Νέος εκλογικός νόμος στα μέτρα του ΣΥΡΙΖΑ

Μπορεί οι δανειστές να έβγαλαν την πίστη στην κυβέρνηση μέχρι να ανάψουν το πράσινο φως για την εκταμίευση της δόσης, αλλά δεν χάνουν ευκαιρία να επαινούν τον Αλέξη Τσίπρα για τη στροφή του προς τον ρεαλισμό. Οι εν λόγω έπαινοι, ωστόσο, δεν φαίνεται να έχουν αντίκρισμα όσον αφορά τις απαιτήσεις τους από την Αθήνα.

Οι «ουρές» της αξιολόγησης δείχνουν το αντίθετο. Τα ποσά που θα πάρει, άλλωστε, η Ελλάδα είναι αμφίβολο αν θα φτάσουν για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, δεδομένου ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι σημαντικό μέρος αυτών θα χρησιμοποιηθεί για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς ιδιώτες.

Προς το παρόν, όμως, στο Μαξίμου νιώθουν ανακούφιση που ξεμπέρδεψαν με την πρώτη αξιολόγηση. Αφήνουν για αργότερα τις σκοτούρες της δεύτερης, η οποία θα αφορά κυρίως τα Εργασιακά, και αναμένεται να δοκιμάσει εκ νέου τις αντοχές της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ. Το κλίμα που καλλιεργούν περιγράφεται με ακρίβεια σε σχετικές δηλώσεις κορυφαίων υπουργών.

Η κυβερνητική εκπρόσωπος Ολγα Γεροβασίλη μίλησε για την ανάγκη «να δημιουργήσουμε το όραμα της μεταμνημονιακής περιόδου». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Πάνος Καμμένος: «Μπαίνουμε στη φάση της απομνημονιοποίησης». Παρεμφερές και το μήνυμα του Ευκλείδη Τσακαλώτου: «Η Ελλάδα γυρίζει σελίδα. Σπάει τον φαύλο κύκλο της λιτότητας και της ύφεσης».

Oι θεσμικές παρεμβάσεις

Το κυβερνητικό επιτελείο επιχειρεί φυγή προς τα μπρος, αντλώντας αισιοδοξία από τη δική του ρητορική. Στο πλαίσιο αυτό εγγράφονται και οι θεσμικές παρεμβάσεις του. Η πρώτη αφορά την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Η παραδοσιακή προγραμματική θέση της Κουμουνδούρου είναι υπέρ της απλής αναλογικής.

Ο Τσίπρας, όμως, δεν πρόκειται να επιλέξει με βάση όσα υποστήριζε το κόμμα του όταν μετά βίας εξασφάλιζε την είσοδό του στη Βουλή. Οι επιλογές του θα υπαγορευτούν από τα πολιτικοεκλογικά συμφέροντα του τωρινού ΣΥΡΙΖΑ και τις σκοπιμότητες της περιόδου, αλλά κατά τρόπο που να μην έρχονται σε κατάφωρη αντίθεση με την επαγγελία της απλής αναλογικής.

Οπως κάθε ένοικος του Μαξίμου, έτσι και ο σημερινός δεν παύει να ελπίζει σε αντιστροφή του κλίματος. Ελπίζει ότι η οικονομία θα εισέλθει σε τροχιά ανάπτυξης και αυτό θα οδηγήσει σε πολιτική ανάκαμψη του ΣΥΡΙΖΑ. Το σενάριο είναι γνωστό, αλλά κατά κανόνα δεν επιβεβαιώνεται από τα γεγονότα.

Το γεγονός ότι η ελπίδα πεθαίνει τελευταία δεν σημαίνει ότι και οι εκάστοτε κυβερνώντες βουλιάζουν στις ψευδαισθήσεις. Οι δημοσκοπήσεις έρχονται κάθε τόσο και τους προσγειώνουν στην πραγματικότητα. Δεν αφήνουν αμφιβολία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο έχει χάσει την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των ψηφοφόρων, αλλά και το ποσοστό του ακολουθεί καθοδική πορεία.

Οι δημοσκοπήσεις

Τα δημοσκοπικά δεδομένα διευκολύνουν τον προσανατολισμό της κυβέρνησης προς ένα αναλογικότερο από το σημερινό εκλογικό σύστημα. Το πριμ των 50 εδρών, άλλωστε, θεσμοθετήθηκε για να μπορεί το πρώτο κόμμα να σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Ηταν η εποχή που το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. εξασφάλιζαν ποσοστά γύρω στο 40%.

