Απάντηση Φον ντερ Λάιεν στην επιστολή Μητσοτάκη: Στόχος να πέσουν οι τιμές ενέργειας στην Ευρώπη
19.09.202413:56
Η πρόεδρος της Κομισιόν αναφέρθηκε στις προτεραιότητες της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε συνέχεια της επιστολής του πρωθυπουργού για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας
Στόχος της νέας Επιτροπής είναι να χαμηλώσει τις τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη, οι οποίες είναι υψηλότερες σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, όπως ανέφερε η πρόεδρος της Ευωρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν,σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε σήμερα με τον εκτελεστικό διευθυντή του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), Φατίχ Μπιρόλ, σχετικά με την υποστήριξη για την ενεργειακή ασφάλειας της Ουκρανίας τον ερχόμενο χειμώνα.
Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, η κ. φον ντερ Λάιεν ρωτήθηκε για την επιστολή που έστειλε στην Επιτροπή ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης,μέσω της οποίας ζητείται μία ευρωπαϊκή λύση στις στρεβλώσεις της αγοράς ενέργειας που οδηγούν σε μεγάλες αποκλίσεις στην τιμή του ηλεκτρικού μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Η πρόεδρος της Κομισιόν απάντησε ότι, πράγματι, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας, όπως για παράδειγμα, η πίεση της κλιματικής αλλαγής στα ενεργειακά συστήματά μας, καθώς και η ανάγκη μίας καλύτερης διασύνδεσης εντός της ΕΕ και των γειτόνων της. Σημείωσε, ωστόσο, ότι οι ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία, όντως, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, αλλά «μικρό».
Δείτε βίντεο, τη συνέντευξη Τύπου της προέδρου της Κομισιόν
«Συνολικά γνωρίζουμε ότι έχουμε στην Ευρώπη, σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, διαρθρωτικά πολύ υψηλές τιμές ενέργειας και ένας πολύ σαφής στόχος της νέας Επιτροπής -κάτι το οποίο περιγράφεται και στην έκθεση Ντράγκι- είναι να χαμηλώσει διαρθρωτικά τις τιμές της ενέργειας», είπε η κ. φον ντερ Λάιεν.
Σύμφωνα με την ίδια, προς αυτήν την κατεύθυνση υπάρχει ένα μείγμα μέτρων που μπορούν να ληφθούν, όπως η διαφοροποίηση ενέργειας, οι τεράστιες επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η πρόεδρος της Επιτροπής υπογράμμισε και τον σημαντικό ρόλο της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης. Ανέφερε, επίσης, τη σημασία να εξοπλιστεί η αγορά με προσφορά ενέργειας, διότι, όπως είπε, η ΕΕ εξαρτάται πολύ από την παγκόσμια αγορά. «Όσο περισσότερο έχουμε εγχώρια ενέργεια, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, τόσο πιο ανεξάρτητοι είμαστε και τόσο χαμηλότερες είναι οι τιμές χωρίς καμία αμφιβολία», τόνισε.
Η κυρία φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε σήμερα ότι η ΕΕ θέλει να βοηθήσει την Ουκρανία να περάσει τον χειμώνα, όπου το 80% των ενεργειακών σταθμών της χώρας έχει καταστραφεί. Την ίδια στιγμή, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις δυσκολίες της εφοδιαστικής αλυσίδας στην Ουκρανία, που αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη σοβαρή πρόκληση αυτόν τον χειμώνα από τη ρωσική εισβολή.
Όπως ανακοίνωσε θα διατεθεί στην Ουκρανία το ποσό των 160 εκατομμυρίων ευρώ από τα έσοδα των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, για την κάλυψη των επειγουσών ανθρωπιστικών αναγκών της χώρας αυτόν τον χειμώνα. Πρόσθεσε, δε, ότι ένας σταθμός ηλεκτροπαραγωγής καυσίμων αποσυναρμολογείται στη Λιθουανία και θα ανοικοδομηθεί στην Ουκρανία, ενώ παράλληλα η ΕΕ στοχεύει να αποκαταστήσει το 15% των ενεργειακών αναγκών της Ουκρανίας.
H Πρόεδρος της Κομισιόν ανακοίνωσε ότι αύριο, Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου, θα μεταβεί στην Ουκρανία και θα συναντηθεί με τον πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Η επιστολή Μητσοτάκη στην Κομισιόν
Υπενθυμίζεται πως στις 13 Σεπτεμβρίου έγινε γνωστό πως ο πρωθυπουργός έστειλε επιστολή στην Κομισιόν προτείνοντας μία σειρά παρεμβάεων προκειμένου να μπορέσει η ΕΕ να μειώσει τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας.
