Σε ευρωλύση-πακέτο ελπίζει τώρα και η Ελλάδα

Το σχέδιο Βαν Ρομπάι για τον νέο προϋπολογισμό των 17 χωρών του ευρώ με χρηματοδότηση επενδύσεων στον Νότο και τη δημιουργία ενός προπλάσματος Ομοσπονδιακής Ευρωζώνης με δικό της υπουργείο Οικονομικών.

Η μεγάλη στροφή στην ευρωπαϊκή πολιτική έχει ήδη ξεκινήσει και όλα δείχνουν ότι έως τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου θα υπάρχουν στο τραπέζι αρκετά νέα δεδομένα που θα βάλουν και το ελληνικό πρόβλημα σε νέα βάση.
Οι συζητήσεις μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών θα ξεκινήσουν στη Σύνοδο Κορυφής της επόμενης εβδομάδας και βασίζονται σε μια νέα αρχιτεκτονική για την ευρωζώνη. Από το πακέτο που θα συμφωνηθεί τελικά θα εξαρτηθεί και η λύση που θα δοθεί στο πρόβλημα του ελληνικού χρέους. Γι’ αυτό είναι πολύ πιθανό το ελληνικό θέμα να ενταχθεί σε ένα συνολικότερο πακέτο και να μην κλείσει πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου. Η βάση για τις νέες αποφάσεις είναι το σχέδιο για τον νέο προϋπολογισμό των 17 χωρών της ευρωζώνης, το οποίο θα φέρει για συζήτηση στη Σύνοδο Κορυφής ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Χέρμαν Βαν Ρομπάι. Ο προϋπολογισμός της ευρωζώνης θα είναι ξεχωριστός από αυτόν των «27» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο οποίος είναι «ασήμαντος», καθώς αντιστοιχεί μόλις στο 1% του ΑΕΠ των χωρών της Ε.Ε.

Στόχος πλέον είναι να δημιουργηθεί ένα πρόπλασμα Ομοσπονδιακής Ευρωζώνης με υπουργείο Οικονομικών το οποίο θα διαχειρίζεται με δικό του προϋπολογισμό, που θα έχει έσοδα από ευρωομόλογα μικρής διάρκειας (για την ακρίβεια, έντοκα γραμμάτια) και θα χρηματοδοτεί επενδύσεις και άλλες αναπτυξιακές δράσεις με ειδική μέριμνα για τις χώρες που βρίσκονται σε ύφεση.

Το σχέδιο προβλέπει ότι θα χρηματοδοτηθούν οι χώρες του Νότου και κατά προτεραιότητα εκείνες που βρίσκονται υπό καθεστώς στήριξης (μνημόνια), όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία αλλά και η Ιρλανδία, προκειμένου να γίνουν επενδύσεις, αλλά και να χρηματοδοτηθεί η καταπολέμηση της ανεργίας.

Προϋπόθεση, βέβαια, για τη συμμετοχή στον νέο προϋπολογισμό θα είναι η τήρηση των κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας, δηλαδή οι χώρες-μέλη θα έχουν οφέλη από τον προϋπολογισμό της ευρωζώνης μόνο εφόσον οι εθνικοί προϋπολογισμοί τους εγκρίνονται από το Συμβούλιο Υπουργών και η εφαρμογή τους ελέγχεται εκ των υστέρων από το νέο «υπουργείο Οικονομικών». Επίσης, γίνεται λόγος για κοινές πολιτικές ανταγωνιστικότητας, οι οποίες σε απλή γλώσσα μεταφράζονται σε απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, μείωση των κρατικών δαπανών και περικοπές στο κράτος πρόνοιας.

Το πολιτικό σκεπτικό πίσω από αυτές τις προτάσεις είναι ότι πιο εύκολα θα εγκριθούν από τα εθνικά κοινοβούλια αποφάσεις για στήριξη της απασχόλησης παρά νέα «κουρέματα» του χρέους και πακέτα διάσωσης. Επιπλέον, οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης, όπως η Γερμανία, συμφωνούν στην έκδοση ευρωομολόγων, εφόσον όμως δεν αντιστοιχούν συνολικά στο υφιστάμενο χρέος των κρατών-μελών, αλλά μόνο στο ποσό εκείνο που θα αντιστοιχεί στον προϋπολογισμό της ευρωζώνης.
Το ερώτημα, βέβαια, είναι πότε θα ληφθούν οι αποφάσεις για τον προϋπολογισμό της ευρωζώνης, αφού, σύμφωνα με ορισμένες πηγές από τις Βρυξέλλες, το σχέδιο έχει μακροχρόνιο ορίζοντα, ενώ αντιθέτως, κατά άλλες, οι αποφάσεις επισπεύδονται λόγω του αδιεξόδου στο οποίο δείχνει να οδηγεί και πάλι η εξέλιξη της ευρωκρίσης.

