Σκοπιανό: Στα χέρια Τσίπρα και Ζάεφ η «σκυτάλη» της διαπραγμάτευσης

Μετά από μήνες διαπραγματεύσεων Αθήνα και Σκόπια φαίνεται να βρίσκονται πιο κοντά σε συμφωνία παρά ποτέ. Η κυβέρνηση Ζάεφ μπορεί να ξεκίνησε με μεγάλη ρητορική ευελιξία, αλλά από ένα χρονικό σημείο και πέρα υιοθέτησε επί μακρόν μία στάση αδιαλλαξίας σε καθοριστικά για την εξεύρεση λύσης ζητήματα. Πίστευε πως ο κίνδυνος ενός ναυαγίου θα ωθούσε τη Δύση να ασκήσει πιέσεις προς την ελληνική πλευρά, υποχρεώνοντάς την να παραβιάσει τις κόκκινες γραμμές της.

Τα γεγονότα, ωστόσο, δεν εξελίχθηκαν έτσι. Για τη Δύση έχει σημασία η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, αλλά δεν είναι διατεθειμένη να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα για να συμβεί αυτό. Ειδικά μετά τα ογκώδη συλλαλητήρια, και η Ουάσιγκτον και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έστρεψαν τις περισσότερες πιέσεις τους προς τα Σκόπια. Όταν ο Ζάεφ συνειδητοποίησε ότι δεν πρόκειται να επέλθει συμφωνία, υποχώρησε και αποδέχθηκε υπό όρους την απαίτηση της Αθήνας η νέα ονομασία να είναι erga omnes, να ισχύει δηλαδή και στο εσωτερικό.

Αυτό είχε διαφανεί, αλλά κατέστη σαφές στην τελευταία συνάντηση Κοτζιά-Ντιμιτρόφ-Νίμιτς στο Σούνιο, η οποία άνοιξε και τον δρόμο για τη συνάντηση Τσίπρα-Ζάεφ. Οι δύο πρωθυπουργοί θα συναντηθούν στις 17 Μαίου στη Βουλγαρία στο περιθώριο της συνάντησης της ΕΕ με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η ανακοίνωση, μάλιστα, ήρθε δια στόματος του ειδικού απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μάθιου Νίμιτς μετά την 6ωρη συνάντηση που είχε με τους υπουργούς Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και Νικoλά Ντιμιτρόφ. Όπως είπε ο κ. Νίμιτς, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών είχαν μία «πολύ σοβαρή συνάντηση», «με σκληρή, εντατική και θετική δουλειά», προετοιμάζοντας τη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών. Με άλλα λόγια, τη σκυτάλη παίρνουν οι δύο πρωθυπουργοί με σκοπό να ολοκληρώσουν τη διαπραγμάτευση και να δώσουν οριστική λύση.

Τα Σκόπια ναι μεν αποδέχθηκαν το νέο όνομα να είναι και για εσωτερική χρήση, αλλά έθεσαν ως όρο η αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας να πραγματοποιηθεί όχι άμεσα, αλλά σε βάθος δύο χρόνων και στη βάση ενός συμφωνημένου οδικού χάρτη. Ως αντάλλαγμα ζητούν να προχωρήσει η διαδικασία ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, καθώς και να δρομολογηθεί η ένταξή της στην ΕΕ. Πρόκειται για ένα διετές μνημονιακού τύπου action plan, το οποίο θα τρέχει παράλληλα με τις διαδικασίες ένταξης σε ΕΕ και NATO.

Αυτό στο οποίο εστιάζει την προσοχή της τώρα η ελληνική διπλωματία είναι να εξασφαλίσει τον τρόπο, με τον οποίο η συμφωνία θα καταστεί πλήρης, νομικά δεσμευτική, ισχυρή και πολιτικά διαχειρίσιμη. Σύμφωνα με πληροφορίες είναι πιθανό να θέσει ως προϋπόθεση συνολική συμφωνία τώρα, ενώ να δεχτεί σε στάδια την εφαρμογή της. Να συμφωνηθούν δηλαδή όλα τώρα και να μην υπάρξουν ξανά δεύτερες συζητήσεις στο διάστημα αυτό των δυο χρόνων, ώστε να μην υπάρξουν αποκλίσεις, εξαιτίας εσωτερικών πολιτικών ανακατατάξεων στη γείτονα, ή εξαιτίας αναδίπλωσης της κυβέρνησης Ζάεφ.

Όπως και να έχει, η συμφωνία έχει ήδη αρχίσει να μορφοποιείται. Στο ζήτημα του ονόματος οι δύο πλευρές έχουν κατ’ αρχήν συμφωνήσει στο όνομα Άνω Μακεδονία (GornaMakedonija), χωρίς να έχει φύγει από το τραπέζι το Νέα Μακεδονία (NovaMakedonija). Η Αθήνα ζητούσε το όνομα να είναι μόνο στα σλαβικά, ενιαίο και αμετάφραστο, ενώ τα Σκόπια ήθελαν να είναι δύο λέξεις και να μεταφράζεται. Στο ζήτημα αυτό, σύμφωνα με τις πληροφορίες, η Αθήνα υποχώρησε, προκειμένου να εξασφαλίσει το erga omnes.

Υπό διαπραγμάτευση βρίσκονται ακόμα το ζήτημα της διαδικασίας αξιολόγησης της προόδου υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων, το δικαίωμα veto, οι εγγυήσεις και το νομικό πλαίσιο της συμφωνίας, καθώς και οι ρήτρες απόσυρσης των δύο πλευρών. Ανοιχτά, ως προς τις διατυπώσεις που θα χρησιμοποιηθούν παραμένουν το όνομα της γλώσσας και θέματα που αφορούν το εμπόριο.
Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα είναι η μέχρι τώρα δέσμευση του Ζάεφ ότι η όποια συμφωνία με την Αθήνα θα τεθεί πρώτα προς έγκριση σε δημοψήφισμα. Η αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας είναι πολύ δύσκολο να περάσει. Αυτό σημαίνει πως ο Ζάεφ ίσως υποχρεωθεί να εγκαταλείψει τη δέσμευσή του, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ και να εισέλθει σε τροχιά ένταξης στην ΕΕ.

Μια συμφωνία με διετή μεταβατική περίοδο θα δώσει χώρο και χρόνο στον Ζάεφ να προετοιμάσει το έδαφος για να προχωρήσει με επιτυχία στην αναθεώρηση του Συντάγματος. Σύμφωνα με δημοσιεύματα στη γείτονα χώρα, ο Ζάεφ σκέφτεται μέχρι και να οδηγήσει την χώρα σε εκλογές, θέτοντας ως κεντρικό δίλημμα την ένταξη ή όχι στις ευρωατλαντικές δομές.

Το πλάνο αλλάζει και στο εγχώριο μέτωπο. Σύμφωνα με πληροφορίες, τόσο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ όσο και η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι επιδιώκουν η συμφωνία να περάσει με ενισχυμένη πλειοψηφία, ώστε να μην αμφισβητηθεί πολιτικά.

Σύμφωνα μάλιστα με την Αυγή, ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην ΠΓΔΜ Χρ. Μιτσκότσκι (διάδοχος του Νίκολα Γκρουέφσκι που ηγείται του κόμματος VMRO) έχει ήδη γίνει αποδέκτης του ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας για την επίλυση του Σκοπιανού. Τα ίδια μηνύματα έχουν φτάσει, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα και στον πρόεδρο της ΝΔ Κυριάκο Μητσοτάκη.