Η απουσία Γιώργου, οι αποκαλύψεις για Ανδρέα και ο... Ρουβίκωνας στο βιβλίο της Μαργαρίτας

Στην προσπάθεια ανάδειξης της «άλλης Μαργαρίτας», της δυναμικής γυναίκας που πρωτοστάτησε στους αγώνες για την ισότητα των φύλων αναλώθηκαν κατά το πλείστον εκείνες και εκείνοι που μίλησαν για το βιβλίο «Έρωτας και Εξουσία» στην διάρκεια της παρουσίασής του στο βιβλιοπωλείο «Ianos», το βράδυ της Πέμπτης, 5 Νοεμβρίου. 

Σαν να υπήρχε η προσυνεννόηση να παρακαμφθούν τα στοιχεία εκείνα του βιβλίου που αφορούσαν αμιγώς στην σχέση με τον Ανδρέα Παπανδρέου, το πάνελ των ομιλητών εστίασε στην «πολιτική» διάσταση της Μαργαρίτας, αποκαλύπτοντας τον αθόρυβο, εν πολλοίς άγνωστο, αλλά ιδιαίτερα σημαντικό αγώνα της υπέρ του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα και το εξωτερικό.



Τονίστηκε επίσης η ανάμιξή της σε φιλειρηνικές πρωτοβουλίες, σε δράσεις κατά των πολεμικών εξοπλισμών κ.λπ. Χαρακτηριστικά, μία εκ των ομιλητών, η κα Αμαλία Σκέπερς, δημοσιογράφος και πρώην εκδότρια του περιοδικού «Ανοιχτό Παράθυρο» (επίσημο όργανο της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας, ιδρύτρια και πρόεδρος της οποίας υπήρξε η Μαργαρίτα) αποκάλυψε ότι ο αρχικός τίτλος της αυτοβιογραφίας ήταν «Πολιτική Γυναίκα» («Political Woman»), χάριν της εμπορικότητας του βιβλίου όμως, προτιμήθηκε τελικά το «Έρωτας και Εξουσία».

Περιστοιχισμένη από πολλά μέλη της δυναστείας Παπανδρέου (Αντρίκος, Άντα, σύζυγοι των γιών της, η εγγονή Μαργαρίτα κ.α.), με τον ΓΑΠ απόντα λόγω ταξιδιού του στις ΗΠΑ και τον Νίκο στο πάνελ, σε ρόλο συντονιστή, η 92χρονη σήμερα Μαργαρίτα Παπανδρέου παρακολούθησε την παρουσίαση του βιβλίου της χωρίς να παρεμβαίνει.

Ο κ. Σωτήρης Μουσούρης, τέως αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, εξήρε τη δράση της υπέρ της ισότητας των φύλων αλλά και υπέρ της διεθνούς ειρήνης και του αφοπλισμού. Έκλεισε τη δική του τοποθέτηση λέγοντας «κρίμα που η Μαργαρίτα Παπανδρέου δεν είναι 20-30 χρόνια νεότερη, καθώς θα ήταν η ιδανική για τη θέση της Γενικής Γραμματέως του ΟΗΕ -ιδιαίτερα τώρα που στον Οργανισμό αναζητούν μια γυναίκα γι' αυτό το αξίωμα».






Ο Πάγκαλος και η «συνηθισμένη ιστορία» της απιστίας

Ο πάντα πληθωρικός και γλαφυρός ως αγορητής Θεόδωρος Πάγκαλος, μετά από το αναρχικό ιντερμέτζο με το «ντου» των κρανοφόρων του Ρουβίκωνα, περιέγραψε το βιβλίο της Μαργαρίτας ως ένα σύγγραμμα που συντίθεται από δύο ιστορίες: «Η μία ιστορία είναι πολύ συνηθισμένη. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας που ερωτεύεται ακραία, μέχρι θανάτου, κάποιον άντρα, οι συνθήκες αλλάζουν, η ζωή τους αλλάζει και κάποια στιγμή επέρχεται αδυσώπητη η κατάρα της νεότητας και του σεξουλικού εθισμού. Αυτή η ιστορία δεν παρουσιάζει κανένα ενδιαφέρον και δεν έχει καμία πρωτοτυπία. Πολλές φορές η συγγραφέας μοιάζει να μην ξέρει τι να κάνει για να κρατήσει κοντά της τον άνδρα που αγάπησε, εφόσον τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί η αντίζηλός της ανάγονται σε άλλο επίπεδο συνεννόησης. 

