Ελληνοτουρκικά: Προσέγγιση Αθήνας - Άγκυρας, αλλά με προσεκτικά βήματα
Αποφασισμένη η Ελλάδα να αξιοποιήσει την ευκαιρία για επανέναρξη του διαλόγου, χωρίς ν' απεμπολεί τα εθνικά δίκαια - Προϋπόθεση η άρση του casus belli και η αναγνώριση της κυριαρχίας των νησιών
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Οι φονικοί σεισμοί στην Τουρκία και η μεταστροφή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έναντι της Ελλάδας, που από τις απειλητικές κραυγές για εισβολή στα νησιά «μια νύχτα ξαφνικά» πέρασε στις ευχές για «περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνεργασίας», σηματοδοτούν μια νέα περίοδο μεταξύ Αθήνας και Aγκυρας. Ετσι κι αλλιώς, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ποτέ δεν ήταν ευθύγραμμες.
Τα δεδομένα των τελευταίων εβδομάδων, από τον μηδενισμό των παραβιάσεων και υπερπτήσεων από τουρκικά μαχητικά στο Αιγαίο μέχρι την αρχειοθέτηση της επιθετικής ρητορικής και των ακραίων απειλών από τον πρόεδρο της Τουρκίας και τα μέλη του απαράτ του Ταγίπ Ερντογάν, δείχνουν ότι μέχρι τις εκλογές στο Αιγαίο τα νερά θα είναι ήρεμα.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα συμβεί μετά τις εκλογές στην Τουρκία και την Ελλάδα και τον σχηματισμό των νέων κυβερνήσεων. Θα συνεχιστεί ο διάλογος με την ίδια διάθεση συνεργασίας εκατέρωθεν από τα πρόσωπα που χειρίστηκαν τα ελληνοτουρκικά θέματα την τελευταία τετραετία ή βρισκόμαστε μπροστά σε αλλαγές που ακόμη δεν είναι εμφανείς και θα φέρουν ανατροπές;
Στην τελευταία συνάντηση που είχε ο Νίκος Δένδιας με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις Βρυξέλλες φαίνεται ότι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για μια πιθανή επανέναρξη του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών.
«Καταλαβαίνετε τι σηματοδοτεί αυτός ο συμβολισμός -έχω απόλυτη επίγνωση των δυσκολιών- αν η Τουρκία επιλέξει να συνεχίσει να λειτουργεί επί τη βάσει αυτού του πλαισίου που δείχνουν οι τωρινές της κινήσεις και τι θα σημάνει αυτό για τους λαούς και τις κοινωνίες των δύο χωρών», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας στη συνέντευξή του στο «ΘΕΜΑ» και πρόσθεσε: «Αρα, λοιπόν, λέω ότι εδώ υπήρξε ένα παράθυρο ευκαιρίας. Η Ελλάδα είχε απόλυτη υποχρέωση να περάσει μέσα απ’ αυτή την πόρτα που η Τουρκία άνοιξε.
Τώρα το αν αυτό θα έχει μια ευτυχή κατάληξη ή είναι απλώς ένα παροδικό φαινόμενο, αυτό μόνο ο χρόνος μπορεί να το πει. Θα ήταν, όμως, ασυγχώρητο από την ελληνική πλευρά να μην επιχειρήσει να αξιοποιήσει αυτή την αλλαγή». Προφανώς, ο χρόνος για να ξεκινήσουν συναντήσεις «βολιδοσκόπησης» των προθέσεων της μιας πλευράς από την άλλη δεν μπορεί να είναι ο παρών, από κυβερνήσεις υπηρεσιακές που παραδίδουν τη συνταγματική εντολή, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία.
Υψηλές επιδόσεις
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, σύμφωνα με τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, σημειώνει τις υψηλότερες επιδόσεις της στον τομέα της αμυντικής θωράκισης, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική. Με αυτό το δεδομένο, στην περίπτωση επανεκλογής των δύο κυβερνήσεων σε Ελλάδα και Τουρκία, κάθε άλλο παρά απίθανη θα πρέπει να θεωρείται η επανέναρξη συνομιλιών σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο. Παρότι πρόωρο, ένα ερώτημα θα μπορούσε να είναι πώς θα διεξαχθεί ο διάλογος.