«Σου απευθύνω αυτή την επιστολή αναφορικά με το ζήτημα των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Σε διάστημα λίγων μηνών, οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έχουν υπερδιπλασιαστεί, από 60 ευρώ/MWh τον Απρίλιο σε 130 ευρώ/MWh τον Αύγουστο» ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρότεινε στην ΕΕ να λάβει μέτρα για την αύξηση των δυνατοτήτων διασυνοριακής μεταφοράς ενέργειας, δηλαδή την ενίσχυση των διασυνδέσεων ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Όπως λέει, «Σε μεγάλο βαθμό, η αύξηση των τιμών στην Ελλάδα αντανακλούσε περιφερειακούς παράγοντες. Παρόμοιες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Κροατία και άλλα κράτη μέλη. Πρόκειται για μια περιφερειακή κρίση».
Σου απευθύνω αυτή την επιστολή αναφορικά με το ζήτημα των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος. Σε διάστημα λίγων μηνών, οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα έχουν υπερδιπλασιαστεί, από 60 ευρώ/MWh τον Απρίλιο σε 130 ευρώ/MWh τον Αύγουστο.
Η αύξηση αυτή σημειώθηκε παρά την αξιοσημείωτη πρόοδό μας όσον αφορά την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης. Σε σχέση με το περασμένο καλοκαίρι, η ηλεκτροπαραγωγή μας από αιολική και ηλιακή ενέργεια αυξήθηκε κατά 25%, ενώ η παραγωγή από λιγνίτη μειώθηκε κατά 27%. Αυτό είναι ακριβώς αυτό που θέλουμε για το ηλεκτρικό μας σύστημα. Ωστόσο, οι τιμές αυξήθηκαν σε επίπεδα που είδαμε για τελευταία φορά στις αρχές του 2023, όταν ακόμα αντιμετωπίζαμε τις συνέπειες της πιο οξείας ενεργειακής κρίσης στην ιστορία μας.
Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ μιας ενεργειακής μετάβασης που είναι ιδιαίτερα επιτυχημένη και των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας που αυξάνονται ξαφνικά σε ακραία επίπεδα απαιτεί πολιτική απάντηση. Αν δεν αντιμετωπιστεί, απειλεί τους πολίτες και την ανταγωνιστικότητά μας. Θα μπορούσε να υπονομεύσει την υποστήριξη για την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ.
Σε μεγάλο βαθμό, η αύξηση των τιμών στην Ελλάδα αντανακλούσε περιφερειακούς παράγοντες. Παρόμοιες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Κροατία και άλλα κράτη μέλη. Πρόκειται για μια περιφερειακή κρίση.
Πολλοί παράγοντες εξηγούν αυτό το σοκ: οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες, κάτι που επιδεινώθηκε από την κλιματική αλλαγή, οι διακοπές στην ηλεκτροπαραγωγή και στις δυνατότητες διασυνοριακών μεταφορών, και οι χαμηλές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι οποίες άφησαν στους ταμιευτήρες λιγότερο νερό για τη θερινή περίοδο.
Όμως η περιοχή μας αντιμετώπισε ένα πρόσθετο βάρος: οι επιθέσεις της Ρωσίας κατά του ουκρανικού δικτύου έχουν μετατρέψει την Ουκρανία σε σημαντικό καθαρό εισαγωγέα. Το έλλειμμα αυτό καλύπτεται από τις χώρες της ΕΕ. Πρόκειται για ένα ακόμα τίμημα που ο καταστροφικός πόλεμος της Ρωσίας επιβάλλει στις οικονομίες μας.
Ταυτόχρονα, το σοκ αυτό δεν επηρέασε ισομερώς όλα τα κράτη μέλη. Η περιοχή που εκτείνεται από την Τσεχία έως την Ελλάδα έχει συνήθως παρόμοιες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας. Στις αρχές του 2024, οι διαφορές στη μέση μηνιαία τιμή μεταξύ των χωρών αυτής της περιοχής ανέρχονταν σε λίγα ευρώ μόνο.
Ωστόσο, αυτό το καλοκαίρι οι αποκλίσεις διευρύνθηκαν. Ορισμένες ώρες, η διαφορά τιμών μεταξύ γειτονικών χωρών ξεπερνούσε τα 100 ευρώ/MWh. Συχνά, οι διαφορές ήταν πολύ μεγαλύτερες. Σε ένα ακραίο σημείο, η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουγγαρία έφτασε τα 940 ευρώ/MWh, ενώ στη γειτονική Αυστρία ήταν 61 ευρώ/MWh, ήταν το 15πλάσιο δηλαδή, για το ίδιο προϊόν, την ίδια ώρα, στο εσωτερικό της ΕΕ.
