Γιάνης Βαρουφάκης: Ψάχνει στον Σαίξπηρ να βρει πώς τον κορόιδεψε ο Τσίπρας

Στον Γιάνη Βαρουφάκη ανέκαθεν άρεσαν, εκτός από τα ωραία κουστούμια και τα βαθυστόχαστα κείμενα, τα θεατρικά δράματα: όχι τα τηλεοπτικά αλλά τα μεγαλειώδη, αυτά με τους τραγικούς ήρωες και το διδακτικό τέλος. Ιδιαίτερη προτίμηση έδειχνε στα έργα του Σαίξπηρ, τα οποία έμαθε να διαβάζει από νεαρή ηλικία, όπως αποκάλυψε την περασμένη βδομάδα με ταυτόχρονη διάλεξη στο διάσημο θέατρο Rose και σε συνέντευξή του στoν «Guardian» επιμένοντας πως «όταν το καθεστώς μετατρέπει το Κοινοβούλιο σε φάρσα, εμείς πρέπει να μετατρέψουμε το θέατρο της πολιτικής σε Κοινοβούλιο» - και αυτό ο Σαίξπηρ του το δίδαξε καλύτερα από τον καθέναν.


Κάπως έτσι κατέληξε να κάνει εντατικές πρόβες για την έναρξη της πιο σπουδαίας παράστασης της ζωής του, που είναι η ίδρυση του νέου κόμματος ΜέΡΑ 25 στο θέατρο «Ιλίσια», τη Δευτέρα στις 26 Μαρτίου, την επόμένη δηλαδή της ημέρας εορτασμού της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Η σύνδεση της 26ης Μαρτίου με την προεκλογική, ουσιαστικά, εκστρατεία, καθώς το ΜέΡΑ 25, δηλαδή το Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής, ξεκινά να υφίσταται από αύριο, δεν αφορά μόνο τις ευρωπαϊκές αλλά και τις εθνικές εκλογές, με το κόμμα να φαίνεται ήδη ετοιμοπόλεμο (δεν θα κατέβει μόνο στις ευρωεκλογές, όπως αρχικά φημολογούνταν). Και παρότι ο ίδιος ο Βαρουφάκης δεν είναι σίγουρος αν εθνικές και ευρωεκλογές θα γίνουν ταυτόχρονα, εικάζει ότι αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις δημοσκοπήσεις: αν είναι τόσο κακές όσο τώρα, ο Τσίπρας θα αποφύγει να διενεργήσει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο ταυτόχρονα εθνικές και ευρωεκλογές. Το πιθανότερο, όπως έχει πει, είναι «να γίνουν διπλές εκλογές τον Μάιο του ’19», γι’ αυτό και ως ηγέτης του νέου κόμματος έχει βαλθεί να οργώσει όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα δίνοντας διαλέξεις, απαντώντας σε ερωτήσεις, κάνοντας σαφές το -αδιευκρίνιστο, ακόμα, είναι η αλήθεια- πρόγραμμά του.

Τα απτά δείγματα των πολιτικών προτάσεων του Βαρουφάκη ήταν βέβαια ορατά σε μας από τους μήνες που κατέλαβε τη θέση του διαπραγματευτή, με τα γνωστά αποτελέσματα, αλλά ήταν αρκετά ώστε να του εξασφαλίσουν μια καλή θέση στα διεθνή ΜΜΕ: η εικόνα του με τη μηχανή και τα δερμάτινα -που περιγράφει τον μοναδικό υπουργό που τόλμησε να έχει τέτοια αμφίεση σε θέση εξουσίας- ήταν το απλό συμβολικό στοιχείο που είχαν ανάγκη τα μίντια και εξακολουθεί να συνοδεύει τον μαζικό ρυθμό των συνεντεύξεων που παραχωρεί σχεδόν καθημερινά. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ σύντομα η μορφή του Βαρουφάκη βρέθηκε να πρωταγωνιστεί σε διάφορα κόμικς, τα οποία χρησιμοποιεί και ο ίδιος για να βγάλει ανακοινώσεις στο Twitter, ενώ η πολυτάραχη θητεία του στο υπουργείο Οικονομικών και στα διεθνή σαλόνια αναμένεται σύντομα να γίνει και ταινία. Ελάχιστα τον απασχολεί λοιπόν που οι περισσότεροι στην Ευρωπαϊκή Ενωση αυτή τη στιγμή τον μισούν -αντίθετα, είναι άλλο ένα όπλο που χρησιμοποιεί υπέρ του για τους οπαδούς και άπειρους φαν των βιβλίων του. Ο Γιάνης Βαρουφάκης έγινε ο πολιτικός αρχηγός των trendy φιλοσόφων, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των αντι-ευρωπαϊστών και των νεολαίων, ακόμα και των πιο αβανγκάρντ οικονομολόγων που τους αρέσει ο τρόπος που τσιτάρει μοντέρνα οικονομικά μοντέλα ανακατεμένα με λίγο από ατάκες από λογοτεχνία - κυρίως Σαίξπηρ.

