Εκλογές 2023: Η αλήθεια για τα γκάλοπ και το exit poll
30.05.202311:18
Aνεδαφική αισιοδοξία και έπαρση υπεροχής; Πώς εξηγείται η σιγουριά του ΣΥΡΙΖΑ πως θα κέρδιζε τις εκλογές, ενώ μέσα σε ολόκληρη την τετραετία 2019-2023 ουδέποτε μπόρεσε να ξεπεράσει δημοσκοπικά τη ΝΔ
Οι δημοσκόποι δεν είναι αστρολόγοι, μάντεις, προφήτες, ονειροκρίτες. Είναι επιστήμονες που καταγράφουν τις τάσεις της κοινωνίας. Περιττεύει λοιπόν η εντύπωση ότι ο μόνος λόγος που γίνονται εκλογές είναι για να διαπιστωθεί αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές. Την Παρασκευή, δύο ημέρες πριν από τις εκλογέςτης 21ης Μαΐου, δημοσιεύτηκε το τελευταίο κύμα δημοσκοπήσεων. Στα ευρήματα του λεγόμενου «γκάλοπ των γκάλοπ», που περιείχε τις μετρήσεις οκτώ δημοσκοπικών εταιρειών, καταγραφόταν στην πρόθεση ψήφου προβάδισμα από 5 έως και 7,3 ποσοστιαίων μονάδων της Ν.Δ. έναντι του ΣΥΡΙΖΑ.
Η Ν.Δ. επίσης υπερείχε συντριπτικά στην παράσταση νίκης. Τίποτε το παράδοξο ή το απρόοπτο. Σε όλη τη διάρκεια της τετραετίας, από τις εκλογές του 2019 μέχρι τις παραμονές των εκλογών της 21ης Μαΐου του 2023, αποτυπωνόταν ανάγλυφα ότι οι δημοσκοπικές επιδόσεις του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης υπολείπονταν σταθερά εκείνων του κυβερνώντος κόμματος. Απλώς άλλοτε άνοιγε περισσότερο και περιστασιακά λιγότερο η μεταξύ τους ψαλίδα.
Ποτέ, όμως, σε όλο αυτό το μακρύ χρονικό διάστημα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ξεπέρασε δημοσκοπικά τη Ν.Δ. Αναγκαστικά προβάλλει επιτακτικό το ερώτημα από πού αντλούσε την αισιοδοξία, αν όχι τη βεβαιότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ ότι θα έκοβε πρώτος το νήμα το βράδυ των εκλογών της περασμένης Κυριακής. Δεδομένου ότι μέχρι τότε έτρεχε καταϊδρωμένος έναν εξουθενωτικό μαραθώνιο, που ξεκίνησε κιόλας από τον Φεβρουάριο του 2016, όταν κατατάχθηκε πρώτη φορά δημοσκοπικά δεύτερος, στον οποίο έβλεπε μονίμως και με διαφορά απόστασης την πλάτη του πρωτοπόρου.
Ευσεβείς πόθοι
Η αλήθεια είναι ότι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, αυτάρκης μέσα στη νωθρή ιδεοληπτική της φούσκα, έκανε την επιθυμία της πραγματικότητα. Με τον άκρατο βολονταρισμό της, στον οποίο κυριαρχούν η θέληση και το συναίσθημα ενάντια στο μυαλό και τη σκέψη, μεταβίβαζε φαντασιακά τους ευσεβείς πόθους της στην υλοποίηση της λαϊκής έκφρασης στις κάλπες. Διόλου τυχαία, ο Αλέξης Τσίπρας βροντοφώναζε ότι «σήμερα το Αγρίνιο έκρινε την παράσταση νίκης», ομοίως διακήρυσσε «παράσταση νίκης η σημερινή μας συγκέντρωση στη Θεσσαλονίκη», ενώ ως άλλος Ιούλιος Καίσαρας διασχίζοντας τον ποταμό Ρουβίκωνα δήλωνε ότι «ο κύβος ερρίφθη: στις 21 του Μάη θα γιορτάσουμε όλοι μαζί τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ».