Εκείνο που είναι συγκλονιστικό, δραματικό και μας ενδιαφέρει πάρα πολύ, είναι η άλλη μεγάλη ιστορία που διηγείται η Μαργαρίτα, δηλαδή πώς μια κοπέλα με προοδευτικές ιδέες ξεκινά από την Αμερική, έρχεται στην Ελλάδα, μια χώρα που δεν ήταν κοντά της με οποιονδήποτε τρόπο και, ακολουθώντας τον άνδρα που έχει ερωτευτεί, μπαίνει μέσα στην πολιτική ζωή αυτής της χώρας που την υποδέχεται ως σύζυγο του μεγάλου αρχηγού και με βάση τη λογική του μικροαστού, η οποία επικρατεί και είναι κυρίαρχη στην Ελλάδα».





Λαϊκισμός Ανδρέα, λαϊκισμός Τσίπρα

Στο σημείο αυτό, ο κ. Πάγκαλος έκανε μια παρέκβαση, κάνοντας μια αναφορά στον κατά Ανδρέα Παπανδρέου άκρατο λαϊκισμό, συγκρίνοντάς τον, μάλιστα, με αυτόν του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατά τη γνώμη του δικαιώνει απολύτως τον Ανδρέα Παπανδρέου: «Κάποτε είχα πει στον Ανδρέα, 'πρόεδρε, εμείς έχουμε μια θέση ως κόμμα και εσύ ο ίδιος ως αρχηγός του κόμματος, κατά της συμμετοχής μας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Να κάνουμε ένα δημοψήφισμα, να βγούμε από την ΕΟΚ και να έχουμε μια σχέση με αυτήν τύπου Νορβηγίας'. Ο Ανδρέας μου απάντησε 'άσε τα αυτά, ήταν προεκλογικά. Θόδωρε, εάν πίστευαν ότι θα φεύγαμε από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ, δεν θα κερδίζαμε ποτέ τις εκλογές'. - 'Και τότε γιατί ο λαός ήταν ενθουσιασμένος όταν τα λέγαμε;' Και τότε ο Παπανδρέου μου είπε 'μα, ο Έλληνας μικροαστός αρέσκεται να λέει ορισμένα πράγματα και να του τα λένε, αλλά δεν θέλει να εφαρμοστούν'».





Κατά την άποψη του Θεόδωρου Πάγκαλου, ο Έλληνας μικροαστός είναι κάποιος που «θέλει να αγοράζει φτηνά και να πουλάει ακριβά, κάτι που όμως δεν γίνεται σε μεγάλους αριθμούς, δεν μπορούν να το κάνουν όλοι, μόνο μερικοί. Και αυτό γενικεύεται: Ο μικροαστός δεν θέλει να πληρώνει φόρους, αλλά το κράτος να λειτουργεί στην εντέλεια, να απολαμβάνει παιδεία, υγεία, τάξη και ασφάλεια κ.λπ. Και βεβαίως στο σεξουαλικό και αισθηματικό πεδίο, ο μικροαστός θέλει να έχει μια μητέρα αγία, μια κόρη παρθένα και μια σύζυγο απόλυτα πιστή και αυτός να κάνει ό,τι θέλει. Αυτό όμως δεν γίνεται, εφόσον πρέπει να συναναστρέφεται κόρες ή μητέρες κάποιων άλλων».

Σχετικά με την άστατη ερωτική ζωή του Ανδρέα Παπανδρέου, παρά το γάμο του με την Μαργαρίτα, ο κ. Πάγκαλος είπε ότι «όλοι αυτοί που, όπως και εγώ, είχαμε ως πρότυπο των Ανδρέα, κάπου μέσα τους δεν τον συγχώρησαν επειδή δεν ήταν ικανός να θυσιάσει αυτό που του άρεσε. Δεν ήταν ικανός, δηλαδή, να κάνει αυτό που είχε εφαρμόσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος είχε πει 'αποξήρανα την καρδιά μου' απέναντι σε φίλους και συνεργάτες. Ο Καραμανλής είχε μόνο στόχους. Ο Παπανδρέου, όμως, δεν ήταν έτσι. Ήθελε να ζήσει τη ζωή του και να τη ζήσει στις διαστάσεις που η ζωή αυτή μπορούσε να πάρει».





