Το παράλληλο νόμισμα ενώνει οριζόντια Βαρουφάκη, Βελόπουλο και... ολίγον Τσακαλώτο
16.05.202315:46
Λίγο πριν τις εκλογές, ο Βαρουφάκης έχει τις «Δήμητρες», στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και ο Τσακαλώτος μίλησαν για τοπικά νομίσματα ενώ ο Βελόπουλος ζήλεψε τη δόξα του Σβαρτσενέγκερ που έφερε χάος στην Καλιφόρνια με τα IOUς
Οκτώ χρόνια μετά το καλοκαίρι του 2015, με τα «IOU» του Γιάννη Βαρουφάκη και τα σχέδια για «εισβολή» στο Νομισματοκοπείο, τα εναλλακτικά νομίσματα επανέρχονται στην πολιτική αγορά από το ΜέΡΑ25, την Ελληνική Λύση και τους «53» του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Γιάνης Βαρουφάκης μιλά για «Δήμητρες» και για εναλλακτικό σύστημα με το οποίο το Δημόσιο θα μπορεί να δανείζεται απευθείας από τους πολίτες δίνοντας φοροαπαλλαγές ως αντάλλαγμα.
Ο Κυριάκος Βελόπουλοςπρότεινε τρία διαφορετικά παράλληλα νομίσματα (φορολογικά, ιδιωτικά και εθνικά κρυπτονομίσματα) ώστε σε έκτακτες ανάγκες να πληρώνει το Δημόσιο υπαλλήλους και προμηθευτές, σε μια παραλλαγή της διεξόδου που είχε σκαρφιστεί ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ ως κυβερνήτης της Καλιφόρνια το 2009, όταν η Πολιτεία του είχε εμπλακεί στην οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007 με την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η συναλλαγματική δημιουργική ασάφεια συμπληρώνεται με τα τοπικά νομίσματα που πρότεινε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και άλλα κορυφαία στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης ως μέσο αυτοοργάνωσης των πολιτών.
Πρόκειται για προτάσεις που κινούνται στο φάσμα της ιδεοληψίας, για τακτικές προσέγγισης του λεγόμενου αντισυστημικού χώρου ή για πραγματικά εναλλακτικά χρηματοοικονομικά εργαλεία που θα λύσουν τα προβλήματα επιχειρήσεων και νοικοκυριών;
Ο Βαρουφάκης υποστηρίζει ότι δεν αποτελεί παράλληλο νόμισμα, αλλά εναλλακτικό, ψηφιακό και δημόσιο σύστημα συναλλαγών, το οποίο όμως θα μετατρέπει τα ευρώ σε «δημοσιονομικές μονάδες». Παραδέχεται ότι η δική του στρατηγική πιθανότατα θα φέρει ξανά το κλείσιμο των τραπεζών, υπόσχεται όμως πως οι «Δήμητρες» θα αποτελέσουν το plan b, το εναλλακτικό σύστημα απορρόφησης των οικονομικών κραδασμών.
Η «Δήμητρα» του Βαρουφάκη
Για το ΜέΡΑ25 η αναμόχλευση των συγκεκριμένων σεναρίων δεν αποτελεί έκπληξη. Οσα συνέβησαν το πρώτο εξάμηνο του 2015 αποτελούν για τον Γιάνη Βαρουφάκη τίτλο τιμής, πολιτικά μετάλλια για τη συνέπειά του στον αγώνα ρήξης με το διευθυντήριο των Βρυξελλών και τα ελεγχόμενα χρηματοπιστωτικά συστήματα. Αυτή τη στάση άλλωστε κεφαλαιοποίησε πολιτικά στις εκλογές του 2019.
Το ίδιο επιχειρεί και σήμερα ως ΜέΡΑ25 - Συμμαχία για τη Ρήξη συμπληρώνοντας την ομάδα του με στελέχη της ΛΑΕ και πρόσωπα που σχεδίαζαν τότε να καταλάβουν το Νομισματοκοπείο. Ο κ. Βαρουφάκης απευθύνεται προφανώς σε όσους δεν τρομοκρατούνται από μια επανάληψη, ως ρεβάνς, του αγώνα που δόθηκε πριν από μια οκταετία. Παραδέχεται ότι η δική του στρατηγική πιθανότατα θα φέρει ξανά το κλείσιμο των τραπεζών, υπόσχεται όμως πως οι «Δήμητρες» θα αποτελέσουν το plan b, το εναλλακτικό σύστημα απορρόφησης των οικονομικών κραδασμών.
Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι «Δήμητρες» δεν αποτελούν παράλληλο νόμισμα, αλλά εναλλακτικό, ψηφιακό και δημόσιο σύστημα συναλλαγών, το οποίο όμως θα μετατρέπει τα ευρώ σε «δημοσιονομικές μονάδες». Κατά τον κ. Βαρουφάκη, η πρότασή του είναι αναγκαία «διότι ένα τέτοιο σύστημα καταργεί το μονοπώλιο των συστημικών τραπεζών στις συναλλαγές, με τις απαράδεκτες προμήθειες εις βάρος των μικρομεσαίων μας, ενώ δημιουργεί και περαιτέρω δημοσιονομικό χώρο και ελευθερία για άσκηση κοινωνικής πολιτικής».
Μια αναφορά όμως στην πρόταση νόμου για τη «Δήμητρα» που κατέθεσε το ΜέΡΑ25 στη Βουλή προκαλεί ισχυρό προβληματισμό για το αν το συγκεκριμένο σύστημα θα έχει τη δυνατότητα να παίρνει απευθείας χρήματα από τους λογαριασμούς των πολιτών ως «δάνειο» με αντάλλαγμα φοροαπαλλαγές. Συγκεκριμένα, στην αιτιολογική έκθεση γίνεται αναφορά περί «αμοιβαίων ωφελειών Δημοσίου και ιδιωτών, στον βαθμό που το Δημόσιο θα είναι σε θέση να δανείζεται απευθείας από τους πολίτες με αντάλλαγμα σημαντικές φοροαπαλλαγές».
Το κόμμα Βελόπουλου προτείνει όχι ένα, αλλά τρία παράλληλα νομίσματα (φορολογικό, ιδιωτικό και ψηφιακό). Το παράλληλο φορολογικό νόμισμα «θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο σε ώρα ανάγκης», θα μπορούσαν να πληρώνονται οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων, οι προμηθευτές κ.ά.
Ελληνική Λύση: Πληρωμές μισθών με παράλληλο νόμισμα
Η προσέγγιση του Κυριάκου Βελόπουλου είναι πιο ολιστική, καθώς προτείνει όχι ένα αλλά τρία παράλληλα νομίσματα (φορολογικό, ιδιωτικό και ψηφιακό).
Η σύνταξη του οικονομικού προγράμματος του κόμματος φαίνεται πως έχει γίνει από τον βουλευτή της Ελληνικής Λύσης Βασίλη Βιλιάρδο, ο οποίος στο προσωπικό του site «the analyst» (ο αναλυτής) έχει αρθρογραφήσει υπέρ της έκδοσης και κυκλοφορίας συμπληρωματικού ή παράλληλου νομίσματος. Το συγκεκριμένο άρθρο έχει μεταφερθεί σχεδόν αυτούσιο στο κεφάλαιο για τη «Νομισματική Πολιτική» που θα εφαρμόσει το κόμμα Βελόπουλου σε περίπτωση που αναλάβει την εξουσία. Μεταξύ άλλων αναφέρεται πως με το παράλληλο φορολογικό νόμισμα που «θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά και μόνο σε ώρα ανάγκης» θα μπορούσαν να πληρώνονται οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων, οι προμηθευτές κ.ά.
