«Φωτιά» στο τρίγωνο Αθήνα - Μόσχα - Ουάσινγκτον για τις απελάσεις των Ρώσων διπλωματών

Μετά την απέλαση των δύο Ρώσων διπλωματών, η Αθήνα επιχειρεί να αποκλιμακώσει την ένταση που αναπόφευκτα προκλήθηκε. Μπορεί να εισπράττει θετικά σχόλια και διαβεβαιώσεις υποστήριξης από την Ουάσινγκτον, αλλά -σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες- και στο Μαξίμου και στο υπουργείο Εξωτερικών αντιλαμβάνονται ότι δεν συμφέρει την Ελλάδα η κρίση στις ελληνορωσικές σχέσεις να μετεξελιχθεί σε ρήξη.

Για τον σκοπό αυτό έχουν σταλεί μηνύματα για τις ελληνικές προθέσεις, χωρίς η Μόσχα να έχει δείξει ακόμα τα όρια της δικής της απάντησης. Ο Ελληνας πρεσβευτής στη Μόσχα εκλήθη στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών για το αναπόφευκτο διάβημα και αναμένεται συμμετρική απέλαση, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις. Αναφερόμαστε στη στρατηγική διάσταση, στο πώς δηλαδή θα εξελιχθούν το επόμενο διάστημα οι διμερείς σχέσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ρωσική πλευρά πάγωσε τις προετοιμασίες για την επίσκεψη Λαβρόφ στην Ελλάδα το φθινόπωρο, χωρίς να έχει διευκρινίσει εάν προτίθεται να τη ματαιώσει ή να την αναβάλει. Ως εκ τούτου, στη σφαίρα της ασάφειας βρίσκεται και η επίσκεψη Τσίπρα στη Ρωσία.

Διπλωματική πηγή, πάντως, θεωρεί ότι η Μόσχα δεν θα τραβήξει πολύ το σκοινί. Το γεγονός ότι η μέχρι τώρα αντίδρασή της είναι μετρημένη αποτελεί μια ένδειξη. Παρά το γεγονός ότι το Κρεμλίνο είναι ενοχλημένο με τον Αλέξη Τσίπρα, και ειδικά με τον Νίκο Κοτζιά, θεωρεί ότι μία άκρως επιθετική γραμμή θα εξωθούσε την Αθήνα να βάλει όλα τα αυγά της στο αμερικανικό καλάθι. Το Κρεμλίνο, λοιπόν, δεν θέλει με μια υπέρμετρη αντίδραση να τη ρίξει ολοκληρωτικά στην αγκαλιά των Αμερικανών και το ίδιο να διακινδυνεύσει την έστω και περιορισμένη επιρροή που σήμερα ασκεί στην Ελλάδα.

Κατά την ίδια πηγή, οι Ρώσοι θεωρούν από την πρώτη στιγμή πως αποφασιστικό ρόλο για να οδηγηθεί η κυβέρνηση Τσίπρα στην απέλαση έπαιξε ο Αμερικανός πρεσβευτής Τζέφρι Πάιατ, ο οποίος επιχειρεί να καλλιεργήσει και στην Ελλάδα το νεοψυχροπολεμικό κλίμα. Και φρόντισαν να το πουν. Από την εποχή που υπηρετούσε στην Ουκρανία άλλωστε γνωρίζουν από πρώτο χέρι όχι μόνο ότι διαπνέεται από ακραίο αντιρωσισμό, αλλά και ότι χρησιμοποιεί αθέμιτες μεθόδους. Χαρακτηριστική είναι η ωμή παρέμβασή του με σκοπό να μην πάρει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης η κοινοπραξία στην οποία συμμετέχει και εταιρεία του Ιβάν Σαββίδη.
Σύμφωνα με αρμόδιο Ελληνα παράγοντα, οι Αμερικανοί εδώ και καιρό βομβαρδίζουν τις ελληνικές υπηρεσίες με στοιχεία για τη δράση ρωσικών κυκλωμάτων πιέζοντας για τη λήψη δραστικών μέτρων. Οι ελληνικές υπηρεσίες παραδοσιακά παρακολουθούν αυτές τις δραστηριότητες, αλλά καμία κυβέρνηση μέχρι τώρα δεν τις είχε θεωρήσει πραγματική απειλή για την εθνική ασφάλεια, παρότι ενίοτε υπερέβαιναν τα όρια και ήταν άγαρμπες.

