Ελληνοτουρκικά: Μετά τα ήρεμα νερά πάμε στον πυρήνα των διαφορών - Μητσοτάκης: Και η Άγκυρα εξοπλίζεται, μην είμαστε αφελείς
20.03.202422:09
Μητσοτάκης και Ερντογάν επιχειρούν να δώσουν μήνυμα πως το κλίμα ύφεσης μπορεί να είναι βάση επανέναρξης συζητήσεων για υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ - Η Άγκυρα συνεχίζει να βάζει εμπόδια
Σε μάχη με τον χρόνο εξελίσσεται η διαδικασία επαναπροσέγγισης και εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία, ούτως ώστε οι δύο πλευρές να φτάσουν τον Μάιο στην επόμενη συνάντηση κορυφής Μητσοτάκη - Ερντογάν χωρίς απρόβλεπτα επεισόδια, που θα υπονόμευαν το κλίμα.
Αυτή μάλιστα αποκτά κομβική σημασία, καθώς ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα πρέπει να δώσουν το μήνυμα πως το κλίμα ύφεσης του τελευταίου χρόνου μπορεί να αποκτήσει ουσιαστικότερο περιεχόμενο και να διερευνήσουν πλέον αν η εμβάθυνση των διμερών σχέσεων μπορεί να δημιουργήσει τη βάση για την επανέναρξη συζητήσεων για το μείζον θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ.
Και στην Αθήνα είναι σαφές ότι οι μέχρι τώρα συναντήσεις, οι συζητήσεις στο πλαίσιο της Θετικής Ατζέντας, του Πολιτικού Διαλόγου και των ΜΟΕ είναι καλές και συμβάλλουν στην αποφυγή και αποφόρτιση εντάσεων, όμως χωρίς την αντιμετώπιση του πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών το κλίμα αυτό θα παραμένει διαρκώς «εύθραυστο».
«Παρά την ηρεμία που επικρατεί τώρα στο Αιγαίο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και οι εξ ανατολών γείτονες επιταχύνουν το δικό τους εξοπλιστικό πρόγραμμα. Επιβάλλονται συνεπώς οι προσεγγίσεις, όμως σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπονται οι ψευδαισθήσεις και όλοι οφείλουμε να είμαστε προσηνείς, αλλά ποτέ αφελείς, μένοντας προσηλωμένοι στην πυξίδα που δείχνει το διεθνές δίκαιο την ειρήνη και τη συνεργασία» είπε χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, δε, απαντώντας την περασμένη Παρασκευή σε επίκαιρη ερώτηση της τομεάρχη Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ Ρένας Δούρου, περιέγραψε και πάλι το πλαίσιο του ελληνοτουρκικού διαλόγου λέγοντας ότι «εκείνο που προσπαθούμε να οικοδομήσουμε είναι μια σχέση αμοιβαίας κατανόησης, ώστε οι εντάσεις οι οποίες προκαλούνται αναπόφευκτα, διότι κάθε χώρα έχει τις δικές της θέσεις, να μην παράγουν κρίσεις…».
Εμμονή στις θέσεις
Ωστόσο, είναι αρκετά προβληματικό το γεγονός ότι οι δύο πλευρές αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο τι συνιστά «παραβίαση» του πνεύματος της Διακήρυξης των Αθηνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ, Οντζού Κετσελί, αναφερόμενος στη συνάντηση του πολιτικού διαλόγου στην Αγκυρα ανέφερε ότι «τονίστηκε στην ελληνική πλευρά ότι πρέπει να αποφεύγονται δηλώσεις και ενέργειες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένταση». Κι αυτό ενώ είναι σαφές πως η ελληνική πλευρά έχει αποφύγει συστηματικά ακόμη και να απαντήσει σε θέματα που εγείρονται από την Αγκυρα, όπως συμβαίνει μέσω της διαδικασίας έκδοσης NAVTEX και NOTAM, ή σε ό,τι αφορά τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, κάτι που πιθανότατα θα έσπευδε να ερμηνεύσει η τουρκική πλευρά ως… παραβίαση του πνεύματος της Διακήρυξης των Αθηνών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική αντιπροσωπεία, υπό την υφυπουργό Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, έθιξε το θέμα των NOTAM και NAVTEX χωρίς να δοθεί πειστική απάντηση, ενώ η τουρκική πλευρά συστηματικά υποστηρίζει ότι έκδοση των αναγγελιών αποτελεί τεχνική διαδικασία και ορισμένες εξ αυτών εκδίδονται εις απάντηση των ελληνικών NOTAM και NAVTEX. Πρακτικά δηλαδή η τουρκική πλευρά υποστηρίζει ότι αυτές οι αναγγελίες θα σταματούσαν εάν η Ελλάδα αποδεχόταν τις… τουρκικές θέσεις, είτε αυτές αφορούν την εξαίρεση των νησιών από τις ελληνικές ασκήσεις λόγω της δήθεν υποχρέωσης για αποστρατιωτικοποίηση, την «ουδετεροποίηση» του εναέριου χώρου μεταξύ των 6 και 10 ναυτικών μιλίων, τη συνδιαχείριση με την Τουρκία ζωνών του διεθνούς εναέριου χώρου και υδάτων, ενώ η αρμοδιότητα αυτή έχει αποδοθεί από τους διεθνείς οργανισμούς στην Ελλάδα.
Παρά το γεγονός ότι το κοινό ανακοινωθέν μετά τη συνάντηση των δύο αντιπροσωπιών υπό την υφυπουργό Παπαδοπούλου και τον ομόλογό της Μπουράκ Ακτσαπάρ εξέπεμπε το θετικό κλίμα και τη βούληση για περαιτέρω διεύρυνση της συνεργασίας, ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ δύο 24ωρα αργότερα θέλησε να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες με τρόπο που κάθε άλλο παρά δείχνει ειλικρίνεια προθέσεων.
Ο κ. Κετσελί ανέφερε ότι στη συνάντηση του πολιτικού διαλόγου, εκτός της προετοιμασίας της συνάντησης Μητσοτάκη - Ερντογάν, του Μεταναστευτικού και άλλων θεμάτων, συζητήθηκαν «αυτό του Αιγαίου, η κατάσταση των μειονοτήτων και η προστασία της αμοιβαίας πολιτιστικής κληρονομιάς».
Αν και η ελληνική πλευρά έχει ξεκαθαρίσει ότι ακόμη δεν είναι ώριμη η συζήτηση για το θέμα της οριοθέτησης, η ελληνική αντιπροσωπία είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο και στη συνάντηση της Αγκυρας συνόδευαν την υφυπουργό η πρώην επικεφαλής της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΞ, Μαρία Τελαλιάν, και ο πολιτικός διευθυντής του ΥΠΕΞ, πρέσβης Ρούσσος Κούνδουρος.
«Δεν συζητάμε κυριαρχία»
Ο κ. Γεραπετρίτης στη Βουλή την προηγούμενη Παρασκευή διευκρίνισε, πάντως, ότι «δεν συζητούνται, ούτε θα μπορούσαν ποτέ να συζητηθούν ζητήματα που άπτονται της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας. Και τούτο αφορά τόσο τα ζητήματα της ελληνικής επικράτειας, όσο και τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης» και ότι η αναφορά του εκπροσώπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών σε «ζητήματα που αφορούν ενδεχομένως στο Αιγαίο, είναι ζητήματα μεταναστευτικής πολιτικής».
Η Τουρκία επιμένει να κρατά ψηλά στην ατζέντα το μειονοτικό. Είναι πρόσφατη η τοποθέτηση του Τούρκου υφυπουργού Εξωτερικών στη Σύνοδο του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Γενεύη, πριν από δύο εβδομάδες, που έκανε λόγο για παραβίαση δικαιωμάτων της «τουρκικής μειονότητας σε Θράκη και Δωδεκάνησο» (ισχυρισμούς τους οποίους επέρριψε την επόμενη μέρα από το ίδιο βήμα ο κ. Γεραπετρίτης), αλλά και ένα μπαράζ δημοσιευμάτων στην τουρκική κρατική τηλεόραση σχετικά με την «τουρκική μειονότητα»…
Σε ό,τι αφορά την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι προφανές ότι τέτοια συνεργασία δεν μπορεί να είναι ουσιαστική όσο υπάρχει η ακραία παραβίαση κάθε σεβασμού σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς με τη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς και της Μονής της Χώρας σε τζαμιά.
Για το Μεταναστευτικό
Σε ό,τι έχει να κάνει πάντως με την εφαρμογή των εκατέρωθεν δεσμεύσεων, η Τουρκία, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Μετανάστευσης, έχει τηρήσει σε μεγάλο βαθμό τη δέσμευσή της για περιορισμό των ροών προς τα ελληνικά νησιά. Κάτι βεβαίως που αποδεικνύει αυτό που για χρόνια επιμένει η χώρα μας, ότι δηλαδή οι μεταναστευτικές ροές ήταν ανεξέλεγκτες επειδή αυτό αποτελούσε επιλογή της Αγκυρας για εργαλειοποίηση του Μεταναστευτικού έναντι της Ελλάδας και της Ε.Ε.
