ΠΑΣΟΚ - Ιστορική έρευνα: Από τον Ανδρέα, μέχρι σήμερα - Οι 8 μάχες για τη διαδοχή στην ηγεσία
Από το 1996, όταν και παραιτήθηκε για λόγους υγείας ο ιδρυτής του Κινήματος, οι μάχες για την ηγεσία του συγκέντρωναν το ενδιαφέρον - Η διπλή εκλογή Σημίτη σε πρωθυπουργία και προεδρία, το «δαχτυλίδι» στον Γιώργο Παπανδρέου που επικυρώθηκε από 1 εκατ. πολίτες, η κόντρα με τον Βενιζέλο και τα πέτρινα χρόνια
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Δημήτρης Παγαδάκης
Εδώ και 20 χρόνια οι εσωκομματικές κάλπες του ΠΑΣΟΚ δοξολογούνται ως μεγάλη γιορτή της δημοκρατίας και της μαζικής λαϊκής συμμετοχής. Εορτάζονται ως γνήσια έκφραση των πολιτών που παίρνουν την υπόθεση της εκλογής ηγεσίας στα χέρια τους, γεγονός που υμνείται ως απόδειξη της ζωντάνιας της παράταξης. Ωστόσο, από τους έξι έως σήμερα προέδρους του Κινήματος σε μια πολιτική διαδρομή μισού αιώνα μόνο οι τέσσερις έχουν εκλέγει από ανοιχτή ψηφοφορία με τη συμμετοχή μελών αλλά και φίλων του κόμματος.
Κανένας κομματικός αρχηγός δεν είναι αιώνιος, άφθαρτος, παντοτινός. Στις 15 Ιανουαρίου του 1996 ο ιστορικός ιδρυτής και φυσικός ηγέτης του ΠΑΣΟΚ καθώς και πρωθυπουργός της χώρας νοσηλεύεται με επιδεινωμένη την υγεία του στο Ωνάσειο. Βρίσκεται εκεί από τις 20 Νοεμβρίου του 1995, αφότου εισήχθη εσπευσμένα με αναπνευστικά προβλήματα. Σχεδόν δύο μήνες μετά, εκείνη την παγωμένη γεναριάτικη Δευτέρα η έξαψη στην κατάμεστη από δημοσιογράφους «τέντα» στο προαύλιο του νοσοκομείου ξεπερνά τα όρια του αναβρασμού.
Σε όλους τους διαδρόμους και τους ορόφους του κτιρίου η διέγερση των συγγενών πρώτου βαθμού του ασθενούς -της νυν συζύγου του Δήμητρας Λιάνη-Παπανδρέου στον προθάλαμο του δεύτερου ορόφου και της πρώην συζύγου του Μαργαρίτας Παπανδρέου με τα παιδιά τους στον έκτο όροφο- κορυφώνεται. Παρομοίως εντείνεται μέχρι σημείου θραύσης και η ταραχή του πλήθους κομματικών, κυβερνητικών και κρατικών αξιωματούχων που συνωστίζονται στο θεραπευτήριο. Την ίδια ώρα, κανάλια, ραδιόφωνα και εφημερίδες -το Ιντερνετ είναι στα σπάργανα- βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού.
Παραίτηση Παπανδρέου
Οι εξελίξεις τρέχουν χωρίς κανείς να μπορεί να τις ανακόψει. Στις 8 το βράδυ ο ταλαιπωρημένος από χειρουργεία, αδύναμος Ανδρέας Παπανδρέου υπογράφει στον πρώτο όροφο του καρδιοχειρουργικού κέντρου την επιστολή παραίτησής του. Την απευθύνει στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και την Κεντρική Επιτροπή του Κινήματος. Οι 265 λέξεις του γραπτού κειμένου μέλλουν να γυρίσουν σελίδα στο ΠΑΣΟΚ και τη διακυβέρνηση της χώρας. Το θρίλερ για τη διαδοχή του αδιαμφισβήτητου επί 22 χρόνια προέδρου του ΠΑΣΟΚ ξεκινά επειγόντως.