Τσίπρας ο Ριχάρδος Γ’, Βαρουφάκης, η... Αντιγόνη

Δεν είναι τυχαίο ότι μία βδομάδα πριν από το λανσάρισμα του νέου του κόμματος -και όχι απλώς κινήματος- ο Βαρουφάκης επιστρέφει στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας με μια σειρά από συνεντεύξεις στα ελληνικά και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης θυμίζοντας τις μέρες του 2015. Μάλιστα σε διάλεξη που έδωσε σε γνωστό θέατρο της Αγγλίας δεν φοβήθηκε, εξηγώντας τις πολλαπλές επιρροές του από διάφορες στιγμές της σαιξπηρικής τραγωδίας, να παραπέμψει και στον προσφιλή του Ριχάρδο Γ’, τον οποίο χρησιμοποίησε για να περιγράψει τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Ως γνωστόν, ο γοητευτικός και πανούργος βασιλιάς της Αγγλίας, ο τελευταίος της δυναστείας των Πλανταγενετών, κάνει τα πάντα για να ανέλθει στην εξουσία χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα, φτάνοντας ακόμα και να σκοτώσει τους πριν από αυτόν διαδόχους στον θρόνο. Επικαλούμενος τον Σαίξπηρ, ο Βαρουφάκης αναπαρέστησε από τη σκηνή του θεάτρου Rose ένα αντίστοιχα αμοραλιστικό σκηνικό εξουσίας γύρω από τον Τσίπρα, με πρωταγωνιστές τους πρώην συντρόφους του, το οποίο, κατά τη γνώμη του, είχε ως στόχο την υπονόμευσή του ως τότε υπουργού Οικονομικών. Οπως έλεγε χαρακτηριστικά στα πλήθη που παρακολούθησαν τη διάλεξή του: «Σε όλες τις τραγωδίες βλέπουμε ότι το πιο οδυνηρό χρέος που μπορεί κανείς να επιβάλει στον εαυτό του είναι να ξεκαθαρίσει τι ακριβώς συνέβη και άφησε να τον ξεγελάσουν οι σύντροφοί του.

Με ρωτάνε, πολλές φορές, οι άνθρωποι στον δρόμο: “Μα καλά, πώς δεν κατάλαβες πως οι σύντροφοί σου έπλεκαν το σενάριο της ήττας σου από την πρώτη κιόλας μέρα;”. Η απλούστατη εξήγηση είναι ότι ήμουν ένας ακόμα ανόητος που ήθελα να πιστεύω το καλύτερο, σκεπτόμενος λογικά για τους συντρόφους μου και προβάλλοντας σε αυτούς ποιότητες που προφανώς δεν είχαν. Δεδομένης αυτής της συνθήκης το ερώτημα παραμένει: γιατί δεν με ξεγέλασαν οι περισσότεροι, τους οποίους αναγνώρισα από πολύ νωρίς ως κατεξοχήν δολοπλόκους του περιβάλλοντος του Τσίπρα, αλλά ο ίδιος ο πρωθυπουργός μου, του οποίου τις δολοπλοκίες δεν κατάφερα καν να προβλέψω; Η απάντηση που έχω τελικά είναι ότι εκείνος, δηλαδή ο Αλέξης, ήταν ο “μπανάλ” χαρακτήρας που θα έλεγε και η Χάνα Αρεντ. Θα έπρεπε να πείσει τον εαυτό του να υπερβεί τις κόκκινες γραμμές του, κάτι που θα προϋπέθετε -αλλά αυτό δεν συνέβη- ότι κάποτε είχε την πρόθεση να τις κρατήσει. Φαντάζομαι τον Αλέξη να λέει στον εαυτό του όπως ο Ριχάρδος Γ’: “Οπότε, αφού δεν μπορώ να φανώ ένας επαναστάτης, να κάνω πιο ευχάριστες εκείνες τις μέρες / ας είμαι τουλάχιστον μοχθηρός”. Προσπάθησε εν ολίγοις να συμβιβαστεί προδίδοντας τις κόκκινες γραμμές και να βρει τον εφησυχασμό καταργώντας τις. Είμαι πεπεισμένος ότι ήταν η εσωτερική του φωνή αυτή που του έδωσε αρχικά τη δύναμη, αλλά που σήμανε ουσιαστικά και την πτώση του - γι’ αυτό κατάφερε να σφετεριστεί το κοινό μας όραμα, αλλά και να με κάνει να τον πιστέψω μέχρι το τραγικό τέλος».

