Μυστικοί οι σκληροί όροι από τις ΗΠΑ στον Ερντογάν για τα F16 - Η απόρρητη επιστολή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ
05.02.202416:30
Τα σημεία της επιστολής ξεπερνούν τα όρια των αντοχών της Τουρκίας, ενώ υπάρχει ρητή αναφορά και στη μη χρήση των μαχητικών για πτήσεις πάνω από το ελληνικό έδαφος
Ισχυρές δεσμεύσεις και εγγυήσεις για τη χρήση των F-16 από την Τουρκία περιλαμβάνονται στην επιστολή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς την ηγεσία των Επιτροπών Εξωτερικών της Βουλής και της Γερουσίας, η οποία προς το παρόν παραμένει απόρρητη, καθώς η δημοσιοποίησή της θα έθετε σε κίνδυνο τη λεπτή ισορροπία που έχει επιτευχθεί στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και θα τίναζε στον αέρα το momentum που έχει δημιουργηθεί.
Καταβάλλεται προσπάθεια από όλες τις πλευρές ώστε να διατηρηθεί το θετικό σκηνικό στο πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αλλά και των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και τη Δύση, μετά τις τελευταίες εξελίξεις με την ολοκλήρωση του μεγάλου παζαριού για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και την έγκριση της πώλησης 40 F-16 και την αναβάθμιση 80 παλαιότερων για την Τουρκία.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να αποδείξει ότι το παζάρι και η σκληρή γραμμή του έναντι της Δύσης απέδωσαν και συγχρόνως να καλύψει άμεσα ζωτικές ελλείψεις στην Πολεμική Αεροπορία του. Οι ΗΠΑ από την άλλη θέλουν σε μια δύσκολη προεκλογική χρονιά να κρατήσουν την Τουρκία κοντά στη Συμμαχία με την ελπίδα ότι θα περιορίσουν την αυτόνομη και συχνά αντιδυτική στάση της, τις παραμονές μάλιστα μιας νέας επίσκεψης του Πούτιν στην Αγκυρα. Η Αθήνα δε επιδιώκει τη διατήρηση αυτού του κλίματος προκειμένου να ενισχύσει περαιτέρω τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, να αναβαθμίσει την αποτρεπτική ισχύ της και συγχρόνως να διατηρηθεί η «μη ένταση» με την Τουρκία.
Aυστηρές δεσμεύσεις
Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένη διπλωματική πηγή που έχει γνώση των συνεννοήσεων που έγιναν τους προηγούμενους μήνες και των τεκταινόμενων στο Κογκρέσο, η επιστολή με τις δεσμεύσεις που ανέλαβε ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Αντονι Μπλίνκεν έναντι των μελών του Κογκρέσου ώστε να εξασφαλίσει τη συναίνεσή τους για την έγκριση της συμφωνίας των F-16 με την Τουρκία «είναι πέραν των ορίων που θα μπορούσε να ανεχθεί η τουρκική πλευρά και υπερβαίνει κατά πολύ τις προσδοκίες της ελληνικής». Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι όροι που τίθενται στην Τουρκία έχουν ρητή αναφορά στη μη χρήση των μαχητικών για υπερπτήσεις επί ελληνικού εδάφους, αλλά και άλλους περιορισμούς, ενώ επίσης εκκρεμούσε η ικανοποίηση των όρων που έχει θέσει ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Μπεν Κάρντιν που έχει διαδεχθεί στη θέση αυτή τον Μπομπ Μενέντεζ.
Ο κ. Κάρντιν στη δήλωσή του στις 26 Ιανουαρίου ανακοινώνοντας τη συναίνεσή του για την έγκριση της συμφωνίας για τα F-16 στην Τουρκία είχε επισημάνει: «...Αλλά μην κάνετε λάθος, αυτή δεν ήταν μια απόφαση την οποία έλαβα ελαφρά τη καρδία. Ενώ η Τουρκία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην περιοχή ως σύμμαχος του ΝΑΤΟ, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για βελτίωση των επιδόσεών της στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της άδικης φυλάκισης δημοσιογράφων και ηγετών της κοινωνίας των πολιτών, την καλύτερη συνεργασία για να λογοδοτήσει η Ρωσία για την εισβολή της στην Ουκρανία και τη μείωση της έντασης στη ρητορική της για τη Μέση Ανατολή. Οι ανησυχίες μου έχουν μεταφερθεί έντονα και με συνέπεια στην κυβέρνηση Μπάιντεν ως μέρος της συνεχιζόμενης δέσμευσής μας και ενθαρρύνομαι από την παραγωγική κατεύθυνση των συζητήσεών της με Τούρκους αξιωματούχους για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων...».