Από ελληνικής πλευράς, όπως άλλωστε δήλωσε και ο κ. Γεραπετρίτης στη Βουλή, καταβάλλονται προσπάθειες για να είναι όλα έτοιμα στα πέντε τουλάχιστον ελληνικά νησιά ώστε να ξεκινήσει η υλοποίηση της συμφωνίας του Δεκεμβρίου για διευκόλυνση των επισκέψεων Τούρκων πολιτών με θεωρήσεις εισόδου-εξπρές για επτά ημέρες, από τις αρχές Απριλίου.
Συγχρόνως, σε μια κίνηση που δεν αφορά την Τουρκία αλλά μουσουλμάνους πολίτες και επισκέπτες της χώρας μας, είναι όμως θέμα που θέτει διαρκώς η τουρκική πλευρά, ανακοινώθηκε ότι θα δοθεί το Γενί Τζαμί στη Θεσσαλονίκη και το Σουλεϊμανιγιέ στη Ρόδο για προσευχή στη λήξη του Ραμαζανίου, στις 10 Απριλίου. Αυτή η απόφαση ελήφθη έπειτα από συνεννόηση του υπουργείου Πολιτισμού με τη Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων και οι δύο χώροι θα είναι ανοιχτοί για προσευχή σε συγκεκριμένο ωράριο, και στη Θεσσαλονίκη η προσευχή θα γίνει από ιμάμη που θα ορίσει η Γ.Γ. Θρησκευμάτων και όχι βεβαίως από ψευδομουφτήδες, όπως απαιτούν οι γνωστοί κύκλοι της Θράκης για ευνόητους λόγους...
Είναι οι δημοτικές της 31ης Μαΐου οι τελευταίες του Ερντογάν;
Τα 25 χρόνια που θα συμπληρώνει στην ηγεσία της Τουρκίας ο Ταγίπ Ερντογάν στο τέλος της θητείας του, το 2028, θα είναι αρκετά ή ο 70χρονος Τούρκος ηγέτης θα μπει στον πειρασμό να μείνει στην εξουσία μέχρι να αποφασίσει διαφορετικά ο Αλλάχ;
Στην Τουρκία άνοιξε η συζήτηση για το πολιτικό μέλλον του Ερντογάν, την οποία μάλιστα ξεκίνησε ο ίδιος, όταν, απευθυνόμενος σε νέους ψηφοφόρους στη διάρκεια της καμπάνιας του για τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαΐου, δήλωσε ότι «αυτή η (δημοτική) εκλογή είναι η τελευταία μου με την εξουσία που μου δίνει ο νόμος, στην οποία τα αποτελέσματα θα είναι η μεταφορά εμπιστοσύνης στους αδελφούς μου που θα έρθουν μετά από μένα». Προσεκτικά διατυπωμένη φράση η οποία απλώς αναφέρεται στον νομικό περιορισμό που υπάρχει και όχι βεβαίως στη διάθεση του ίδιου να αποχωρήσει από την Προεδρία.
Σύμφωνα με το τουρκικό Σύνταγμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει δικαίωμα μόνο σε μία επανεκλογή και τυπικά ο Ερντογάν διανύει την τελευταία του θητεία ως πρόεδρος, η οποία βεβαίως είναι η τρίτη κατά σειρά. Ομως την περασμένη άνοιξη, πριν από τις προεδρικές εκλογές, διεκδίκησε και πάλι την προεδρία με το επιχείρημα ότι η πρώτη θητεία του δεν υπολογίζεται, καθώς τότε το πολίτευμα δεν είχε γίνει προεδρικό με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2017... Δεν είναι λίγες οι φορές που ο Ερντογάν αφήνει ανοιχτή την αποχώρησή του από την πολιτική. Συνήθως αυτό γίνεται πριν από κρίσιμες εκλογικές μάχες. Εχοντας μπροστά τη δύσκολη εκλογική μάχη στις τρεις μεγάλες πόλεις και κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, όπου για τον ίδιο είναι θέμα τιμής η εκπαραθύρωση του Εκρέμ Ιμάμογλου, στον δήμο που ο ίδιος αναδείχθηκε εκλεγμένος δήμαρχος το 1994, ο Ερντογάν παίζει όλα του τα χαρτιά. Και το πιθανότερο είναι ότι μετά τις δημοτικές εκλογές θα αναζητήσει τρόπο για να παραμείνει στην εξουσία όσο επιτρέψει «ο Αλλάχ και ο λαός».