Σήμερα αυτά τα ποσοστά είναι απρόσιτα και για τον ΣΥΡΙΖΑ και για τη Ν.Δ. Εχοντας εισέλθει για τα καλά στον αστερισμό των συμμαχικών κυβερνήσεων, το πριμ των 50 εδρών έχει χάσει το νόημα που είχε όταν θεσμοθετήθηκε. Η μείωση του πριμ σε 28-30 έδρες θα ενισχύσει την αναλογικότητα, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα στο πρώτο κόμμα δεσπόζουσα θέση στη διαδικασία σχηματισμού κυβέρνησης.

Για την ακρίβεια, δύσκολα θα μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση χωρίς το πρώτο κόμμα, επειδή το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή είναι έξω από το παιχνίδι των κυβερνητικών συνεργασιών. Το ίδιο θα ισχύσει για τη ΛΑ.Ε., την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και την Πλεύση Ελευθερίας, αν κάποιο ή κάποια από αυτά τα κόμματα εξασφαλίσουν την είσοδό τους στη Βουλή. Εάν δεν προκύψουν ανατροπές και τα πράγματα εξελιχθούν ομαλά, οι μνημονιακές δεσμεύσεις αλλά και η αυστηρή ευρωπαϊκή εποπτεία μετά το 2018 δεν θα αφήσουν περιθώρια στον ΣΥΡΙΖΑ να βρει συμμάχους στα αριστερά του.

Το ενδεχόμενο να μπει στη Βουλή ένα ή δύο από τα μικρά αυτά αριστερά κόμματα συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Η εφαρμογή των επώδυνων μνημονιακών μέτρων απομακρύνει από τον ΣΥΡΙΖΑ όχι μόνο παραδοσιακούς αριστερούς ψηφοφόρους, αλλά και πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που έχουν πέσει στον γκρεμό ή βρίσκονται στο χείλος του. Ενα ποσοστό από αυτούς πιθανότατα θα στραφεί προς τα αριστερά.

Σε αυτή την περίπτωση, οι έδρες που θα απομείνουν για σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης θα είναι περίπου 250 ή και λιγότερες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πρώτο κόμμα θα πρέπει να συμμαχήσει με τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου για να προκύψει κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Θεωρητικά υπάρχει και η εναλλακτική λύση σχηματισμού κυβέρνησης μεγάλου συνασπισμού από ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ. Από πολιτική άποψη, όμως, το ενδεχόμενο αυτό συγκεντρώνει αμελητέες πιθανότητες.

Στα μέτρα  ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ.

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, το εκλογικό σύστημα που μαγειρεύει η κυβέρνηση θα προβλέπει ότι το πριμ μπορεί να δοθεί όχι στο πρώτο κόμμα, αλλά σε κόμματα που αθροιστικά θα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι ότι τα κόμματα αυτά, αν και θα έχουν κατέβει αυτόνομα στις εκλογές, θα έχουν δηλώσει από πριν ότι μετεκλογικά θα συνεργαστούν.

Προφανώς, η συζητούμενη ρύθμιση είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της συμμαχίας ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. και φιλοδοξεί να προσελκύσει και τη Δημοκρατική Συμπαράταξη. Οποιος δηλώσει προεκλογικά ότι θα συνεργαστεί με το ένα ή το άλλο μεγάλο κόμμα, θα ανταμειφθεί με κάποιες από τις έδρες του πριμ.

Δεν αποκλείεται, όμως, η εν λόγω ρύθμιση να εξωθήσει και σε αντισυσπειρώσεις. Γιατί το Ποτάμι να μη δεσμευτεί προεκλογικά ότι θα συνεργαστεί με τη Ν.Δ. του Κυριάκου; Μια τέτοια δέσμευση θα λειτουργούσε ως κίνητρο να παραμείνουν στο Ποτάμι ψηφοφόροι του που τώρα φλερτάρουν με την ιδέα να στραφούν προς τη Ν.Δ. για να διώξουν τον ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία. Εκτός κι αν ευοδωθεί η προσπάθεια για σύμπραξη της Δημοκρατικής Συμπαράταξης με το Ποτάμι, οπότε εκ των πραγμάτων θα αναδειχθούν σε απόλυτους ρυθμιστές.

Πρόθεση της κυβέρνησης είναι ο νέος εκλογικός νόμος να συγκεντρώσει ευρεία πολιτική συναίνεση, ώστε να ψηφιστεί από 200 βουλευτές για να ισχύσει στις επόμενες εκλογές. Αν συγκεντρώσει απλή πλειοψηφία, θα ισχύσει από τις μεθεπόμενες εκλογές. Θεωρώντας βάσιμα ότι στις επόμενες εκλογές θα είναι πρώτο κόμμα, η Ν.Δ. (σήμερα έχει 75 έδρες) θα καταψηφίσει προσδοκώντας το πριμ των 50 εδρών.