Οι προβολείς είναι πλέον στραμμένοι στον Ακη Τσοχατζόπουλο, ο οποίος κατά τη νοσηλεία του Ανδρέα εκτελεί προσωρινά χρέη πρωθυπουργού και εκπροσωπεί την κυβέρνηση σε Συνόδους Κορυφής της Ε.Ε. Οπως επίσης εστιάζουν στον Κώστα Σημίτη, που δίνει πολιτικές μάχες στη Βουλή για τον Προϋπολογισμό. Τρεις ημέρες μετά, στις 18 Ιανουαρίου, συγκαλείται η Κοινοβουλευτική Ομάδα του κυβερνώντος κόμματος για να εκλέξει νέο πρωθυπουργό. Οι υποψήφιοι στις αρχαιρεσίες είναι αρχικά τέσσερις: οι Ακης Τσοχατζόπουλος, Γεράσιμος Αρσένης, Κώστας Σημίτης και Γιάννης Χαραλαμπόπουλος. Στην πρώτη ψηφοφορία οι Σημίτης και Τσοχατζόπουλος ισοψηφούν με 53 ψήφους, ενώ ο Αρσένης με 50 ψήφους και ο Χαραλαμπόπουλος με 11 τίθενται εκτός μάχης.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας γίνεται δεύτερη ψηφοφορία. Το ντέρμπι είναι σκληρό. Τελικά εκλέγεται ο Κώστας Σημίτης με 86 ψήφους έναντι 75 του Ακη Τσοχατζόπουλου ανήμερα της εορτής του, του Αγίου Αθανασίου. Πέντε μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας ψηφίζουν λευκό. Ο Σημίτης, από τα ιδρυτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ το 1974 και υπουργός σχεδόν σε κάθε κυβέρνηση που σχημάτισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, είναι πλέον πρωθυπουργός της χώρας. Εχει στηριχτεί από την άτυπη αλλά ισχυρή εσωκομματική «ομάδα των 4», που συναποτελούν μαζί με τους Βάσω Παπανδρέου, Θεόδωρο Πάγκαλο και Παρασκευά Αυγερινό. Και βέβαια τον έχουν υποστηρίξει στον δεύτερο γύρο οι Γιώργος Παπανδρέου και Κώστας Λαλιώτης. Το επόμενο βήμα για τον αποκαλούμενο «Κινέζο» με το λογιστικό βιβλιαράκι καθηγητή της Παντείου είναι να εκλεγεί και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ.
Εν τω μεταξύ, ξημερώματα (ώρα 01.30) Κυριακής 23 Ιουνίου του 1996 ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει στα 77 του χρόνια μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο στο σπίτι του στην Εκάλη. Στενοί συνεργάτες του έχουν προηγουμένως συντάξει το κείμενο της σύντομης ομιλίας-παρέμβασής του στο συνέδριο του κόμματος, που θα γίνει λίγες ημέρες μετά. Δεν προλαβαίνει όμως να το εγκρίνει. Και έτσι ποτέ δεν δίνεται στη δημοσιότητα.
Ταραχώδες συνέδριο
Μία εβδομάδα αργότερα, στις 30 Ιουνίου, το ταραχώδες 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ συνέρχεται σε μια αίθουσα του ΟΑΚΑ. Στην παρέμβασή του προς τους συνέδρους ο Σημίτης θέτει το δίλημμα «ή πρόεδρος ή παραιτούμε από πρωθυπουργός». Ο εκβιασμός δουλεύει αποτελεσματικά. Το εκλογικά κραταιό τότε ΠΑΣΟΚ διαθέτει εκπληκτικό ένστικτο αυτοσυντήρησης. Ποιος έχει κέφι για λαϊκιστικές περιπέτειες όταν η χώρα προετοιμάζεται για την ένταξή της στην ΟΝΕ και τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων; Τη συνέχεια στην κυβερνησιμότητα την εγγυάται ο Σημίτης.
