δεινών που βιώνουν σχεδόν χωρίς εξαίρεση όλα τα νοικοκυριά, όπως και πολλές επιχειρήσεις, να είναι ο πόλεμος του Πούτιν, πλην όμως η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών στέλνει τον... λογαριασμό της κρίσης στις ηγεσίες τους. Με τη βοήθεια και των λαϊκιστών πολιτικών, οι οποίες, αλλού λιγότερο και αλλού περισσότερο, είναι παντού παρούσες και βρήκαν το υπόστρωμα που τις τρέφει, είναι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πολλών αναλυτών, θέμα λίγου χρόνου να ξεσπάσουν εκδηλώσεις λαϊκής οργής αν δεν υπάρξει άμεση και συντονισμένη ευρωπαϊκή αντίδραση.
Πάνω ο πληθωρισμός, κάτω η ανάπτυξη
Ο γαλλικός πολιτικός απόηχος της κρίσης προκαλεί υψηλό συναγερμό σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και, όπως είναι φυσικό, δεν αφήνει ανεπηρέαστη ούτε την Αθήνα. Στο Μέγαρο Μαξίμου τις τελευταίες ημέρες επικρατούσε πυρετός διαβουλεύσεων και επαφών με το οικονομικό επιτελείο αλλά και τις Βρυξέλλες προκειμένου να καταρτιστούν πλάνα άμεσης δράσης για την αναχαίτιση της ακρίβειας που θεριεύει και κατατρώει τα εισοδήματα των πολιτών, αλλά και συρρικνώνει την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας που διαφάνηκε μετά τον έλεγχο της πανδημίας.
Οι εκθέσεις των διεθνών οίκων που δείχνουν την αύξηση του φετινού ΑΕΠ από το προϋπολογισμένο 5,2% περιορίζονται στο 3,8%, σύμφωνα με τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, ή και στο 3%, με βάση την εκτίμηση της Moody’s. Την ίδια στιγμή, ο εγχώριος πληθωρισμός σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο: από το 6,2% του Ιανουαρίου, τον Φεβρουάριο ανέβηκε στο 7% για να εκτοξευτεί τον Μάρτιο στο 8,9% παραμένοντας σε υψηλά 27 ετών.
Με συνοχή κόντρα στον λαϊκισμό
Ο κύκλος των συνεργατών του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη μεταδίδει την πληροφορία ότι όλα αυτά προκαλούν ανησυχία στην κυβερνητική ηγεσία, η οποία εδώ και καιρό έχει αποδυθεί σε αγώνα δρόμου για να κινητοποιηθεί η Ευρώπη.
Τόσο στις δημόσιες τοποθετήσεις του όσο και παρασκηνιακά, ο κ. Μητσοτάκης δεν χάνει ευκαιρία να επισημαίνει το αυτονόητο, ότι «κανένας εθνικός προϋπολογισμός σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να σηκώσει τα βάρη που προκαλεί η έκρηξη στην αγορά ενέργειας». Στο Μέγαρο Μαξίμου επικρατεί η εδραία πεποίθηση ότι τα χρονικά περιθώρια για ευρωπαϊκή δράση είναι ασφυκτικά και γίνονται ασφυκτικότερα κάθε ημέρα που περνά.
Γι’ αυτό και ο Μάιος θεωρείται το απώτατο όριο για τη λήψη αποφάσεων και αφού στο μεταξύ έχει μεσολαβήσει ο β’ γύρος των γαλλικών προεδρικών εκλογών.
Σε μάλλον δραματικούς τόνους, ο πρωθυπουργός απευθυνόμενος στους Ευρωπαίους συνομιλητές του, υπογραμμίζει ότι «τα ευρωπαϊκά προβλήματα απαιτούν ευρωπαϊκές λύσεις». Σε αυτό το πνεύμα, υποδεχόμενος την Παρασκευή τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις είπε χωρίς περιστροφές ότι «είναι απολύτως απαραίτητο στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής να ληφθούν μέτρα πια για την ενίσχυση του παραγωγικού ιστού των κρατών μας, αλλά και όλων των Ευρωπαίων πολιτών, των νοικοκυριών, που μετά την πανδημία πολιορκούνται από διεθνείς ανατιμήσεις».
