Η Τσιγγάνα που μας «έδειξε» τι συμβαίνει στη Θράκη

Σαμπιχά στα αραβικά σημαίνει Eυγενία, ένα όνομα το οποίο φαίνεται πως ταιριάζει πολύ στην προσωπικότητά της: Παρά τη σφοδρότητα των επιθέσεων που δέχτηκε τις προηγούμενες ημέρες, η Σαμπιχά Σουλεϊμάν δεν έχασε την ψυχραιμία της, δίνοντας μαθήματα συμπεριφοράς στους απείρως πιο καλλιεργημένους επικριτές της. Κάποιος θα έλεγε, μάλιστα ότι η Σαμπιχά έδωσε μαθήματα πατριωτισμού στον ΣΥΡΙΖΑ. Στα 38 της χρόνια, η Σαμπιχά πασχίζει να αντισταθεί στη φυσιολογική για τους Τσιγγάνους μοίρα του παρία της ελληνικής κοινωνίας. Αντί γι' αυτό προσπαθεί να τελειώσει τη μέση εκπαίδευση και κάνει όνειρα, όχι μόνο για την Ευρωβουλή, αλλά και για μια «κανονική» επαγγελματική σταδιοδρομία.

Η Σαμπιχά, όπως συνηθίζεται στην ιδιότυπη κοινωνία των Ρομά, παντρεύτηκε σε ηλικία 14 ετών. Εως τότε περιπλανιόταν σε όλη την Ελλάδα μαζί με τα αδέρφια της, πάνω σ’ ένα φορτηγό, πουλώντας λουλούδια σε γιορτές και πανηγύρια. Από μικρή όμως η Σαμπιχά Σουλεϊμάν ήταν ανήσυχη και φανταζόταν ένα διαφορετικό από το προδιαγεγραμμένο το μέλλον, όχι μόνο για την ίδιαν, αλλά και για όλους τους Τσιγγάνους που ζούσαν γύρω της, στον μαχαλά-γκέτο του Δροσερού. Πρόκειται για έναν οικισμό περίπου 5.000 μουσουλμάνων Ρομά που βρίσκεται λίγο έξω από την Ξάνθη, με την πλειονότητα των κατοίκων να ζει κάτω από άθλιες συνθήκες και τον αναλφαβητισμό να ξεπερνά το 80%.

Το 2006 η Σαμπιχά Σουλεϊμάν μαζί με άλλες γυναίκες του οικισμού, τις οποίες έπεισε εκείνη μετά από επίμονες και παρατεταμένες συζητήσεις, ίδρυσε τον Πολιτιστικό Μορφωτικό Σύλλογο Ρομά Γυναικών Δροσερού Ξάνθης «Η Ελπίδα», με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Ρομά της περιοχής, αλλά και την εξασφάλιση μόρφωσης και ίσων δικαιωμάτων γι' αυτούς. «Γυρίζοντας την Ελλάδα είδα τι είχαν καταφέρει οι υπόλοιπες γυναίκες» δηλώνει στο Πρώτο Θέμα η Σαμπιχά. «Σκέφτηκα πως έπρεπε να κάνουμε και εμείς κάτι για να ξεφύγουμε από τη στασιμότητα. Μάζεψα άλλες 20 γυναίκες και ξεκινήσαμε. Ονομάσαμε τον σύλλογό μας 'Η Ελπίδα' επειδή διατηρούσαμε την ελπίδα ότι κάτι θα αλλάξει, άλλωστε λένε ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία». Η εξέλιξη μάλλον δικαιώνει τη θέλησή της να αλλάξει τις συνθήκες ζωής στο Δροσερό, καθώς τα προηγούμενα χρόνια «Η Ελπίδα» πραγματοποίησε μια σειρά από δράσεις όπως μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας στην ελληνική γλώσσα για παιδιά και ενήλικες, ολοήμερο νηπιαγωγείο, νηπιαγωγείο, προγράμματα επιχειρηματικότητας, επιδοτούμενα σεμινάρια κ.α. Χάρη σε όλα αυτά, το 2007 η Σαμπιχά Σουλεϊμάν βραβεύτηκε για την εθελοντική της προσφορά από την «Κίνηση Πολιτών για μια Ανοιχτή Κοινωνία» και το «Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού». Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Παλαιά Βουλή, η Σουλεϊμάν παρέλαβε το βραβείο της από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια. Παίρνοντας τον λόγο η ίδια είχε δηλώσει τότε, προκαλώντας αίσθηση: «Είναι η πρώτη φορά που εμείς, οι γυναίκες του Δροσερού, γιορτάζουμε μαζί με σας, τον κόσμο των πολιτικών, των πλουσίων, των μορφωμένων, την ύπαρξη του συλλόγου μας, με τα 'ρακλιά' (σσ: νεαρά κορίτσια στη γλώσσα των Τσιγγάνων), τα 'τζουβλιά' (ώριμες γυναίκες), τα 'γκατσέ' (άντρες)».

