Λευτέρης Τσουκαλάς στον Δανίκα: «Τις εκλογές στην Αμερική θα τις κερδίσει ο πιο νέος»

Μα, φυσικά! Ενας από τους πιο αρμόδιους να τοποθετηθεί πάνω σε ζητήματα όπως προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, πόλεμος στην Ουκρανία, ΝΑΤΟ, Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ο εξαίρετος Λευτέρης Τσουκαλάς. Από τους κορυφαίους πυρηνικούς μηχανικούς στον κόσμο, μεγάλωσε στην Ελλάδα, το ταλέντο του όμως αναγνωρίστηκε στην Αμερική, όπου και αποφοίτησε από τα καλύτερα πανεπιστήμια. Είναι από τους ανθρώπους που πιστεύουν ακράδαντα ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να υπερνικήσει την οικονομική κρίση αν έκανε επενδύσεις στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας. Επί 40 χρόνια καθηγητής στο κορυφαίο Purdue University των ΗΠΑ.

Ο χώρος που κατά γενική ομολογία οδηγεί τις έρευνες στην τεχνολογία και την πυρηνική ενέργεια. Και άριστος γνώστης των γεωστρατηγικών θεμάτων που απασχολούν το γήινο σύμπαν. Με αυτές τις σκέψεις, άγρια χαράματα ώρα Ελλάδας, τον βρήκα κάπου κοντά στο Σικάγο και συνομίλησα μαζί του.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ: Θα είναι ο Ντόναλντ Τραμπ ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ και τι θα σημαίνει αυτό για τον κόσμο, και ειδικά την Ελλάδα;
ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ: Οχι, δεν φαίνεται πιθανή μια δεύτερη θητεία για τον κ. Τραμπ. Οι εκλογές της 5ης Νοεμβρίου είναι πολύ μακριά, όμως επί του παρόντος η κυρία Χάρις θεωρείται φαβορί και το πέρασμα του χρόνου δύσκολα θα ανατρέψει κάτι τέτοιο.
Ως γνωστόν, η Κάμαλα Χάρις, 59 ετών, θα είναι η υποψήφια των Δημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ. Υπάρχει μια ενδοκομματική διαδικασία και πιθανώς να γίνει και μια προσυνεδριακή τηλεδιάσκεψη. Το συνέδριο των Δημοκρατικών έχει οριστεί στις 19-22 Αυγούστου στο Σικάγο. Ομως είναι βέβαιο ότι η Χάρις θα λάβει το χρίσμα. Και πιθανολογείται πως ο νεαρός κυβερνήτης της Πενσιλβάνια, Τζος Σαπίρο, 51 ετών, θα είναι ο αντιπρόεδρός της. Μετά το ντιμπέιτ Τραμπ - Μπάιντεν και την αξιολύπητη εικόνα του Αμερικανού προέδρου, ο Ρεπουμπλικανός στρατηγιστής Καρλ Ρόουβ, ο εξ απορρήτων σύμβουλος του Τζορτζ Μπους του νεότερου, είχε δηλώσει ότι τις εκλογές «θα τις κερδίσει ο πιο νέος». Πράγματι, πολλοί αναλυτές βλέπουν τη Χάρις να εκλέγεται τον Νοέμβριο, αλλά, όπως λέει ο Δημοκρατικός στρατηγιστής Τζέιμς Κάρβιλ, «η Κάμαλα θα κερδίσει, αλλά ας μην το γιορτάσουμε από τώρα!».