Δίνοντας ταυτόχρονα το στίγμα των απόψεών του, ο κ. Μητσοτάκης τόνισε για την κυβέρνησή του ότι «η ανάπτυξη πρέπει να συμβαδίζει πάντα με την κοινωνική συνοχή». Ο ίδιος, άλλωστε, σε κάθε ευκαιρία επισημαίνει τον κίνδυνο της ανόδου του λαϊκισμού που, κατά την εκτίμησή του, «εφόσον αφεθεί, θα λάβει χαρακτηριστικά Λερναίας Υδρας και θα λειτουργήσει ως σοβαρή απειλή για την αλήθεια, τη Δημοκρατία, την ευημερία και τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών».
Η πολιτική σεναριολογία εν όψει ενός μαύρου χειμώνα
Με δεδομένη, πάντως, την πολιτικοοικονομική αναταραχή που προκαλούν η εκτόξευση της ακρίβειας και η άγνωστη διάρκειά της, επιμένει και η σεναριολογία για τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις.
«Δεύτερο συνεχόμενο χειμώνα με τόσο υψηλές τιμές στην ενέργεια καμία κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να αντέξει, ακόμη κι αν η χώρα δεν ήταν σε προεκλογική περίοδο, όπως ούτως ή άλλως είναι τώρα», υποστηρίζουν κυβερνητικά στελέχη.
Με αυτό το σκεπτικό δεν λείπουν εκείνοι που φλερτάρουν με την ιδέα για προσφυγή στις κάλπες το προσεχές φθινόπωρο, που μπορεί να ακολουθήσει ένα τουριστικά καλό καλοκαίρι και να προηγηθεί ενός νέου μαύρου χειμώνα. Τροχοπέδη σε μια τέτοια εξέλιξη αποτελεί, βεβαίως, η κατηγορηματικότητα με την οποία ο πρωθυπουργός μίλησε προ δεκαημέρου για εκλογές που θα γίνουν την άνοιξη του 2023.
Από τη στιγμή, όμως, που ο κ. Μητσοτάκης με την ίδια παρέμβασή του άφησε για πρώτη φορά ανοιχτό παράθυρο για κυβερνήσεις συνεργασίας, τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί, υποστηρίζουν αναλυτές επισημαίνοντας ταυτόχρονα και τη δημοσκοπική κάμψη του κυβερνώντος κόμματος. Κάμψη που, με δεδομένη και τη δέσμευση ότι δεν θα αλλάξει εκ νέου ο εκλογικός νόμος, δυσκολεύει πολύ την προοπτική επίτευξης κυβερνητικής αυτοδυναμίας.
Εφόσον, μάλιστα, πάρουν το εισιτήριο για την επόμενη Βουλήεπτά κόμματα -από έξι που είναι στην παρούσα σύνθεση-, τότε ο πήχης της αυτοδυναμίας μπορεί να ανέβει ακόμη και κοντά στο 40%.
Αντιθέτως, αν τα κόμματα που θα εκλέξουν βουλευτές περιοριστούν σε πέντε και η Ν.Δ. διατηρήσει το προβάδισμα που έχει τώρα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί να ελπίζει ότι θα παραμείνει σε τροχιά αυτοδυναμίας. «Αν δεν επιτευχθεί αυτός ο στόχος, οι λύσεις θα είναι δύο: ή συγκυβέρνηση Ν.Δ. - ΚΙΝ.ΑΛ. ή τρίτες εκλογές», αναφέρουν μελετητές των εκλογικών συσχετισμών.