Συνολική αναδιάρθρωση;

Στην πρόταση Βαν Ρομπάι, οι λεπτομέρειες της οποίας ήρθαν στη δημοσιότητα προχθές (το «ΘΕΜΑ» είχε αναφερθεί στον προϋπολογισμό της ευρωζώνης προ δύο εβδομάδων), γίνεται επίσης λόγος για μεταφορά του υπάρχοντος χρέους σε ένα «ταμείο εξαγοράς», προϊδεάζοντας για μια συνολικότερη λύση στο δημόσιο χρέος των κρατών-μελών της ευρωζώνης.

Αλλωστε, τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα της υπερχρέωσης των αναπτυγμένων χωρών ήρθε στο προσκήνιο στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας που έγινε στο Τόκιο, ενώ ήρθε στη δημοσιότητα και έκθεση του αρχιτέκτονα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, του νομικού κ. Λι Μπουχάιτ, σε συνεργασία με τον κ. Μίτου Γκουλάτι, οι οποίοι αναφέρονται στο ενδεχόμενο να χρειαστεί αναδιάρθρωση χρέους για τις χώρες της περιφέρειας, έτσι ώστε να αναλάβουν το κόστος οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης, καθώς και στον κίνδυνο να επεκταθεί η κρίση στις μεγάλες περιφερειακές χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία.

Ο κ. Μπουχάιτ εργάζεται για τη νομική φίρμα Cleary Gottlieb Steen & Hamilton, η οποία διαχειρίστηκε το ελληνικό «κούρεμα», και το γεγονός ότι αναφέρεται στην πιθανότητα να χρειαστεί να αναλάβουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μέρος του χρέους των χωρών αυτών έχει ιδιαίτερη σημασία. Σημειωτέον ότι οι δύο νομικοί προτείνουν εναλλακτικές για την αναδιάρθρωση, ανάμεσα στις οποίες είναι και η αναβολή του χρέους στο μέλλον, με μετάθεση του χρόνου εξόφλησης (ωρίμανση) των ομολόγων, κάτι που προϋποθέτει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αναλάβει κεντρικό ρόλο στην όλη υπόθεση.

Στουρνάρας: «Εκτιμώ ότι το ΔΝΤ θα μείνει στην ελληνική  χρηματοδότηση»

Το σενάριο για παράταση του προγράμματος για το χρέος έως το 2025

Τo νέο κεφάλαιο που άνοιξε για το δεύτερο ελληνικό «κούρεμα» αποκτά πλέον ευρύτατες διεθνείς πολιτικές προεκτάσεις και αποτελεί εστία σύγκρουσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με τους Γερμανούς, που ηγούνται της ευρωπαϊκής πλευράς.

Μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε αποχώρηση του ΔΝΤ από την ελληνική χρηματοδότηση, καθώς το ίδιο απειλεί με μπλοκάρισμα της επόμενης δόσης από την πλευρά του, εφόσον δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που θέτει.
Ο κ. Γιάννης Στουρνάρας εκτιμά ότι κάτι τέτοιο δεν θα γίνει και το ΔΝΤ θα παραμείνει στο σχήμα χρηματοδότησης του ελληνικού προβλήματος. Μια τέτοια εξέλιξη, όπως σχολιάζουν κύκλοι του Λονδίνου που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις της ελληνικής οικονομίας, είναι απαραίτητη, καθώς η αποχώρηση του ΔΝΤ θα επιφέρει σημαντικά προβλήματα στη διαχείριση της κρίσης μεταξύ των Γερμανών και των χωρών του πυρήνα της Ε.Ε.
Οσον αφορά στο νέο «κούρεμα», δεν συνάδει με τους σχεδιασμούς του υπουργού Οικονομικών, ο οποίος δηλώνει προς το «ΘΕΜΑ» «ότι δεν θα υπάρξει νέο haircut». Την ίδια ώρα, πληροφορίες που λαμβάνουν τα γραφεία των επενδυτικών τραπεζών του Λονδίνου μιλούν για ενδεχόμενη παράταση του προγράμματος, με στόχο την επίτευξη του στόχου για χρέος στο 120% του ΑΕΠ μέχρι το 2025, έναντι του 2020 που ισχύει μέχρι σήμερα.

