«Μαχαίρι» στις συντάξεις για τους 40ρηδες, «χτύπημα» στις μητέρες ανηλίκων

Η εφαρμογή ενιαίου τρόπου υπολογισμού των συντάξεων, η ενοποίηση κύριας και επικουρικής, η εξασφάλιση εθνικής σύνταξης μόνο για τους πένητες και η δυνατότητα συμπληρωματικών παροχών από επαγγελματικά ταμεία αποτελούν τους άξονες της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, η οποία θα ποσοτικοποιηθεί τις ερχόμενες ημέρες προκειμένου να περάσει από την έγκριση των δανειστών.

Οι εν λόγω αλλαγές σε συνδυασμό με τις μνημονιακές δεσμεύσεις που πρέπει να ψηφιστούν έως τις 15 Νοεμβρίου θα αναδείξουν την επόμενη μέρα ένα νέο ζοφερό τοπίο στην ασφάλιση, όπου οι συνταξιούχοι θα ζουν με συντάξεις-επιδόματα και οι ασφαλισμένοι θα παραμένουν σχεδόν υποχρεωτικά στη δουλειά (που δεν υπάρχει) μέχρι τα 67 τους για να γλιτώσουν τις ποινές που επιβάλλει το σύστημα στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις.

Η επιτροπή σοφών που αναμένεται να παραδώσει το πόρισμά της στις 10 Οκτωβρίου προσπαθεί να καταλήξει σε μια συμβιβαστική «ισορροπημένη» πρόταση ώστε να μην περιληφθούν και τα τέσσερα μοντέλα νέας δομής του Ασφαλιστικού που έχουν δημοσιοποιηθεί. Η κυριότερη διαφορά συνίσταται στις μεταβατικές περιόδους και στην προστασία των ώριμων δικαιωμάτων.

Πρόθεση του υπουργού Εργασίας Γιώργου Κατρούγκαλου είναι το νέο καθεστώς να ισχύσει για παλιούς και νέους. Ο τέως διοικητής του ΙΚΑ, Μιλτιάδης Νεκτάριος, προτείνει να ισχύσει για τους ασφαλισμένους μετά το 1992, ενώ άλλα μέλη της επιτροπής θεωρούν ότι πρέπει να ισχύσει ικανή μεταβατική περίοδος ώστε το νέο σύστημα να κουμπώσει με το παλιό.

Πάντως όποιο μοντέλο και αν επιλεγεί (σουηδικό, αγγλικό, ΚΕΠΕ), το σίγουρο είναι ότι θα θεσπιστούν ενιαίοι και πλήρως ανταποδοτικοί κανόνες εισφορών και παροχών για όλα τα Ταμεία, οι οποίοι θα εξισώνουν προς τα κάτω τις παροχές, στα πρότυπα του ΙΚΑ. Αυτό σημαίνει ότι όσοι ασφαλισμένοι, κυρίως των ειδικών ταμείων, διατηρούσαν κάποια προνόμια, θα τα χάσουν καθώς θα εφαρμοστεί ένας ενιαίος ή δύο το πολύ τρόποι υπολογισμού των συντάξεων: ένας για τους μισθωτούς και ένας για τους αυτοαπασχολούμενους. Προνομιακός θεωρείται ο υπολογισμός της σύνταξης με βάση τον τελευταίο μισθό (Δημόσιο - ΔΕΚΟ) ή την καλύτερη πενταετία ή διετία, όπως και τα υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης του μισθού (ακόμη και πάνω από 70%) που εξακολουθούν να λαμβάνονται υπόψη για τον χρόνο ασφάλισης έως το 2010.

Παράλληλα, για να μη σηκώσουν μόνο οι μελλοντικοί συνταξιούχοι το αβάσταχτο βάρος των αλλαγών, σχεδιάζεται να μπει μαχαίρι κλιμακωτά έως 15% στις ελάχιστα υψηλότερες υπάρχουσες συντάξεις πάνω από 1.000, 1.500 ή 2.000 ευρώ. Η απόφαση για το βάθος που θα έχει αυτό, θα ληφθεί όταν ολοκληρωθεί η ποσοτικοποίηση των αλλαγών με στόχο να καλυφθεί η δέσμευση για εξοικονόμηση 1,8 δισ. ευρώ το 2016 από τις συνταξιοδοτικές δαπάνες.

 Το νέο Ασφαλιστικό δεν θα αφήνει παράθυρο για συνταξιοδότηση πριν από τα γενικά όρια ηλικίας, θα στηρίζεται σε έναν πυλώνα ανταποδοτικότητας εισφορών (κύρια και επικουρική σύνταξη θα γίνουν ένα), ενώ θα συμπληρώνεται από τη βασική - εθνική σύνταξη και τα επαγγελματικά ταμεία ή την ιδιωτική ασφάλιση.



