Κώστας Μπακογιάννης στον Δημήτρη Δανίκα: Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι η κομματίλα

Είναι η Αθήνα πτυελοδοχείο; Είναι! Γιατί, κύριε Καμίνη, είναι πτυελοδοχείο; Γιατί ακόμα και οι σόλες των παπουτσιών μας διαμαρτύρονται, φωνάζουν, ουρλιάζουν. Από τη βρόμα. «Κάτι χειρότερο», μου είπε, «σε οποιαδήποτε πόλη της Ευρώπης και της Αμερικής» -ίσως και της Αφρικής, πρόσθεσα, «σε κάθε πόλη οι πολίτες βαδίζουν με το κεφάλι ψηλά. Στην Αθήνα όλοι με το κεφάλι σκυφτό». Οι ορθοπεδικοί του ΚΑΤ με γεμάτα μπλοκάκια από τέτοια περιστατικά. Οι πλάκες των πεζοδρομίων παγίδες για τους ανυποψίαστους Αθηναίους. Το περπάτημα στην Αθήνα είναι επικίνδυνο σπορ. Σχεδόν απαγορευτικό!

Σαν να ακούω τα σχολιανά μου. «Ο κομμουνιστής του Χόλιγουντ». «Ο πρώην “τρόφιμος” του Περισσού». «Αυτός ο άθλιος δημοσιογράφος έχει μετατραπεί σε διαφημιστή του Μητσοτακέικου». Τα ίδια έλεγαν από την αντίπερα όχθη όταν «τόλμησα» να εξασφαλίσω συνέντευξη με τη Ρένα Δούρου. Ε και; Μωρέ, δεν πα’ να λένε ό,τι θέλουν! Η επιλογή ήταν δική μου. Και ήταν κινηματογραφική. Η εικόνα ίσον χίλιες λέξεις. Από την πρώτη στιγμή είχα την αίσθηση ότι ο Κώστας Μπακογιάννης είναι κανονικός άνθρωπος. Της διπλανής πόρτας. Ενας κανονικός και προικισμένος της διπλανής πόρτας. Ξέρετε πόσο σπάνιο είναι να ανακαλύψεις Νεοέλληνα πολιτικό που να είναι κανονικός άνθρωπος; Ακατόρθωτο!

Δεν με ήξερε. Δεν τον ήξερα. Εννοώ, δεν είχαμε συνταντηθεί. Οταν σχημάτισα τον αριθμό του κινητού του, το σήκωσε αμέσως. Σπάνιο κι αυτό. Συνήθως, τι συνήθως, πάντα οι πολιτικοί δεν απαντούν. Πρέπει να στείλεις μήνυμα και βλέπουμε. Ο Κώστας απαντάει. Σε όλους. Ολο το 24ωρο.

-Απαντάς επειδή ήσουν δήμαρχος και τώρα περιφερειάρχης. Οι δήμαρχοι κυκλοφορούν σε όλες τις γειτονιές και ανταλλάσσουν χειραψίες με όλους τους δημότες. Κοντά στον απλό άνθρωπο δηλαδή. Μόνο τα χαϊβάνια τούς πιστεύουν.

«Απαντώ επειδή έτσι ήμουν από μικρός. Επειδή μ’ αρέσει η επικοινωνία. Μ’ αρέσει να ακούω τον άλλον. Οι πολιτικοί δεν ακούνε. Οι πολιτικοί μιλάνε. Οι πολιτικοί πρωταθλητές στη ρητορική».

Το ραντεβού ήταν για τις 12 το μεσημέρι στου Ψυρρή. