Γιατί όλοι θέλουν και εκτιμούν τον Λ.Παπαδήμο

Η απόσταση από τη Βοστόνη -όπου βρίσκεται το Πανεπιστήμιο Harvard- έως το Μέγαρο Μαξίμου στην Αθήνα είναι περίπου 7.000 μίλια: σίγουρα λιγότερα από όσα έχει διανύσει στη ζωή του ο Λουκάς Παπαδήμος, ο οποίος όταν στις 28 Ιανουαρίου του 2011, στις 14.40 τοπική ώρα, έμπαινε και πάλι στις πανεπιστημιακές αίθουσες για να διδάξει στους φοιτητές του Μακροοικονομική Πολιτική θεωρούσε μάλλον απίθανο ότι κάποια στιγμή θα του προτείνουν να γίνει πρωθυπουργός της χώρας.
 
Eίναι, λοιπόν, ο δεύτερος τραπεζίτης που γίνεται επικεφαλής κυβέρνησης τα τελευταία 25 χρόνια (μετά τον Ξενοφώντα Ζολώτα) και ο τρίτος στην ιστορία της Ελλάδας. Το μεγάλο του όπλο είναι αναμφισβήτητα οι άριστες σχέσεις που έχει με ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομική ελίτ και ειδικά με το «πολεμικό συμβούλιο» της Φρανκφούρτης (Μέρκελ, Σαρκοζί , Ρεν, Σόιμπλε, Μπαρόζο, Ρομπάι, Ντράγκι).
 
Κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε τις ικανότητές του όσο ήταν αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μάλιστα στη Γερμανία τον εμπιστεύονται απόλυτα και τον αποκαλούν «Το γεράκι της αντιπληθωριστικής πολιτικής», που είναι και η Βίβλος της Γερμανίας, καθώς μαζί με τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ ταυτίστηκαν απόλυτα με τις οικονομικές επιταγές της Γερμανίας.
 
Ήπιων τόνων ο τέως αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, λέγεται ότι του προτάθηκε λίγο πριν ολοκληρωθεί η θητεία του στην ΕΚΤ (το καλοκαίρι του 2010) να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στα οικονομικά πράγματα της χώρας. Ηταν η δεύτερη φορά που τον προσκάλεσε να ασχοληθεί με τα κομματικά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Η πρώτη λέγεται ότι ήταν το 2009, όταν του προτάθηκε να τεθεί επικεφαλής στο ευρωψηφοδέλτιο του κόμματος. Η φημολογούμενη άμεση ανάμιξή του στα κυβερνητικά τεκταινόμενα όμως δεν φαίνεται ότι βρήκε πολλούς υποστηρικτές εντός της κυβέρνησης.
 
Γι’ αυτό τον λόγο επελέγη το φθινόπωρο του 2010 από τον Γιώργο Παπανδρέου η λύση του άμισθου συμβούλου με γραφείο στο Μέγαρο Μαξίμου, αν και λέγεται ότι σχεδόν ποτέ δεν το χρησιμοποίησε, καθώς τον βολεύει καλύτερα να εργάζεται στο κτίριο της Τραπέζης της Ελλάδος όπου υπάρχει οργανωμένη υποστήριξη.
 

Στενοί συνεργάτες του τέως υπουργού Οικονομικών Γιώργου Παπακωνσταντίνου όποτε ερωτήθηκαν στο παρελθόν για τον ακριβή ρόλο του καθηγητή του Harvard δεν έδιναν ποτέ σαφείς απαντήσεις για το τι ακριβώς κάνει, μεταφέροντας παράλληλα την ενόχλησή τους για την πιθανή ενεργοποίηση του ίδιου στα εσωτερικά θέματα της χώρας και κατ’ επέκταση... στα πόδια τους.
 