Ο οποίος εκλέγεται πρόεδρος σε εκείνο το συνέδριο με ποσοστό περίπου 53% έχοντας αντίπαλό του και πάλι τον Ακη Τσοχατζόπουλο. Είναι ανήμερα των Αγίων Αποστόλων, του άλλου ονόματος του Ακη. Τα χαΐρια του τελευταίου θα τα λουστεί το ΠΑΣΟΚ μερικά χρόνια αργότερα. Οπως και να έχει, πάντως, εκείνα τα φεγγάρια εγκαινιάζεται η εκσυγχρονιστική εποχή Σημίτη με ρεκόρ συνεχούς παραμονής στο αξίωμα του πρωθυπουργού επί 8 χρόνια και 2 μήνες. Με την αποχώρησή του από πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ μπαίνει οριστικά τέρμα και στην εκλογή αρχηγού του κόμματος από τα κορυφαία κομματικά όργανα.
Το «δαχτυλίδι» στον Γιώργο
Εγκαταλείπει την προεδρία του κόμματος πριν από τις εθνικές εκλογές του Μαρτίου του 2004 προκειμένου να αποφύγει την επερχόμενη ήττα στην εκλογική μάχη. Τα προεκλογικά συνθήματα «πάρτυ, πάρτυ στις 7 του Μάρτη» του ΠΑΣΟΚ είναι ενθαρρυντικά, ως στάχτη στα μάτια, στους πιστούς ψηφοφόρους του, καθώς όλες οι δημοσκοπήσεις ανιχνεύουν, αν δεν καταδεικνύουν με βεβαιότητα, θρίαμβο της Ν.Δ. του Κώστα Καραμανλή. Μπροστά στην επικείμενη εκλογική πανωλεθρία εκείνο το βροχερό βράδυ των Θεοφανίων στις 6 Ιανουαρίου του 2004 ο Κώστας Σημίτης συναντά τον υπουργό Εξωτερικών και γιο του Ανδρέα, Γιώργο, στον οποίο και παραδίδει το δαχτυλίδι της διαδοχής.
Η διαδικασία αυτής της παράδοσης - παραλαβής εγείρει πολλές αμφισβητήσεις περί της δημοκρατικότητάς της. Θυμίζει εξαργύρωση παλιών γραμματίων. Παρ’ όλα αυτά, περνάει ντούκου εντός των τειχών της Χαριλάου Τρικούπη. Το βαρύ επίθετο του Γιώργου, η καλή διεθνής εικόνα του και το μετριοπαθές ύφος του έχουν συμβάλει ώστε να κατακτήσει υψηλή δημοτικότητα. Αρα χαρίζει και σκόρπιες ελπίδες για επανεκλογή του ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του. Δεν θα επιβεβαιωθούν όμως οι προσδοκίες.
Εντούτοις, ο ίδιος φροντίζει προηγουμένως να νομιμοποιήσει στον λαό εκείνο το αστραφτερό δαχτυλίδι που παρέλαβε, το οποίο αργότερα θα του φανεί θαμπό. Σπεύδει στην έγκρισή του από τον λαό εγκαινιάζοντας, πρωτοφανώς για τα συνήθη κομματικά ήθη, μια πρωτοποριακή διαδικασία. Στις 8 Φεβρουαρίου του 2004 ως μοναδικός υποψήφιος διεκδικεί χωρίς αντίπαλο την προεδρία του ΠΑΣΟΚ με ανοιχτή ψηφοφορία μελών αλλά και φίλων του κόμματος.