Με όχημα την Ορθοδοξία

Κατά τον ίδιο παράγοντα, οι Ρώσοι χρησιμοποιούν ως κεντρικό όχημα για την οικοδόμηση ερεισμάτων και άσκηση επιρροής την Ορθοδοξία. Η Ορθοδοξία, άλλωστε, είναι κεντρική συνιστώσα της ρωσικής εθνικής ιδεολογίας και ως εκ τούτου οι Ρώσοι παραδοσιακά βλέπουν με ξεχωριστό ενδιαφέρον την Ελλάδα. Ετσι, έχουν δημιουργήσει στενές σχέσεις με κάποιους μητροπολίτες, κυρίως αυτούς που βρίσκονται σε απόσταση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Στην Κέρκυρα άγημα του Ρωσικού Ναυτικού περιέφερε την εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος κατόπιν συμφωνίας. Στη Λήμνο ανακαίνισαν παλαιό τάφο Ρώσου αξιωματικού. Στην Αλεξανδρούπολη είχαν προ ετών απαιτήσει η λειτουργία για παλιννοστούντες από την πρώην Σοβιετική Ενωση να γίνεται στα ρωσικά! Για να το επιτύχουν, μάλιστα, είχαν ενισχύσει τις δραστηριότητες της τοπικής μητρόπολης με περίπου 100.000 ευρώ.

Αγιον Ορος: Με το βλέμμα στο Βατοπέδι

Αναμφίβολα, όμως, στο κέντρο του ρωσικού ενδιαφέροντος βρίσκεται το Αγιον Ορος. Η ρωσική μονή του Αγίου Παντελεήμονος ήταν από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης δίοδος για την είσοδο μυστικών πρακτόρων. Η Μόσχα παραπονείται ότι η Αθήνα εγείρει εμπόδια σε υποψήφιους μοναχούς και προσκυνητές. Σύμφωνα με πληροφορίες, όμως, μόνο την τελευταία δεκαετία περίπου 90 Ρώσοι, που ως μοναχοί του εν λόγω μοναστηριού απέκτησαν την ελληνική ιθαγένεια, έχουν εξαφανιστεί χωρίς να αφήσουν ίχνη! Παραλλήλως, οι Ρώσοι ενδιαφέρονται για την οικοδόμηση προνομιακών σχέσεων και με άλλες μονές, με πιο χαρακτηριστική την περίπτωση του Βατοπεδίου.

Επίσης, χρησιμοποιούν οργανώσεις και ιδρύματα με αναφορά σχεδόν πάντα στην Ορθοδοξία. Η Ορθόδοξη Αυτοκρατορική Ενωση Παλαιστίνης ιδρύθηκε το 1882 από τον τσάρο Αλέξανδρο Γ’ με σκοπό την άσκηση επιρροής στους ορθόδοξους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής. Η εν λόγω οργάνωση ίδρυσε παράρτημα και στην Ελλάδα, με τελετή που έγινε στη Βέροια τον Οκτώβριο του 2016. Παρόντες ήταν ο Σεργκέι Στεπάσιν, πρώην ανώτατο στέλεχος της ρωσικής κυβέρνησης και στενά συνδεδεμένος με τις μυστικές υπηρεσίες, ο δήμαρχος και ο μητροπολίτης της πόλης, αλλά και ο πρώην γενικός πρόξενος της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη Αλεξέι Ποπόφ, ένας από τους δύο στους οποίους απαγορεύθηκε η είσοδος στην Ελλάδα.