«Με τον τρόπο αυτό (σ.σ. φορολογικό νόμισμα) μία κυβέρνηση ουσιαστικά "τιτλοποιεί" τις μελλοντικές φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών της, δημιουργώντας μία πίστωση φόρου που δεν υπολογίζεται στο δημόσιο χρέος. Ταυτόχρονα, μπορεί να αυξηθεί η ζήτησή τους εάν, για παράδειγμα, οι εργοδότες υποχρεωθούν να πληρώνουν οποιαδήποτε αύξηση των μισθών των εργαζομένων τους μ’ αυτό το "νόμισμα" ή το Δημόσιο τους υπαλλήλους και τους προμηθευτές του», αναφέρεται χαρακτηριστικά, για να προστεθεί το εξής: «Εκτός αυτού, για να προστατευθούν οι ισολογισμοί των τραπεζών, η κυβέρνηση θα μπορούσε να φορολογεί τις αναλήψεις χρημάτων και τις μεταφορές τους στο εξωτερικό με το ποσοστό της έκπτωσής τους σε σχέση με το ευρώ.
Να σημειωθεί πως επειδή το κόστος εργασίας θα επιμεριζόταν στο ευρώ και στο νέο παράλληλο νόμισμα, θα μειωνόταν σε όρους ευρώ. Επομένως, θα αυξανόταν η ανταγωνιστικότητα της χώρας και θα βοηθιόνταν οι εξαγωγές, ιδιαίτερα αυτές που είναι εντάσεως εργασίας, όπως ο τουρισμός». Κάτι αντίστοιχο, σύμφωνα με τους συντάκτες του προγράμματος της Ελληνικής Λύσης, εφαρμόστηκε κατά τη χρεοκοπία της Πολιτείας της Καλιφόρνια και της Αργεντινής και στον εμφύλιο Βορείων - Νοτίων στις ΗΠΑ...
Στο πλαίσιο του «εντός και εναντίον» του καπιταλιστικού συστήματος προτείνεται και η «χρήση τοπικών μέσων πληρωμής (τοπικά, συμπληρωματικά νομίσματα), έτσι ώστε να καλυφθούν τα κενά διαθέσιμων τραπεζικών χρηματοδοτήσεων, για την αύξηση της παραγωγής αγαθών, τις νέες υποδομές παραγωγής ηλεκτρισμού και προστασίας από ακραία φαινόμενα και την προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών».
Το τοπικό νόμισμα του Ευκλείδη
Σύμφωνα με τη μαρξιστική οικονομική θεωρία, το νόμισμα δεν αρκεί για τον κοινωνικό μετασχηματισμό. Παρά ταύτα στον χώρο της εναλλακτικής Αριστεράς και στο πλαίσιο που θέλει το ευρώ να μην αποτελεί ταμπού και φετίχ έχουν αναπτυχθεί προτάσεις για παράλληλα τοπικά και συμπληρωματικά νομίσματα. Υπό αυτή την έννοια η αναφορά σε τοπικά νομίσματα σε κείμενο των «53» του ΣΥΡΙΖΑδεν θα αποτελούσε έκπληξη. Απορία προκαλεί το γεγονός ότι το κείμενο υπογράφεται από τους πρώην υπουργούς της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. Ευκλείδη Τσακαλώτο, Ανδρέα Ξανθό και Θεανώ Φωτίου, οι οποίοι εφάρμοσαν με μεγάλη προσαρμοστικότητα το τρίτο μνημόνιο.
Ειδικά ο κ. Τσακαλώτος ως υπουργός Οικονομικών έζησε από πρώτο χέρι τη διαπραγμάτευση του 2015 που οδήγησε τελικά σε συνθηκολόγηση η οποία έμεινε γνωστή διεθνώς ως «kolotuba». Πριν από τη συνθηκολόγηση και το τρίτο μνημόνιο, όμως, υπήρξε το κλείσιμο των τραπεζών, τα capital controls και οι απειλές των δανειστών για επιβολή ενός άλλου είδους «εναλλακτικού» νομίσματος, του περίφημου Geuro.