Ακολούθησαν και άλλες τιμητικές διακρίσεις για τη Σαμπιχά. Το 2009 κέρδισε το ετήσιο Διεθνές Βραβείο Γυναικείου Θάρρους για τη σταθερή παρουσία της στην ανάδειξη και αντιμετώπιση των θεμάτων της κοινότητας των Ρομά από το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ, ενώ το 2013 ήταν υποψήφια στον διαγωνισμό «Fun Fearless Female» του περιοδικού «Cosmopolitan» ως μια γυναίκα που εμπνέει με τη στάση της, αναλαμβάνει δράση για να κάνει καλύτερο τον κόσμο γύρω της και επιμένει, παρά τις δυσκολίες που συναντά.

Πολύ γρήγορα η φήμη της Σαμπιχά ξεπέρασε τα στενά όρια της Ροδόπης, καθώς συμμετέχει τακτικά σε διάφορα ευρωπαϊκά συνέδρια, forum κ.ο.κ. όπου κερδίζει τις εντυπώσεις με το πάθος και το πείσμα της να μην συμβιβάζεται με την ιδέα ότι οι Ρομά είναι, οριστικά και αμετάκλητα, «παιδιά ενός κατώτερου θεού».

Οπως λέει η Σαμπιχά, «η σημαντικότερη στιγμή του συλλόγου μας ήταν η ημέρα που η Φατμέ, η πρώτη γυναίκα Ρομά του Δροσερού που ολοκλήρωσε με επιτυχία σεμινάριο εκμάθησης ελληνικής γλώσσας, ήρθε με τη νέα ταυτότητά της στα χέρια δείχνοντάς μου την υπογραφή που για πρώτη φορά είχε βάλει η ίδια πάνω στο δημόσιο έγγραφο του ελληνικού κράτους». Επί του παρόντος «Η Ελπίδα» έχει εξασφαλίσει την ένταξή της σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δια βίου μάθησης, μαζί με παρόμοιους συλλόγους από την Ισπανία, την Τσεχία, τη Βουλγαρία. Ομως, η υλοποίηση αυτού του προγράμματος βρίσκεται καθηλωμένη σε μια υπογραφή από το υπουργείο Παιδείας η οποία δεν εννοεί να αποτυπωθεί στο σχετικό έγγραφο.

Σε ό,τι αφορά την ίδιαν, μπορεί να παντρεύτηκε στα 14 της και να έχει έναν γιο 20 χρονών που μόλις απολύθηκε από τον Στρατό, ωστόσο σήμερα παροτρύνει με όλες της τις δυνάμεις τις έφηβες Ρομά να τελειώνουν το σχολείο και να αφήνουν για αργότερα τον γάμο και τις οικογενειακές υποχρεώσεις. «Αυτό με τον καιρό αλλάζει. Ολο και περισσότεροι γονείς προτιμούν να στείλουν τα κορίτσια τους να μορφωθούν παρά να παντρευτούν από πολύ μικρή ηλικία», λέει η Σαμπιχά Σουλεϊμάν που φέτος ολοκληρώνει τα μαθήματα στο Νυχτερινό Γυμνάσιο Ξάνθης με απώτερο στόχο να σπουδάσει Διοίκηση Επιχειρήσεων. Οπως λέει με έμφαση η ίδια «είναι το όνειρό μου να τελειώσω το λύκειο και να σπουδάσω. Πιστεύω πως θα τα καταφέρω γιατί έχω πίστη στον εαυτό μου και στις δυνατότητές μου».
Στον ελεύθερο χρόνο της η Σαμπιχά βρίσκεται συνήθως μπροστά από έναν υπολογιστή και χρησιμοποιεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προωθήσει τις θέσεις και τα αιτήματα του συλλόγου της. Ως αυθεντική Τσιγγάνα λατρεύει τη μουσική και τον χορό των Ρομά, ενώ στις αδυναμίες της συγκαταλέγονται επιτυχίες των Βασίλη και Σαράντη Σαλέα αλλά και του -επίσης υποψηφίου Ευρωβουλευτή- Μάκη Χριστοδουλόπουλου.