Χώρια που με αυτοαποθεωτικές ατάκες επικολυρικού χαρακτήρα διαμήνυε ότι «το όριό μας είναι ο ουρανός». Σε αυτή την ψυχοθεραπευτική αλλά ανεδαφική αισιοδοξία, ανακατεμένη με μπόλικη προπαγάνδα και αδικαιολόγητη έπαρση υπεροχής, συντονίστηκαν πρόθυμα αρκετά κομματικά στελέχη και υποψήφιοι βουλευτές. Διακινούσαν στα τηλεοπτικά πάνελ τη σιγουριά τους για την πρώτη θέση με διαφορά επιμένοντας ότι «η Ν.Δ. δεν θα γράψει μπροστά ούτε καν 3» και προς επίρρωσιν της προφητείας τους, όπως ο Τρύφων Αλεξιάδης, προέτρεπαν τους συνομιλητές τους «κρατήστε αυτό το βίντεο».
Ο Νάσος Ηλιόπουλος τους παρακινούσε να «καταλάβετε τι έρχεται», ο Κώστας Ζαχαριάδης τους προειδοποιούσε «θα πάθετε σοκ», ο Ευκλείδης Τσακαλώτος και ο Πάνος Σκουρλέτης έβαζαν στοιχήματα υπέρ της αδιαμφισβήτητης πρωτιάς του κόμματός τους. Τόσο πια κρεσέντο σιγουριάς από τους εγγυημένα αμετροεπείς «άχαστους»! Από κοντά, πύρινα posts τυχάρπαστων τρολ, online ψηφοφορίες φανατικών υπερασπιστών του κόμματος, διαδικτυακές προβλέψεις του νεοπροσήλυτου Ευάγγελου Αντώναρου έδιναν στον ΣΥΡΙΖΑ ποσοστά που θα ζήλευε ο Βορειοκορεάτης ανώτατος ηγέτης Κιμ Γιονγκ Ουν.
Σε τέτοια τεχνητά διαμορφωμένο κλίμα διαδιδόταν εντός και πέριξ της Κουμουνδούρου ότι οι συνεργάτες του πρωθυπουργού της χώρας, κατ’ αυτούς του «Ορμπάν της Ελλάδας», μάζευαν άρον άρον τα πράγματά τους από το Μέγαρο Μαξίμου. Αγέρωχος ο Αλέξης Τσίπρας τους ενθάρρυνε διαβεβαιώνοντας το ακροατήριό του ότι «θα έχουμε στο Μαξίμου τελετή παράδοσης - παραλαβής».
Αναυδη από την εκδήλωση τόσο αλαζονικής ισχυρογνωμοσύνης, μεγάλη μερίδα της κοινωνίας αναρωτιόταν εύλογα: «Μα, τις δημοσκοπήσεις δεν τις βλέπουν;». Μάταιη απορία προς εκείνους τους συνεπαρμένους από τη γοητεία της απερισκεψίας, οι οποίοι εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια αμφισβητούν την αξιοπιστία τους. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει επιτεθεί λυσσαλέα σε αυτές με συκοφαντίες και δυσφημήσεις, τις έχει καταγγέλλει ως ύποπτες, στημένες, χειραγωγικές της βούλησης του λαού.
Είχε εκτοξεύσει εναντίον τους απίθανες προπαγανδιστικές ανοησίες από την ιδεοληπτική παρακαταθήκη του. Ακόμη και από το βήμα της Βουλής ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ζητήσει την παρέμβαση εισαγγελέα στις έρευνές τους. Η επιδίωξή του ήταν εκ των πραγμάτων ομολογημένη: να υποβαθμίσει το ηθικό και επιστημονικό κύρος των εν λόγω εταιρειών και να υπονομεύσει τις χρήσιμες μεθόδους τους που αποτυπώνουν τις τάσεις της κοινωνίας τη στιγμή που διενεργούνται οι δημοσκοπήσεις. Δεν ήταν μια απλή δυσπιστία, ενόχληση ή δυσανασχέτηση.
Ωθούσε παραπλανητικά μια εύπιστη μερίδα του κοινωνικού σώματος σε δυσμενείς απόψεις για τους δημοσκόπους και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν στο έργο τους. Τους κατηγορούσε ότι συνεννοημένα λειτουργούν με πρόθεση τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Τους επέρριπτε ότι προσπαθούν επίτηδες να δικαιώσουν με τη συλλογή των στοιχείων τους μια αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία. Τους φόρτωνε με σκόπιμη στρέβλωση των αποτελεσμάτων ώστε να δημιουργήσουν ένα bandwagon effect, δηλαδή το φαινόμενο «ρεύματος νίκης» που ενισχύει στις κάλπες εκείνον που προηγείται.