Οι όροι που τίθενται στην Τουρκία συνιστούν δέσμευση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προς τα νομοθετικά σώματα - και έτσι έχουν αυξημένη ισχύ καθώς ανά πάσα στιγμή η αμερικανική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να λογοδοτήσει προς το Κογκρέσο σε περίπτωση παραβίασης των όρων αυτών, ενώ συγχρόνως θα υποχρεώνεται να αναλάβει δράση που φτάνει μέχρι και το πάγωμα υλοποίησης της σύμβασης προκειμένου να εκπληρωθούν αυτοί οι όροι.
Η Αθήνα θέλει να εκμεταλλευτεί το θετικό κλίμα ώστε αφενός να αναβαθμίσει τις αποτρεπτικές ικανότητες των Ενόπλων Δυνάμεων, με τη σημαντική ενίσχυση από το πακέτο συμφωνιών με τις ΗΠΑ, και αφετέρου να ενισχύσει το προφίλ της χώρας ως σταθεροποιητικού παράγοντα
Προσπάθεια υποβάθμισης
Προς το παρόν, πάντως, με διαρροές τα τουρκικά υπουργεία Εξωτερικών και Αμυνας προσπάθησαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις αναφέροντας ότι «δεν τέθηκε, ούτε ήταν δυνατόν να τεθεί ο οποιοσδήποτε όρος για τα F-16». Επιστρατεύτηκε μάλιστα η Υπηρεσία Αντιμετώπισης της Παραπληροφόρησης, της οποίας προΐσταται ο στενός συνεργάτης του κ. Ερντογάν, Φαχρετίν Αλτούν, ώστε να διαψεύσει στο «Χ» (@dmmiletisim) ότι υπάρχουν όροι και προϋποθέσεις στην πώληση των F-16. Είναι δεδομένο ότι για την Τουρκία η αποκάλυψη επιστολών προς το Κογκρέσο που θα αφορούν όχι μόνο όρους για τη χρήση των F-16 αλλά και για τον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του Κράτους Δικαίου θα αποτελέσει αφορμή για πρόκληση σοβαρής κρίσης στις σχέσεις με τις ΗΠΑ, με παρενέργειες φυσικά και στα Ελληνοτουρκικά.
Η Ουάσινγκτον, που ακολουθεί κατευναστική πολιτική απέναντι στον Ερντογάν, αναμένει φυσικά και τα αποτελέσματα της επίσκεψης του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αγκυρα στις 12 Φεβρουαρίου, την πρώτη επίσκεψη του Ρώσου προέδρου σε νατοϊκή χώρα από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Αμερικανίδα ΑΝΥΠΕΞ Βικτόρια Νούλαντ φρόντισε να θέσει διλήμματα στην τουρκική ηγεσία, όπου με «δόλωμα» την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35 και εξέταση ακόμη και προσφοράς αμερικανικού αντιπυραυλικού συστήματος απαίτησε και πάλι την απομάκρυνση των S-400 από το τουρκικό έδαφος. Μια επιλογή η οποία θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη και πολιτικά αλλά και διπλωματικά για τον κ. Ερντογάν - χωρίς πάντως να μπορεί να αποκλειστεί μια «συνεννόηση» με τον κ. Πούτιν ώστε σιωπηρά οι πύραυλοι αυτοί να μετεγκατασταθούν π.χ. στο Αζερμπαϊτζάν. Η Αγκυρα πάντως, θέλοντας να αποφύγει την -προς το παρόν- προβληματική συζήτηση για ενδεχόμενη επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35, διά του υπουργού Αμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ έσπευσε να επαναλάβει ότι η Τουρκία ενδιαφέρεται για τα Eurofighter και ελπίζει ότι η Γερμανία θα συναινέσει τελικά για την πώλησή τους στην Τουρκία.
