Ενεργειακή κρίση: Η Ευρώπη σπεύδει... βραδέως για πλαφόν στο αέριο και τη βενζίνη από το φθινόπωρο
Εκτιμάται ότι μέτρα στήριξης θα χρειαστούν τουλάχιστον και για το α’ τρίμηνο του 2023 - Στην Ελλάδα η κυβέρνηση προσανατολίζεται στο να δοθεί Fuel Pass και τον Σεπτέμβριο, αλλά και αυξημένο επίδομα θέρμανσης για περισσότερους δικαιούχους με εφεδρείες από τα αυξημένα έσοδα του τουρισμού
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Μπορεί η θερινή διάθεση και η προοπτική των αδειών να επενεργούν σταδιακά στους υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Ε.Ε. και τους ευρωκράτες ευρύτερα, αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι προβλέψεις όσων κρατούν τα κλειδιά των ευρωπαϊκών αποφάσεων για τον χειμώνα που έρχεται δεν είναι ζοφερές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάλογα με τον συνομιλητή, έως και «μαύρες».
Αναπόδραστα, αυτό το κλίμα φτάνει ως και την Ελλάδα, όπου ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαψεύδει διαρρήδην τα σενάρια πρόωρης προσφυγής στις κάλπες. Μάλιστα, μιλώντας το πρωί της περασμένης Πέμπτης στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ, ο κ. Μητσοτάκης επεξήγησε την πρόθεσή του να μη στήσει κάλπες πριν από την προγραμματιζόμενη ημερομηνία, ώστε να μην αφήσει το τιμόνι της χώρας σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία λόγω του πολέμου της Ουκρανίας.
Ο πρωθυπουργός, μάλιστα, εμφανίζεται αποφασισμένος να εισπράξει και το πολιτικό κόστος μιας τέτοιας απόφασης, αφού όλοι προεξοφλούν ότι ο χειμώνας που θα έρθει θα είναι εξαιρετικά δύσκολος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Ο λόγος είναι απλός: η προοπτική η Ρωσία να κλείσει τη στρόφιγγα του αερίουέχει φύγει από τη σφαίρα του σεναριακού και θεωρείται μια ρεαλιστική πιθανότητα. Με άλλα λόγια, όπως το έθετε Ευρωπαίος αξιωματούχος στο «ΘΕΜΑ», το πρόβλημα σύντομα «δεν θα είναι οι τιμές, που θα παραμείνουν υψηλές, αλλά η επάρκεια». Με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις όσο και για τις επιχειρήσεις ενέργειας, που είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας.
Εφεδρείες στη μάχη
Η προοπτική ενός αντίξοου φθινοπώρου έχει σημάνει συναγερμό στο Μέγαρο Μαξίμου και το οικονομικό επιτελείο, καθώς ουσιαστικά προεξοφλείται η ανάγκη και νέων παρεμβάσεων για τη στήριξη των πολιτών. Το καλό σενάριο για την κυβέρνηση θα είναι να έχει επέλθει μια σημαντική ανακούφιση στους πολίτες στο σκέλος των λογαριασμών του ρεύματος, τόσο με τον νέο τρόπο τιμολόγησης μέσω του πλαφόν στη χονδρική όσο και με την επιστροφή ποσών ανατιμημένων λογαριασμών από το λεγόμενο Power Pass. Είναι σαφές, όμως, ότι αυτή η παρέμβαση δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα.
Αυτός είναι και ο λόγος που στην κυβέρνηση ήθελαν εξαρχής να μην εξαντλήσουν τα δημοσιονομικά περιθώρια και να κρατήσουν εφεδρείες για το φθινόπωρο. Υπό αυτό το πρίσμα, λόγω της κατάστασης θα υπάρξουν και επιπρόσθετα μέτρα. Ακόμα και για το ρεύμα εκτιμάται ότι μπορεί να παραμείνει κάποιο πλαίσιο στήριξης, πέραν της προοπτικής κατάργησης της ρήτρας αναπροσαρμογής.
Παράλληλα, όσο οι τιμές της βενζίνης και του diesel παραμένουν σε αυτά τα δυσθεώρητα επίπεδα, η κυβέρνηση εμφανίζεται έτοιμη να παρατείνει το Fuel Pass και το φθινόπωρο, με το μείγμα του μέτρου να είναι υπό διαρκή επενεξέταση ανάλογα με τις ανάγκες.
Νέα παράμετρος στην εξίσωση θα είναι και το επίδομα θέρμανσης, το οποίο, όπως πληροφορείται το «ΘΕΜΑ», σχεδόν προεξοφλείται ότι θα είναι αυξημένο και με ευρύτερη περίμετρο δικαιούχων, προκειμένου να πιάνει και τη «μεσαία τάξη», που βλέπει το διαθέσιμο εισόδημα να ψαλιδίζεται λόγω του πληθωρισμού και των ανατιμήσεων. «Κλειδί» θα είναι και η εμπροσθοβαρής καταβολή του, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια.