Για ποιο λόγο τα συγκεκριμένα πρόσωπα επαναφέρουν το 2023, λίγο πριν από τις εθνικές εκλογές, θέμα νομίσματος; Η απορία γίνεται πιο έντονη αν κανείς αναλογιστεί ότι τα παράλληλα ή τοπικά νομίσματα έχουν σχεδόν ασήμαντο οικονομικό αποτύπωμα σε σχέση με την τεράστια πολιτική αναστάτωση που προκαλούν. Είναι μια παγίδα που επιχείρησαν να στήσουν στον Τσίπρα οι «53», όπως ισχυρίζονται ορισμένοι; Ή μήπως πρόκειται για επικίνδυνες ιδεοληψίες στη σφαίρα της αντισυστημικής και εναλλακτικής θολούρας που απλά δεν εντόπισαν στο κείμενο που τρεις πρώην υπουργοί πριν βάλουν την υπογραφή τους;
Η αμήχανη αντίδραση του Ευκλείδη Τσακαλώτου -φρόντισε να τονίσει τη συμβολή του στην παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ και στο τέλος των μνημονίων, ενώ μίλησε για «συλλογικό θεωρητικό κείμενο»- δείχνει ότι κατά πάσα πιθανότητα δεν ήθελε να «αδειάσει» τους συντάκτες του κειμένου, που ανήκουν στην ίδια εσωκομματική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλωστε, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι βασικός συντάκτης του κειμένου είναι ο Χριστόφορος Παπαδόπουλος, ο βασικός «θεωρητικός» των «53+».
Διαβάζοντας κάνεις το συνολικό κείμενο «Συμβολή στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ» -το οποίο απορρίφθηκε από την ηγεσία του κόμματος- διαπιστώνει ότι εκτός από τα παράλληλα νομίσματα επαναλαμβάνονται όλα τα σχήματα που οδηγούν στην ουτοπία της αυτοδιαχείρισης και της αμφισβήτησης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Η σύνοψη του «μανιφέστου» έχει ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
«Το "μεγάλο" Πρόγραμμα βλέπει το σήμερα και εκτείνεται στο μέλλον, διαθέτει δηλαδή τη στρατηγική του κοινωνικού μετασχηματισμού», αναφέρουν οι συντάκτες, για να εξηγήσουν στη συνέχεια: «Κλειδιά στην κατανόηση του Προγράμματος είναι δύο εμβληματικές φράσεις.
Η πρώτη, «"εντός και εναντίον". Που σημαίνει ότι κατανοούμε ότι βρισκόμαστε εντός ενός παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος και από την άλλη δεν συμφιλιωνόμαστε μαζί του, αντιθέτως. Η δεύτερη, "διευρύνοντας τα όρια του εφικτού". Που σημαίνει ότι κατανοούμε τους καταναγκασμούς που επιβάλλει η νεοφιλελεύθερη διαχείριση του καπιταλισμού, δεν βολευόμαστε όμως στα όρια του εφικτού, αντίθετα αξιοποιούμε κάθε δυνατότητα για να διευρύνουμε τα όριά του. Εργαζόμαστε για την υπέρβαση».
Σε αυτό το πλαίσιο του «εντός και εναντίον» προτάσσεται η επιδίωξη της διαπραγμάτευσης για μείωση του δημόσιου χρέους, αλλά και η «χρήση τοπικών μέσων πληρωμής (τοπικά, συμπληρωματικά νομίσματα), έτσι ώστε να καλυφθούν τα κενά διαθέσιμων τραπεζικών χρηματοδοτήσεων, για την αύξηση της παραγωγής αγαθών, τις νέες υποδομές παραγωγής ηλεκτρισμού και προστασίας από ακραία φαινόμενα και την προσφορά κοινωνικών υπηρεσιών».
Οταν τα IOUs του Σβαρτσενέγκερ έφεραν χάος στην Καλιφόρνια
Τα παράλληλα νομίσματα εισάγονται κυρίως σε περιόδους βαθιάς κρίσης για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες επιβίωσης λόγω της έλλειψης στο κύριο νόμισμα. Κάτι τέτοιο, για παράδειγμα, είχε συμβεί το 2009, όταν η Πολιτεία της Καλιφόρνιας είχε βρεθεί με έλλειμμα 26 δισ. δολαρίων. Η τοπική κυβέρνηση, εν μέσω πολιτικού αδιεξόδου, κήρυξε στάση πληρωμών. Ο τότε κυβερνήτης Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ εξέδωσε χιλιάδες IOUs (δηλαδή υποσχετικές, με τις οποίες πλήρωσε προμηθευτές, δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους), οι κάτοχοι των οποίων θα πληρώνονταν με τόκο 3,75% όταν (αν) ψηφιζόταν ο προϋπολογισμός. Κάποιες από τις μεγάλες τράπεζες, όπως η BoA και η Wells Fargo, δέχτηκαν αρχικά να τις εξαργυρώσουν. Ωστόσο, για λίγες ημέρες, μέχρι να το... μετανιώσουν.