Ο Βαρουφάκης έχει πολλές φορές μιλήσει για τον Αλέξη Τσίπρα, αλλά ποτέ δεν τον έχει παρομοιάσει με έναν τραγικό, αμοραλιστή ήρωα σαν τον Ριχάρδο Γ’. Τώρα, όμως, που το σαιξπηρικό σκηνικό της πτώσης έχει φτάσει να αναλύεται παντού, ο Βαρουφάκης προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει τον πρωταγωνιστικό του ρόλο όχι σε μια ακόμα τραγωδία, αλλά σε ένα δράμα με ενδεχόμενο happy end. Γι’ αυτό και έχει καλέσει εκτός από έναν σκηνοθέτη, τον Κώστα Γαβρά, που θα εμπνευστεί και από την περίπτωσή του, και άλλους πιθανούς πρωταγωνιστές από το εξωτερικό και την Ελλάδα για να ενισχύσουν τον αγώνα του για την αναμόρφωση της Ευρώπης, στους οποίους, ωστόσο, δεν θα συμπεριλαμβάνονται η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο Παναγιώτης Λαφαζάνης. Ο λόγος είναι πως, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, ο Βαρουφάκης κρατάει ψηλά τη ριζοσπαστική παντιέρα αντλώντας οπαδούς από όλο το αντιμνημονιακό φάσμα αλλά δεν θέλει, σε καμία περίπτωση, να ταυτιστεί με τον ηττημένο κόσμο της Αριστεράς. Δεν υπήρξε ποτέ μέλος του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε θέλησε να υιοθετήσει κάποια από τις μαρξιστικές θεωρίες, προτιμώντας αντ’ αυτού δικούς του νεολογισμούς. Ο αγαπημένος του από όλους, η «χρεοδουλοπαροικία», ένας όρος που επαναλαμβάνει συχνά και συστηματικά, λέγοντας πως είμαστε «καταδικασμένοι με τετραπλή χρεοκοπία: κράτος, τράπεζες, οικογένειες, επιχειρήσεις. Αυτό που σταματά τον Αύγουστο είναι να εισπράττουμε, ό,τι παίρνουν οι δανειστές από μια τσέπη θα πηγαίνει στην άλλη», ενώ επιμένει πως «Δεν θα βγούμε ποτέ από τα μνημόνια».

Η Ευρώπη που τον στηρίζει

Μπορεί το πρόγραμμα του MέΡΑ25, άλλο ένα όνομα πολιτικού του σχηματισμού που παραπέμπει σε φάρμακο, κάποιες πολιτικές θέσεις να τις έχει εκφράσει ήδη προσπαθώντας να καταρτίσει μια κοινή λίστα θέσεων με διάφορα άλλα ευρωπαϊκά σχήματα, στο σύνολό τους όμως φαίνονται να βρίσκονται σε καθεστώς διαλόγου. Η αρχή έγινε στις αρχές του μήνα στη Νάπολη, όπου ο Βαρουφάκης ανακοίνωσε την ευρωπαϊκή σύμπραξη με διάφορες κινήσεις και κόμματα: εκεί παραβρέθηκαν μέλη ακόμα και από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας, αν και καθώς φαίνεται αυτοί που ασπάζονται τις θέσεις του Βαρουφάκη, για την ώρα, είναι οι άνθρωποι του Ετιέν Μπαλιμπάρ. Διάθεση στήριξης έχουν δείξει και οι Πράσινοι από Γαλλία, το Βέλγιο κ.α., με προεξάρχοντα των Πορτογάλο ευρωβουλευτή των Πρασίνων Ρουί Ταβάρεζ, ενώ από την Πολωνία τον ενισχυτικό ρόλο έχει αναλάβει το Razem. Από τη Δανία τo alternative κόμμα του Κοινοβουλίου και ένα νέο προοδευτικό κόμμα που δημιουργείται στην Κροατία. Οπως δήλωνε ο ίδιος ο Βαρουφάκης στην πρώτη εκείνη συνεδρίαση του ευρωπαϊκού και ελληνικού κόμματος: «Αυτό που θέλουμε να κάνουμε είναι ο πολίτης σε όλες αυτές τις χώρες να εγκρίνει ένα πολιτικό πρόγραμμα που θα έχει τρία μέρη. Το ένα θα είναι μια ιδεολογική διακήρυξη για την Ευρώπη, το δεύτερο θα είναι το τι προτείνουμε ως οικονομική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το τρίτο είναι το τι προτείνουμε για κάθε χώρα ξεχωριστά». Οσον αφορά την Ελλάδα, αγκάθι είναι σίγουρα τα Ελληνοτουρκικά, καθώς στα εθνικά ζητήματα διατηρεί μια ουδέτερα φιλελεύθερη στάση, όπως και στο Μακεδονικό, για το οποίο έχει πει ότι «η Ελλάδα θα πρέπει να καταδικάσει τον αλυτρωτισμό όχι μόνο των Σκοπίων αλλά και τον δικό μας»!