Κάτι τέτοιο ενδέχεται να  μπορέσει να υποκαταστήσει τις λύσεις «κουρέματος» με τον κλασικό τρόπο.
Παράλληλα, σύμφωνα με τους τελευταίους επανασχεδιασμούς για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, εφόσον τα ομόλογα  που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους οι τράπεζες αποτιμηθούν στην ονομαστική τους αξία, δηλαδή πολύ υψηλότερα από τις τρέχουσες τιμές που έχουν στην αγορά, τότε η ανάγκη χρηματοδότησης από τον ESM θα μειωθεί κατά 7 δισ. περίπου. Πρόκειται για μια εξέλιξη που κερδίζει έδαφος μετά τις τελευταίες επαφές μεταξύ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και της τρόικας, που θα ωφελήσει και τη συμμετοχή των ιδιωτών μετόχων στις αυξήσεις κεφαλαίου.

Οσον αφορά στα ελληνικά ομόλογα που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το σενάριο να επιστραφούν τα κέρδη από το χαρτοφυλάκιο των ομολόγων(SVP) που έχουν «μαζευτεί» από την ΕΚΤ κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του προγράμματος στήριξης περιφερειακών ομολόγων μπορεί να αποφέρει μέχρι και 12 δισ. έως το 2020. Είναι ένα σενάριο που έχει αναφέρει και η Nomura εδώ και έναν μήνα στις πιθανές εξελίξεις, αλλά και το «ΘΕΜΑ» στα τελευταία φύλλα του.

Το υπουργείο Οικονομικών βρίσκεται σε συνεργασία με τους  Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές όσον αφορά στην κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού που θα προκύψει από την άμεση επιμήκυνση του δημοσιονομικού προγράμματος, το οποίο ενθαρρύνει η ίδια η κυρία Κριστίν Λαγκάρντ. Σε αυτό, σύμφωνα με πληροφορίες, θα υιοθετηθεί η έκδοση εντόκων γραμματίων, άρα θα είναι αυξημένος και ο ρόλος των τραπεζών στην υποβοήθηση της χρηματοδότησης του Δημοσίου. Πρόκειται για μία ακόμα ανατροπή του αρχικού σχεδιασμού, που προέβλεπε ότι αυτές οι εκδόσεις θα μειωθούν και σταδιακά θα εκμηδενιστούν.

Το πρόβλημα όμως που επισημαίνουν και οι διεθνείς οίκοι για την ελληνική οικονομία έχει να κάνει περισσότερο με την ύφεση, για την οποία εκφράζονται φόβοι ότι θα συνεχίσει να επιδεινώνεται λόγω και των νέων μέτρων. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη διαδικασία επανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, σύμφωνα με την οποία οι τέσσερις μεγάλες αναμένεται να λάβουν 10 δισ. με την εισροή της δόσης, ουσιαστικό χρήμα στην αγορά θα μπορέσει να μπει το 2013 και πιστωτική επέκταση θα υπάρξει το 2014. Η επανακεφαλαιοποίηση θα ρίξει το κόστος δανεισμού των τραπεζών, αφού θα υποκαταστήσει από τα 100 δισ. του μηχανισμού ELA, όπου το κόστος δανεισμού είναι 3%, τα 50 δισ. Αυτά θα χρηματοδοτούνται από  την ΕΚΤ με 0,75%, άρα οι τράπεζες θα έχουν μια ένεση ρευστότητας. Σημειώνεται ότι το συνολικό άνοιγμα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος προς τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς είναι 130 δισ., καθώς τα 30 δισ. είναι χρηματοδοτήσεις της ΕΚΤ. Κατ’ ουσίαν όλα αυτά περιγράφουν έναν αγώνα χρόνου, της οικονομίας και της κοινωνίας για να αντέξουν μέχρι να καταστούν οι συνθήκες ευνοϊκότερες. Στην παρούσα φάση, παρά τη φυγή ελληνικών εταιρειών στο εξωτερικό, κύκλοι του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας μιλούν για ενδιαφέρον μεγάλων επενδυτικών σχημάτων για την ελληνική αγορά, ενώ την ίδια ώρα τα κρατικά ομόλογα, αλλά και αυτά μεγάλων επιχειρήσεων όπως του ΟΤΕ, συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία.