Προσέρχονται στις κάλπες περισσότεροι από 1 εκατομμύριο άνθρωποι -ανήκουστος αριθμός- και ο Γιώργος Παπανδρέου συγκεντρώνει καταμετρημένα το 99,70% των ψήφων. Ποια κομματικά όργανα; Αρκεί πλέον η μαζική λαϊκή επικύρωση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο ενός υποψηφίου για την ανάδειξή του ως κομματικού αρχηγού. Την καινοτόμο κίνηση που εισάγει στο πολιτικό σκηνικό θα τη μιμηθούν προσεχώς υποδειγματικά και τα λοιπά κόμματα του δημοκρατικού τόξου. Ο πολιτικός χάρτης αλλάζει με τον απεγκλωβισμό του κάθε αρχηγού από τις κομματικές συμπληγάδες.
Αυτό το αντιπροσωπευτικά δημόσιο crash test θα το βρει μπροστά του και ο Γιώργος Παπανδρέου. Το φθινόπωρο του 2007, αμέσως μετά τη δεύτερη απανωτή ήττα του στις εθνικές εκλογές από τον Κώστα Καραμανλή, ο επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ αμφισβητείται σφόδρα. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, με την υποστήριξη μερίδας στελεχών του κόμματος, θέτει με σπουδή θέμα ηγεσίας. Προτού καλά-καλά μετρηθούν οι ψήφοι στην επικράτεια, εμφανίζεται τα ξημερώματα της 17ης Σεπτεμβρίου του 2007 αιφνιδίως στο Ζάππειο.
Ανοιχτή αμφισβήτηση
Από εκεί σε διακαναλική σύνδεση ρίχνει το γάντι στον Γιώργο Παπανδρέου διεκδικώντας την ηγεσία του Κινήματος. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ το σηκώνει.
Η σύγκρουση για την οριστική κομματική υπεροχή ξεκινά. Η διαπάλη προβάλλει ανελέητη. Και περιλαμβάνει γκάφες.
Υστερα από μια σειρά φάλτσων επικοινωνιακών χειρισμών του παρορμητικού Βενιζέλου και εξαιτίας της υπερβολικής του αυτοπεποίθησης ως φαβορί αντί για άμεσες εκλογές -στη βράση κολλάει το σίδερο- δέχεται εσωκομματική προεκλογική εκστρατεία των δύο μηνών. Στη διάρκειά τους μίση, πάθη, έριδες, προσωπικό μένος και μπόλικη συνωμοσιολογία φουντώνουν πυροδοτώντας εκρηκτικό κλίμα φαγωμάρας και διχασμού. Με προεξοφλημένη τη νίκη, όπως νομίζει, ο Βενιζέλος το παίζει άνετος και πολλές φορές αλαζονικός. Από τη μεριά του, μαζεμένος ο υπό εκκρεμότητα αποκαθήλωσης από το πόστο Παπανδρέου απευθύνεται -στο «όνομα του πατρός» του- στο παραδοσιακό ΠΑΣΟΚ κηρύσσοντας πόλεμο γενικώς στα «συμφέροντα» που θέλουν να τον ρίξουν. Σταδιακά κερδίζει πολύτιμους πόντους.
Στις «πράσινες» κάλπες της 11ης Νοεμβρίου 2007 προσέρχονται περισσότεροι από 750.000 ψηφοφόροι. Ο Παπανδρέου επανεκλέγεται από τον πρώτο γύρο με 55,91% των ψήφων απέναντι στον δεύτερο με 38,18% Βενιζέλο και τον τρίτο με 5,74% Κώστα Σκανδαλίδη. Ο παπανδρεϊσμός, με βαθιές ρίζες στην πολιτική ιστορία της χώρας, αποδεικνύεται αχτύπητος. Η μαζική λαϊκή επιλογή στο πρόσωπο του υιού και εγγονού των ηγετών της δημοκρατικής παράταξης σημαίνει και την έναρξη της αντίστροφης μέτρησής του για την πρωθυπουργία. Προς τιμήν του, ο ευφυής πλην λαλίστατος Βενιζέλος με το καθηγητικό εκτόπισμα δεν αποπειράται καν να διασπάσει το κόμμα και στηρίζει την ενότητά του.
