Αλέκα Παπαρήγα: Η μοναχική πορεία μιας συντρόφισσας στο τιμόνι του ΚΚΕ

Η απόφαση της κυρίας Αλέκας Παπαρήγα να μην είναι υποψήφια βουλευτής στις επικείμενες εκλογές μετά από 30 συναπτά έτη στα κοινοβουλευτικά έδρανα και ενώ έχει ήδη αφήσει την ηγεσία του ΚΚΕ εδώ και σχεδόν δέκα χρόνια στον κ. Δημήτρη Κουτσούμπα σηματοδοτεί και την ολοκλήρωση μιας εποχής για το ιστορικό κόμμα, αλλά και για την πολιτική ζωή της χώρας. Η διακριτική όσο και διακριτή και πάντα αξιοπρόσεκτη φιγούρα της στο βήμα της Βουλής, στα κομματικά πόντιουμ, στις τηλεοπτικές συνεντεύξεις, στις μαζικές πορείες, αλλά και στις συσκέψεις των πολιτικών αρχηγών παλαιότερα αποτέλεσε για πάνω από μία εικοσαετία σημαντικό και αναπόσπαστο μέρος των πολιτικών πραγμάτων.

Και παρότι δεν είχε τη χαρισματικότητα του Χαρίλαου Φλωράκη με τη λαϊκή θυμοσοφία στον λόγο της ή τη ρητορική δεινότητα άλλων ηγετών της Αριστεράς όπως ο Λεωνίδας Κύρκος, η «επίμονη γραμματέας» έβρισκε πάντα τρόπο να πλασάρει με ιδιαίτερο σθένος τις ίδιες και απαράλλακτες θέσεις του κόμματος, κάνοντας τους πάντες να την ακούσουν, έστω κι αν ήταν δεδομένο εξαρχής ότι η άποψή της θα κατέληγε στο «όλοι απέναντι και το ΚΚΕ μόνο του».

Η καθοριστική παρουσία της Αλέκας στα πράγματα της Αριστεράς κυρίως, αλλά ακόμα πιο πολύ στην πορεία του ΚΚΕ, οδηγεί αναπόφευκτα μετά την απόφαση για αποχώρηση σε κρίσιμα ερωτήματα για την επόμενη μέρα στον Περισσό, τις σχέσεις και τις ισορροπίες στον ευρύτερο αυτό πολιτικό και κοινωνικό χώρο.

Η αποχώρηση είναι σαφές και, σύμφωνα με όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες από έγκυρες πηγές, έχει να κάνει με την κλονισμένη υγεία της άλλοτε «σιδηράς κυρίας» του Περισσού, η οποία βαδίζει στα 78 της χρόνια, αλλά έχει ταλαιπωρηθεί εδώ και πολύ καιρό και τους τελευταίους μήνες ήταν εμφανές ότι η καθημερινή ενασχόληση με τα κοινοβουλευτικά πράγματα της ήταν επώδυνη.

Αλλά αυτό ουδόλως μειώνει τη σημασία που θα έχει για τα εσωτερικά πράγματα στο μεγαλεπήβολο κτίριο της λεωφόρου Ιωνίας, που έγινε γνωστό ως «Σπίτι του Λαού», αυτή η εξέλιξη. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η παρακαταθήκη της και οι (μοναχικές, πλην ανθεκτικές) ράγες στις οποίες έβαλε το ΚΚΕ από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 θα παραμείνουν ως έχουν ή θα υπάρξουν αλλαγές στην πολιτική του κόμματος, πρωτίστως στο πεδίο των συνεργασιών και των ανοιγμάτων. Διότι εάν σε ένα πράγμα ήταν πάντα ξεκάθαρη και μάλιστα με οδυνηρό τρόπο για τους διαφωνούντες η Αλέκα ήταν η απόρριψη κάθε συμμαχίας, όχι μόνο στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο, αλλά και στον παραμικρό δήμο, συνδικάτο ή σύλλογο.

Η γραμμή για ένα καθαρό, ορθόδοξο και απολύτως προσηλωμένο στις αρχέγονες επαναστατικές αξίες και τα κείμενα του μαρξισμού/λενινισμού, όπως ερμηνεύονται από τους θεωρητικούς του κόμματος, χωρίς την παραμικρή πρόσμειξη ή συμπόρευση με άλλους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ένα ΚΚΕ στάσιμο σε μικρομεσαία μονοψήφια εκλογικά ποσοστά, αποτέλεσε την αδιαπραγμάτευτη και αδιασάλευτη -εμμονική, κατά τους επικριτές της- επιλογή της από την πρώτη μέρα που ανέλαβε γενική γραμματέας έως και σήμερα και σίγουρα έως ότου μπορεί να παρεμβαίνει (και σε έναν βαθμό να ελέγχει) την πολιτική της τωρινής ηγεσίας.