Σε περίπτωση που δεν προκύψει βιώσιμη κυβέρνηση, υπάρχουν ορισμένοι οι οποίοι προβλέπουν κατεύθυνση του κ. Μητσοτάκη προς κάποιο από τα ευρωπαϊκά αξιώματα που θα ανοίξουν μετά τις ευρωεκλογές του 2024 και αναζήτηση οικουμενικής κυβερνητικής λύσης. Αλλοι, ωστόσο, αντιτείνουν ότι «καλώς ή κακώς οι εμπειρίες με τις οικουμενικές κυβερνήσεις των τραπεζιτών Ξενοφώντα Ζολώτα και Λουκά Παπαδήμου που γνώρισε η χώρα δεν είναι οι καλύτερες, καθώς τα κόμματα ήθελαν την εξουσία για τους αρχηγούς και τα στελέχη τους».
Με τον πόλεμο, όμως, να μαίνεται στην Ουκρανία και ενώ ουδείς είναι σε θέση να προβλέψει το τέλος του, όπως και την αναχαίτιση της ακρίβειας, όλα τα σενάρια που καταστρώνονται αυτή την περίοδο είναι παρακινδυνευμένα.
Για παράδειγμα, είναι πολύ πιθανό να πάρουν θετική κατεύθυνση οι πολιτικές εξελίξεις συνολικά στην Ευρώπη, αν οι Βρυξέλλες καταφέρουν να κάμψουν τις αντιρρήσεις του Βερολίνου, της Χάγης και των πρωτευουσών που δεν καίγονται όσο η Ελλάδα, η Ιταλία και εν γένει ο Νότος από τις τιμές του αερίου.
Στον αντίποδα, τα πράγματα θα εκτραχυνθούν και θα «καούν» πολλές από τις τωρινές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αν η ευρωπαϊκή ηγεσία παραμείνει απαθής απέναντι στις ισχυρότατες πληθωριστικές πιέσεις τις οποίες οι Ευρωπαίοι που είναι σε παραγωγικές ηλικίες δεν έχουν ξαναζήσει.
Αποφάσεις μέσα στον Μάιο για να πέσουν οι τιμές της ενέργειας
Γιατί ο Βορράς κοντράρει τον Νότο για την ενεργειακή κρίση
Στη δομή της αγοράς ηλεκτρισμού μεταξύ Βορρά και ευρωπαϊκού Νότου εντοπίζονται οι δυσκολίες στην εξεύρεση μιας κοινής ευρωπαϊκής λύσης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας.
Μια ματιά στη μέση τιμή χονδρεμπορικής που παρουσίασαν τον τελευταίο μήνα οι ευρωπαϊκές αγορές αποδεικνύει τις ακραίες διακυμάνσεις των τιμών μεταξύ των χωρών που επηρεάζουν με διαφορετικό τρόπο τις αγορές.
Βόρειες χώρες όπως οι Ολλανδία, Δανία, Γερμανία, Εσθονία και Φινλανδία τάσσονται κατηγορηματικά εναντίον οποιασδήποτε παρέμβασης στην αγορά χονδρικής, όπως και εναντίον οποιουδήποτε ορίου στις τιμές. Και ο λόγος είναι ότι έχουν διαφορετικές πηγές ενέργειας, επομένως δεν επηρεάζονται στον ίδιο βαθμό που οι μεγάλες διακυμάνσεις και η ενεργειακή κρίση διαπερνούν τις χώρες του Νότου.
Για πολλές από τις χώρες αυτές, το μείγμα τους στην ηλεκτροπαραγωγή εξαρτάται σε πολύ λιγότερο βαθμό από το φυσικό αέριο, εν αντιθέσει με την Ελλάδα όπου υπάρχει μεγάλη εξάρτηση.