Αλλο Τούρκοι, άλλο Ρομά

Εκτός από τον περιρρέοντα ρατσισμό της ελληνικής κοινωνίας απέναντι στους Ρομά, η Σαμπιχά Σουλεϊμάν προσπαθεί να αντισταθεί και στον ρατσισμό που πηγάζει από την Τουρκία. Η Αγκυρα, μεθοδικά και με σύστημα, τις τελευταίες δεκαετίες επιχειρεί να εκτουρκίσει τους μουσουλμάνους Ρομά της Θράκης προκειμένου να τους χρησιμοποιήσει ως όργανα στο πλαίσιο των μακροπρόθεσμων τουρκικών σχεδίων για την περιοχή.

Από πολύ νωρίς, το ανυπότακτο πνεύμα της Σουλεϊμάν και η έντονη δράση της ενόχλησε τους τουρκόφρονες Ροδόπης και Ξάνθης -και βέβαια το Τουρκικό Προξενείο της Κομοτηνής. Το οποίο, για ευνόητους λόγους, θέλει γκετοποιημένους -αλλά και «ενιαίους»- τους μουσουλμάνους Ρομά, κάτι που ισχύει επίσης για τους Πομάκους. Σύμφωνα με τους επικριτές του ΣΥΡΙΖΑ, μία από τις συνέπειες του ότι η Σαμπιχά είναι persona non grata για τον κύκλο του ισχυρού τουρκικού προξενείου, ήταν ενδεχομένως και το άδοξο τέλος της υποψηφιότητάς της για την Ευρωβουλή. Εάν ισχύουν οι φήμες, η Σουλεϊμάν «κόπηκε» κατόπιν έντονων αντιδράσεων από μειονοτικούς παράγοντες που δεν κρύβουν τις σχέσεις τους με το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής.

«Οι μουσουλμάνοι τουρκικής καταγωγής προσπαθούν να μας επιβάλουν εκτός από τη γλώσσα τους και την ταυτότητά τους. Στη Θράκη μάς καταπιέζει η Τουρκία και όχι η Ελλάδα», κατήγγειλε η Σαμπιχά Σουλεϊμάν από το βήμα διεθνούς συνεδρίου του ΟΗΕ για τις μειονότητες, το οποίο πραγματοποιήθηκε το 2012 στην Γενεύη, στηλιτεύοντας τη διαρκή προσπάθεια της Αγκυρας να βαφτίσει «Τούρκους» Ρομά και Πομάκους.

«Η μητρική μας γλώσσα είναι τα ρομανί, η γλώσσα των Τσιγγάνων. Πάρα ταύτα, επειδή είμαστε μουσουλμάνοι της Θράκης, είμαστε υποχρεωμένοι να πηγαίνουμε σε σχολείο όπου διδασκόμαστε μια τρίτη γλώσσα, τα τουρκικά», λέει η Σαμπιχά, σε μια προσπάθεια να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα γύρω από τις υπόγειες επεκτατικές μεθοδεύσεις που γίνονται στη Θράκη. Η Σουλεϊμάν σκιαγράφησε πιο αναλυτικά την όλη επιχείρηση λέγοντας «ξοδεύουν πολλά λεφτά για να χτίσουν τζαμιά μέσα στους οικισμούς μας. Εμείς όμως ξέρουμε ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερα σχολεία και νοσοκομεία, όχι τζαμιά, από τα οποία άλλωστε η Θράκη έχει πολλά. Οι τουρκικής καταγωγής μουσουλμάνοι έφτιαξαν δικά τους νηπιαγωγεία όπου διδάσκονται μόνον τουρκικά. Μας πιέζουν να γραφτούμε σε αυτά τα νηπιαγωγεία. Εδώ και χρόνια επιμένουν να φτιάξουν σωματεία και να τα ονομάσουν τουρκικά. Στη συνέχεια προσπαθούν να μας γράψουν σε αυτά τα σωματεία για να μας υποχρεώσουν κι εμάς να πούμε ότι είμαστε Τούρκοι».