Το ΠΑΣΟΚ θα θριαμβεύσει δύο χρόνια μετά, στις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009, με ποσοστό 43,92%. Ο κομψός, γυμνασμένος και technofreak Παπανδρέου έρχεται φουριόζος να τα «αλλάξει όλα». Ωστόσο, το ΠΑΣΟΚ μελλοντικά θα δοκιμαστεί σχεδόν διχοτομικά από τα σωρευμένα θραύσματα και τις αποσπασματικές ψηφίδες του πραγματωμένου μωσαϊκού εκείνης της εσωκομματικής αντιπαλότητας. Στα τέλη Οκτωβρίου του 2011 τα ζόρια στην κυβέρνηση Παπανδρέου την οδηγούν σε αδιέξοδο. Χρεοκοπία, πρώτο μνημόνιο, τρόικα. Τα σκληρά μέτρα λιτότητας και οι ακρωτηριαστικές περικοπές χειροτερεύουν την κατάσταση. Η κρίση χρέους αποδίδεται ορθώς μάλλον στην προηγούμενη πενταετή διακυβέρνηση Καραμανλή που τα είχε κάνει μαντάρα, αλλά η δυσαρέσκεια στην κοινωνία εντείνεται.
Γιώργος Παπανδρέου και Ευάγγελος Βενιζέλος έδωσαν σκληρή μάχη για την ηγεσία την εποχή που τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ βρέθηκαν από το ζενίθ στο ναδίρ και η χώρα στα μνημόνια
Το δημοψήφισμα και η παραίτηση
Ο Γιώργος Παπανδρέου πιεσμένος ανασύρει στίχους του Καβάφη και υποστηρίζει ότι «οι πολίτες πρέπει να πουν το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι». Εχει προτείνει δημοψήφισμα για την έγκριση ή την απόρριψη της απόφασης της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε. Η οποία, μεταξύ άλλων, προβλέπει πρόγραμμα δεκαετούς δημοσιονομικής προσαρμογής, δημιουργία μηχανισμού μόνιμης εποπτείας της Ελλάδας και πρόσθετο πακέτο βοήθειας ύψους 130 δισ. ευρώ.
Ο Παπανδρέου στριμώχνεται ασφυκτικά τόσο από εσωκομματικές αντιδράσεις όσο και από την κοινή στάση των εταίρων απέναντι στην πρωτοβουλία του, την οποία τελικά αποσύρει. Την Κυριακή 6 Νοεμβρίου συναντάται στο Προεδρικό Μέγαρο με τον πρόεδρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνη Σαμαρά, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια. Εκεί οι δύο πολιτικοί αρχηγοί συμφωνούν για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας υπό τον Λουκά Παπαδήμο.
Αναπόφευκτα ο Παπανδρέου παραιτείται από την πρωθυπουργία φορτωμένος με λάθη, παραλείψεις και παλινωδίες της διακυβέρνησής του κατά τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας. Παρά τις εισηγήσεις στενών συνεργατών του, θα καθυστερήσει να παραιτηθεί και από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Θα το πράξει λίγους μήνες αργότερα. Οταν πια η εσωκομματική αναγνώριση και ο σεβασμός στο πρόσωπό του σαρώνουν τον πάτο της άλλοτε δημοφιλίας του.
Εχει φτάσει Μάρτιος του 2012 όταν αποφασίζει να αποσυρθεί και από το κορυφαίο πόστο του ΠΑΣΟΚ περιμένοντας τα γεγονότα να δικαιώσουν μελλοντικά τις εκτιμήσεις, τις κρίσεις και τις επιλογές του. Τη θέση του προέδρου διεκδικεί εκ νέου, μετά περίπου πέντε έτη, ο πληθωρικός Ευάγγελος Βενιζέλος. Δεν έχει πλέον αντίπαλο. Στις 18 Μαρτίου του 2012 το ΠΑΣΟΚ πραγματοποιεί εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη νέου αρχηγού.
