Εκσυγχρονισμός F-16 για $2,4 δισ: H αγορά του αιώνα Nο2

Ως ευκαιρία για την προσέλκυση αμερικανικών επενδύσεων στη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία είχε παρουσιάσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ την επίσκεψη του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στην Ουάσινγκτον. Ομως τα όνειρα για άντληση αμερικανικών κεφαλαίων εξανεμίστηκαν μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας, όταν οι Ελληνες που την προηγούμενη Τρίτη παρακολουθούσαν live από την τηλεόραση τις δηλώσεις του πρωθυπουργού και του προέδρου των ΗΠΑ στον Λευκό Οίκο άκουσαν τον Ντόναλντ Τραμπ να δηλώνει -όχι μία, αλλά τρεις φορές- ότι η Αθήνα θα δαπανήσει 2,4 δισ. δολάρια για να αναβαθμίσει τα αεροσκάφη F-16 που διαθέτει.


Ανήμποροι να αντιδράσουν, σχεδόν αποσβολωμένοι στους τηλεοπτικούς δέκτες, αντί να αναφωνήσουν «καλωσήρθε το δολάριο», οι Ελληνες ψιθύρισαν «αντίο, ευρώ» αντιλαμβανόμενοι ότι για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ελληνικών μαχητικών αεροσκαφών από την αμερικανική εταιρεία που τα κατασκευάζει θα διαθέσουν και πάλι ό,τι έχουν και δεν έχουν από το υστέρημά τους. Το κόστος του προγράμματος ανακατασκευής των ελληνικών F-16 στην πιο σύγχρονη διαμόρφωση που διατίθεται σήμερα θα ανέλθει στα 2,4 δισ. δολάρια, ανακοίνωσε ψυχρά ο Ντόναλντ Τραμπ. Περίπου όσο συγκεντρώνει το Ελληνικό Δημόσιο από τις ετήσιες εισπράξεις του ΕΝΦΙΑ, ενός φόρου που ο ΣΥΡΙΖΑ θα... καταργούσε, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.


Το «mega deal» για τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών αεροσκαφών F-16 προκάλεσε νευρική κρίση και στους Ευρωπαίους δανειστές, που αμήχανοι διαπίστωσαν ότι η Αθήνα είναι έτοιμη να μεταφέρει στα ταμεία της Ουάσινγκτον κάποια από τα δισεκατομμύρια που δανείζουν στην Ελλάδα. «Αναμένουμε ότι οι ελληνικές αρχές θα είναι συνεπείς με τους στόχους του προγράμματος στήριξης και θα σεβαστούν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής στρατηγικής», έσπευσε να δηλώσει αξιωματούχος στις Βρυξέλλες, διαμηνύοντας ότι οι πιστωτές «θα κάνουν την απαραίτητη αξιολόγηση και των αμυντικών δαπανών, για να διαπιστώσουν αν και κατά πόσο ισχύει η παραπάνω δέσμευση».

Προτού περάσουν 60 λεπτά από την ανακοίνωση του Αμερικανού προέδρου για τη νέα αγορά του αιώνα, η ελληνική κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να πείσει την εσωτερική κοινή γνώμη, ανακοίνωσε ότι οι εργασίες... ανακαίνισης των F-16 δεν θα έχουν συνολικό κόστος 2,4 δισ. δολάρια, αλλά πολύ μικρότερο, λες και οι συνεργάτες του Ντόναλντ Τραμπ δεν γνωρίζουν μαθηματικά. Από την Ουάσινγκτον όπου βρισκόταν συνοδεύοντας τον Αλέξη Τσίπρα, ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Καμμένος έγραψε στο Twitter ότι «η οροφή για την αναβάθμιση των F-16 από τον προϋπολογισμό είναι 1,1δισ. ευρώ». Κατά την άποψη του κ. Καμμένου, τα υπόλοιπα ποσά μέχρι την «οροφή» των 2,404 δισ. δολαρίων που ανακοίνωσαν οι Αμερικανοί αφορούν προγράμματα βοήθειας και αντισταθμιστικά. Αγνοούσε μάλλον ο κ. Καμμένος ότι στην επίσημη ανακοίνωση των Αμερικανών αναφέρεται ρητά ότι το εκτιμώμενο κόστος του προγράμματος είναι 2,404 δισ. δολάρια και επισημαίνεται ξεκάθαρα ότι στην τιμή δεν συμπεριλαμβάνονται αντισταθμιστικά.

Αλλη εκδοχή έδωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος, που τη μία ημέρα επιχειρηματολογούσε ότι η αναβάθμιση θα διαρκέσει 10-15 χρόνια και την επομένη διέρρεε ότι το πρόγραμμα θα ξεκινήσει μετά την ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου, τον Αύγουστο του 2018. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν αμφισβήτησαν την αναγκαιότητα του εκσυγχρονισμού των F-16. Ομως το επιβεβλημένο της προμήθειας κρίνεται από τον χρονικό ορίζοντα της αναβάθμισης. Αν η Ελλάδα παραλάβει σε 10 χρόνια τα αεροσκάφη που θέλει να κάνει πιο μοντέρνα, κινδυνεύει εκ των πραγμάτων να προμηθευτεί όπλα που δεν θα είναι στην αιχμή της τεχνολογίας. Κι αν στην κυβέρνηση λένε ότι το συμβόλαιο θα υλοποιηθεί μετά την έξοδο από τα μνημόνια, τότε γιατί έσπευσαν να κάνουν τώρα τη συμφωνία; Γιατί βιάζονται; Μήπως δώσαμε γην και ύδωρ στα λόμπι της Ουάσινγκτον απλώς και μόνο για να οργανωθεί η επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στον Λευκό Οίκο; 

Για να μεγαλώσει η σύγχυση σχετικά με το πόσο βαθιά θα βάλουν το χέρι στην τσέπη οι Ελληνες φορολογούμενοι προκειμένου να πληρώσουν την αναβάθμιση των F-16, δύο ημέρες μετά τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ στην Ουάσινγκτον εκδόθηκε ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας που προσδιόριζε το μέγιστο κόστος της συμφωνίας στο 1,1 δισ. δολάρια (όχι ευρώ, όπως τουίταρε ο Πάνος Καμμένος). «Στην παρούσα φάση και με τα μέχρι σήμερα στοιχεία, εξετάζεται η αναβάθμιση μέρους των αεροσκαφών, η οποία θα γίνει στην ΕΑΒ, με κόστος που δεν θα υπερβαίνει το 1,1 δισ. δολάρια και το οποίο θα προσδιοριστεί τελικά μετά από τις διαπραγματεύσεις που θα γίνουν μεταξύ των φορέων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας και των αρχών των ΗΠΑ», σύμφωνα με το ΓΕΕΘΑ. 

Το κόλπο με τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα 

«Επί του παρόντος δεν υπάρχουν γνωστά Αντισταθμιστικά Ωφελήματα. Ωστόσο, η Ελλάδα συνήθως ζητά αντισταθμιστικά. Οποιαδήποτε συμφωνία για αντισταθμιστικά θα καθοριστεί έπειτα από διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ελλάδας και του κατασκευαστή», αναφέρεται στην επίσημη ανακοίνωση της αμερικανικής DSCA. 

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν εντάσσουν τα λεγόμενα offsets στη διακρατική συμφωνία; Η απάντηση είναι απλή: οι Αμερικανοί εφαρμόζουν μια πολιτική που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950, όταν και αναγόρευσαν τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα (ΑΩ) σε παράνομα. Ο λόγος που το αμερικανικό κράτος δεν έχει ΑΩ είναι ότι τα θεωρεί πηγή διαφθοράς. Γι’ αυτό άλλωστε σημειώνεται ρητά ότι η προσφορά των 2,404 δισ. δολαρίων για την αναβάθμιση των F-16 αφορά την κύρια σύμβαση και όχι τα αντισταθμιστικά (offsets).

Το εξωφρενικό είναι ότι τα αντισταθμιστικά έχουν καταργηθεί και στην Ελλάδα με τον νόμο 3978 του 2011, όταν η τότε κυβέρνηση υποχρεώθηκε να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή οδηγία 2009/81. «Τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα είναι αγωγός όλων των ανομιών», λέει στο «ΘΕΜΑ» πρώην υπουργός Εθνικής Αμυνας. 

Κι όμως, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και η ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Αμυνας έδωσαν το πράσινο φως για να συμπεριληφθούν τα περίφημα ΑΩ στην υπό κατάρτιση σύμβαση για τον εκσυγχρονισμό των F-16. Από μόνο του το γεγονός αυτό δημιουργεί ερωτήματα για τη διαφάνεια της συναλλαγής, καθώς η συγκεκριμενοποίηση των εταιρειών που θα ωφεληθούν από τα offsets δεν είναι υπό τη σκέπη της διακυβερνητικής συμφωνίας Ελλάδος - Ηνωμένων Πολιτειών. 

Κι όλα αυτά, ενώ στο πρόσφατο αμαρτωλό παρελθόν σχεδόν κάθε μεγάλη προμήθεια στον τομέα της άμυνας είναι συνυφασμένη με κάποιο σκάνδαλο, μικρότερο ή μεγαλύτερο, σαν αυτά που οδήγησαν τον Ακη Τσοχατζόπουλο στη φυλακή.  

Εντονη συζήτηση θα προκαλέσει ακόμη η μεθόδευση που ακολουθείται για να υλοποιηθούν τα... αντισταθμιστικά. Καθώς δεν προβλέπονται από τον νόμο, η κυβέρνηση επέλεξε μια περίεργη διαδικασία ώστε να καταστήσει τα ΑΩ νομότυπα. Το όλο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των F-16 θα εμφανιστεί ως προσάρτημα στην ελληνοαμερικανική συμφωνία του 2006 με την οποία αγοράστηκαν τα τελευταία 30 μαχητικά Block 52+ Advanced με κόστος 1,6 δισ. ευρώ. Κι αυτό επειδή στη σύμβαση του 2006 υπάρχει ένα μικρό υπόλοιπο από τις πληρωμές που είχε κάνει η Ελλάδα και τυπικά κρατάει ανοιχτό το παλαιό πρόγραμμα των F-16, αλλά και διότι σήμερα τα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα απαγορεύονται... «Το σημερινό πρόγραμμα θα θεωρηθεί προσθήκη στην παλαιότερη συμφωνία αγοράς F-16 του 2006», αποκαλύπτει στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητικός αξιωματούχος και προσθέτει: «Τα ΑΩ τα θέλουμε, αρκεί να γίνουν σωστά και ορθολογιστικά»...

Πόσο θα πάει τελικά ο εκσυγχρονισμός των F-16; 

Ο λογαριασμός θα φτάσει τα 2,4 δισ. δολάρια όπως είπε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, θα εκταμιευτούν 1,1 δισ. ευρώ όπως είπε ο Πάνος Καμμένος ή μήπως θα χρειαστούν «μόνο» 1,1 δισ. δολάρια, όπως υποστηρίζουν από το ΓΕΕΘΑ; 

 «Το συνολικό κόστος, με στρίμωγμα, μπορεί να φτάσει το 1,1 δισ. ευρώ», υποστηρίζει παράγοντας του υπουργείου Εθνικής Αμυνας που έχει λεπτομερή γνώση των διαπραγματεύσεων με την αμερικανική πλευρά. Μιλώντας στο «ΘΕΜΑ», ο ίδιος αξιωματούχος σημειώνει ότι η αποπληρωμή θα διαρκέσει 10 χρόνια διότι τα δημοσιονομικά περιθώρια δεν επιτρέπουν την εξόφληση του προγράμματος εκσυγχρονισμού σε μικρότερο διάστημα. 
Το πιθανότερο είναι, αναφέρει πρόσωπο με γνώση των διεργασιών στον τομέα των εξοπλισμών, η κυβέρνηση να συμπιέσει το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των F-16 μέχρι το ποσό του 1,1 δισ. ευρώ κρατώντας ανοιχτή την οροφή των 2,404 δισ. δολαρίων ώστε στο μέλλον να εντάξουν στη σύμβαση άλλα πράγματα, όπως αεροσκάφη, όπλα ή ανταλλακτικά. Μία από τις γκρίζες ζώνες της συμφωνίας είναι και ο αριθμός των F-16 που θα εκσυγχρονιστούν τελικά.

Η ανακοίνωση της αμερικανικής υπηρεσίας για την αμυντική συνεργασία και ασφάλεια (DSCA) αναφέρει ότι η αναβάθμιση θα αφορά 123 F-16 τα οποία θα διαμορφωθούν στην πιο εξελιγμένη έκδοση Viper. Με απλά λόγια, σύμφωνα με την αμερικανική κρατική υπηρεσία DSCA και την κατασκευάστρια εταιρεία Lockheed Martin, για να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα αναβάθμισης των 123 ελληνικών F-16 (37 F-16 Block 50, 55 Block 52+ F-16 και 31 F-16 Block 52+ Advanced) θα απαιτηθεί η εκταμίευση 2,404 δισ. δολαρίων. «Θα θέλαμε να εκσυγχρονιστούν 90 μαχητικά, να δούμε αν θα μας βγει τώρα», σημειώνει αξιωματούχος του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, υποστηρίζοντας ότι το διατιθέμενο ποσό δεν μπορεί να ξεπεράσει το 1,1 δισ.  και θα επιμεριστεί σε βάθος δεκαετίας. «Εξαρτάται και ποιες παρτίδες θα επιλεγούν για αναβάθμιση από την Πολεμική Αεροπορία», συμπληρώνει η ίδια πηγή.