Θίγονται  σημαντικά οι μητέρες ανηλίκων σε ειδικά ταμεία (ΔΕΚΟ - τράπεζες) ακόμη κι αν έχουν κατοχυρώσει δικαίωμα, δηλαδή έχουν συμπληρώσει τα απαιτούμενα χρόνια  ασφάλισης (μέχρι τέλος του 2012), αλλά αναμένουν να συμπληρώσουν το όριο ηλικίας

Τα δύο σενάρια

Συμπερασματικά δύο είναι τα επικρατέστερα σενάρια:
1 Εφαρμόζεται η πρόταση Κατρούγκαλου που προβλέπει την καθιέρωση εθνικής σύνταξης συνδεδεμένης με το όριο φτώχειας και συστήματος νοητής κεφαλαιοποίησης για το σύνολο των ασφαλισμένων που υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης από 1/1/2015 χωρίς να εξαιρούνται τα θεμελιωμένα δικαιώματα και να πέφτουν στα μαλακά οι παλαιότεροι ασφαλισμένοι. Η μεταρρύθμιση που θα νομοθετηθεί έως το τέλος Οκτωβρίου για να υλοποιηθεί από 1/1/2016 είναι πιθανόν να ακυρώσει τον ν. 3863/2010, ο οποίος θα εφαρμοστεί μόνο για λίγους μήνες προκειμένου να ξεπαγώσει η διαδικασία απονομής συντάξεων.

2   Παίρνει προβάδισμα συμβιβαστική πρόταση η οποία προβλέπει εφαρμογή του νέου κεφαλαιοποιητικού μοντέλου για τη νεότερη γενιά ασφαλισμένων. Υπηρεσιακοί παράγοντες έχουν εισηγηθεί το νέο μοντέλο να ισχύσει για τους ασφαλισμένους μετά το 2002 όπου υπάρχει πλήρες μηχανογραφημένο σύστημα και θα μπορούν ευκολότερα οι εισφορές να τοποθετηθούν σε ατομικές μερίδες. Το νέο ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης θα οδηγήσει σε εξόντωση τη μελλοντική γενιά συνταξιούχων, αφού δεν θα υπερβαίνει το 55% (κύρια και επικουρική), από 70% που είναι σήμερα.

Για τους παλαιότερους ασφαλισμένους θα υπάρξει μεταβατική περίοδος 5-10 ετών προκειμένου το νέο σύστημα να συνδεθεί με τον νόμο 3863, ο οποίος θα εφαρμοστεί επικαιροποιημένος επί τα χείρω (το πρώτο τμήμα σύνταξης έως 31/12/2010 υπολογίζεται με τον ισχύοντα τρόπο, ενώ το δεύτερο από το 2011 και μέχρι την ημερομηνία εξόδου υπολογίζεται με μικρότερους συντελεστές και με βάση τις εισφορές όλου του ασφαλιστικού βίου). Στόχος είναι οι μειώσεις έως 20% που επέφερε ο ν.3863 στις συντάξεις του ιδιωτικού τομέα (ΙΚΑ και ΟΑΕΕ) σε βάθος χρόνου (μετά το 2023) να έρθουν νωρίτερα προκειμένου να ανασάνει το σύστημα. Η πρώτη εγκύκλιος που εκδόθηκε (οι επόμενες αναμένονται μετά τις προγραμματικές δηλώσεις) επιβεβαιώνει ότι οι μεγάλοι χαμένοι των νέων ρυθμίσεων (ν. 4336/2015) είναι περίπου 255.000 δικαιούχοι των κατωτάτων ορίων που θα πάρουν σύνταξη τα επόμενα 15 χρόνια, ενώ αβάσταχτη επιβάρυνση έως και 17 χρόνια θα υποστούν οι ασφαλισμένοι που μέχρι τις 13 ή τις 19 Αυγούστου δεν είχαν συμπληρώσει την ηλικία για την υποβολή συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Η ηγεσία του υπουργείου απέκλεισε το ενδεχόμενο περαιτέρω αύξησης του γενικού ορίου ηλικίας των 67 ετών ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων, ενώ διευκρίνισε ότι η εγκύκλιος Πετρόπουλου αφορά μόνο τα ποσά των κατώτατων ορίων στις συντάξεις γήρατος (πρόωρες) και όχι σε συντάξεις άλλων κατηγοριών (αναπηρίας, παραπληγικών, βαρέων κ.λπ.).  Συγκεκριμένα:

1. Αύξηση των ορίων ηλικίας

Η αύξηση των ορίων ηλικίας για τους 50ρηδες είναι 5 έτη. Για τις μεγαλύτερες ηλικίες η σταδιακή αύξηση κυμαίνεται από 6 μήνες έως 9 χρόνια, ενώ η συνολική επιβάρυνση μπορεί να φτάσει τα 17 έτη (από 50 στα 67) στην πλήρη ωρίμανση της κλίμακας το 2022. Επιπλέον όσοι αποχωρήσουν πρόωρα θα υποστούν μείωση της σύνταξης (πέναλτι) έως 40% μέχρι τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας για πλήρη συνταξιοδότηση. Για παράδειγμα, μητέρα ασφαλισμένη σε ταμείο ΔΕΚΟ με κατοχυρωμένο το 2010 δικαίωμα για δυνατότητα εξόδου στην ηλικία των 50 ετών είναι σήμερα 45 ετών. Το νέο όριο ηλικίας για την έξοδο της εν λόγω ασφαλισμένης θα είναι το 63ο και 6 μήνες. Η επιβάρυνση έτσι φτάνει τα 13,5 έτη.