Η ώρα του Βενιζέλου
Προσέρχονται στις κάλπες πάνω από 235.000 μέλη και φίλοι του κόμματος. Ο Βενιζέλος εκλέγεται ως μοναδικός υποψήφιος με 97,44%. Ωστόσο το ΠΑΣΟΚ φυλλορροεί πια από στελέχη που ψάχνουν τυχοδιωκτικά σημαία ευκαιρίας, με συνέπεια να συρρικνώνεται εκλογικά. Στις διπλές εκλογές του Μαΐου - Ιουνίου εκείνης της χρονιάς κατατάσσεται τρίτο κόμμα έχοντας απολέσει πάνω από 30 ποσοστιαίες μονάδες από τις προηγούμενες νικηφόρες εκλογές.
Οι αλλοτινές υπερπαραγωγές του έχουν πλέον καταρρεύσει. Οι εκλογικές συντριβές δείχνουν να διατηρεί μόνο το αποψιλωμένο κέλυφος του άλλοτε ιστορικού κόμματος. Οσο μάλιστα το ΠΑΣΟΚ συμμετέχει στην κυβέρνηση Σαμαρά με σκοπό να μη βουλιάξει η χώρα, τόσο υφίσταται δυσανάλογο πολιτικό κόστος. Η φθορά του είναι ραγδαία καθώς ενεργοποιούνται τα αντιδεξιά αντανακλαστικά των μελών του, που το κατηγορούν για πλήρη συμπόρευση με τη Ν.Δ.
Η μεγάλη μερίδα της παραδοσιακής εκλογικής του πελατείας μεταναστεύει προς τον «αγανακτισμένο ιδεολογικοπολιτικό αχταρμά» που αντιπροσωπεύει ο κινηματικός ΣΥΡΙΖΑ. Τη λέζα θα την πληρώσει ο Βενιζέλος. Το ΠΑΣΟΚ, όσο κι αν έβαλε πλάτη για τη σωτηρία της χώρας από την κατακόρυφη βουτιά της στον γκρεμό, οι ψηφοφόροι το περιφρονούν. Καταγράφει το χαμηλότερο ποσοστό στην ιστορία του λαμβάνοντας το πενιχρό 4,68% στις εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Δεν θα πρέπει να παραλειφθεί ότι στην ίδια εκλογική αναμέτρηση κατέρχεται και ο Γιώργος Παπανδρέου με το δικό του κόμμα ονόματι ΚΙΔΗΣΟ.
Στην ουσία, διασπά τους εναπομείναντες ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ επιχειρώντας μια άτυπη ρεβάνς για την παραίτησή του, την οποία αποκαλεί «πραξικοπηματική ανατροπή» ανασύροντας δυσάρεστες οσμές από τον εσωκομματικό εμφύλιο του 2007. Ο Παπανδρέου, τελικά, υφίσταται ταπεινωτική εκλογική αποδοκιμασία και μένει εκτός Βουλής με το μηδαμινό ποσοστό του 2,46%. Ωστόσο και οι μέρες του Βενιζέλου στην ηγεσία του κόμματος είναι πια μετρημένες. Παραιτείται από την αρχηγία τον Ιούνιο του 2015, λίγο περισσότερο από τρία χρόνια μετά την ανάδειξή του σε αυτή.
Η σκυτάλη στη Φώφη
Ερχεται η σειρά να αναλάβει τη σκυτάλη της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ η Φώφη Γεννηματά. Στις 14 Ιουνίου του 2015 σε εσωκομματικές εκλογές όπου μόλις 52.000 φίλοι και μέλη παίρνουν μέρος, η κόρη του αείμνηστου Γιώργου Γεννηματά κερδίζει την ηγεσία από τον πρώτο γύρο με 51,6%. Συνυποψήφιοι για την προεδρία είναι σε εκείνη τη φάση ο Ανδρέας Λοβέρδος και ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος. Δύο χρόνια αργότερα η ίδια με πλήρη επίγνωση αποτολμά μια μεγάλη σύμπραξη δυνάμεων υπό έναν νέο ενιαίο κεντροαριστερό φορέα με την εκλογή του προέδρου του από τη βάση.