Για να συγκεντρωθούν 200 ψήφοι πρέπει να υπερψηφίσουν όλα τα μικρά κόμματα του ενδιάμεσου χώρου και το ΚΚΕ ή η Χρυσή Αυγή. Το δέλεαρ που θα χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση είναι ότι η πρότασή της θα προβλέπει σαφώς αναλογικότερο εκλογικό σύστημα. Εκτός αυτού υπάρχει η πληροφορία ότι για να δοθεί το πριμ σε κόμμα ή σε συνασπισμό κομμάτων θα πρέπει αθροιστικά το ποσοστό να υπερβεί το 40%. Διαφορετικά, η κατανομή των εδρών θα γίνει με απλή αναλογική. Με άλλα λόγια, θα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να γίνει πράξη η επιδίωξη κάθε μικρού κόμματος.

Το φθινόπωρο το νέο σύστημα

Το Μαξίμου θέλει το φθινόπωρο να έχει τελειώσει με το νέο εκλογικό σύστημα. Με το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης έστειλε στον κάλαθο των αχρήστων το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης» και αγόρασε πολιτικό χρόνο. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσο χρόνο. Στο θεσμικό επίπεδο δεν υπάρχουν μπροστά εμπόδια. Ούτε καν εκλογικές αναμετρήσεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα μπορούσε να επικαλεστεί η αντιπολίτευση για να πει ότι η κυβέρνηση έχει απολέσει τη λαϊκή νομιμοποίηση.

Αυτό, ωστόσο, δεν προεξοφλεί την εξάντληση της τετραετίας. Οι σχεδόν 40 μήνες που απομένουν είναι πολύ μεγάλο διάστημα και η πυκνότητα του πολιτικού χρόνου το κάνει ακόμα πιο μεγάλο. Οι έπαινοι του ευρωιερατείου για τον Τσίπρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με την πρόθεσή του να υλοποιεί τις ανειλημμένες δεσμεύσεις.

Οσο, λοιπόν, η κυβέρνηση παραμένει στις ράγες του τρίτου μνημονίου, οι Ευρωπαίοι δανειστές δεν έχουν πρόθεση να της τραβήξουν το χαλί και να την αποσταθεροποιήσουν. Προτιμούν τον ΣΥΡΙΖΑ από τη Ν.Δ., επειδή τον θεωρούν ικανότερο να περάσει και στη Βουλή και στην κοινωνία επώδυνα μέτρα. Το μήνυμα αυτό το στέλνουν με κάθε ευκαιρία στην εγχώρια οικονομική ολιγαρχία.Αρχικά στη Ν.Δ. είχαν ποντάρει στην εκτίμηση ότι το ευρωιερατείο θα επιδιώξει με έμμεσο τρόπο την αποσταθεροποίηση της κυβέρνησης Τσίπρα. Η διάψευση αυτής της εκτίμησης έχει αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα. Ο μόνος τρόπος για να αποσταθεροποιηθεί η κυβέρνηση είναι να χάσει τη δεδηλωμένη στη Βουλή.

Οι 153, όμως, έχουν επιδείξει αντοχή. Υπερψήφισαν τα επώδυνα νομοσχέδια, παρότι αν τους το έλεγες πριν από τρία χρόνια θα σε θεωρούσαν τρελό. Αποφασιστικό ρόλο για την τωρινή στάση τους παίζουν αφενός τα προνόμια του βουλευτικού αξιώματος, αφετέρου το «σύνδρομο της κομματικής αγέλης».

Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά που διατηρούν τη συνοχή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Οι συμπολιτευόμενοι βουλευτές έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι πρέπει να πιουν το πικρό ποτήρι για να ξαναστήσουν τη χώρα στα πόδια της. Η έννοια του «σωτήρα», άλλωστε, είναι στο πολιτικό γονίδιο της Αριστεράς. Θεωρεί ότι είναι ταγμένη από την Ιστορία να σώσει τον λαό.