Δ.Δ.: Αν όμως βγει ο Τραμπ, τι θα συμβεί;
Λ.ΤΣ.: Οι απειλές του Τραμπ ότι θα βγάλει την Αμερική από το ΝΑΤΟ, θα σταματήσει τη βοήθεια προς την Ουκρανία, θα απαιτήσει η Ταϊβάν να πληρώσει για την αμερικανική προστασία και άλλα πολλά είναι παχιά προεκλογικά λόγια, δεν είναι πολιτική. Σίγουρα έχουν απήχηση σε ένα μέρος της εκλογικής βάση του Τραμπ. Στους πιστούς του κινήματος MAGA, δηλαδή Make America Great Again. Αλλά κάποιοι πολύ σοβαροί ιστορικοί των προεδρικών εκλογών της Αμερικής, όπως ο καθηγητής Αλαν Λίχτμαν, θεωρούν ότι σε στρογγυλούς αριθμούς οι πιθανότητες να εκλεγεί ο Τραμπ είναι από ελάχιστες έως μηδενικές.

Δ.Δ.: Αν όμως, παρ’ όλα αυτά;
Λ.ΤΣ.: Η απειλή μιας προεδρίας Τραμπ είναι απείρως μεγάλη και πολύ χρήσιμη. Και αυτό διότι συσπειρώνει τους Δημοκρατικούς, που δυνητικά είναι το 70% του εκλογικού σώματος, και επιταχύνει την αφύπνιση των συμμάχων της Δύσης οδηγώντας σε θωράκιση των χωρών τους και επίσπευση των αμυντικών προετοιμασιών. Ας μην ξεχνάμε ότι η ανθρωπότητα, πέραν της Ουκρανίας και της Γάζας, αντιμετωπίζει πάνω από 20 πολεμικές συγκρούσεις που εκτείνονται σε ένα τεράστιο γεωγραφικό μέτωπο. Από την Υποσαχάρια Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο, την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ασία. Οι απειλές που διαγράφονται στον γεωπολιτικό ορίζοντα είναι ζοφερές με μεγάλες πιθανότητες να διολισθήσουμε σε αυτό που ο Πάπας Φραγκίσκος ονόμασε «κατακερματισμένο παγκόσμιο πόλεμο» (piecemeal world war).

Σκηνή 1
«Το υπερόπλο του Πούτιν είναι το πετρέλαιο»

Δ.Δ.: Υπάρχει κίνδυνος χρήσης πυρηνικών στην Ουκρανία;
Λ.ΤΣ.: Υπάρχει απειλή χρήσης που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά και πρέπει να την πάρουμε πολύ σοβαρά. Και αυτό διότι αυτό είναι μια τραγωδία που θα παίξει μόνο μία φορά!

Δ.Δ.: Γιατί η Δύση δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τη ρωσική απειλή; Φοβάται τα πυρηνικά;
Λ.ΤΣ.: Για πολλούς λόγους, κυρίως λόγω της πεποίθησης, της ελπίδας ότι ο πόλεμος ήταν πασέ, κάτι ξεπερασμένο που η ανθρωπότητα το είχε αφήσει πίσω της. Οπως τον κανιβαλισμό. Για τον λόγο αυτό πολλές χώρες της Ευρώπης είχαν σχεδόν εντελώς αφοπλιστεί. Υπάρχει όμως και ένα υπερόπλο της Ρωσίας που περιορίζει τις κινήσεις της Δύσης: το ρωσικό πετρέλαιο. Παρά τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί, η Ρωσία εξάγει περί τα 6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Αυτό αντιστοιχεί στο 13% του πετρελαίου που ρέει στις διεθνείς αγορές σε ημερήσια βάση. Αν σταματήσει να ρέει, οι τιμές του πετρελαίου θα ξεπεράσουν τα 200 δολάρια το βαρέλι και η παγκόσμια οικονομία θα βυθιστεί σε βαθιά ύφεση, χειρότερη από αυτή του Μεσοπολέμου.