Οι ελληνικές επιδιώξεις
Για την Ελλάδα προτεραιότητα παραμένει να διατηρηθεί αυτό το κλίμα, καθώς η χώρα μας έχει κάνει ένα μεγάλο βήμα για την προώθηση σημαντικών εξοπλιστικών προγραμμάτων από τις ΗΠΑ, εμπεδώνει τη στρατηγική σχέση μαζί τους, που θα επιβεβαιωθεί και στον επόμενο γύρο του Στρατηγικού Διαλόγου στις 9 Φεβρουαρίου στην Ουάσινγκτον υπό την προεδρία των ΥΠΕΞ Γιώργου Γεραπετρίτη και Αντονι Μπλίνκεν, και συγχρόνως αναδεικνύει τον ρόλο που μπορεί να έχει η Ελλάδα σε ευρωπαϊκές αμυντικές αποστολές, όπως η «Aspides» στην Ερυθρά Θάλασσα, που αποτελούν το πρόπλασμα της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε (συνέντευξη στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ) ότι χωρίς ψευδαισθήσεις η Ελλάδα θέλει τη διατήρηση του κλίματος αυτού στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θέτοντας μάλιστα ως προϋποθέσεις τη μη ένταση και τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου ώστε να μπορέσουν οι δύο χώρες να «χτίσουν» στο πλαίσιο της Διακήρυξης των Αθηνών και να διερευνήσουν τις δυνατότητες επίλυσης της διαφοράς οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας.
Αυτό πάντως δεν φαίνεται να είναι ορατό άμεσα, καθώς στον επόμενο γύρο του Πολιτικού Διαλόγου με επικεφαλής τους υφυπουργούς Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Μπουράκ Ακτσαπάρ στις 11 Μαρτίου δεν προβλέπεται προς το παρόν συζήτηση του ζητήματος της οριοθέτησης, και οι συζητήσεις θα εστιαστούν στις διμερείς σχέσεις, σε περιφερειακά ζητήματα και στη συνεργασία στην Πολιτική Προστασία και στο Μεταναστευτικό. Ορόσημο βεβαίως θα είναι η επίσκεψη του κ. Μητσοτάκη στην Αγκυρα, ο ίδιος την προσδιόρισε για τον Μάιο, οπότε θα γίνει συνολική ανασκόπηση και θα κριθεί εάν μπορεί ο πολιτικός διάλογος και οι δύο υπουργοί Εξωτερικών να επιχειρήσουν να μπουν στα... βαθιά νερά. Ασφαλώς ο κ. Μητσοτάκης έσπευσε να διαχωρίσει τις ρητορικές εξάρσεις της τουρκικής πλευράς από την ηρεμία στο πεδίο, καθώς τις τελευταίες εβδομάδες η τουρκική πλευρά δεν έχει αποφύγει τις προβληματικές συμπεριφορές.
Και δεν είναι μόνο η δήλωση του κ. Ερντογάν για τους «εχθρούς που πετάξαμε στη θάλασσα της Σμύρνης». Με αφορμή την 29η Ιανουαρίου που οι σκληροπυρηνικοί εκπρόσωποι του τουρκισμού στη Θράκη εορτάζουν ως «Ημέρα Αντίστασης των Τούρκων της Δυτικής Θράκης» υπήρξαν σχετικές ανακοινώσεις από το τουρκικό ΥΠΕΞ και το υπουργείο Αμυνας, ενώ και τα κρατικά ΜΜΕ, όπως το Αναντολού, είχαν εκτενή δημοσιεύματα δίνοντας το έναυσμα για αναπαραγωγή τους από όλο τον τουρκικό Τύπο. Συγχρόνως, μέσω του συστήματος έκδοσης NAVTEX οι τουρκικές αρχές εξέδωσαν μια ασυνήθιστη αναγγελία (N/W 0108/24 29-1-2024). Με την NAVTEX αυτή ο Σταθμός της Σμύρνης, χωρίς να αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη ελληνική αναγγελία, εξέδωσε γενικό «φιρμάνι» δηλώνοντας ότι τα νησιά Αγιος Ευστράτιος, Ψαρά, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Ικαρία, Σάμος, Αστυπάλαια, Ρόδος, Χάλκη, Κάρπαθος, Κάσος, Τήλος, Νίσυρος, Κάλυμνος, Λέρος, Πάτμος, Λειψοί, Σύμη, Κως, Καστελόριζο είναι σε καθεστώς αποστρατικοποίησης βάσει των συνθηκών και «καμία στρατιωτική δραστηριότητα δεν θα πρέπει να διεξάγεται στα χωρικά ύδατα των νησιών αυτών».