Βασικό όπλο εν όψει του επόμενου χειμώνα θα είναι η καλή πορεία των εσόδων του προϋπολογισμού, τα οποία, εφόσον επιβεβαιωθεί η προοπτική για τουριστική έκρηξη το καλοκαίρι, θα είναι σημαντικά αυξημένα. Ηδη, δε, αρμόδιες πηγές εκτιμούν ότι μέτρα στήριξης θα χρειαστούν και τουλάχιστον για το α’ τρίμηνο του 2023.
Κλείσιμο
Σε αυτή τη φάση, πάντως, η κυβέρνηση απορρίπτει σενάρια για μείωση του ΕΦΚ ή του ΦΠΑ στα καύσιμα, ενώ έχει αποκλειστεί εδώ και καιρό πλαφόν στη λιανική των καυσίμων. Τον καμβά των παρεμβάσεων της κυβέρνησης αναμένεται να περιγράψει ο ίδιος ο πρωθυπουργός στις 10 Σεπτεμβρίου, στην ομιλία του στη ΔΕΘ, εφόσον δεν υπάρξει κάποια έκπληξη εκλογικού χαρακτήρα.
Ευρωπαϊκά μέτρα;
Το ζήτημα, βεβαίως, δεν είναι τι κάνει η κάθε χώρα κατά μόνας, αλλά και πώς πορεύεται η Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία, ομολογουμένως, επιδεικνύει εξαιρετικά αργά αντανακλαστικά για τα μέτρα στήριξης νοικοκυριών.
Ο κ. Μητσοτάκης έχει θέσει πλείστες όσες φορές την ανάγκη για παρέμβαση στη χονδρική τιμή του ρεύματος με την εφαρμογή ενός πλαφόν. Μάλιστα, τις τελευταίες εβδομάδες σύμμαχος σε αυτό το αίτημά του είναι και ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, ο οποίος βλέπει τον κυβερνητικό συνασπισμό του οποίου προΐσταται να κλυδωνίζεται επικίνδυνα λόγω των συνεπειών της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Οπως πληροφορείται το «ΘΕΜΑ», μια ομάδα τεχνοκρατών στην Κομισιόν έχει αναλάβει να μελετήσει έναν μηχανισμό πλαφόν στη χονδρική τιμή του αερίου, ώστε να επιτευχθεί έτσι η αποσύνδεση από τις τιμές του ρεύματος και η χώρα μας, μεταξύ άλλων, να μπορεί να χρησιμοποιήσει εθνικούς πόρους που πηγαίνουν για τους λογαριασμούς ρεύματος σε άλλες κατευθύνσεις.
Βεβαίως, αυτή τη στιγμή κανείς δεν προεξοφλεί μια κοινή ευρωπαϊκή λύση. Μάλιστα, κυβερνητικά στελέχη εμφανίζονται να έχουν ισχυρές επιφυλάξεις, ενώ σε παρόμοια γραμμή είναι και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που αντιλαμβάνονται ότι τα κράτη-μέλη επιδιώκουν να αποφύγουν τη λογική του πλαφόν, καθώς δεν πιέζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Οι πιο αισιόδοξοι, πάντως, ελπίζουν ότι η προοπτική του ζόρικου χειμώνα θα σπρώξει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα πράγματα προς μια ευρωπαϊκή παρέμβαση.
Κατάσταση εκτάκτου ανάγκης
Το μείζον ζήτημα στην Ευρώπη, πάντως, αυτή τη στιγμή είναι ότι όλοι προετοιμάζονται για έναν χειμώνα με πολύ δύσκολες συνθήκες. Σε μια ενδιαφέρουσα αποστροφή της τριτολογίας του στην προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση την Τετάρτη στη Βουλή, ο κ. Μητσοτάκης εμφανίστηκε με τη σειρά του προβληματισμένος για όσα έπονται.
«Μπορεί τα πράγματα να γίνουν όντως πολύ άσχημα τους επόμενους μήνες. Μπορεί να βρεθούμε μπροστά σε καταστάσεις, ειδικά στην αγορά του φυσικού αερίου, οι οποίες είναι πρωτόγνωρες. Και ισχυρές οικονομίες, όπως η Γερμανία, που έχουν μεγάλη εξάρτηση από το φυσικό αέριο, ειδικά για τη βιομηχανία τους, αλλά και για τη θέρμανσή τους τον χειμώνα, να δοκιμαστούν σε επίπεδο που δεν μπορούσαν καν να το φανταστούν πριν από τρεις, πριν από έξι μήνες», τόνισε ο πρωθυπουργός.
Στις Βρυξέλλες, οι απόψεις διίστανται, όχι για το αν θα είναι δύσκολη η κατάσταση, αλλά για το πόσο. Υψηλόβαθμη πηγή της Επιτροπής εκτιμά μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» ότι «θα δυσκολευτούμε, αλλά δεν θα επιβεβαιωθούν τα πιο ακραία σενάρια». Στην ίδια γραμμή είναι και ο κ. Μητσοτάκης, ο οποίος εκτιμά ότι, παρά τις απειλές, δεν θα ενεργοποιηθεί εν τέλει το πιο ακραίο σενάριο. Αντίστοιχα, άλλη υψηλόβαθμη πηγή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όμως, εκτιμούσε σε συζήτηση που κοινοποιήθηκε στο «ΘΕΜΑ» ότι «αυτά που θα συμβούν τον επόμενο χειμώνα δεν θα τα έχουμε ξαναδεί», εκφράζοντας ανησυχία ακόμα και για την ανθεκτικότητα αρκετών εταιρειών ενέργειας, σε περίπτωση που οι Ρώσοι διακόψουν την παροχή φυσικού αερίου μονομερώς επικαλούμενοι κάποιον λόγο, π.χ. τη... συντήρηση του δικτύου.