Ενα αριστερό, υποτίθεται, κόμμα με αποθέματα ανεκτικότητας και ευαισθησίας συμπεριφερόταν, τελικά, σαν έξαλλος, δεισιδαίμων και πολιτικά τοξικός οπαδός του Ντόναλντ Τραμπ. Ενεργούσε υπό το ανορθολογικό δόγμα πως, αν η πραγματικότητα δεν συντονίζεται με τις επιθυμίες του, τόσο χειρότερα για την πραγματικότητα. Και σε αυτό το μνησίκακο πλαίσιο απειλούσε δημόσια τους δημοσκόπους με παρέμβαση εισαγγελέα, στήσιμο εξεταστικών επιτροπών, εφαρμογή κάποιου ποινολογίου εις βάρος τους.
Χλεύαζε τις δημοσκοπήσεις ως «αστείες», περιγελούσε περιφρονητικά τα ευρήματά τους, βάφτιζε εκφοβιστικά τις παρουσιάσεις τους ως «διαπλοκή» και «συμφέροντα» που προσπαθούν να χειραγωγήσουν τον λαό. Σε τελευταία ανάλυση, αποσκοπούσε να τις περιορίσει στα δικά του αρεστά καλούπια.
Δούρειος ίππος
Ταυτόχρονα λησμονούσε ή προσποιούνταν ότι είχε ξεχάσει δύο δημοσκοπικές εταιρείες που στις εκλογές του 2019 λειτουργούσαν ως Δούρειος ίππος των αναγνωρισμένων εταιρειών δημοσκοπήσεων. Η μία ονόματι Vox Pop του υποψήφιου βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννη Σκλία και στενού συνεργάτη του Χριστόφορου Βερναρδάκη, σε αντίθεση με τις έρευνες όλων των άλλων, έδειχνε ελάχιστες διαφορές για το αποτέλεσμα των εκλογών εκείνης της χρονιάς, ενώ υπό προϋποθέσεις έδειχνε ακόμα και ανατροπή του.
Η άλλη με την επωνυμία Bridging Europe, μια εταιρεία-φάντασμα, χωρίς διεύθυνση, τηλέφωνο ή e-mail, άνευ δικαιώματος να διενεργεί δημοσκοπήσεις, ανήκε στον Δημήτρη Ραπίδη, ένα κομματικό μέλος που εργαζόταν για την ευρωομάδα της Αριστεράς. Η «εταιρεία» του δημοσίευε δημοσκοπήσεις σε πολυκομματικά ΜΜΕ που έφερναν τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα, προτού αυτός υποστεί πανωλεθρία στις ευρωεκλογές και τις εθνικές εκλογές του 2019. Αμφότερες οι εταιρείες εξαφανίστηκαν μετά τον υπόγειο σκοπό που επιτέλεσαν.
Και ο ΣΥΡΙΖΑ, αντί να στηλιτεύει τους «φαντομάδες» που επιχειρούσαν λαθραία και με πλαστά στοιχεία να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη, συνέχισε τις επικριτικές κατηγορίες κατά των νόμιμων εταιρειών, εγγεγραμμένων στο μητρώο του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και επίσημων μελών του Συλλόγου Εταιρειών Δημοσκόπησης και Ερευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ).
Προφασιζόταν ότι αυτές δεν ήταν ακριβείς στις μετρήσεις τους. Τόσο ως προς το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2015, όπου δεν υπήρχε εμπειρία στους δημοσκόπους από ανάλογη προηγούμενη αναμέτρηση, όσο και την παρέκκλιση στις προβλέψεις τους για τις εθνικές κάλπες του Σεπτεμβρίου του 2015. Τότε οι εταιρείες έδιναν μικρή διαφορά, της τάξεως των 2-3 ποσοστιαίων μονάδων, υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ και δεν επιβεβαιώθηκαν. Ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε, όπως αναμενόταν, αλλά η διαφορά του από τη δεύτερη Νέα Δημοκρατία ήταν μεγαλύτερη του 7%. Εκτοτε η καχυποψία που εκδήλωνε το τρέχον κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης μετατρεπόταν σε δυσανεξία κάθε φορά που οι μετρήσεις δεν το συνέφεραν.