Τον Νοέμβριο του 2017 διενεργούνται οι εκλογές για την ηγεσία της Δημοκρατικής Συμπαράταξης. Συμμετέχουν συνολικά εννέα υποψήφιοι, ανάμεσά τους οι Φώφη Γεννηματά, Νίκος Ανδρουλάκης, Γιώργος Καμίνης, Σταύρος Θεοδωράκης, Γιάννης Ραγκούσης. Η Φώφη κερδίζει τον πρώτο γύρο στον οποίο προσέρχονται πάνω από 210.000 ψηφοφόροι. Επικρατεί καθαρά και στον δεύτερο με 56,75% απέναντι στον Νίκο Ανδρουλάκη. Την επόμενη άνοιξη το κόμμα μετονομάζεται επισήμως σε Κίνημα Αλλαγής, από το οποίο θα αποχωρήσει σε λίγους μήνες το Ποτάμι του Σταύρου Θεοδωράκη που βαθμιαία θα διαλυθεί. Στα έξι χρόνια που παραμένει αρχηγός η Φώφη επιχειρεί ψυχωμένα να συμμαζέψει και να ανανεώσει οργανωτικά το κόμμα, καθώς και να το επαναφέρει στις ταυτοτικές επιλογές του.
Κυρίως προσπαθεί να αποκτήσει εκλογική βιωσιμότητα. Σε μια επίδειξη πυγμής αποβάλλει από το κόμμα τον προκάτοχό της στην ηγεσία Ευάγγελο Βενιζέλο. Οπως και ο Γιώργος Παπανδρέου είχε αποπέμψει στο παρελθόν τον Κώστα Σημίτη από την Κοινοβουλευτική Ομάδα. Η αλήθεια είναι ότι η Φώφη Γεννηματά θα το παλέψει γενναία, ως συνειδητά μαχόμενη κυρία της πολιτικής, έως τον θάνατό της, μόλις στα 57 χρόνια της, τον Οκτώβριο του 2021. Ηδη όμως από το περασμένο φθινόπωρο έχει ξεκινήσει η συζήτηση σχετικά με τις εσωκομματικές εκλογές. Η ίδια έχει ανακοινώσει ότι θα είναι και πάλι υποψήφια. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε.
Επικράτηση Ανδρουλάκη
Στις 5 Δεκεμβρίου του 2021 προσέρχονται στις εσωκομματικές κάλπες 270.000 ψηφοφόροι. Κάνουν ουρά στα εκλογικά κέντρα προκειμένου να εκλέξουν νέο επικεφαλής του κόμματος ανάμεσα σε έξι υποψηφίους: τους Νίκο Ανδρουλάκη, Ανδρέα Λοβέρδο, Παύλο Χρηστίδη, Παύλο Γερουλάνο, Χάρη Καστανίδη και -έκπληξη- τον ευγενικό που προέκυψε κενόδοξος Γιώργο Παπανδρέου. Ο οποίος θέτει για τρίτη φορά υποψηφιότητα για πρόεδρος μέσα σε 17 χρόνια. Εχει ήδη επανέλθει στο κόμμα μετά το άστοχο πείραμά του με το ΚΙΔΗΣΟ για να μπει στην κούρσα διαδοχής με σύνθημα «Νέα Αλλαγή». Προφανώς, δεν ήταν κάνας Υδραίος που τριγύριζε στη Λάρισα, σύμφωνα με τον στίχο του υπερρεαλιστή Νίκου Εγγονόπουλου στο ποίημά του «Μπολιβάρ».