Ύστερα από μια μεγάλη παράκαμψη στο λόγο του, ο Θεόδωρος Πάγκαλος επανήλθε στο βιβλίο «Έρωτας και Εξουσία», ή μάλλον στην προσωπικότητα της Μαργαρίτας Παπανδρέου. «Μία γυναίκα που ήρθε από την Αμερική, ήρθε στην Ελλάδα και βγήκε στην πρώτη γραμμή της πιο δύσκολης, της πιο μαχητικής πάλης που είχε καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, που ήταν η πάλη των δύο φύλων, δηλαδή τα δικαιώματα των γυναικών και η θέση τους στην παραγωγή. Αυτό που μένει ακέραιο από το έργο του ΠΑΣΟΚ και κανείς δεν μπορεί να μας το πάρει πίσω, είναι η απελευθέρωση των γυναικών. Αυτό έγινε με την συμβολή των μαχητικών κινημάτων όπως ήταν η ΕΓΕ, με την προσωπική σφραγίδα της Μαργαρίτας. Θα μου πείτε 'αν δεν υπήρχε η Μαργαρίτα, ο Ανδρέας δεν θα έκανε αυτές τις μεταρρυθμίσεις;' Όχι, δεν θα τις έκανε. Η Μαργαρίτα έδωσε αυτή τη μάχη και κατόπιν επέκτεινε αυτή την προσπάθεια στο πεδίο της ειρήνης. Πριν από την ΕΓΕ υπήρχε η ΟΓΕ (Οργάνωση Γυναικών Ελλάδας) η οποία ήταν όμως κομματική οργάνωση, καθώς ανήκε στο ΚΚΕ γι' αυτό και η ΟΓΕ δεν θα μπορούσε ποτέ να πετύχει την απελευθέρωση των γυναικών. Αντιθέτως, η ΕΓΕ δεν έγινε ποτέ παρακλάδι του ΠΑΣΟΚ».







Η άγνωστη Μαργαρίτα

Τελευταία ομιλήτρια ήταν η κα Φωτεινή Σιάνου, ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ειρήνη και συντονίστρια στο Κέντρο Έρευνας και Δράσης για την Ειρήνη (Κ.Ε.Δ.Ε.), η οποία προέβη σε έναν εκτενή έπαινο, στα όρια της αγιογράφησης και έμπλεο συγκίνησης, της Μαργαρίτας Παπανδρέου. Η κα Σιάνου, πάντως, αποκάλυψε πολλές αθέατες από το κοινό πρωτοβουλίες της συγγραφέως του «Έρωτας και Εξουσία», ενώ υπενθύμισε ότι πχ το 1996 η Μαργαρίτα Παπανδρέου, επί κρίσεως Ιμίων, είχε στείλει ανοιχτή επιστολή στις γυναίκες της Τουρκίας, καλώντας τες να συμμετέχουν σε μια ειρηνική επίλυση των προβλημάτων ανάμεσα στις δύο χώρες.



Η κα Σιάνου τόνισε ότι «όσοι βιάστηκαν να χαρακτηρίσουν σαν 'Άρλεκιν' το βιβλίο της Μαργαρίτας, δεν μπορούν να την αδικήσουν». Ευχήθηκε, δε, να μπορέσει η κα Παπανδρέου να συγγράψει το επόμενο βιβλίο, με τη συνέχεια της ιστορίας της μετά από το 1991, «καθώς υπάρχει πλήθος δράσεων που ούτε καν όσοι συμμετείχαν δεν γνωρίζουν ότι είχαν οργανωθεί από εκείνην. Όπως για παράδειγμα όταν η Μαργαρίτα έσπασε το εμπάργκο του ΟΗΕ στο Ιράκ και κατάφερε να στείλει ένα αεροπλάνο στο Ιράκ με 250 ακτιβιστές από όλο τον κόσμο» κ.α. Η Φωτεινή Σιάνου υπογράμμισε ότι η Μαργαρίτα Παπανδρέου ποτέ δεν έδινε σημασία στην προώθηση και την προβολή της, ενώ «δεν έχει πει ποτέ κακή κουβέντα για τον Ανδρέα Παπανδρέου» όσο και εάν υπέφερε από την συμπεριφορά του απέναντί της.