Επιπλέον, οι χώρες του Βορρά έχουν το πλεονέκτημα των διασυνδέσεων και του πλούσιου μείγματος σε υδροηλεκτρικά, άνθρακα, πυρηνικά και ΑΠΕ, αναπτύσσοντας παράλληλα σε μεγάλο βαθμό τα διμερή συμβόλαια μεταξύ παραγωγών ενέργειας και καταναλωτών που κρατούν χαμηλότερα τις τιμές.
Στις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές αγορές τα διμερή συμβόλαια αντιπροσωπεύουν το 40%-80%. Επομένως, η εμφάνιση υψηλών τιμών στις ευρωπαϊκές αγορές δεν έχει την ίδια επίπτωση για τον καταναλωτή με εκείνη που έχουν οι σημαντικά πιο υψηλές τιμές, οι οποίες καταγράφονται στην ελληνική αγορά που αφορά το 100% της ζήτησης και όλη η ενέργεια περνά μέσα από το χρηματιστήριο ενέργειας.
Στις χώρες του Νότου με τις μεγάλες διακυμάνσεις τιμών μόνο η Ισπανία και η Πορτογαλία πέτυχαν να διαφοροποιηθούν. Οι δύο χώρες είναι και οι μοναδικές που κατάφεραν να πάρουν εξαίρεση από την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής που αποφάσισε να μεταθέσει τις συζητήσεις για αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου από τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τον επόμενο μήνα.
Το κύριο επιχείρημα ήταν ότι οι δύο χώρες έχουν μεγάλη διείσδυση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και στο ενεργειακό τους μείγμα τις λιγότερες διασυνδέσεις με άλλα δίκτυα της Ε.Ε. λόγω των περιορισμών που βάζουν τα Πυρηναία Ορη.
Με τον τρόπο αυτό εξασφάλισαν μια διαφορετική μεταχείριση για κατ’ εξαίρεση λήψη μέτρων για να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες τιμές ενέργειας.
Η Γαλλία αντίστοιχα, που λόγω συντήρησης μονάδων πυρηνικής ενέργειας έχει προβλήματα στην παραγωγή, συνεχίζει να εμφανίζει υψηλές τιμές και αναγκάστηκε να προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου 3,1 δισ. της αντίστοιχης γαλλικής ΔΕΗ (EDF), για να αντιμετωπίσει τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας της επιβολής κυβερνητικού πλαφόν στην αύξηση των λογαριασμών ρεύματος. Πρόσφατα, μάλιστα, ζήτησε από επιχειρήσεις και νοικοκυριά να περιορίσουν την κατανάλωση σε ώρες αιχμής λόγω της εκτίναξης της ζήτησης λόγω καιρικών συνθηκών!
Πολλές βόρειες χώρες φοβούνται επίσης ότι ο καθορισμός ενός ανώτατου ορίου στο φυσικό αέριο θα λειτουργούσε αποτρεπτικά για τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τρίτες χώρες, τις οποίες ωστόσο έχει ανάγκη η Ε.Ε., από τη στιγμή που επιδιώκει την απεξάρτησή της από το φυσικό αέριο της Ρωσίας.
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι υπάρχει κίνδυνος να διευρυνθεί το χάσμα ανάμεσα στις βόρειες και τις νότιες χώρες της Ε.Ε. όσον αφορά την ασφάλεια της ενεργειακής τροφοδοσίας.
Τον Μάιο η Ε.Ε. καλείται να αποφασίσει αν οι προτάσεις των νότιων χωρών, μεταξύ των οποίων και της Ελλάδας, που ζητούν επιτακτικά παρεμβάσεις στη χονδρεμπορική αγορά του φυσικού αερίου θα τύχουν κάποιας ευνοϊκής ρύθμισης ή θα απορριφθούν. Στο ζήτημα αυτό άλλωστε υπήρχαν διαφωνίες και πριν από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, με τη διαφορά ότι σήμερα η πίεση για τη μείωση των τιμών είναι μεγαλύτερη από ποτέ.