Ιδίως κατά τον πρώτο χρόνο της κυβερνητικής θητείας της Ν.Δ., την περίοδο της υβριδικής επίθεσης στον Εβρο και του πρώτου lockdown, η εκλογική του δύναμη εμφανιζόταν να απέχει από 18% έως 20% από το κυβερνών κόμμα. Εκείνα τα φεγγάρια ο φιλύποπτος ΣΥΡΙΖΑ, αντί περισυλλογής για την εκλογική του ανεπάρκεια, εισήλθε φουριόζος στη φάση της παροξυσμικής δημόσιας σύγκρουσης με τους δημοσκόπους. Λες και ο ρόλος τους ήταν να αντιπαρατίθενται με το συγκεκριμένο κόμμα... Η εμμονική, όμως, δυσπιστία του ΣΥΡΙΖΑ δεν καταλάγιαζε. Τους τσουβάλιαζε αδιακρίτως λοιδορώντας και καταλογίζοντάς τους ότι είναι μέρος του συστήματος που τα κάνουν όλα για να κρύψουν την υπεροχή του και να δείξουν πλαστά ότι η Ν.Δ. είναι μπροστά.
Tο exit poll δεν αποτύπωσε αρχικά με ακρίβεια την ευρεία νίκη της Ν.Δ. και τη συντριπτική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Πόσο μάλλον από τη στιγμή που το συγκεκριμένο δημοσκοπικό εργαλείο δεν είχε να κάνει με δυνητικές προθέσεις αναποφάσιστων ψηφοφόρων. Ηδη το 51,3% όσων αποφάσισαν την τελευταία ημέρα ψήφισε Ν.Δ. και μόλις το 13% επέλεξε τον ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, οι νεαρές ηλικίες 17-24 ετών, που θεωρούνταν προνομιακό πεδίο του ΣΥΡΙΖΑ, κατέρριψαν άλλη μία αυταπάτη του. Το 31,5% ψήφισε υπέρ του κυβερνώντος κόμματος, έναντι του 28,8% που προτίμησε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης
Φαντασιώσεις
Το τοπίο δεν άλλαξε κατά την πρόσφατη προεκλογική περίοδο αφότου κάλεσε τους ψηφοφόρους «να στείλουν τις δημοσκοπήσεις στον κουβά». Το ίδιο περιφρονητικό τροπάριο αυθαίρετου στιγματισμού τούς έψαλε και η Πόπη Τσαπανίδου. Για να υποβαθμίσει τον αντίκτυπο των μετρήσεων που έδειχναν ήττα του κόμματός της, δήλωσε: «Οι δημοσκοπήσεις έχουν πέσει έξω και στο εξωτερικό, στην Κύπρο, στην Τουρκία». Προφανώς αυτά της έλεγαν, αυτά μετέφερε. Διότι, αν δεν γνώριζε, έπρεπε να ψάξει να πληροφορηθεί ότι όλες οι δημοσκοπήσεις στην Τουρκία επικεντρώθηκαν στις 30 εκλογικές περιφέρειες, που περιελάμβαναν κυρίως τα μεγάλα αστικά κέντρα, από τις συνολικά 85.
Γεγονός που σημαίνει ότι μάλλον ξέφυγε από τα ευρήματά τους η φιλοερντογανική βαθιά τουρκική επαρχία. Οσο για την Κύπρο, υπάρχει απαγόρευση δημοσίευσης των δημοσκοπήσεων μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές. Οπότε οι τελευταίες δημοσιευμένες έρευνες δεν είχαν καταγράψει το διόλου αμελητέο ποσοστό όσων αποφασίζουν την τελευταία εβδομάδα. Φανερά ασυγκράτητη, η εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ με ατεκμηρίωτα στοιχεία προέβαινε σε καταχρηστικές συγκρίσεις.