Δ.Δ.: Τι ακριβώς επιδιώκουν τα δύο μεγάλα κόμματα των ΗΠΑ;
Λ.ΤΣ.: Ουσιαστικά επιδιώκουν η Αμερική να επιστρέψει στο δυτικό ημισφαίριο. Οι διαφορές τους είναι τακτικής φύσεως και διαφορετικών αξιακών αφηγημάτων. Οι Δημοκρατικοί θέλουν η Αμερική να πάψει να είναι ο χωροφύλακας του κόσμου. Οι Ρεπουμπλικανοί να σταματήσει να παρέχει δωρεάν ασφάλεια σε τρίτους - και ειδικά στις θαλάσσιες οδούς. Ας θυμηθούμε το Δόγμα Μονρόε. Οι Τραμπιστές επιδιώκουν έναν δρακόντειο νόμο Μονρόε, δηλαδή κλειστά σύνορα, επιστροφή βιομηχανίας, στοπ στις εξαγωγές ενέργειας και δασμούς στις εισαγωγές. Οι Δημοκρατικοί επιδιώκουν κάτι παρόμοιο, αλλά με πιο ήπια παραλλαγή του Δόγματος Μονρόε. Δηλαδή να μοιραστεί η Αμερική κάποια κεφάλαια ενέργειας και τεχνολογίας μόνο με χώρες που είναι πιστοί σύμμαχοι των ΗΠΑ με καθεστώς δυτικής δημοκρατίας.

Δ.Δ.: Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ουκρανία;
Λ.ΤΣ.: Δυστυχώς, ο πόλεμος θα είναι μεγάλης διάρκειας. Ισως δεκαετίας. Η Ουκρανία ίσως να μην μπορεί να κερδίσει έναν τέτοιο παρατεταμένο πόλεμο φθοράς. Αλλά μπορεί και πρέπει να κερδίσει την ειρήνη. Και εδώ το κλειδί το κρατά η Ευρωπαϊκή Ενωση, που παρά τις αδυναμίες της είναι ισχυρή και, απ’ ό,τι φαίνεται, θα βγει από αυτή την κρίση ισχυρότερη και πλουσιότερη.

Δ.Δ.: Γιατί κάτι τέτοιο δεν διαφαίνεται μέχρι στιγμής;
Λ.ΤΣ.: Μέχρι πρόσφατα η Ε.Ε. ήταν μια υπερκρατική δομή αγορών for business. Δεν είχε καμία αμυντική διάσταση. Ο,τι αφορούσε την άμυνα και την ασφάλεια παραπέμπεται στο ΝΑΤΟ. Οι κοσμοϊστορικές αλλαγές όμως που έφερε η Ουκρανία και οι συνακόλουθες πολιτικές ελλείψεων (politics of scarcity) οδηγούν τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. να προχωρήσουν συντεταγμένα στη δημιουργία ενός νέου Ευρωπαϊκού ΝΑΤΟ, στη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αντιπυραυλικής Ασπίδας. Πρόκειται για ένα εγχείρημα υψηλής τεχνολογίας με ευρωπαϊκούς πόρους, ευρωπαϊκό σχεδιασμό και ανάπτυξη, που προχωρά σε απόλυτο συντονισμό με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Αλλά αφήνει την Τουρκία εκτός, όπως θα εξηγήσω παρακάτω.

Σκηνή 2
Μητσοτάκης και Τουσκ

Δ.Δ.: Εννοείτε μετάλλαξη του ΝΑΤΟ;
Λ.ΤΣ.: Η δημιουργία μιας αντιαεροπορικής, αντιπυραυλικής ασπίδας που θα προστατεύει κάθε σπιθαμή ευρωπαϊκής γης και θάλασσας ουσιαστικά συνιστά τη μετεξέλιξη του υφιστάμενου, του παλιού ΝΑΤΟ. Δεν πρόκειται για τον πάλαι ποτέ Ευρωπαϊκό Στρατό, αλλά για έναν προηγμένο τεχνολογικά βραχίονα ενός αμυντικού συστήματος προστασίας των υποδομών, των οικονομιών και των κοινωνιών της Ε.Ε. Η τρωτότητα που προκύπτει από την υψηλή διασυνδεσιμότητα (connectivity) της Ε.Ε. σημαίνει πως χτύπημα κατά ενός κρίσιμου κόμβου απειλεί τη λειτουργία πολλών άλλων, ίσως όλων των κόμβων. Για παράδειγμα, αν χτυπηθεί με πύραυλο ένας κρίσιμος σταθμός ηλεκτροπαραγωγής κάπου στην Ε.Ε., μπορεί να οδηγήσει σε μπλακάουτ αν όχι όλη, σίγουρα μεγάλο μέρος της Ε.Ε. Για τους γνώστες σχετικά με τα δίκτυα, δεν είναι όλοι οι κόμβοι, ούτε όλες οι ακμές ισοβαρείς, κάποιοι είναι πολύ πιο σπουδαίοι, πολύ πιο κρίσιμοι από τους υπόλοιπους. Για να πετύχει η Ευρωπαϊκή Ασπίδα πρέπει να προχωρήσει πιο πέρα από το ισραηλινό Iron Dome. Πρέπει να συγκεράσει τεράστιους όγκους δεδομένων από ραντάρ, δορυφόρους, σένσορες διαφόρων ειδών. Ολα σε πραγματικό χρόνο, όλα με αξιόπιστη επεξεργασία και αυτοματοποιημένη αντίδραση/εξουδετέρωση. Υποχρεωτικά, τα δεδομένα βγαίνουν από τον βυθό των θαλασσών και φτάνουν μέχρι τα αστέρια του ουρανού, στο Διάστημα, στον κυβερνοχώρο και ακόμα πιο πέρα. Οι Αμερικανοί στο υφιστάμενο ΝΑΤΟ είναι σε πλήρη συνεννόηση με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία έχει βαθιά γνώση αυτού του νέου προτάγματος για την άμυνα και την ασφάλεια της Ε.Ε. Σύντομα θα ανακοινώσει φορέα με επίτροπο και Ταμείο.

Δ.Δ.: Ολα αυτά τι σημασία έχουν για εμάς ως Ελλάδα;
Λ.ΤΣ.: Δύο σημαντικές προεκτάσεις που μας αφορούν. Πρώτον, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κυριάκος Μητσοτάκης και ο κ. Τουσκ της Πολωνίας διαδραματίζουν έναν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το ιστορικό εγχείρημα. Από αυτό θα προκύψουν μοναδικές ευκαιρίες για τη χώρα μας. Ισως μπορέσει να αντιστρέψει αποφασιστικά την απίσχναση και εξασθένιση της παραγωγικής οικονομίας, του πληθυσμού και της ισχύος της. Μπορεί και πρέπει να αναπτύξει μια νέα οικονομία που θα στηρίζεται στο υψηλής ποιότητας επιστημονικό - τεχνολογικό κεφάλαιο, στο κοινό Ταμείο για το Ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ, στη γεωγραφική υπεραξία του Ελληνισμού, αλλά και στην τόνωση των υφιστάμενων πλουτοπαραγωγικών πηγών, στο τραπεζικό σύστημα, ση ναυτιλία, στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό. Δεύτερον, η μετεξέλιξη του ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ασπίδα, αφήνει απέξω την Τουρκία γιατί πολύ απλά δεν είναι μέλος της Ε.Ε. Αυτό ίσως εξηγεί και την όξυνση των τελευταίων ημερών που με μαθηματική βεβαιότητα θα αυξηθεί έτι περαιτέρω το αμέσως επόμενο διάστημα.
Τουλάχιστον μέχρι τον προσεχή Νοέμβριο.