Σχέδιο σωτηρίας για τον νότο

Μειωμένες προσδοκίες από τη Σύνοδο Κορυφής την Πέμπτη

Στον απόηχο της επίσκεψης Μέρκελ στην Ελλάδα που αλλάζει το διεθνές κλίμα για τη χώρα, ο πρωθυπουργός
κ. Αντώνης Σαμαράς προσαρμόζει τον σχεδιασμό του στις διεθνείς εξελίξεις γύρω από τη διαχείριση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης.

Η εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, η οποία καθυστερεί την έκθεσή της για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, έχει ως αποτέλεσμα το θέμα της Ελλάδας να μη συζητηθεί στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. την επόμενη Πέμπτη, ούτε σε έκτακτη σύνοδο του Eurogroup, όπως επεδίωκε η ελληνική κυβέρνηση. Οπως λέει κυβερνητική πηγή, η απόφαση για την εκταμίευση της δόσης των 31,5 δισ. ευρώ και την επιμήκυνση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής μεταφέρεται στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε.  που θα γίνει μέσα στον Νοέμβριο, μετά τις αμερικανικές εκλογές, πιθανότατα στις 25 Νοεμβρίου. Εκ των πραγμάτων το θέμα της Ελλάδας συμπλέκεται πια με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών και τις συνολικότερες αποφάσεις που θα ληφθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της ευρωζώνης και την ανάκαμψη των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Κυβερνητικό στέλεχος έλεγε: «Πηγαίνουμε για συνολική ευρωπαϊκή λύση τον Νοέμβριο. Επιπροσθέτως σχεδιάζεται η αναπτυξιακή στήριξη των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου με ένα πρόγραμμα παρόμοιο με τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα της δεκαετίας του 1980».

Η κατεύθυνση στην οποία θα κινηθούν η ευρωζώνη και η Ελλάδα μέσα σε αυτή θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό από το αν θα υπάρξει αλλαγή στον Λευκό Οίκο. Εν τω μεταξύ το ελληνικό θέμα έχει βρεθεί στις συμπληγάδες του ΔΝΤ και των Ε.Ε. - Βερολίνου. Οπως φάνηκε και από τις πρόσφατες δηλώσεις της κυρίας Κριστίν Λαγκάρντ από το Τόκιο, το ΔΝΤ επιμένει σε νέο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους προκειμένου να γίνει βιώσιμο και σε επιμήκυνση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής. Ωστόσο ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε απορρίπτει ακόμη κατηγορηματικά το ενδεχόμενο νέου «κουρέματος», ενώ η κυρία Ανγκελα Μέρκελ τηρεί στάση αναμονής και εξακολουθεί να προβάλλει ότι θα πρέπει πρώτα να βγει η έκθεση της τρόικας για την Ελλάδα. Το κυβερνητικό επιτελείο θεωρεί ότι Γερμανίδα καγκελάριος δεν ταυτίζεται στο ελληνικό θέμα με τον υπουργό Οικονομικών της εκφράζοντας διαφορετικές ομάδες του γερμανικού κατεστημένου και ότι με τη στάση της αγοράζει χρόνο. Το Μέγαρο Μαξίμου παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις αυτές αλλά αποφεύγει να πάρει θέση για το νέο «κούρεμα» του χρέους. Συνεργάτης του κ. Σαμαρά σημειώνει: «Το θέμα έχει μπει στο τραπέζι της συζήτησης όχι από εμάς. Είτε στη μία εκδοχή είτε στην άλλη η χώρα μπορεί υπό προϋποθέσεις να βγει κερδισμένη, αρκεί να πάψει να θεωρείται το βασικό πρόβλημα». Φυσικά αν αποφασιστεί νέο «κούρεμα», αυτό θα συνεπάγεται αλλαγές στην αποφασισμένη χρηματοδότηση της Ελλάδας και στη συμπεριφορά της ΕΚΤ. Μέχρι τότε, πάντως, υπάρχει πρόβλημα με τη χρηματοδότηση της χώρας -ο κ. Σαμαράς έχει πει ότι η Ελλάδα αντέχει μέχρι το τέλος Νοεμβρίου-, που μπορεί να ξεπεραστεί με τα υπόλοιπα των προηγούμενων δανείων ή με άτυπους τρόπους από την ΕΚΤ. Μέχρι τον Νοέμβριο, λοιπόν, ο κ. Σαμαράς θα έχει να αντιμετωπίσει, πέρα από την έλλειψη ρευστότητας, το γενικότερο κακό κλίμα που ήδη τείνει να επικρατήσει, όπως δείχνουν οι αποχωρήσεις μεγάλων επιχειρήσεων από τη χώρα.