Ηδη, άλλωστε, σε μια κατάσταση ανάλογη του bail-out των τραπεζών σε ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ενωση τα χρόνια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι κυβερνήσεις δρομολογούν πακέτα και κινήσεις σωτηρίας εταιρειών ενέργειας. Η γερμανική κυβέρνηση, για παράδειγμα, δρομολογεί πακέτο στήριξης περί τα 9 δισ. για τον κολοσσό αερίου Uniper με έδρα το Ντίσελντορφ, ενώ στη Γαλλία η πρωθυπουργός Ελιζαμπέτ Μπορν ανακοίνωσε στην Εθνοσυνέλευση το σχέδιο της κυβέρνησής της να εθνικοποιήσει τον κολοσσό EDF.
H Ευρωπαϊκή Ενωση προσπαθεί να «τρέξει» την κοινή αποθήκευση αερίου (στη φωτογραφία οι εγκαταστάσεις της Ρεβυθούσας που αναδεικνύονται σε στρατηγικής σημασίας),
προκειμένου να μειώσει την επάρκεια από τη Ρωσία και να μπορεί στη συνέχεια να διαμοιράσει πόρους, όπως έγινε με τα εμβόλια. Αυτή τη στιγμή η εκτίμηση είναι ότι
η επάρκεια στις αποθήκες είναι στην περιοχή του 40% και θα γίνει (μάλλον φιλόδοξη) προσπάθεια έως το τέλος του έτους να προσεγγίσουμε το 70% έναντι των ρωσικών προμηθειών.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ενωση αναμένεται να προωθήσει μια πλατφόρμα κοινής αγοράς αερίου, κυρίως σε υγροποιημένη μορφή, με βασική πηγή τις ΗΠΑ
Αυτό το σκηνικό που διαμορφώνεται και θυμίζει καζάνι που βράζει και ίσως εκραγεί το φθινόπωρο φέρνει την Κομισιόν προ της ανάγκης να παρέμβει και να καταρτίσει ένα σχέδιο εκτάκτου ανάγκης για το σενάριο τμηματικής ή ολικής διακοπής της παροχής αερίου. Στη συνέχεια, στις 26 Ιουλίου, θα συγκληθεί εκτάκτως το Συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας για να «κλειδώσει» τις λεπτομέρειες του Plan B, το οποίο καταρτίζεται ιδιαίτερα με το βλέμμα σε χώρες που είναι land-locked (χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα) και άρα δεν μπορούν εύκολα να υποδεχτούν φορτία υγροποιημένου αερίου, όπως η Ελλάδα στον τερματικό σταθμό της Ρεβυθούσας.
Με τα έως τώρα δεδομένα, η Ευρωπαϊκή Ενωση προσπαθεί να «τρέξει» την κοινή αποθήκευση αερίου, προκειμένου να μειώσει την επάρκεια από τη Ρωσία και να μπορεί στη συνέχεια να διαμοιράσει πόρους, όπως έγινε με τα εμβόλια. Αυτή τη στιγμή, η εκτίμηση είναι ότι η επάρκεια στις αποθήκες είναι στην περιοχή του 40% και θα γίνει (μάλλον φιλόδοξη) προσπάθεια έως το τέλος του έτους να προσεγγίσουμε το 70%, έναντι των ρωσικών προμηθειών. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ενωση αναμένεται να προωθήσει μια πλατφόρμα κοινής αγοράς αερίου, κυρίως σε υγροποιημένη μορφή, με βασική πηγή τις ΗΠΑ, όπως προβλέπει το deal που είχε συναφθεί όταν ο Τζο Μπάιντεν είχε ταξιδέψει στις Βρυξέλλες τον Μάρτιο, και με δευτερεύουσες αγορές το Κατάρ και τη Νορβηγία.
Αυτό, βεβαίως, που φοβούνται για τα καλά στις Βρυξέλλες είναι ότι ο ερχόμενος χειμώνας θα περιλαμβάνει κρύο και... σκοτεινιά για τους Ευρωπαίους. Και αυτό διότι στα πιο ακραία σενάρια περιλαμβάνονται ανώτατα όρια στα καλοριφέρ τον χειμώνα, αλλά και διαταραχές στην ηλεκτροδότηση. Εξ ου και τα κράτη-μέλη ενεργοποιούν μια σειρά μονάδων που μπορεί να ήταν παροπλισμένες ή να πήγαιναν προς κλείσιμο, ώστε να αποφύγουν ένα τέτοιο εξαιρετικά δυσάρεστο και πολιτικά εξαιρετικά κοστοβόρο σενάριο.