Απλώς η ίδια αποτελούσε αντηχείο της κομματικής γραμμής που απαξίωνε και αμφισβητούσε την ειλικρίνεια των εγχώριων δημοσκοπήσεων. Υπάκουε συνειδητά ή αφελώς -δεν έχει τόση σημασία- στο κομματικό αφήγημα ότι υπάρχει ένα βουβό ποτάμι ψηφοφόρων το οποίο δεν καταγράφεται και αυτό θα δώσει στην κάλπη ένα αποτέλεσμα διαφορετικό του δημοσκοπικού. Πίστευαν ή ήλπιζαν ότι το ρευστό περιεχόμενο των δεξαμενών των περίπου 400.000 νέων ψηφοφόρων και ο μεγάλος όγκος των αναποφάσιστων θα έρρεαν ορμητικά και θα φούσκωναν τον εκλογικό ταμιευτήρα της Κουμουνδούρου. Ενδεχομένως πόνταραν και στο backlash effect, τη συμπεριφορά που περιγράφει την αντίδραση ορισμένων ψηφοφόρων στο κλίμα των ευρύτερων συσχετισμών που αποτύπωναν οι δημοσκοπήσεις.
Υπό αυτή την προσδοκία που διακινούνταν σκόπιμα ως βεβαιότητα για την τόνωση του εκλογικού φρονήματός του, ο ΣΥΡΙΖΑ, που φαντασιωνόταν τη μεγάλη ανατροπή, ζητούσε να δημοσιευτούν τα αστάθμητα στοιχεία υπονοώντας πως οι εταιρείες δημοσκοπήσεων προσαρμόζουν τα δείγματα κατά το δοκούν. Παράλληλα μηχανεύτηκε και έθεσε σε κίνηση το αφήγημα που δήθεν εξηγούσε γιατί «5 στους 7 ερωτηθέντες ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ δεν απαντούν στις δημοσκοπικές έρευνες». Η δικαιολογία ήταν παρόμοια με κομπογιαννίτικη διάγνωση.
Προεξάρχοντος του προέδρου του κόμματος που τη γνωστοποίησε μέσω tweet, μέλη και στελέχη ισχυρίζονταν ότι «στην εποχή του Predator ο κόσμος φοβάται να πει ότι δεν ψηφίζει Μητσοτάκη την ώρα που η κλήση του καταγράφεται»! Και αφού δεν προσήλθαν επειγόντως ψυχίατροι να καταπραΰνουν τον ανενδοίαστα ψευδομανή σπασμό τους, συνέχισαν στην απελπισία τους να προβάλλουν χίμαιρες. Το βασικό τους μοτίβο εδραζόταν στην πρισματική ανάγνωση, αν όχι στην εθελοτυφλία τους, του «πώς είναι δυνατόν να βρίζει όλος ο κόσμος τη Ν.Δ. και να της δίνουν τέτοιο ποσοστό;».
Πιεσμένοι από τις ευδιάκριτα κατηφορικές περιστάσεις, με την ασταθή λογική τους υποψιάζονταν νοθεία στις κάλπες. Ανακοίνωσαν μάλιστα ότι το βράδυ της περασμένης Κυριακής θα λειτουργούσαν δικό τους μηχανισμό συλλογής, έγκαιρης καταγραφής και επαλήθευσης των αποτελεσμάτων. Τα μάζεψαν γρήγορα γιατί κινδύνευαν με γελοιοποίηση. Δεδομένου ότι περίπου δύο ώρες μετά το κλείσιμο της κάλπης θα υπήρχε ξεκάθαρη εικόνα του εκλογικού αποτελέσματος.
Τα προσχήματα και ο προληπτικός παρορμητισμός για παράλληλες πλατφόρμες εξατμίστηκαν γρήγορα. Ο Κώστας Πουλάκης, ο «εκλογολόγος» του κόμματος, διευκρίνισε ότι δεν υπάρχει καμία τέτοια πρόθεση αμφισβήτησης ή αμφιβολίας για τη μετάδοση του εκλογικού αποτελέσματος, ούτε διάθεση να δημιουργηθούν εντυπώσεις, έστω και πρόσκαιρης δημιουργίας εντυπώσεων. Τελικά, τους έμεινε μόνο η καταθλιπτική συντριβή του άγαρμπου τυχοδιωκτισμού τους. Αυτού που στην πλειονότητα των περιπτώσεων οδηγεί σε αλλεπάλληλες απογοητεύσεις.