Η πεποίθηση ότι είναι «οι εκλεκτοί της Ιστορίας» τούς ωθεί και στο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Πολύ περισσότερο όταν έχουν λόγους να πιστεύουν ότι τους πολεμάει το πολυπλόκαμο εγχώριο κατεστημένο. Πιστεύουν μάλιστα ότι η πρώτη φορά Αριστερά πρέπει να επιβιώσει για να καταπολεμήσει τη διαπλοκή/διαφθορά και ευρύτερα για να επιτελέσει τον ιστορικό ρόλο της.
Νιώθουν πως, αν υποκύψουν στην αριστερή προσωπική ευαισθησία τους και καταψηφίσουν, ουσιαστικά θα παίξουν το παιχνίδι των αντιπάλων τους, οι οποίοι επιδιώκουν την ανατροπή της κυβέρνησης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συμβιβάζουν το προσωπικό μικροσυμφέρον με την ανάγκη τους να νιώθουν ότι επιτελούν υψηλή πολιτική αποστολή. Μόνο αν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ βρεθούν απέναντι σε μια μεγάλης κλίμακας κοινωνική αναταραχή, το ιδεολογικό σχήμα που σήμερα τους κρατάει σε ισορροπία θα καταρρεύσει.

Το κίνημα «Παραιτηθείτε»

Ο όγκος της προγραμματισμένης για τις 15 Ιουνίου διαδήλωσης θα είναι μια ένδειξη της δυναμικής του κινήματος «Παραιτηθείτε». Τουλάχιστον προς το παρόν, δεν φαίνεται να έχει τις προϋποθέσεις να μετεξελιχθεί σε κύμα ικανό να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση. Περισσότερο μοιάζει με ιδεολογικοπολιτικό αντίγραφο του περυσινού κινήματος «Μένουμε Ευρώπη». Και μάλιστα χωρίς την ένταση και τη συσπείρωση που δημιουργούσε τότε η εντύπωση ότι το διακύβευμα του δημοψηφίσματος ήταν η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη.

Οι οργανωτές του κινήματος «Παραιτηθείτε», πάντως, πρέπει να ευχαριστούν τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη. Με τη δήλωσή του ότι η συγκέντρωση της 15ης Ιουνίου κινείται «στα όρια της συνταγματικής ανοχής» λειτούργησε σαν χορηγός επικοινωνίας! Δεν είναι τυχαίο ότι το Μαξίμου τον άδειασε.

Στην κυβέρνηση συμφωνούν ότι πρόκειται για «κίνημα κατσαρόλας», αλλά θεωρούν λάθος να ανοίξουν μέτωπο. Πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι να το ταυτίσουν με τη Ν.Δ. και κατ’ αυτό τον τρόπο να το αποκόψουν από κεντρώα και αριστερόστροφα λαϊκά στρώματα που υποφέρουν από τα μνημονιακά μέτρα. Ο ακτιβισμός του Αδωνη Γεωργιάδη, μάλιστα, τους διευκολύνει. Η εκτίμησή τους είναι ότι ακόμα κι αν η διαδήλωση είναι μαζική δεν θα έχει συνέχεια λόγω και του καλοκαιριού.

Στο Μαξίμου ασχολούνται περισσότερο με τις θεσμικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή για τη συνταγματική αναθεώρηση και η ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης των καναλιών. Οπως είναι γνωστό, στις 24 Ιουλίου ο Τσίπρας θα παρουσιάσει τις προτάσεις της κυβέρνησης για την τροποποίηση του Συντάγματος, ακολουθώντας την παράδοση της Μεταπολίτευσης που παράγει αλλεπάλληλες συνταγματικές αναθεωρήσεις.

Η αρχική δήλωση της κυβερνητικής εκπροσώπου για διεξαγωγή δημοψηφίσματος, σε συνδυασμό με κάποιες θέσεις της «επιτροπής σοφών» του ΣΥΡΙΖΑ, είχε ενισχύσει την εντύπωση ότι το Μαξίμου έχει σκοπό να επιφέρει αλλαγή στο πολίτευμα, να μετατρέψει την προεδρευόμενη σε κάποιο είδος προεδρικής δημοκρατίας. Η ευκολία με την οποία υπαναχώρησε, όμως, δείχνει ότι δεν υπάρχει ειλημμένη ισχυρή απόφαση. Οι μετέπειτα δηλώσεις ότι θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν γνωμοδοτικά δημοψηφίσματα για επιμέρους ζητήματα είναι μάλλον για την τιμή των όπλων.

Κυβερνητική πηγή υποστηρίζει ότι «ο Τσίπρας έχει επηρεαστεί από τον Κατρούγκαλο, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα θέλει είναι αυτό που είπε, να αφήσει το αποτύπωμά του και βέβαια να δημιουργήσει πολιτικές εντυπώσεις ότι η Ελλάδα γυρίζει σελίδα σε όλα τα επίπεδα». Η ίδια πηγή δεν αποκλείει να τεθούν προς συζήτηση προτάσεις για άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, καθώς και για ενίσχυση των τωρινών αδύναμων εξουσιών του. Το έργο αυτό, όμως, είναι στα «προσεχώς».