Κλείσιμο
Μέσω των λεγόμενων διερευνητικών επαφών που, αν και έχουν επαναληφθεί 64 φορές, δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα διότι σε μεγάλο βαθμό η τουρκική αντιπροσωπεία περιγράφει τις μαξιμαλιστικές θέσεις και η ελληνική πλευρά απαντά με τις πάγιες εθνικές θέσεις ή μέσω ενός άλλου πλαισίου συζητήσεων;
Σε ανώτατο επίπεδο
Τόσο η ελληνική όσο και η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να προσανατολίζονται σε έναν διάλογο κορυφής στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει προετοιμασία από διπλωμάτες, τεχνοκράτες, καθηγητές διεθνούς δικαίου και άλλα υπηρεσιακά στελέχη των δύο υπουργείων Εξωτερικών ώστε να είναι καλά δομημένη.
Και βέβαια, κάθε πλευρά θα πρέπει να αντιμετωπίσει, εκτός από τη δεδομένη καχυποψία, και το ερώτημα πόσο είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει αναλόγως και των διαθέσεων της κοινής γνώμης. Ο πολιτικός χρόνος για μεγάλες αποφάσεις προφανώς δεν μπορεί να υπερβεί το ένα έτος από τον σχηματισμό δύο υποθετικά σταθερών κυβερνήσεων με «νωπή» λαϊκή εντολή. Με απλά λόγια, από το καλοκαίρι του 2023, όπου συμπτωματικά συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, θα μπορούσε να ξεκινήσει ένας διάλογος κορυφής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Η Αθήνα έχει διαμηνύσει σε φίλους και συμμάχους ότι δεν έχει διάθεση να «κλείσει» την Τουρκία στις μικρασιατικές ακτές, αλλά οι συζητήσεις δεν μπορεί να μη γίνουν στη βάση των προβλέψεων του Δικαίου της Θάλασσας που σημαίνει κλείσιμο του ματιού για επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια και κατά περίπτωση διαφοροποίηση του εύρους της ελληνικής χωρικής θάλασσας από τα 6 μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια αναλόγως της εγγύτητας των ελληνικών νησιών στις τουρκικές ακτές.
Προϋπόθεση για την ομαλή πορεία των συζητήσεων θα πρέπει να θεωρείται η άρση του τουρκικού casus belli και η παραδοχή από πλευράς Αγκυρας ότι τα νησιά έχουν κυριαρχία, θαλάσσιες ζώνες και υφαλοκρηπίδα. Παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας διαμηνύουν ότι τα βήματα θα είναι προσεκτικά και προφανώς θα εξελιχθούν μετά τις εκλογές.
Στο ερώτημα τι θα γίνει με το Κυπριακό, η απάντηση είναι ότι στην παρούσα συγκυρία είναι πιο πιθανό να ξεκινήσει μια προσπάθεια αναθέρμανσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων ακόμη και με την προσδοκία επίλυσης των διαφορών, όπου η Αθήνα και η Αγκυρα θα μπορούσαν να δεσμευτούν για τη σύνταξη ενός συνυποσχετικού για την παραπομπή σε διεθνές δικαστήριο των διαφορών που δεν θα καταστεί δυνατόν να επιλυθούν μέσω απευθείας διαλόγου. «Να είστε ρεαλιστές», απάντησε πρόσφατα Τούρκος διπλωμάτης αναφερόμενος στο Κυπριακό, αφήνοντας μικρά περιθώρια για επανέναρξη συνομιλιών ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα στο προβλεπτό μέλλον.
Στο ερώτημα γιατί άλλαξε στάση ο Ερντογάν, η απάντηση προφανώς και δεν μπορεί να είναι η μονολεκτική και μονοσήμαντη «συγκινήθηκε» από την πρωτοβουλία του Νίκου Δένδια να επισκεφθεί πρώτος τις ισοπεδωμένες περιοχές από τον σεισμό.
«Η συμπεριφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και τους άλλους διεθνείς οργανισμούς δεν δείχνει μεταβολή των πάγιων διεκδικήσεων της Αγκυρας», σημειώνει πολιτικός παράγοντας με γνώση των συζητήσεων πίσω από κλειστές πόρτες και προσθέτει: «Δεν είναι απίθανο η Τουρκία να κάνει δημόσιες σχέσεις επειδή διεκδικεί από την Ευρώπη δισεκατομμύρια για την ανοικοδόμηση των περιοχών που επλήγησαν από τον σεισμό. Η Ελλάδα συμπράττει στο... αγαπησιάρικο κλίμα με ειλικρίνεια επειδή δεν θέλουμε να μας καταλογίσει κάποιος από τους ισχυρούς διεθνείς παράγοντες ότι αρνούμαστε την προσέγγιση και τον διάλογο κι έχουμε πάντα τα μάτια μας ανοιχτά».