Ανδρας ασφαλισμένος στον ΟΑΕΕ έχει συμπληρώσει από το 2012 την απαραίτητη 35ετία και περίμενε το 60ό έτος της ηλικίας του για να αποχωρήσει ενώ σήμερα είναι 56 ετών. Η επιβάρυνση που θα έχει θα είναι 1,5 έτος περίπου, καθώς θα κληθεί να παραμείνει επιπλέον μέχρι τα 61 έτη και 4 μήνες.

2. Ποιες προστατευμένες ειδικές ομάδες χάνουν την πρόωρη σύνταξη

Εκτός από τα όρια ηλικίας για τις γενικές περιπτώσεις των ασφαλισμένων αυξάνονται τα όρια για ειδικές περιπτώσεις που είχαν ειδική προστασία από τον νόμο. Ετσι, οι σύζυγοι αναπήρων, αδελφοί αναπήρων, τυφλοί, παραπληγικοί, τετραπληγικοί και άλλες ειδικές κατηγορίες ασφαλισμένων που λάμβαναν σύνταξη κάτω από ειδικά καθεστώτα, τώρα χάνουν το δικαίωμα και υπάγονται πλέον στις γενικές διατάξεις για τα 62 για μειωμένη σύνταξη και τα 67 για πλήρη.



Για όσους είχαν δικαίωμα συνταξιοδότησης με 35ετία ανεξαρτήτως ορίου τίθεται ως όριο, από τώρα, η ηλικία των 58 ετών, που θα προσαυξάνεται κατ’ έτος έως τα 62. Το μέτρο θίγει κατηγορίες ασφαλισμένων πριν από το 1983 και το 1993

Ποιοι θα εισπράξουν τις συντάξεις των 300-400 ευρώ

Οσοι αποτολμήσουν να συνταξιοδοτηθούν πριν από τα 67 θα εισπράξουν ποσό από 200 έως 330 ευρώ μηνιαίως, αφού θα χάσουν το προνοιακό μέρος που επιδοτούσε το κράτος. Αλλά και όταν συμπληρώσουν τα 67, η σύνταξή τους δεν θα υπερβεί τα 392 έως 430 ευρώ στην καλύτερη περίπτωση.

Οπως επισημαίνει ο ειδικός σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης νομικός Διονύσης Ρίζος, βαρύτερες απώλειες θα έχουν οι μητέρες με χαμηλές αποδοχές που θα δουν τη σύνταξη που δικαιούνταν από 500 ευρώ να πέφτει στα 270 με 300 (οργανικό ποσό) μέχρι τη συμπλήρωση των 67 τους.

Επίσης, μεγάλοι χαμένοι θα είναι όσοι βγαίνουν με λίγα χρόνια ασφάλισης (15ετία) κυρίως λόγω της ανεργίας και χαμηλές αμοιβές έως 600 ευρώ.

Τέλος, απώλειες θα έχουν και όσοι ασφαλισμένοι αποχωρούν με διαδοχική ασφάλιση, καθώς το ποσό της σύνταξής τους που αφορά το τμήμα της διαδοχικής υπολογιζόταν στο 70% των περιπτώσεων με βάση το κατώτατο όριο. Πλέον, οι εν λόγω ασφαλισμένοι αντιμετωπίζουν απώλειες από 3 έως 15 ευρώ.

Το ποσό που θα εισπράξουν αυτές οι αδύναμες ομάδες πολιτών όταν συμπληρώσουν τα 67, σύμφωνα με την εγκύκλιο, αποτελεί το άθροισμα δύο επιμέρους ποσών, ένα για τον χρόνο ασφάλισης έως το 2010 (486 ευρώ) και ένα με τον νέο τρόπο υπολογισμού από 1/1/2011 (393 ευρώ).

Ετσι το κατώτατο όριο σύνταξης από τα 486 ευρώ και όσο απομακρυνόμαστε από το 2010 θα βαίνει μειούμενο πλησιάζοντας συνεχώς τα 393 ευρώ. Υπολογίζεται ότι η νέα κατώτατη σύνταξη δεν θα υπερβαίνει τα 400 ευρώ κατά μέσο όρο.

Οι δικαιούχοι των κατώτατων ορίων που έκαναν αίτηση συνταξιοδότησης από 1/1/2015 έως 30/6/2015 θα υποστούν μικρότερες μειώσεις καθώς δεν χάνουν το προνοιακό μέρος της σύνταξης. Σημειώνουμε ότι οι εξοντωτικές μειώσεις δεν αφορούν τον δημόσιο τομέα, όπου η κατώτατη σύνταξη θα εξακολουθήσει να κυμαίνεται στα 500 ευρώ.