Οι οικονομικές υπηρεσίες του Πενταγώνου θεωρούν δύσκολο να εξευρεθεί ακόμη και το κονδύλι του 1,1 δισ. ευρώ. Για τον λόγο αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη προσπάθεια να πουληθούν σε τρίτη χώρα τα 32 παλαιότερα F-16 Block 30 που έχει στη διάθεσή της η Πολεμική Αεροπορία και επιχειρούν από την αεροπορική βάση της Νέας Αγχιάλου. Ο εκσυγχρονισμός του συγκεκριμένου τύπου F-16 θεωρείται πιο κοστοβόρος από την αναβάθμιση των F-16 διαμόρφωσης Block 50 ή Block 52 Plus. Οι υποψήφιοι αγοραστές για τα 32 F-16 που έχουν απομείνει από την παρτίδα των Block 30 που αγοράστηκε το 1992 από την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είναι η Κροατία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Οι Δαλματοί συζητούν να αγοράσουν 12 μαχητικά του συγκεκριμένου τύπου, ενώ οι Εμιρατιανοί ενδιαφέρονται για το σύνολο των F-16 Block 30, προοπτική που αν τελεσφορήσει μπορεί να αποφέρει στο Ελληνικό Δημόσιο περίπου 400 εκατ. ευρώ. Πληροφορίες φέρουν την κατασκευάστρια Lockheed Martin να προτίθεται να αναβαθμίσει τα προς πώληση F-16 με τα νεότερης τεχνολογίας ηλεκτρονικά συστήματα που θα αφαιρεθούν από τα F-16, τα οποία θα παραμείνουν στην Πολεμική Αεροπορία αφού ανακατασκευαστούν και εκσυγχρονιστούν.
Στο ερώτημα πόσος χρόνος θα χρειαστεί μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες για τον εκσυγχρονισμό των αεροσκαφών F-16, αρμόδιες πηγές αναφέρουν ότι το πρόγραμμα θα διαρκέσει 7 με 8 χρόνια. Εάν δηλαδή ξεκινήσει στις αρχές του 2018, εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί το 2025. Οσο κι αν η στρατιωτική ηγεσία θα το επιθυμούσε, η αναβάθμιση των F-16 δεν θα τελειώσει τα επόμενα 2-3 χρόνια. Το γεγονός αυτό εγκυμονεί κινδύνους, διότι σε περίπτωση που οι εργασίες παραταθούν για περίπου 10 χρόνια, ο εξοπλισμός που θα τοποθετηθεί μπορεί να χαρακτηρίζεται παρωχημένος την ημέρα της παράδοσης.
To 2015 η Τουρκία ολοκλήρωσε την αναβάθμιση 117 μαχητικών F-16. Οι εργασίες διήρκεσαν λιγότερο από τέσσερα χρόνια και το κόστος ανήλθε σε 1,1 δισ. δολάρια...

Απορίες δημιουργήθηκαν σε πολλούς και από τη δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι η συμφωνία για τον εκσυγχρονισμό των F-16 θα δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας στην Αμερική. «Πού θα γίνουν οι εργασίες της αναβάθμισης; Στις ΗΠΑ; Δηλαδή θα πετάξουν τα F-16 μέχρι το Φορτ Γουόρθ του Τέξας; (εκεί βρίσκονται οι κεντρικές εγκαταστάσεις της Lockheed Martin)», ήταν το ερώτημα που έθεταν ακόμη και αξιωματικοί της Πολεμικής Αεροπορίας. 
«Από την αρχή το είχαμε πει ότι ο εκσυγχρονισμός θα γίνει στην Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία», επισημαίνει αρμόδια πηγή από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Προφανώς ο κ. Τραμπ συνέδεσε το πρόγραμμα αναβάθμισης των ελληνικών F-16 με τη δημιουργία χιλιάδων αμερικανικών θέσεων εργασίας για να στείλει το μήνυμα στην αμερικανική κοινή γνώμη ότι με το deal εφαρμόζει τις προεκλογικές του δεσμεύσεις πως θα ανοίξει δουλειές για τους Αμερικανούς πολίτες. Η αλήθεια είναι ότι για την κατασκευή των νέων ηλεκτρονικών συστημάτων, όπως τα ραντάρ AESA, τα οποία θα ενσωματωθούν στα ελληνικά F-16, θα δημιουργηθούν υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντιθέτως στην ΕΑΒ, οι όποιες προσλήψεις θα αφορούν χαμηλών προσόντων θέσεις εργασίας, αφού οι ωρομίσθιοι ή ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι που χρησιμοποιούνται από κάποιους εργολάβους θα αναλάβουν απλώς να τοποθετήσουν τα kit που θα έρθουν έτοιμα από τις εγκαταστάσεις της Lockheed Martin στο Τέξας.