Η ενόχληση δε, έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν φήμες την άνοιξη του 2011 έκαναν λόγο για δυαρχία στο οικονομικό επιτελείο, καθώς λεγόταν τότε ότι ο τέως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ θα αναλάβει θέση υπουργού. Πριν από τον πρόσφατο ανασχηματισμό του Ιουνίου του 2011 ήταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος εκείνος που πρότεινε στον κ. Παπανδρέου να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών ο κ. Παπαδήμος. Ομως ο ίδιος ο κ. Παπαδήμος απέρριψε αυτή την πρόταση, με αποτέλεσμα ο κ. Βενιζέλος εκτός από αντιπρόεδρος να αναλάβει και το χαρτοφυλάκιο του Οικονομικών.




 
Το αγαπημένο παιδί του Δ. Χαλικιά
 
Ο Λ. Παπαδήμος μετά τις εξαιρετικές του σπουδές και αφού είχε εργαστεί στο εξωτερικό  επέστρεψε στην Ελλάδα και εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος. Ηταν το αγαπημένο παιδί του διοικητή Δ. Χαλικιά που έγινε γνωστός στο πανελλήνιο όταν αποκάλυψε το σκάνδαλο Κοσκωτά. Ο Δ. Χαλικιάς ήταν Σύμβουλος του τότε διοικητή και όταν αργότερα προωθήθηκε στην ιεραρχία της ΤτΕ, ο Λ. Παπαδήμος πήρε τη θέση του Συμβουλού που είχε μείνει κενή για να γίνει στη συνέχεια υποδιοικητής και τελικά διοικητής. Παρά το γεγονός οτι βρέθηκε στην κορυφή  της Τράπεζας της Ελλάδος επί της Πρωθυπουργίας Κ. Σημίτη, ο Λ. Παπαδήμος δεν ήταν ποτέ αυτό που λέμε «κολλητός» του Κ. Σημίτη. Είχε καλές σχέσεις με πολλούς ανθρώπους στο περιβάλλον του και φυσικά και με τον ίδιο τον πρώην Πρωθυπουργό, αλλά ουδέποτε εντάχθηκε στον σκληρό πυρήνα των φίλων του που συναντιώντουσταν τα Σαββατοκύριακα και συνέτρωγαν.
 
Ενας άνθρωπος με ισχυρές διασυνδέσεις και ιδιαίτερο χαρακτήρα
 
Ο Λ. Παπαδήμος όταν είναι στην Αθήνα κατοικεί σε ένα διαμέρισμα στο Παλιό Ψυχικό. Σε μια διακριτική πολυκατοικία και σε ένα χαμηλών τόνων διαμέρισμα για τα μέτρα της περιοχής. Το διάστημα που ήταν αντιπρόεδρος της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας, ένα περιπολικό ήταν μόνιμα παρκαρισμένο έξω απο το σπίτι του τα βράδια. Σε αντίθεση με διαφόρους ...τοπικούς παράγοντες  που διαμένουν στην περιοχή ο Λ. Παπαδήμος δεν είχε μόνιμη εγκατεστημένη σκοπιά έξω απο το σπίτι του. Γενικότερα αν τον χαρακτηρίζει κάτι -όπως σημειώνουν όλοι οι φίλοι του -είναι οτι είναι άνθρωπος χαμηλών τόνων. Η αμερικανοολλανδεζα σύζυγος του είναι ερασιτέχνης ζωγράφος  και έχει κάνει κατά καιρούς διάφορες εκθέσεις σε γκαλερί στην Πλάκα και σε άλλες περιοχές της Αθήνας.Στις εκδηλώσεις αυτές ουδέποτε προσεκλήθη η κοσμική Αθήνα , σπάνια διέρρεαν κάποιες φωτογραφίες στον τύπο, αλλά και ακόμη και τότε δεν παρουσίαζαν ενδιαφέρον για τους δημοσιογράφους καθώς  δεν απεικόνιζαν διάσημους αλλά τους φίλους του ζευγαριού.
 