Η διάσπαση του ’91

Με την άνοδο του Γκορμπατσόφ στην ηγεσία του ΚΚΣΕ στα μέσα της δεκαετίας του 1980 και την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού στο τέλος της, τα πράγματα για το ΚΚΕ έγιναν εξαιρετικά δύσκολα. Ο κατακλυσμός απειλούσε το μέχρι τότε γερό σκαρί του κόμματος, που μετά τη νομιμοποίησή του (επιτέλους) το 1974 και με τον αέρα των κοινωνικών κινημάτων και αλλαγών της εποχής είχε σημαντικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα, έστω κι αν η κυρίαρχη παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου στα κεντροαριστερά περιόριζε τις (όποιες) κυβερνητικές προοπτικές του.

Υπό την πίεση των όσων συνέβαιναν στο τότε σοβιετικό μπλοκ, ο Χαρίλαος Φλωράκης αποφάσισε να συμμαχήσει με τον άλλοτε «επικίνδυνο οπορτουνιστή» Λεωνίδα Κύρκο και να συγκροτήσουν τον ενιαίο Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, που θα έπαιρνε μέρος στις εκλογές του 1989 και του 1990. Η κίνηση αυτή ήταν αποτέλεσμα και της πίεσης που ασκούσε το ανερχόμενο εντός του ΚΚΕ ρεύμα της Ανανεωτικής Πτέρυγας, που ζητούσε αλλαγή ρότας και αναζήτηση «τρίτων δρόμων προς τον Σοσιαλισμό», μετά και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Ο φόβος ότι εγκαταλείπονται οι αυθεντικές κομμουνιστικές ιδέες και το ΚΚΕ θα εκφυλιστεί διαλυόμενο εντός του Συνασπισμού συσπείρωσε την παλιά, «δογματική» γενιά του Περισσού, στην οποία τελικά, και παρά τις αρχικές προσδοκίες των Ανανεωτικών, έριξε το βάρος του και ο Χαρίλαος Φλωράκης. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και κορυφώθηκε στο 13ο Συνέδριο του κόμματος στις 19-24 Φεβρουαρίου του 1991. Οι συσχετισμοί ήταν οριακοί και, σύμφωνα με κάποιους θρύλους, κρίθηκε στην κίνηση ορισμένων Θεσσαλονικιών συνέδρων της Ανανεωτικής Πτέρυγας να αποχωρήσουν δυσανασχετώντας από τις παρασκηνιακές πιέσεις και τη στάση του Χαρίλαου Φλωράκη, με αποτέλεσμα οι «Δογματικοί» ή αλλιώς «Ορθόδοξοι» να επικρατήσουν στη μάχη για την εκλογή της νέας Κεντρικής Επιτροπής. Τα πάντα κρίθηκαν εκείνες τις στιγμές στο δραματικό συνέδριο.

Η Κεντρική Επιτροπή, που συνεδρίασε στις 27 Φεβρουαρίου για να εκλέξει νέο γενικό γραμματέα, επικύρωσε απλώς την καινούρια πραγματικότητα. Οι Ανανεωτικοί πρότειναν τον κ. Γιάννη Δραγασάκη, ο οποίος έλαβε 55 ψήφους. Οι Δογματικοί/Ορθόδοξοι έκαναν την έκπληξη προτείνοντας την κυρία Παπαρήγα, η οποία έλαβε 57 ψήφους. Ηταν μια ιδέα, όπως θρυλείται, κυρίως του Νίκου Καλούδη και του Δημήτρη Γόντικα, που συμμερίστηκε ο Αντώνης Αμπατιέλος και στη συνέχεια αποδέχτηκε ο Φλωράκης. Ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ είχε μεν αποχωρήσει στο μεταξύ από γενικός γραμματέας αφήνοντας στη θέση του τον Γρηγόρη Φαράκο -που είχε συνταχθεί όμως με τους Ανανεωτικούς-, αλλά έκανε ακόμη κουμάντο στον Περισσό.