Τσάμπα πήγε και εκείνη η «δημοσκόπηση» των πολυεθνικών εταιρειών που επιστράτευσαν τις παραμονές των εκλογών για την τόνωση του ηθικού τους. Ηταν η μοναδική που έδειχνε ότι η αναμέτρηση ανάμεσα στα δύο κόμματα ήταν οριακή και η διαφορά τους βρισκόταν στις μόνο 30.000 ψήφους. Εν τέλει η σφοδρή πρόσκρουση στο σκληρό έδαφος της πραγματικότητας ήταν περισσότερο από σοκαριστικά τραυματική για τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το νταμπλ σκορ
Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει ακέραιο στον δημόσιο χώρο. Επεσαν μέσα ή έξω οι δημοσκοπήσεις σε ό,τι αφορά τα αποτελέσματα της κάλπης; Η τελική διαφορά διαμορφώθηκε στις 20,7 ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή ποσοστό υπερδιπλάσιο από αυτό που εντόπιζαν τα ευρήματά τους στην προεκλογική περίοδο. Δεν προσέγγισαν το εντυπωσιακό 40,7% που εν τέλει κατέγραψε η Ν.Δ. Ούτε φυσικά υπήρχε εταιρεία δημοσκοπήσεων που να έδινε στην εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ποσοστό κάτω από το 26,1%.
Στην πραγματικότητα, οι ψηφοφόροι του, λόγω της εκτεταμένης από το κόμμα τους αμφισβήτησης των δημοσκοπήσεων και το πιεστικό ρητορικό bullying εναντίον τους, δεν συμμετείχαν σε αυτές. Στα γραφεία των δημοσκοπικών εταιρειών διεξάγονταν έρευνες κοινής γνώμης σε μεγάλο δείγμα πληθυσμού στις οποίες υπο-αντιπροσωπεύονταν όσοι είχαν ψηφίσει σε ποσοστό 31,53% στις προηγούμενες εκλογές τον ΣΥΡΙΖΑ. Επιπλέον, οι αρκετές αρνήσεις πολιτών να απαντήσουν είχαν ως συνέπεια να προσμετρούνται αυτές στο συγκεκριμένο κόμμα και επομένως η στάθμιση των στοιχείων να του δίνει υψηλότερο ποσοστό.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Marc, Θωμάς Γεράκης, επισημαίνει ότι «θεώρησα πως όλες οι αρνήσεις που έβλεπα στα δείγματά μου είναι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή ήταν η δική μου υπόθεση εργασίας, και απ’ ό,τι φαίνεται, όχι μόνο η δική μου, επειδή υπήρχε αυτό το bullying που επηρέαζε τους φανατικούς ψηφοφόρους του. Μετά το βράδυ των εκλογών διαμόρφωσα την πεποίθηση ότι αυτό το 31,5% των εκλογών του 2019 το είχε ο ΣΥΡΙΖΑ μόνο για μία ημέρα». Η αλήθεια είναι ότι οι δημοσκοπικές εταιρείες συνέχισαν και την Παρασκευή και το Σάββατο, προτού ανοίξουν την Κυριακή οι κάλπες, να συλλέγουν στοιχεία.
Σε αυτά διαπίστωναν καθαρή και μεγάλη τάση διεύρυνσης που ολοένα άνοιγε τη διαφορά μεταξύ Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό που δεν προέβλεψαν ήταν η ένταση του φαινομένου. Δεν διέγνωσαν εγκαίρως τη φυλλορροή του ΣΥΡΙΖΑ και την κατάρρευση της κομματικής του ταύτισης με τους πρώην ψηφοφόρους του, οι οποίοι διαμόρφωναν πλέον ένα ρευστό και ασταθές εκλογικό σώμα. Προφανώς, έκαναν λάθος στάθμιση, όσο κι αν υπάρχει, προς διευκόλυνση των δημοσκοπικών εταιρειών, το άλλοθι ότι στην πλειοψηφία τους οι αναποφάσιστοι αποφάσισαν τι θα ψηφίσουν την τελευταία στιγμή πίσω από το παραβάν.