Χαμηλών τόνων αλλά όχι... μαλθακός
 
Οπως θυμούνται οι άνθρωποι που έζησαν για χρόνια τον νέο προωθυπουργό στη ΤτΕ, ο Λ. Παπαδήμος  είναι ευγενής και χαμηλών τόνων, αλλά δεν είναι μαλθακός. «Εχει  τρόπους» λέει παλιός του συνεργάτης. «Θα μιλήσει ευγενικά, αλλά μπορεί να είναι πολύ σκληρός. Το κάνει όμως με έναν τρόπο   που δεν ταπεινώνει αυτόν που δέχεται τη ψυχρολουσία. Καθιστά  απολύτως σαφές τι σφάλμα έγινε, ποιός έχει ευθύνες για αυτό, αλλά δεν γονατίζει τον συνομιλητή του. Οταν επιπλήττει κάποιον πιστέψτε με, αυτός που δέχεται την επίπληξη πιστέψτε με  δεν νοιώθει άνετα. Ειναι διπλωμάτης, δεν συγκρούεται, αλλά μπορεί να είναι σκληρός.» Οι παλιοί του συνεργάτες προσθέτουν ακόμη οτι είναι ήσυχος άνθρωπος χωρίς εξάρσεις, πολύ σοβαρός  και ιδιαίτερα ικανός διαπραγματευτής. Με δύο λόγια είναι μια απο τις σπάνιες αυτές περιπτώσεις σοβαρού ανθρώπου που δεν φαίνεται τουλάχιστον να έχει πάθη.  
 
Φυσικός, Μηχανολόγος και Οικονομολόγος
 
Ο Λ. Παπαδήμος, έχοντας εργαστεί στο εξωτερικό (δίδαξε στο Κολούμπια και ήταν εμπειρογνώμονας της κεντρικής τράπεζαςστη Βοστώνη) είναι απο τους λίγους έλληνες   που δεν έχει συμπλέγματα και μπορεί να κοιτάζει στα μάτια την οικονομική ελίτ, η οποία τον αναγνωρίζει ως μια προσωπικότητα της οικονομικής ζωής. Οπως θυμούνται παλιοί του συμμαθητές στο Κολέγιο Αθηνών, «ο Λουκάς ήταν πάντα ένα καλό παιδί, ήσυχο, πολύ έξυπνο με μεγάλη κλίση στα μαθηματικά». Μόλις τελειώσει  το Κολέγιο Αθηνών θα φύγει για τις ΗΠΑ όπου θα ξεδιπλώσει τις ικανότητες του στο ΜΙΤ. Ενσαρκώνοντας το πρότυπο του homo universalis στο επιστημονικό πεδίο, θα πάρει το πρώτο του δίπλωμα στη Φυσική, θα κάνει μεταπτυχιακό ως ηλεκτρολόγος- μηχανολόγος και θα συνεχίσει με διδακτορικό στην Οικονομία. Οι λαμπρές σπουδές του είναι το εφαλτήριο για μια καριέρα όπου το κάθε βήμα είναι ψηλότερα απο το προηγούμενο.
 
Ενας άνθρωπος κλειδί για Ευρώπη - τραπεζίτες
 
Ο Λ. Παπαδήμος γνωρίζει απο τα... γενοφάσκια του το κατεστημένο. Και το πιο σημαντικό: Το ευρωπαικό και τραπεζικό κατεστημένο τον αναγνωρίζει ώς έναν απο την κλειστή ομάδα. Οι επαφές του σε ΗΠΑ και Ευρώπη είναι εντυπωσιακές. Τον αποδέχονται τα think tank των ΗΠΑ, έχει ανοικτό διαβατήριο για τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, μπορεί να μετέχει στις κλειστές συζητήσεις στην καρδιά της τραπεζικής αριστοκρατίας. Οπως θυμάται συμφοιτητής του στο ΜΙΤ, «στο Πανεπιστήμιο ήταν πολύ κοντά στον Franco Modiliani.» Ο διάσημος ιταλός οικονομολόγος που  κέρδισε το βραβείο νόμπελ   ήταν μαζί με τον R. Solow ο επιβλέπων καθηγητής για τη διδακτορική διατριβή του Μerio Draghi του σημερινού προέδρου της ΕΚΤ. Πόσοι έλληνες μπορούν να απευθύνονται στο κεφάλι της ΕΚΤ αποκαλώντας τον με το μικρό του όνομα και να γνωρίζονται απο τα φοιτητικά τους χρόνια;
 