Πρόεδρος του ελληνικού παραρτήματος της εν λόγω οργάνωσης είναι ο Σίμος Παναγιωτίδης, επιχειρηματίας στον κατασκευαστικό τομέα, για τον οποίο ακούγονται διάφορα. Κατά πληροφορίες, είναι αυτός που άνοιξε τον δρόμο στον όμιλο Μπόμπολα για να εξασφαλίσει συμβάσεις έργων και στην ΠΓΔΜ (επί Γκρουέφσκι) και στη Ρωσία. Ενα άλλο ίδρυμα που χρησιμοποιείται για άσκηση ρωσικής επιρροής είναι το Ιδρυμα Ανδρέου του Πρωτοκλήτου.

Οπως προαναφέραμε, μέχρι τώρα οι διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις απέφευγαν τη λήψη μέτρων που θα μπορούσαν να θέσουν σε δοκιμασία τις διμερείς σχέσεις. Ακόμα κι όταν Ρώσοι διπλωμάτες υπερέβαιναν τα όρια, γίνονταν κάποιες διακριτικές συστάσεις, οι οποίες κατά κανόνα έφερναν αποτέλεσμα.

Είναι κοινός τόπος άλλωστε ότι πολύ περισσότερο από τις ρωσικές υπηρεσίες είναι στελέχη των αμερικανικών, γερμανικών και άλλων δυτικών υπηρεσιών που αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν ξέφραγο αμπέλι, υπερβαίνοντας κατά προκλητικό τρόπο το πλαίσιο που υπαγορεύει η διπλωματική ιδιότητά τους. Αυτό ισχύει όχι μόνο στο επίπεδο της συλλογής πληροφοριών, αλλά και στο επίπεδο διείσδυσης σε όλο το φάσμα των μηχανισμών που ασκούν εξουσία και επιρροή (κεντρικό κράτος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκκλησία, επιχειρηματική ελίτ, συνδικάτα, media, πανεπιστήμια, ΜΚΟ κ.λπ.).

Ρωσική δυσφορία για τη Συμφωνία των Πρεσπών

Η εκτός ορίων συμπεριφορά των Ρώσων διπλωματών αποδίδεται στη μεγάλη νευρικότητα που έχει προκαλέσει στη Μόσχα η προοπτική ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, η οποία επιχειρεί να την τορπιλίσει για τους αντίστροφους λόγους που η Δύση την επιδιώκει πιεστικά. Η ρωσική δυσφορία έχει να κάνει με την προσπάθεια των Δυτικών να εκτοπίσουν τη ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια. Το μόνο γεωπολιτικό έρεισμα της Μόσχας στην περιοχή είναι η Σερβία, η οποία ουσιαστικά έχει περικυκλωθεί από χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ και μεθοδεύεται η προοπτική πρόσδεσής της στο δυτικό άρμα.

Δεδομένου ότι προϋπόθεση για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ είναι από το 2008 η λύση στοπρόβλημα της ονομασίας, οι Δυτικοί έστησαν τα χαρτιά κατά τρόπο που να την επιτύχουν. Ετσι, ανέτρεψαν τον Νίκολα Γκρουέφσκι, ο οποίος είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με τη Μόσχα. Οταν έγινε με τη βοήθειά τους πρωθυπουργός ο Ζόραν Ζάεφ, άσκησαν ασφυκτικές πιέσεις σε Αθήνα και Σκόπια με σκοπό να καταλήξουν σε συμφωνία για το όνομα ώστε η ΠΓΔΜ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Πριν ακόμα φτάσουμε στη Συμφωνία των Πρεσπών, η Μόσχα έκανε ό,τι μπορούσε για να τορπιλίσει τις διαπραγματεύσεις. Στα Σκόπια έπαιξε το χαρτί του προέδρου Γκιόργκι Ιβάνοφ και του VMRO, που λόγω του ακραίου μακεδονισμού τους είναι αντίθετοι σε οποιαδήποτε υποχώρηση. Αντιστοίχως, στην Ελλάδα έγινε προσπάθεια να αξιοποιηθεί η δεδηλωμένη αντίθεση της μεγάλης πλειονότητας των Ελλήνων στη σύνθετη ονομασία. Θα ήταν γελοίο, ωστόσο, να θεωρηθεί πως το κύμα αντιδράσεων προκλήθηκε λόγω της δράσης Ρώσων διπλωματών και πρακτόρων. Ενδεικτικό του αρνητικού κλίματος, πάντως, είναι ότι πριν από επτά μήνες η Αθήνα δεν είχε εγκρίνει τα διαπιστευτήρια ενός στελέχους των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών, το οποίο είχε σταλεί ως διπλωμάτης στην εδώ ρωσική πρεσβεία. Τότε, η ρωσική πλευρά είχε πράξει -ως αντίποινα- το ίδιο με Ελληνα διπλωμάτη που προοριζόταν να αναλάβει ρόλο στην ελληνική πρεσβεία στη Μόσχα. Αν και τότε η υπόθεση αυτή είχε γίνει προσπάθεια να παραμείνει στο σκοτάδι και να μη δηλητηριάσει τις διμερείς σχέσεις, ήταν αλάνθαστο σημάδι για τον κατήφορο που αυτές είχαν ήδη πάρει. Τότε, όμως, υπήρχαν διαπραγματεύσεις, αλλά όχι συμφωνία.

Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, οι Ρώσοι προσπαθούν να την τορπιλίσουν μέσα από τις διαδικασίες που η ίδια προβλέπει. Η στάση του προέδρου Ιβάνοφ μπορεί να υπαγορεύεται από άκρατο εθνικισμό, αλλά τροφοδοτείται και από τον ρωσικό παράγοντα. Το ίδιο και η στάση του VMRO. Η Μόσχα, άλλωστε, ασκεί σημαντική επιρροή σ’ αυτό τον χώρο.

Οι ΑΝ.ΕΛ., ο Ιβάν Σαββίδης και η ελληνική Λέγκα του Βορρά

Παραλλήλως, κλιμακώθηκαν οι αντίστοιχες προσπάθειες στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο κυβερνητικό επιτελείο πιστεύουν ότι τα ρήγματα που προκλήθηκαν στην Κοινοβουλευτική Ομάδα των ΑΝ.ΕΛ. δεν οφείλονται μόνο σε ιδεολογικούς - πολιτικούς λόγους και στην πίεση που ασκήθηκε από ψηφοφόρους, αλλά και σε μεθοδεύσεις στις οποίες αναμειγνύεται και ο ρωσικός παράγοντας. Σ’ αυτό το πλαίσιο επιχειρούν να εμπλέξουν και τον Ιβάν Σαββίδη (για την υπόθεση Λαζαρίδη), με τον οποίο μέχρι πρότινος το Μαξίμου διατηρούσε προνομιακούς δεσμούς. Στο ίδιο πλαίσιο εγγράφεται και η φιλολογία για ίδρυση ελληνικής Λέγκας του Βορρά.

Προς το παρόν βέβαια όλα αυτά κινούνται στη θολή σφαίρα σεναρίων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι Ρώσοι δεν προσπαθούν να επηρεάσουν όσο μπορούν τις εξελίξεις προς την κατεύθυνση που εξυπηρετεί τα εθνικά τους συμφέροντα. Θα ήταν αφόρητη υπερβολή, ωστόσο, να ισχυριστεί κάποιος ότι είναι αυτοί που κινούν τα νήματα. Οι δραστηριότητες των απελαθέντων είναι υπαρκτές, αλλά επ’ ουδενί καθοριστικού χαρακτήρα.

Από κυβερνητικής πλευράς διακινούνται πληροφορίες ότι χρηματοδότησαν εκδηλώσεις εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών και οργανώσεις με σκοπό την άσκηση πιέσεων σε βουλευτές. Δεν έχουμε λόγο να τις αμφισβητήσουμε, αλλά έχει σημασία να υπογραμμιστεί ότι, ενώ σ’ αυτές τις περιπτώσεις ρίχνουν τους προβολείς και χρησιμοποιείται μικροσκόπιο, σε άλλες γίνεται συσκοτισμός!

Για να ληφθεί η απόφαση της απέλασης αναμφιβόλως έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι οι τέσσερις Ρώσοι ξεπέρασαν κατά πολύ τα όρια, αλλά και ότι οι Αμερικανοί άσκησαν ασφυκτικές πιέσεις. Υπενθυμίζουμε το υποστηρικτικό τηλεφώνημα του Αμερικανού αντιπροέδρου Μάικ Πενς προς τους Τσίπρα και Ζάεφ. Αποφασιστικό ρόλο, όμως, έπαιξε το γεγονός ότι ο Κοτζιάς το πήρε προσωπικά λόγω της πολιτικής ταύτισής του με τη Συμφωνία των Πρεσπών.