Αν και στη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. την προσεχή Πέμπτη δεν θα συζητηθεί το θέμα της Ελλάδας, ο κ. Σαμαράς θέλει μέχρι τότε να έχει ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση με την τρόικα για το δημοσιονομικό πακέτο και τα διαρθρωτικά μέτρα. Το θέμα της Ελλάδας δεν είναι στην επίσημη ατζέντα, αλλά θα συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής. Ο πρωθυπουργός θέλει να έχει καταθέσει το νομοσχέδιο των μέτρων στη Βουλή ή έστω να μπορεί να επικαλεστεί ότι η συμφωνία με την τρόικα έκλεισε, ότι από την πλευρά του έκανε ό,τι μπορούσε και ό,τι του αναλογούσε και τώρα θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της η Ευρωπαϊκή Ενωση. Εάν πάλι δεν έχει κλείσει η συμφωνία, να μπορεί να επικαλεστεί ότι οφείλεται στις συνεχώς νέες απαιτήσεις που εγείρει το κλιμάκιο της τρόικας. Στο πλαίσιο αυτό θέλει και τη συμφωνία των δύο πολιτικών του εταίρων, με τους οποίους θα συναντηθεί τις επόμενες ημέρες. Τόσο όμως ο κ. Ευάγγελος Βενιζέλος όσο και ο κ. Φώτης Κουβέλης έχουν εκφράσει επιφυλάξεις και για τα μέτρα, αλλά και για την τακτική που ακολουθεί ο πρωθυπουργός.

Παρότι δεν είναι στην επίσημη ατζέντα, δεν αποκλείεται η Ελλάδα να βρεθεί στο επίκεντρο της ευρύτερης διαμάχης για την κρίση της ευρωζώνης, όπως γίνεται και με τη διάσταση μεταξύ ΔΝΤ και Βερολίνου. Ηδη οι ηγέτες της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Γαλλίας έχουν τοποθετηθεί υπέρ της στήριξης της Ελλάδας. Το κλίμα ωστόσο που θα επικρατήσει και η στάση που θα τηρήσουν έναντι της χώρας μας οι συνήθεις επικριτές της, οι δορυφόροι της Γερμανίας, θα δείξει αν η συνάντηση με την κυρία Μέρκελ είχε ουσιαστικά αποτελέσματα πέρα από τους συμβολισμούς. Πάντως ο πρωθυπουργός τόσο στις συνομιλίες του με την καγκελάριο της Γερμανίας όσο και με τους άλλους ηγέτες και αξιωματούχους της Ενωσης έχει καταστήσει ξεκάθαρο ότι η χώρα δεν έχει άλλα περιθώρια αντοχής και ότι θα πρέπει να δρομολογηθεί η εκταμίευση της δόσης, διαφορετικά θα υπάρξουν απρόβλεπτες πολιτικές εξελίξεις με πρωταγωνιστές την Αριστερά και το «νεοναζιστικό κόμμα» που λόγω της συνεχούς λιτότητας κερδίζει έδαφος. «Θα πιέσουμε ώστε να καταλάβουν ότι η αποκατάσταση στοιχειώδους ρευστότητας επείγει καθώς η οικονομία είναι στα όρια της ασφυξίας», λέει μέλος του κυβερνητικού επιτελείου. Το μήνυμα του κ. Σαμαρά σε όλες τις πρόσφατες επαφές του είναι ότι δεν έχει άλλα πολιτικά περιθώρια χειρισμών αν δεν πάρει τη δόση.