Oι κάτοχοι στράφηκαν σε σελίδες online πωλήσεων και αγγελιών. Με την αγωνία τους να είναι έκδηλη να τις ξεφορτωθούν για να πάρουν αληθινό χρήμα στα χέρια τους, οι κάτοχοι αναγκάζονταν να δέχονται προσφορές με πολύ μεγαλύτερα επιτόκια από άλλους ιδιώτες για να τις εξαργυρώσουν.
Κερδισμένοι, λοιπόν, ήταν όσοι είχαν οικονομική δύναμη να αντέξουν το ρίσκο και χαμένοι αυτοί που δεν είχαν χρονικά ή άλλα περιθώρια και τις εξαργύρωσαν έναντι πινακίου φακής. Το εγχείρημα έφερε χάος στην αγορά και αποσύρθηκε μόλις τέσσερις εβδομάδες από την εισαγωγή του. Αποτυχημένο μεν, πετυχημένο δε για τον Σβαρτσενέγκερ, που εκβίασε με το χάος το τοπικό Κοινοβούλιο οδηγώντας το σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό.
Tο πιο πετυχημένο παράλληλο νόμισμα του κόσμου είναι το WIR της Ελβετίας. Παρότι υπάρχει από το 1934, δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει το 2% του ελβετικού ΑΕΠ και λειτουργεί με τη σύνδεση (1 προς 1 βάσει νόμου) και στήριξη του ελβετικού φράγκου. Η λεπτομέρεια είναι ότι το WIR δεν υπάρχει σε (χαρτο)νόμισμα και είναι απλώς ένα ηλεκτρονικό σύστημα που δημιουργεί θετικό ή αρνητικό ισοζύγιο, λειτουργώντας ουσιαστικά όπως οι εμπορικές πιστώσεις, οι οποίες δημιουργούν ισοδύναμο του δανεισμού της αξίας της αγοράς κάποιου για το διάστημα της πίστωσης. Και επίσης δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πληρωμή φόρων, λογαριασμών κ.ά. παρά μόνο για αγαθά και υπηρεσίες.
Πώς λειτουργεί το WIR; Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν δύο ελβετικές επιχειρήσεις, ένας κατασκευαστής ξύλινων ρολογιών τοίχου και μια ξυλουργική επιχείρηση. Το καλοκαίρι, όταν ο τουρισμός δημιουργεί έναν ανοδικό επιχειρηματικό κύκλο, αρκετοί αγοράζουν τα ρολόγια του πρώτου, δίνοντάς του ελβετικά φράγκα για να πληρώσει μισθούς και προμηθευτές. Τον χειμώνα, ωστόσο, οι τουρίστες ενδιαφέρονται μόνο για σκι και έτσι η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται. Ο ωρολογοποιός έχει μειωμένη εισροή σε φράγκα, τις ίδιες ανάγκες όμως για πληρωμές.
Προτείνει λοιπόν στον ξυλουργό να πληρώσει το 50% της τιμής του ξύλου σε φράγκα και το υπόλοιπο σε WIR. Η τράπεζα WIR τοποθετεί τα WIR στον λογαριασμό της ξυλουργικής και δημιουργεί ταυτόχρονο χρέος στον λογαριασμό του ωρολογοποιού. Με τη χρήση του WIR και οι δύο μπορούν να επιβιώσουν στον χειμώνα και να περιμένουν το καλοκαίρι για να αποπληρώσουν τους λογαριασμούς σε φράγκο και στην περίπτωση του ωρολογοποιού να πληρωθεί το χρέος στη WIR Bank. Τα WIR στον λογαριασμό του συναντούν τα χρεωστικά WIR και, όπως η ύλη συναντά την αντιύλη στο CERN, αλληλοεξουδετερώνονται. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι τι θα γίνει αν το καλοκαίρι δεν φέρει εισροή σε φράγκα.