Χωρίς κομματικές περγαμηνές ανάλαβε το 2010 δύσκολες αποστολές
 
Ο ίδιος ο κ. Παπαδήμος δεν ανέπτυξε ποτέ ισχυρούς δεσμούς με τα κορυφαία «πράσινα» στελέχη. Μπορεί να θεωρείται το λαμπρότερο οικονομικό μυαλό της σύγχρονης Ελλάδας (3 πτυχία από το ΜΙΤ), όμως οι δημόσιες σχέσεις δεν ήταν ποτέ το φόρτε του. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε να έχει εξαιρετικές σχέσεις με τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος τον εμπιστεύτηκε να αναλάβει πολλές ειδικές αποστολές. Για παράδειγμα, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου του 2010 ξεκίνησε μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη.
 
Ο πρώτος προορισμός του ήταν η Γερμανία. Εκεί επισκέφθηκε παλαιούς φίλους του -κυρίως στη γερμανική καγκελαρία-, όπου προσπάθησε να βρει μια συμβιβαστική φόρμουλα με τους εκπροσώπους της κυρίας Μέρκελ για τον μηχανισμό με τη συμμετοχή ιδιωτών πιστωτών που προωθούσε τότε η Γερμανία ώστε να ισχύσει από το 2013 και μετά.
 
Λέγεται ακόμα ότι ο κ. Παπαδήμος ήταν από την αρχή γνώστης όλων των εξελίξεων που αφορούσαν την ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομία τους τελευταίους 18 μήνες. Από τον μόνιμο μηχανισμό στήριξης της ευρωζώνης και την αναδιάρθρωση των δανείων της τρόικας των 110 δισ. ευρώ έως τη μείωση του επιτοκίου δανεισμού από το 5,2% στο 3%-4%.
 
Ηταν ο πρώτος που μίλησε για «φούσκα» του ελληνικού χρηματιστηρίου
 
Ο κ. Λουκάς Παπαδήμος ήταν ο άνθρωπος που όντας διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος (θέση που του εμπιστεύθηκε ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου) δεν δίστασε να μιλήσει το 1999 για τη «φούσκα» του Χρηματιστηρίου, προκαλώντας τότε έντονες αντιδράσεις σε πολλούς. Λίγα χρόνια αργότερα, επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, πέρασε κάποιες δύσκολες στιγμές όταν αμφισβητήθηκαν τα στοιχεία με τα οποία εντάχθηκε η χώρα στην ΟΝΕ, με αποτέλεσμα να δεχτεί επιθετικές ερωτήσεις από ορισμένους δημοσιογράφους, ενώ ο υποψήφιος το 2007 Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί εξαπέλυσε επίθεση εναντίον του αμφισβητώντας την ουδετερότητα των μελών του Δ.Σ. της ΕΚΤ. Ωστόσο, όλα αυτά ξεπεράστηκαν - προφανώς επειδή επικράτησε η προσωπικότητα του ίδιου.
 
Στο πλευρό του Ζαν-Κλοντ Τρισέ, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με τον οποίο διατηρούσε στενή σχέση, ο κ. Παπαδήμος είναι σαφές ότι ευνόησε την υιοθέτηση πολιτικών που διευκόλυναν τη χώρα στις δύσκολες στιγμές της, όπως η αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως εγγύησης για τη χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που χτύπησε «καμπανάκι» στην κυβέρνηση και στον πρωθυπουργό - είτε ως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ είτε -στη συνέχεια- ως σύμβουλός του. Πάντα η θέση του ήταν υπέρ της λήψης των μέτρων εκείνων που θα οδηγούσαν σε δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας και θα καθησύχαζαν τις αγορές, τη δύναμη των οποίων δεν υποτιμά.
 