Οι θέσεις του Μέρα 25

Ανάμεσα στις θέσεις που αναμένεται να διατυπώσει το MέΡΑ25 είναι η διαφάνεια των συναντήσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (δηλαδή ζωντανή μετάδοση των συνεδριάσεων) αλλά και η κατάργηση του Eurogroup, για το οποίο οι ιθύνοντες του κόμματος πιστεύουν πως είναι «ένα άτυπο όργανο που έχει τεράστια εξουσία χωρίς καμία εξουσιοδότηση από καμία Συνθήκη». Ωστόσο, πέρα από τη δράση στο Ευρωπαϊ­κό Κοινοβούλιο, το νέο κόμμα μπορεί να χρησιμοποιήσει την εξουσία που θα έχει προκειμένου να ξεκινήσει μια εκστρατεία για να συγκληθούν συνταγματικές συνελεύσεις σε όλη την Ευρώπη, από τα δημαρχεία μέχρι τις περιφέρειες και τις κυβερνήσεις, η οποία θα κορυφωθεί με μια Πανευρωπαϊκή Συνέλευση των εκλεγμένων αντιπροσώπων. Στόχος της θα είναι η εκπόνηση ενός δημοκρατικού Ευρωπαϊκού Συντάγματος με το οποίο θα αντικατασταθούν όλες οι υφιστάμενες συνθήκες, όπως υποστηρίζει ενεργό μέλος του κόμματος και φίλος από τα παλιά, ο φιλόσοφος και συνιδρυτής του Σρέτσκο Χόρβαρτ.

Οι διάσημοι πρωταγωνιστές

Πολλοί αναμένεται να είναι οι αστέρες που θα δώσουν το «παρών» στην επίσημη πρώτη του νέου κόμματος είτε με τη φυσική τους παρουσία, είτε μιλώντας από βίντεο. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι ο Τζούλιαν Ασάνζ, ο οποίος έχει αποδειχθεί από τους πλέον ένθερμους υποστηριχτές του Βαρουφάκη. Μήνυμα υποστήριξης έχει στείλει ήδη ο Δήμος Μούτσης, ο οποίος δήλωσε πως στηρίζει το ΜεΡΑ25 «περιμένοντας να καταφέρει να λειτουργήσουν οι θεσμοί υπέρ των λαών - και όχι των τραπεζών. Η Ευρώπη των δυο ταχυτήτων να γίνει πραγματικά Ενωμένη και η χώρα μας επιτέλους να ανακτήσει τη χαμένη της αξιοπρέπεια».

Εκεί θα και είναι οι στενοί του φίλοι, γνωστοί οικονομολόγοι Τζέιμς Γκαλμπρέιθ και Τζέφρεϊ Σακς, ενώ δημόσια στήριξη έχει εκφράσει ο διάσημος φιλόσοφος και άλλοτε ένθερμος οπαδός και φίλος του Αλέξη Τσίπρα Σλάβοϊ Ζίζεκ, ο οποίος έχει «αλλαξοπιστήσει» καταλήγοντας (κι αυτός) βαρουφακικός. Ανάμεσα στους προβεβλημένους αστέρες σχεδόν βέβαιοι θεωρούνται οι φιλόσοφοι Νόαμ Τσόμσκι και Νάομι Κλάιν, καθώς και ο μουσικός Μπράιαν Ινο. Ολοι αυτοί αναμένεται να ρίξουν το δικό τους φως, όπως υποστηρίζουν οι υπεύθυνοι του κόμματος, «στην ατελείωτη νύχτα των μνημονίων».