Σε βάθος αρκετών εβδομάδων, αυτές οι διαφορές αθροίζονται. Η διαφορά μερικών ευρώ έγινε διαφορά σχεδόν 100 ευρώ κατά τη διάρκεια του Ιουλίου. Τον Αύγουστο, η διαφορά μεταξύ του ακριβότερου και του φθηνότερου κράτους μέλους της ΕΕ στην περιοχή αυτή ήταν 45 ευρώ. Αν πολλαπλασιαστεί με την ποσότητα της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται, αυτό είναι ένα πρωτοφανές επιπρόσθετο κόστος. Και υπονομεύει το πνεύμα και τον σκοπό της εσωτερικής αγοράς.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι το σύστημα είναι τόσο πολύπλοκο και αδιαφανές, που είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε τι ακριβώς επηρεάζει τις τιμές σε κάθε δεδομένη στιγμή. Έχουμε δημιουργήσει ένα ακατανόητο «μαύρο κουτί», ακόμη και για τους ειδικούς. Και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε πειστικά στους πολίτες μας γιατί η τιμή που πληρώνουν αυξάνεται τόσο ξαφνικά. Αυτό είναι, σε πολιτικό επίπεδο, απαράδεκτο.
Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, προτείνουμε τα εξής.
Πρώτον, χρειαζόμαστε ισχυρότερη διακυβέρνηση. Αυτό το επεισόδιο υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερο συντονισμό και σχεδιασμό σε περιφερειακό επίπεδο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις σε επίπεδο χώρας (π.χ. μια προγραμματισμένη διακοπή λειτουργίας) λαμβάνονται με γνώμονα την ευρύτερη περιφερειακή δυναμική, ώστε να αποφευχθούν περιπτώσεις όπου ένα τέτοιο γεγονός προκαλεί αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολύ ευρύτερο χώρο από ό,τι αναμενόταν. Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να επιτρέπει μεγαλύτερη συμβολή της ΕΕ στις αποφάσεις μιας χώρας.
Δεύτερον, χρειαζόμαστε μεγαλύτερη ρυθμιστική εποπτεία από την ΕΕ. Όταν οι τιμές σε μια χώρα διαμορφώνονται με βάση γεγονότα εκατοντάδες ή και χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, η ρύθμιση σε επίπεδο χώρας έχει περιορισμένη χρησιμότητα. Καμία ρυθμιστική αρχή δεν έχει την αρμοδιότητα να επιθεωρεί τους φορείς σε μια τόσο μεγάλη γεωγραφική έκταση για να διασφαλίσει ότι οι αγορές λειτουργούν σωστά. Αυτή τη δουλειά πρέπει να την αναλάβει η ΕΕ. Χρειαζόμαστε μια ρυθμιστική αρχή για την ηλεκτρική ενέργεια σε επίπεδο ΕΕ που να μπορεί να εξετάζει ταυτόχρονα πολλαπλές αγορές και να διαβεβαιώνει τους καταναλωτές ότι δεν υπάρχουν αθέμιτες πρακτικές.
Τρίτον, χρειαζόμαστε μια ειδική διευθέτηση όσον αφορά τη στόχευση των ουκρανικών υποδομών από τη Ρωσία. Χωρίς επαρκείς μεταφορές ηλεκτρικής ενέργειας εντός της ΕΕ, ο αντίκτυπος των εξαγωγών ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ουκρανία γίνεται αισθητός μόνο σε ορισμένες χώρες. Ο νέος σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας προσφέρει ορισμένες επιλογές για την αντιμετώπιση μιας παρατεταμένης κρίσης που αυξάνει τις τιμές. Η Ελλάδα θα διερευνήσει αυτές τις επιλογές με στόχο την ανάκτηση των ουρανοκατέβατων κερδών από τους παραγωγούς και την προστασία των καταναλωτών κατά τη διάρκεια αυτού του σοκ.
Και, τέλος, χρειαζόμαστε νέα ώθηση για τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Πρέπει να ολοκληρώσουμε την εσωτερική αγορά. Η τοπική συμφόρηση μπορεί να επηρεάσει μια ευρεία περιοχή, καθιστώντας κάθε διασυνοριακό σημείο ζήτημα ευρύτερου ενδιαφέροντος. Αυτό πρέπει να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουμε και προωθούμε τις διασυνοριακές δυνατότητες. Επιπλέον, όταν οι αποκλίσεις στις τιμές μεταξύ χωρών μπορούν να φτάσουν σε τόσο ακραία επίπεδα, η αναλογία κόστους-οφέλους των διασυνδέσεων γίνεται ακόμα καλύτερη. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις παρατηρήσεις, η νέα Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει το έργο της προώθησης περισσότερης διασυνοριακής χωρητικότητας.
Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών υπογραμμίζουν κάτι που γνωρίζουμε εδώ και καιρό: ότι η ενεργειακή μετάβαση είναι μία διαδρομή. Απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και προσαρμογή. Πιστεύω ότι οι ιδέες που διατυπώσαμε εδώ μπορούν να βοηθήσουν στη διόρθωση ορισμένων εκ των αδυναμιών της αγοράς μας -και ευθυγραμμίζονται με το σαφές μήνυμα της έκθεσης Draghi, ότι πρέπει να ενισχύσουμε την εσωτερική αγορά ενέργειας. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναλάβουμε την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Η επιτυχία της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ εξαρτάται από αυτό.