Κατά του «κουρέματος»
 
Τις τελευταίες εβδομάδες με άρθρο του στους «Financial Times» πήρε θέση κατά της ευρείας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, του μεγάλου «κουρέματος», θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο περικλείει μεγάλους κινδύνους και μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Τώρα καλείται ο ίδιος να διαχειριστεί την ήδη αποφασισμένη αναδιάρθρωση και να αποτρέψει τους κινδύνους για τους οποίους προειδοποίησε.
 
Εκτός από τις αγορές, ο Λουκάς Παπαδήμος δεν υποτιμά ούτε και τις κοινωνικές αντιδράσεις. Αν και τεχνοκράτης, λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη του αυτό τον παράγοντα, θεωρώντας ότι, αν δεν εξασφαλιστεί ένας βαθμός κοινωνικής συναίνεσης, το πρόγραμμα κινδυνεύει σοβαρά να αποτύχει - αυτό τουλάχιστον έχει διαμηνύσει κατά καιρούς σε συνομιλητές του.
 
Αν και πιστός στην αντιπληθωριστική γραμμή, ο ίδιος πίστευε και πιστεύει ότι η χώρα χρειάζεται μια αναπτυξιακή ένεση για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να πετύχει ακόμη και τους ίδιους τους στόχους του μνημονίου.
 
Το βιογραφικό
 
Ο καθηγητής Παπαδήμος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1947 και μετά την αποφοίτησή του από το Κολέγιο Αθηνών άρχισε τις σπουδές του στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ). Πήρε το πρώτο του πτυχίο στη Φυσική, συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Ηλεκτρολογία-Μηχανολογία και έκανε το διδακτορικό του στα Οικονομικά. Παράλληλα με τις σπουδές του εργάστηκε ως βοηθός ερευνών και ειδικός επιστήμων στο ΜΙΤ. Εκείνη την εποχή παντρεύτηκε τη σύζυγό του Χάνα.
 
Η ακαδημαϊκή του καριέρα άρχισε στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, όπου κατά την περίοδο 1975-1984 κατείχε θέση επίκουρου στην αρχή και στη συνέχεια αναπληρωτή καθηγητή.
 
Το 1980 εργάστηκε ως οικονομικός εμπειρογνώμωνας στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, στη Βοστόνη, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, αποφάσισε να επιστρέψει στην Ελλάδα και να αναλάβει θέση οικονομικού συμβούλου στην Τράπεζα της Ελλάδος, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1993. Τη χρονιά εκείνη διορίστηκε υποδιοικητής και έναν χρόνο μετά έγινε διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος για τα επόμενα οκτώ χρόνια, μέχρι το 2002. Από τη θέση αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη.
 
Η αμέσως επόμενη θέση του Λουκά Παπαδήμου ήταν αυτή του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, την οποία κατείχε μέχρι τους πρώτους μήνες του 2010.
 
Από το 1988 ο καθηγητής είναι καθηγητής Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 2006 τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
 
Η συμμετοχή του σε συμβούλια και επιτροπές υπογραμμίζει την εκτίμηση και την αποδοχή που απολαμβάνει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό: μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (2001 μέχρι σήμερα), μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (1999 μέχρι σήμερα), μέλος του Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ιδρύματος (1994-98), πρόεδρος της Υποεπιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Επιτροπής των Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1993-95).
 
Κατά την περίοδο 1989-90 ο Λουκάς Παπαδήμος συμμετείχε στην Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων υπό την προεδρία του καθηγητή Αγγελου Αγγελόπουλου, η οποία συστάθηκε από τον τότε πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα για τη σύνταξη έκθεσης για τη Σταθεροποίηση και Ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας. Στο ίδιο διάστημα υπήρξε μέλος της Επιτροπής Schneider για την αξιολόγηση ερευνητικών προγραμμάτων οικονομικών επιστημών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.