Με την αναγγελία της η Τουρκία δηλώνει πλέον ότι όχι μόνο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιεί η Ελλάδα το έδαφος των νησιών για στρατιωτικές δραστηριότητες, αλλά ούτε καν τα χωρικά ύδατά τους, και ότι κάθε στρατιωτική δραστηριότητα στις περιοχές αυτές «ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και συνιστά παραβίαση των διεθνών συνθηκών».
Η Αθήνα παρακολουθεί τις κινήσεις αυτές, οι οποίες βεβαίως δεν αλλάζουν τον προγραμματισμό ασκήσεων ή άλλων στρατιωτικών δραστηριοτήτων, συγχρόνως όμως έχει στραμμένο το βλέμμα στις προσπάθειες της Αγκυρας στην εγγύς περιοχή. Ο Χακάν Φιντάν πραγματοποίησε βαλκανική περιοδεία σε Αλβανία, Βουλγαρία και Ρουμανία, η Τουρκία συνεχίζει εντατικά τη διείσδυση στη Λιβύη και ο κ. Ερντογάν προετοιμάζει για τις 14 Φεβρουαρίου την πρώτη επίσκεψή του μετά από 12 χρόνια στο Κάιρο. Μια επίσκεψη που θα αποτελέσει σημαντικό βήμα για την αποκατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών, τις οποίες φέρνει κοντά ο πόλεμος στη Γάζα, παρά την καχυποψία που διατηρείται μεταξύ των ηγετών τους, Ερντογάν και Αλ Σίσι, και παρά το γεγονός ότι ο αραβικός κόσμος δεν επιθυμεί την ενεργό εμπλοκή της Τουρκίας στις αραβικές υποθέσεις.
Η Αθήνα πάντως θέλει να εκμεταλλευτεί το κλίμα της περιόδου αυτής ώστε αφενός να αναβαθμίσει τις αποτρεπτικές ικανότητες των Ενόπλων Δυνάμεων με τη σημαντική ενίσχυση από το πακέτο συμφωνιών με τις ΗΠΑ και αφετέρου να ενισχύσει το προφίλ της χώρας ως σταθεροποιητικού παράγοντα.
Αποστολή κατά των Χούθι
Η απόφαση συμμετοχής στις αποστολές για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα ήταν από την πρώτη στιγμή αυτονόητη για την Ελλάδα. Η προσφορά για συμμετοχή στην επιχείρηση «Prosperity Guardian» υπό την ηγεσία ΗΠΑ - Μ. Βρετανίας είχε αντιμετωπίσει προβλήματα μετά την παράλληλη επιθετικού χαρακτήρα αποστολή που ανέλαβαν Αμερικανοί και Βρετανοί εναντίον των Χούθι.
Ετσι, η απόφαση για συγκρότηση Ευρωπαϊκής Ναυτικής Δύναμης προσέφερε διέξοδο στην Αθήνα, η οποία όχι μόνο θα συμμετέχει με τη φρεγάτα «Υδρα», αλλά διεκδικεί μετά από πρόταση του ΥΕΘΑ Νίκου Δένδια ενεργό ρόλο στη διοίκηση της επιχείρησης «Aspides» με τη διάθεση του Στρατηγείου της 1ης Στρατιάς / EU-OHQ στη Λάρισα ως στρατηγείου της επιχείρησης, πρόταση που έχει βρει θετική ανταπόκριση. Στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας (ΕΠΑ) της Ε.Ε. έχει ξεκινήσει ήδη η διαπραγμάτευση για τον σχεδιασμό της επιχείρησης και τον καταμερισμό των ευθυνών που θα αναλάβει το κάθε κράτος που θα συμμετάσχει, όπως και τους επιμέρους διοικητές.
Στόχος είναι να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες και να έχουν διαμορφωθεί οι αποφάσεις που θα κληθούν να εγκρίνουν στις 19 Φεβρουαρίου οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ), δίνοντας έτσι το έναυσμα για την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ναυτικής Δύναμης στην αποστολή «Aspides», στην οποία μέχρι στιγμής έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν επτά ευρωπαϊκές χώρες.