Η 46χρονη τότε Αλέκα ήταν της νέας γενιάς, ώστε να μην ενοχοποιηθούν οι παλιοί, είχε τη φήμη της «σκληρής» και «αδίστακτης» συντρόφισσας όταν πρόκειται για θέματα κομματικής πίστης και ανέλαβε να καθαρίσει το κόμμα, επαναφέροντάς το στην ορθόδοξη γραμμή, περιχαρακώνοντας τον ζωτικό του χώρο, αποχωρώντας από τον Συνασπισμό και αποκηρύσσοντας οποιαδήποτε συμμαχία. Κατά κάποιον τρόπο ανέλαβε τον ρόλο ενός... Νώε, που μέσα στον κατακλυσμό που είχε προκύψει και απειλούσε το κόμμα έπρεπε να το μετατρέψει σε κιβωτό διασώζοντας τους απολύτως πιστούς στις παραδοσιακές, αμετακίνητες αρχές του ΚΚΕ και το αδιαπραγμάτευτα επαναστατικό ιδεολογικό ευαγγέλιο του μαρξισμού/λενινισμού (και χωρίς να εγκαταλείπεται ο Στάλιν στον αναθεωρητισμό).

Τέσσερις μήνες μετά επήλθε μοιραία η θυελλώδης διάσπαση με αφορμή την εισήγηση για διαγραφή ορισμένων στελεχών που, κατά τη νέα ηγεσία, επεδίωκαν τη διάχυση του ΚΚΕ στο συμμαχικό σχήμα του Συνασπισμού. Με έναν πρόχειρο απολογισμό, έφυγαν τότε 54 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, ενώ από τα περίπου 55.000 οργανωμένα μέλη έμειναν στο κόμμα γύρω στα 15.000.

Η πρώτη αναμέτρηση ανάμεσα στα δύο μέρη, το ΚΚΕ και τον Συνασπισμό, έγινε στις εκλογές του 1993 όταν το ΚΚΕ περιορίστηκε μεν στο 4,54%, αλλά ο αντίπαλος έμεινε εκτός Βουλής. Η πρώτη νίκη της Αλέκας ήταν γεγονός και έτσι το ΚΚΕ, ασχέτως του αν διαφωνεί ή συμφωνεί κανείς με τις επιλογές του, άντεξε και βρήκε το δικό του Αραράτ στις ταραγμένες εποχές.

Το «πέντε κόμματα, δύο πολιτικές» έγινε ο φάρος της πολιτικής που ακολούθησε σταθερά από τότε, ενώ η πιο αγαπημένη της από τις περίφημες ρήσεις του Χαρίλαου ήταν «το μοναστήρι να ’ναι καλά κι από καλογέρους...».

Σε καμία περίπτωση δεν δίστασε να συγκρουστεί (και να εκδιώξει από το κόμμα) όσους υποστήριζαν την άποψη ότι το ΚΚΕ πρέπει να φύγει από την απομόνωση και να συνεργαστεί με άλλες αριστερές δυνάμεις. Το 2000 διέγραψε τον Μήτσο Κωστόπουλο, προκαλώντας και την αποχώρηση του Γιάννη Θεωνά - και οι δύο υποστήριζαν την «ενιαιομετωπική» πολιτική.

Στη λογική, πάντως, της απόρριψης κάθε είδους συνεργασίας, το ΚΚΕ της Αλέκας έφτασε το 2013 να αποκηρύξει ουσιαστικά βασικές πολιτικές επιλογές του Χαρίλαου Φλωράκη αμφισβητώντας τον εμβληματικό ηγέτη του. Επιλογές όπως η δημιουργία του Συνασπισμού, η συγκρότηση των κυβερνήσεων Τζαννετάκη (συγκυβέρνηση με Ν.Δ.) και Ζολώτα (οικουμενική), αλλά και νωρίτερα η ενθάρρυνση των Ανανεωτικών στο κόμμα (π.χ. η ανάδειξη των Μίμη Ανδρουλάκη, Πάνου Λαφαζάνη, Δημήτρη Στρατούλη, Αλέκου Αλαβάνου κ.ά.) καταδικάζονται μετά βδελυγμίας από την ηγετική ομάδα της Αλέκας Παπαρήγα.

Το μετέωρο βήμα του Κουτσούμπα

Το μεγάλο ερώτημα είναι τώρα, με την αποχώρηση της κυρίας Παπαρήγα από τη Βουλή, πόσο θα νιώσει... απελευθερωμένος ο κ. Κουτσούμπας ώστε να επανεξετάσει, όταν το κρίνει σκόπιμο, την πολιτική των συνεργασιών του κόμματος και να αναθεωρήσει τη στρατηγική της πλήρους απομόνωσης που έχει υιοθετηθεί εδώ και 30 χρόνια στον Περισσό.

Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ υπήρξε επιλογή της κυρίας Παπαρήγα και παρασκηνιακά, για όσους γνωρίζουν, του Δημήτρη Γόντικα, ενός από τα πλέον ισχυρά (κυρίως αφανώς) στελέχη του κόμματος από τη δεκαετία του 1980. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ενστερνίζεται απολύτως κάθε σημείο της παρακαταθήκης της προηγούμενης ηγεσίας και της παλιάς φρουράς, η οποία όμως ασκεί ακόμα επιρροή στον Περισσό και δεν επιτρέπει ανοίγματα. Μάλιστα, ακόμα και σε κάποια μικρά ψήγματα προθέσεων που άφησε να φανούν ο κ. Κουτσούμπας στο πεδίο των συμμαχιών, υπήρξε σφοδρή αντίδραση από τους «παλιούς» - η Αλέκα φρόντιζε με άρθρα της σε κομματικά έντυπα να στέλνει το μήνυμα της ορθοδοξίας και της απαρέγκλιτης πίστης στον «μοναχισμό» του κόμματος.

Χωρίς την καθημερινή παρουσία της προκατόχου του, ειδικά στη Βουλή, ο κ. Κουτσούμπας θα μπορεί να εκφωνεί έναν διαφορετικό πολιτικό λόγο, λίγο πιο φιλικό σε δυνάμεις που θα ήθελαν να συμπορευτούν με το ΚΚΕ. Αλλά η σκιά και κυρίως τα «παιδιά» της Αλέκας στον Περισσό είναι δύσκολο ακόμα να αποδεχτούν την παραμικρή αναίρεση των δογμάτων που εκείνη επέβαλε τα τελευταία 30 χρόνια στο κόμμα.

Δραστήρια και καλλιεργημένη

Ευγενική, δραστήρια και καλλιεργημένη, η κυρία Παπαρήγα μάλλον αδικούνταν από το στυλ της «σταχανοβίτισσας», με το κλασικό συντηρητικό ντύσιμο Κνίτισσας του ’80, στοιχεία με τα οποία έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό μόλις ανέλαβε γενική γραμματέας του ΚΚΕ το 1991. Κόρη των αντιστασιακών και μελών του ΚΚΕ Νίκου και Κικής Δρόσου από την Κεφαλονιά, η Αλέκα ήταν από μικρή ανήσυχο πνεύμα. Το 1961 συμμετείχε στο Κίνημα Ειρήνης και οργανώθηκε στη Νεολαία της ΕΔΑ. Αφού σπούδασε Ιστορία - Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (αργότερα εργάστηκε και ως εκπαιδευτικός), το 1968, εν μέσω χούντας, οργανώθηκε στο ΚΚΕ. Για τη δράση της στο κίνημα των οικογενειών των πολιτικών κρατουμένων συνελήφθη από τη δικτατορία και κρατήθηκε επί τετράμηνο.

Με τη Μεταπολίτευση άρχισε να ανεβαίνει τα σκαλιά της κομματικής ιεραρχίας και το 1978 εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ενώ το 1986 έγινε μέλος του πανίσχυρου τότε Πολιτικού Γραφείου.

Γενική γραμματέας του κόμματος ανέλαβε τον Φεβρουάριο του 1991 και έγινε η πρώτη γυναίκα που βρέθηκε σε αυτή τη θέση, αλλά και η δεύτερη γυναίκα πολιτική αρχηγός στη χώρα, μετά την κυρία Μαρία Δαμανάκη, που είχε εκλεγεί νωρίτερα πρόεδρος του Συνασπισμού. Εμεινε στην ηγεσία του ΚΚΕ 22 χρόνια - κανένας και καμία άλλη πολιτική αρχηγός δεν ξεπέρασε αυτό το ρεκόρ. Βουλευτής εκλέχτηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του 1993, αρχικά στην περιφέρεια της Α’ Αθήνας και από το 2015 με το ψηφοδέλτιο Επικρατείας του κόμματος.

Εκανε έναν γάμο με τον πολυτάλαντο και εξαιρετικό δημοσιογράφο, μα και χαρακτήρα, Θανάση Παπαρήγα, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το 2002, έπειτα από σοβαρό τραυματισμό σε τροχαίο δυστύχημα. Απέκτησε μαζί του μία κόρη, τη Βασιλεία. Προτού γίνει γενική γραμματέας του ΚΚΕ, είχε συγγράψει βιβλίο για τη χειραφέτηση της γυναίκας, το οποίο ήταν από τα αγαπημένα αναγνώσματα των μελών της ΚΝΕ (όχι μόνο των κοριτσιών), στο πλαίσιο της κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης.
Ειδήσεις σήμερα:

Νέα τουρκική υπερπτήση UAV τα ξημερώματα πάνω από την Κίναρο

«Άγγιξε τον μηρό νεαρού άντρα»: Η μαρτυρία που οδήγησε στη διαγραφή του Βρετανού υπουργού Εμπορίου

Οδηγός έχασε τον έλεγχο στο κέντρο της Λαμίας - Χτύπησε 16χρονη και παρέσυρε μηχανάκι διανομέα