Η Ελλάδα δεν συνηθίζει να κάνει απελάσεις ακόμα και σε περιπτώσεις Τούρκων διπλωματών που στη Θράκη συμπεριφέρονται ως κράτος εν κράτει. Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα είχε αποφύγει να απελάσει Ρώσους διπλωμάτες λόγω της υπόθεσης Σκριπάλ, όπως άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αλλά και γενικότερα, παραδοσιακά ακολουθεί μία πολιτική που εναντιώνεται, ή, τουλάχιστον, δεν ευνοεί την καλλιέργεια νέου ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία.

Είναι δόγμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο η Ελλάδα να κρατάει μία ετεροβαρή ισορροπία στις σχέσεις της με τη Δύση και τη Ρωσία. Αυτός είναι ο λόγος που το 2006 μία μελέτη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων εμφάνιζε την Ελλάδα και την Κύπρο, λόγω Ορθοδοξίας, ως δούρειους ίππους της Ρωσίας στη Δύση!

Είναι κοινή διαπίστωση, όμως, ότι τα δύο τελευταία χρόνια η ετεροβαρής αυτή ισορροπία έχει αρχίσει να ανατρέπεται. Η κυβέρνηση Τσίπρα διαβεβαιώνει ότι προχώρησε στην απέλαση (ένας εκ των δύο είναι ο Βίκτορ Γιάκοβλεφ) επειδή, παρά τις προειδοποιήσεις της, οι Ρώσοι συνέχισαν τις άτοπες δραστηριότητές τους. Αυτό σημαίνει ότι με τον τρόπο τους έστειλαν ένα μήνυμα.

Στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ είναι γνωστό ότι στη Μόσχα θεωρούν εδώ και καιρό ότι ο Κοτζιάς, με τη συναίνεση του Τσίπρα, επιδιώκει να προσδέσει την Ελλάδα στο αμερικανικό άρμα κατά τρόπο που δεν έχει προηγούμενο στη μεταπολιτευτική περίοδο. Για τον σκοπό αυτό -ισχυρίζονται- μάλιστα δεν διστάζει να αποδομεί τους παραδοσιακούς ελληνορωσικούς δεσμούς.

Είναι αξιοσημείωτο ότι και Ελληνες διπλωμάτες, που δεν τρέφουν καμία συμπάθεια για το καθεστώς Πούτιν, θεωρούν ότι ο Κοτζιάς ανατρέπει την παραδοσιακή ετεροβαρή ισορροπία. Ενας εξ αυτών υπενθύμισε την επίσκεψη Τσίπρα στην Ουκρανία, τις αντιρωσικές αιχμές του Κοτζιά σε ομιλία του στις αρχές του Ιουνίου στο γερμανικό Ινστιτούτο Εξωτερικής Πολιτικής, το ταξίδι του στο Βανκούβερ του Καναδά για να συμμετάσχει σε σύναξη προθύμων με θέμα τις κυρώσεις εναντίον της Βορείου Κορέας (!) και κάποια ακόμα.

Η προειδοποίηση του Ρώσου υπουργού Σεργκέι Λαβρόφ στον Ελληνα ομόλογό του ότι θα μπλοκάρει τη Συμφωνία των Πρεσπών όταν θα πάει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν οφείλεται μόνο στη νευρικότητα της Μόσχας για την προοπτική ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, αλλά ακριβώς και στο ότι θεωρούν τον Κοτζιά σχεδόν εχθρικό συνομιλητή. Τον συνδέουν μάλιστα με τη διελκυστίνδα για υπαγωγή στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της αποσχισθείσας από το Πατριαρχείο της Μόσχας ουκρανικής Εκκλησίας, την οποία επιδιώκει η Ουάσινγκτον και την οποία η Μόσχα θεωρεί ακραία εχθρική κίνηση.