Σήμερα τα μεγαλύτερα προβλήματα στο Δροσερό -και όχι μόνο- είναι η ανεργία και η φτώχεια, κοινωνικές πληγές που ωθούν τους Τσιγγάνους στην εξαθλίωση, ενώ ταυτόχρονα τους καθιστούς ευάλωτους στην πολιτισμική διείσδυση που επιχειρεί το τουρκικό προξενείο, όπως περιγράφει η Σαμπιχά. Το ότι εκείνη αντιστέκεται και υπερασπίζεται κάτι που φαίνεται αυτονόητο, ότι δηλαδή «άλλο Ρομά και άλλο Τούρκος», έχει ένα σοβαρό τίμημα: Η Σαμπιχά Σουλεϊμάν το 2008 μπήκε στο στόχαστρο φανατικών τουρκόφρονων που της επιτέθηκαν και την ξυλοκόπησαν.

Η Σαμπιχά είχε αντιταχθεί επίσης στην ομαδική περιτομή μικρών παιδιών από το Δροσερό, μια τελετή που είχε χρηματοδοτήσει απευθείας το τουρκικό προξενείο Κομοτηνής. Μιλώντας τότε στους συγκεντρωμένους, ο ψευδο-μουφτής Ξάνθης Αχμέτ Μετέ ανακοίνωσε πως αναζητείται οικόπεδο στον οικισμό προκειμένου να κατασκευαστεί τζαμί, φυσικά με χρήματα της «μητέρας» Τουρκίας.

«Εκμεταλλεύονται τη φτώχεια μας και τη γενικότερη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα για να μας κάνουν Τούρκους. Είμαστε Ελληνες Ρομά, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Δεν είμαστε Τούρκοι και ούτε θα το καταφέρουν το τουρκικό προξενείο και οι ακόλουθοί του που ρίχνουν χρήμα στο Δροσερό για να εξαγοράσουν συνειδήσεις. Απόδειξη πως σχεδόν τα τρία τέταρτα του οικισμού τούς γύρισαν την πλάτη και έτρεχαν την τελευταία στιγμή να μαζέψουν παιδάκια από άλλες περιοχές της Ξάνθης για να φανεί πως είχαν συμμετοχή στα σουνέτια τους» σχολιάζει η Σουλεϊμάν.

Σήμερα οι μουσουλμάνοι Ροµά της Θράκης αριθμούν περίπου 20.000 ψυχές και βρίσκονται συγκεντρωμένοι σε συνοικίες της Κομοτηνής, της Ξάνθης και της Αλεξανδρούπολης.
Ο αποκλεισμός της από το ευρωψηφοδέλτιο του ΣΥΡΙΖΑ προκάλεσε πικρία στη Σαμπιχά Σουλεϊμάν, αλλά δεν την πτόησε. Σκέφτεται σοβαρά να κινηθεί νομικά εναντίον όσων, όπως η Ν.Ε. ΣΥΡΙΖΑ Ροδόπης, την κατηγορούν για σύμπλευση με το «Δίκτυο 21» ή χρηματισμό από τον μεγαλοεπιχειρηματία Πρόδρομο Εμφιετζόγλου. Ωστόσο, η Σαμπιχά δεν διστάζει να απευθύνει πρόσκληση στον «δηλωμένο» πολέμιό της, υποψήφιο ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Δημήτρη Χριστόπουλο: «Ας έρθει στο Δροσερό να δει ποιοι είμαστε και πώς αυτοπροσδιοριζόμαστε. Ας έρθει να πιούμε έναν καφέ -αν δεν σιχαίνεται- και να συζητήσουμε. Λυπάμαι για όσα είπε».