Αλλά στα 69 του χρόνια δεν ενσαρκώνει δα και κάποιον απελευθερωτή στρατηγό που φωτίζει με αισιοδοξία το κομματικό πεπρωμένο. Ο Νίκος Ανδρουλάκης τελικά υπερισχύει στον πρώτο γύρο και εκλέγεται αρχηγός του Κινήματος στον δεύτερο κερδίζοντας με το συντριπτικό 67,1% τον Γιώργο Παπανδρέου. Ο καινούριος πρόεδρος αρχικά δημιουργεί προσδοκίες εκλογικής ανόδου μετά την ανάδειξή του. Πράγματι, τσιμπά κάποια υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με το παρελθόν στις εθνικές εκλογές του 2023. Και καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ πνέει τα λοίσθια μετά την εκλογική του καταβαράθρωση και την αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα, οι ελπίδες για εκτίναξη του ΠΑΣΟΚ στη δεύτερη θέση αναπτερώνονται. Πάνε στράφι εν τέλει, δεν φτουράνε και διαψεύδονται στις ευρωεκλογές του 2024.
Αναγκαστικά η αμφισβήτηση του αρχηγού εκ των έσω οδηγεί υποχρεωτικά το ΠΑΣΟΚ σε εκλογές νέας ηγεσίας. Στις σημερινές κάλπες του πρώτου γύρου αναμετρώνται για την επιλογή των πολιτών οι Νίκος Ανδρουλάκης (για τρίτη φορά υποψήφιος), Παύλος Γερουλάνος (για δεύτερη) και οι Νάντια Γιαννακοπούλου, Αννα Διαμαντοπούλου, Χάρης Δούκας, Μιχάλης Κατρίνης. Αγνωστο ποιοι θα είναι οι δύο εξ αυτών που θα προτιμηθούν από τους ψηφοφόρους ώστε να αντιπαρατεθούν στον δεύτερο γύρο της 13ης Οκτωβρίου, από τον οποίο θα ανακηρυχθεί ο 7ος κατά σειρά πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Σημασία έχει ότι στο σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν αναμετρώνται ως επίδοξοι αρχηγοί του χαρισματικοί μεσσίες, προικισμένοι λαϊκιστές, δεινοί οραματιστές και προνομιούχοι κληρονόμοι.Το όλον ΠΑΣΟΚ
Ψήγματα αυτών των χαρακτηριστικών ίσως να υπάρχουν στο προφίλ κάθε υποψηφίου. Θεμιτό. Αλλά δεν περιγραφούν έκαστο πλήρως. Ειδικότερα από τη στιγμή που το κόμμα δεν αποπειράται απομιμήσεις συμπερίληψης του κλισέ «όλον ΠΑΣΟΚ σε μια μικρομεγαλίστικη συσκευασία». Βαδίζοντας στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα έχει μάλλον εξαντλήσει τα αποθέματα της παλιάς δοξολογημένης προίκας του. Αποκαθηλώσει τα λιβανισμένα εικονίσματα του παρελθόντος. Περατώσει τις νοσταλγικές λιτανείες του μυθολογημένου «αχ, ωραία χρόνια!».
Στη σύγχρονη συγκυρία ως σοβαρό κόμμα απαιτεί μάλλον ως πρόεδρό του μια προσωπικότητα που θα διαθέτει σθένος, τσαγανό, αντοχή, εμπειρία, καρτερικότητα και επίγνωση του πολιτεύεσθαι σε υψηλό επίπεδο. Προϋποθέσεις για την εξασφάλιση μιας προσεχούς εκλογικής πολιτικής επιτυχίας. Ας πούμε την κάλυψη χωρίς πρεμούρα ή τεχνητά τερτίπια του χαώδους κενού στην αξιωματική αντιπολίτευση που δεν μπορεί να εξυπηρετήσει ο εξαερωμένος ΣΥΡΙΖΑ. Δεν έχει λοιπόν ανάγκη το ΠΑΣΟΚ ως επικεφαλής του μια άχρωμη φιγούρα που θα του προσφέρει εφήμερες σουξεδιάρικες εκλάμψεις. Ετσι κι αλλιώς, η Ιστορία έχει γεμάτες τις χωματερές της με πολιτικά αναλώσιμους και πλήρη τα νεκροταφεία της μνήμης της με αναντικατάστατους.