Ωστόσο, κρίνεται ότι, αν είχαν διαπιστώσει προεκλογικά μια διαφορά 20 μονάδων, δεν θα είχαν διστάσει να την κοινοποιήσουν. Οπως δεν κιότεψαν να δείξουν ανεπιφύλακτα τέτοιου μεγέθους διαφορές την άνοιξη του 2020. Ειδάλλως, θα ήταν σαν να πυροβολούν τα πόδια τους καταστρέφοντας την επιστημονική υπόληψή τους. Θα έμοιαζαν κατ’ αντιστοιχία με υποτιθέμενους έντρομους μετεωρολόγους που κρύβουν την πρόβλεψή τους για θερινές καταιγίδες ύστερα από εκβιασμό που τους έχουν ασκήσει τα αφεντικά υπαίθριων μεζεδοπωλείων και οι ιδιοκτήτες μπιτσόμπαρων.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, στο δημοσκοπικό έργο μπορούν να εμφιλοχωρήσουν πιθανά λάθη και αρρυθμίες σε φόρμουλες, αλγόριθμους, πολιτικές σταθμίσεις, σενάρια, αναγωγές ή άλλες στατιστικού τύπου μετρήσεις. Και ακόμη, υποεκπροσωπήσεις στις δημογραφικές κατανομές του γενικού πληθυσμού, καθώς και προκαταλήψεις κοινωνικής επιθυμίας, δηλαδή την τάση των ερωτηθέντων να κρύβουν την πρόθεσή τους. Κυρίως, όμως, οι δημοσκοπήσεις είναι ευάλωτες στις εξελίξεις της τελευταίας στιγμής, όταν μεγάλος αριθμός ψηφοφόρων επιλέγει κόμμα την ημέρα των εκλογών.
Ακόμη και στις ΗΠΑ, την πατρίδα των σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης που λειτουργούν πάνω από έναν αιώνα, οι δημοσκόποι απέτυχαν να προβλέψουν τη νίκη του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2016. Ενώ προέβλεπαν σωστά τη λαϊκή ψήφο υπέρ της Χίλαρι Κλίντον, έχασαν τον αριθμό των εκλεκτορικών ψήφων που αναδεικνύουν τον πρόεδρο. Με αποτέλεσμα ο Ταϊβανοαμερικανός καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, Σαμ Γουάνγκ, που στοιχημάτισε να φάει ένα έντομο αν ο Τραμπ κέρδιζε, αναγκάστηκε να το καταπιεί ζωντανό σε δημόσια θέα ως καλεσμένος του CNN!
Σε ένδειξη συμπαράστασης στη δοκιμασία του, ο Μπιλ Γουάλεν, διακεκριμένος πολιτικός αναλυτής στο Ινστιτούτο Χούβερ του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, δήλωσε ότι «στο κάτω-κάτω, οι δημοσκόποι δεν είναι μάντεις σαν τον Νοστράδαμο». Παρότι είχαν αρματωθεί με την εμπειρία της προηγούμενης αποτυχίας, οι δημοσκοπικές προβλέψεις στις τελευταίες αμερικανικές προεδρικές εκλογές έδειχναν ότι ο Τραμπ θα έχανε έναντι του Τζο Μπάιντεν σε 10 από τις 13 κρίσιμες Πολιτείες. Στο φινάλε κέρδισε τις 6 από τις 10, ενώ στις υπόλοιπες 3 έχασε με διαφορά μικρότερη του 1%.
Δεν άλλαξε τίποτε σε ό,τι αφορά την εκλογή στο προεδρικό αξίωμα του Μπάιντεν, αλλά επιβεβαίωσε ότι η πολιτική είναι δυναμική, όχι στατική. Πόσο μάλλον πιστοποίησε ότι οι άνθρωποι είναι πολυσύνθετοι οργανισμοί και το ίδιο περίπλοκες, αν όχι αμφίθυμες, είναι ενίοτε και οι απόψεις που εκφράζουν στα δημοσκοπικά ερωτηματολόγια. Γεγονός που κρίνεται ότι κάνει όλο και πιο σοφούς τους δημοσκόπους, ανελλιπώς εφοδιασμένους στις εκτιμήσεις τους, ώστε να ελαχιστοποιήσουν τυχούσες παρεξηγήσεις με την ατάκα «Trust, but verify» του παλιού Αμερικανού προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν. Η φράση προέρχεται από την ομοιοκατάληκτη ρωσική παροιμία «doveryay, no proveryay», που μεθερμηνευόμενη σημαίνει: «Εμπιστευτείτε, αλλά επαληθεύστε».