Νομικά παράθυρα υπάρχουν που θα του επέτρεπαν να διεκδικήσει μία ακόμη προεδρική θητεία και πέραν του 2028. Και βλέποντας τον διχασμό και τον κατακερματισμό της αντιπολίτευσης, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην μπει στον πειρασμό για μία ακόμη θητεία που θα εδραιώσει το καθεστώς και θα προσφέρει μία ακόμη μεγαλύτερη περίοδο «ασυλίας» και «ασφάλειας» σε όλο το οικονομικο-πολιτικό κατεστημένο που έχει δημιουργηθεί γύρω από τον Τούρκο ηγέτη την τελευταία εικοσαετία.
Το άρθρο 116 του Συντάγματος προβλέπει ότι η εάν η Εθνοσυνέλευση αποφασίσει την πρόωρη προσφυγή σε (βουλευτικές) εκλογές στη διάρκεια της δεύτερης θητείας του προέδρου, τότε ο πρόεδρος αυτός μπορεί να είναι υποψήφιος και σε αυτές τις (προεδρικές) εκλογές, καθώς οι δύο αναμετρήσεις γίνονται ταυτόχρονα.
Στην Εθνοσυνέλευση, βεβαίως, χρειάζονται 360 έδρες για να αποφασιστούν πρόωρες εκλογές και ο ίδιος διαθέτει μαζί με τον σύμμαχό του Ντεβλέτ Μπαχτσελί 313. Ομως για τον μετρ των πολιτικών ελιγμών θα είναι εύκολο να βρει τις 47 ψήφους που θα του λείπουν. Πρακτικά, όπως σχολίαζε Τούρκος αναλυτής, «ο Ερντογάν μπορεί να είναι υποψήφιος και να ανανεώνει τη θητεία του όσο ζει».
Συγχρόνως όμως άνοιξε και πάλι η συζήτηση για το ποιος θα μπορούσε να τον διαδεχθεί. Η παλιά φρουρά των επίδοξων διαδόχων του, όπως ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, έχουν περιθωριοποιηθεί, ενώ ο Χουλουσί Ακάρ και ο Σουλεϊμάν Σοϊλού, που πρόβαλλαν μέχρι πριν από δύο χρόνια ως πιθανοί διάδοχοι, απομακρύνθηκαν από την κυβέρνηση μετά τις τελευταίες εκλογές.
Ο Χακάν Φιντάν προβάλλει αυτή τη στιγμή ως ο ισχυρός άνδρας στην Αγκυρα, όμως, υπηρετώντας για χρόνια στη ΜΙΤ και λειτουργώντας στο παρασκήνιο, δεν έχει ακόμη τη λαϊκή αποδοχή. Ο στενός συνεργάτης του Ιμπραήμ Καλίν, που έχει αναλάβει πλέον διοικητής της ΜΙΤ, δεν είναι ο άνθρωπος που θα μπορούσε να εμπνεύσει τους ψηφοφόρους. Συχνά στα ΜΜΕ προβάλλεται ο γαμπρός του Ερντογάν, Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ, πρόεδρος της οικογενειακής επιχείρησης που κυριαρχεί στην αμυντική βιομηχανία. Ενας νέος σε ηλικία που εκφράζει το όνειρο της επιτυχίας, συνώνυμο της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών στη χώρα του, ενεργός στα social media και επίσης πιστός μουσουλμάνος με «οικογενειακά πιστοποιητικά», καθώς ο πατέρας του ήταν από τους πιστούς ακολούθους του ισλαμιστή ηγέτη και μέντορα του Ερντογάν, Νετσμετίν Ερμπακάν.
Κανείς όμως δεν δείχνει να μπορεί να καλύψει έστω και στοιχειωδώς το κενό που θα άφηνε ο μακροβιότερος και πιο ισχυρός ίσως ηγέτης της Τουρκίας, ο οποίος τώρα μάλιστα δρομολογεί τον «Αιώνα της Τουρκίας». Ηγέτες που θεωρούν ότι έχουν να αναμετρηθούν μόνο με την Ιστορία δεν αποχωρούν, αλλά συνήθως... είναι ο Αλλάχ αυτός που αποφασίζει...