Δ.Δ.: Πώς προκύπτει κάτι τέτοιο;
Λ.ΤΣ.: Εχει να κάνει με την τεράστια γεωστρατηγική αξία της Κύπρου. Αν δούμε τα πράγματα αναλυτικά, θα διαπιστώσουμε ότι η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι χώρες του ΝΑΤΟ, αλλά όχι της Ε.Ε. Η Κύπρος, η Μάλτα, η Ιρλανδία και η Αυστρία είναι χώρες της Ε.Ε., αλλά όχι του ΝΑΤΟ. Από αυτές τις τέσσερις η Κύπρος είναι η απολύτως κρίσιμη χώρα για την Ευρωπαϊκή Αντιπυραυλική Ασπίδα. Οι άλλες τρεις δεν έχουν ιδιαίτερη αξία. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι εντός για πολλούς λόγους. Η Τουρκία όχι.

Δ.Δ.: Εκτός κι αν η Τουρκία γίνει πλήρες μέλος ή όχι;
Λ.ΤΣ.: Για να επιτευχθεί αυτό υπάρχουν εκατοντάδες προαπαιτούμενα που πρέπει να εκπληρώσει η Τουρκία. Δεν φαίνεται όμως ούτε διατεθειμένη, αλλά μάλλον ούτε και ικανή λόγω ποικίλων εσωτερικών απειλών, διχασμών και αδυναμιών. Ψηλά στη λίστα των προαπαιτούμενων είναι η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από τη Μεγαλόνησο. Για την Κύπρο, αλλά και την Ε.Ε. αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Αρα, η Κύπρος ως μέλος της Ε.Ε. είναι εντός του Ευρωπαϊκού ΝΑΤΟ, η Τουρκία βρίσκεται εκτός.

Δ.Δ.: Η Τουρκία θεωρεί τον εαυτό της μια μεγάλη δύναμη. Γιατί να πρέπει να επιλέξει με Ανατολή ή Δύση;
Λ.ΤΣ.: Εάν η Τουρκία δεν συμμετάσχει στο νέο Ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ, η συμμετοχή της στο παλιό ΝΑΤΟ θα είναι μουσειακής αξίας σε λίγα χρόνια.

Δ.Δ.: Δεν μπορεί να αντισταθεί ή και να αντιστρέψει αυτό το δίλημμα;
Λ.ΤΣ.: Η Τουρκία έχει μεγάλες δυνατότητες. Εχει κάνει τεράστια πρόοδο. Σίγουρα κάνει σχέδια και κινήσεις αντιπερισπασμού για την ενίσχυση της στρατηγικής της αυτονομίας και τη μεγέθυνση της γεωπολιτικής της αξίας. Λόγου χάριν, επιδιώκει έναν διάδρομο που θα ενώνει το Ιράν με τη Λιβύη με κόμβο τα Κατεχόμενα. Το υπογραμμίζω αυτό. Είναι προσηλωμένη στην ανάπτυξη πυραυλικής και πυρηνικής τεχνολογίας. Ο κ. Ερντογάν έβαλε την Τουρκία στο πυρηνικό κλαμπ. Και κάνει ό,τι μπορεί για να οικοδομήσει επί αυτού του δεδομένου, να αποκομίσει πολιτικά και οικονομικά οφέλη για τη χώρα του.

Δ.Δ.: Και η Ελλάδα τι κάνει για όλα αυτά;
Λ.ΤΣ.: Η Ελλάδα είναι κληρονόμος της υψηλής στρατηγικής του Βυζαντίου. Οπως και η Τουρκία, που είναι εξ ορισμού περισσότερο αόρατη από ορατή, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ακολουθεί μια στρατηγική ανάσχεσης και διευκολύνσεων. Η Ελλάδα φαίνεται να προσφέρει διευκολύνσεις για την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., ενώ ταυτόχρονα θωρακίζεται αποφασιστικά. Υπό αυτή την έννοια, για την Τουρκία η επανεκλογή της Φον ντερ Λάιεν ίσως βάζει ταφόπετρα στη Διακήρυξη των Αθηνών. Αντίθετα, μια εκλογή Τραμπ τον Νοέμβριο θα της έδινε κάποιες ανάσες στο περιορισμένο γεωπολιτικό οξυγόνο. Η Ιστορία θα δείξει.