Εν προκειμένω, όμως, και το πρόσφατο εγχώριο exit poll δεν αποτύπωσε αρχικά με ακρίβεια την ευρεία νίκη της Ν.Δ. και τη συντριπτική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Πόσο μάλλον από τη στιγμή που το συγκεκριμένο δημοσκοπικό εργαλείο δεν είχε να κάνει με δυνητικές προθέσεις αναποφάσιστων ψηφοφόρων. Ηδη το 51,3% όσων αποφάσισαν την τελευταία ημέρα ψήφισε Ν.Δ. και μόλις το 13% επέλεξε τον ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, οι νεαρές ηλικίες 17-24 ετών, που θεωρούνταν προνομιακό πεδίο του ΣΥΡΙΖΑ, κατέρριψαν άλλη μία αυταπάτη του.
Το 31,5% ψήφισε υπέρ του κυβερνώντος κόμματος, έναντι του 28,8%, που προτίμησε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Παρ’ όλα αυτά, το πρώτο exit poll έδειχνε προβάδισμα Ν.Δ. με ποσοστό από 36% έως 40% και τον ΣΥΡΙΖΑ να ακολουθεί με ποσοστό από 25% έως 29%. Με την πάροδο του χρόνου διορθώθηκε. Οπως σημειώνει ο Θωμάς Γεράκης: «Στο 100% του exit poll είχαμε το στοίχημα να προβλέψουμε 8 κόμματα, προβλέψαμε τα 7 πλην του ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν 3 μονάδες κάτω από τις προβλέψεις μας».
Στην πραγματικότητα, απέκλιναν τελικά μόνο πιο κάτω από το χαμηλότερο ποσοστό που έδιναν στον ΣΥΡΙΖΑ. Κατά τ’ άλλα, έδωσαν με ακρίβεια το νταμπλ σκορ της Ν.Δ. και αποτύπωσαν στις σωστές διαστάσεις τα ποσοστά και τις διαφορές όλων των κομμάτων. Εξάλλου, όπως μετριοπαθώς ανακοίνωσαν οι ίδιες εταιρείες, «οι δημοσκοπήσεις δεν δίνουν το αποτέλεσμα των εκλογών. Αποτυπώνουν τη στιγμή και κάθε στιγμή είναι διαφορετική, αφού επηρεάζεται από πληθώρα γεγονότων».
Σε εσχάτη ανάλυση, όμως, κατέρριψαν παταγωδώς τον μύθο που πλάσαρε ο ΣΥΡΙΖΑ, ότι συνωμοτούν εναντίον του. Η ακραία άχαρη κριτική και η ανούσια κουβέντα για την αξιοπιστία τους πήγαν στράφι. Ετσι κι αλλιώς, η αβεβαιότητα που συνεπάγεται η πολιτική αναμέτρηση απαιτεί, έστω και με τα όποια πιθανά λάθη της, επιστημονική συνδρομή. Οχι καφετζούδες που κάνουν το χατίρι στις αναζητήσεις του κάθε πελάτη τους. Αν δεν το πιστεύετε, κάντε μια δημοσκόπηση!
Διαφορετικά, αφεθείτε στη ρήση του μαθηματικού, αστρονόμου και φιλοσόφου Πιερ-Σιμόν Λαπλάς, που έλεγε από τον 18ο αιώνα: «Αν ξέραμε με ακρίβεια τη θέση και την ταχύτητα όλων των σωμάτων στο Σύμπαν, τότε θα μπορούσαμε να προβλέψουμε το μέλλον με βεβαιότητα». Ακόμη και το πένθιμο ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ.
Οδηγός εκλογών 2023: Πως ψηφίζω - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση
Εκλογές 2023: Όλες οι ειδήσεις για την ΝΕΑ εκλογική αναμέτρηση, τον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων, τις δημοσκοπήσεις, τα αποτελέσματα των εκλογών, τα exit polls.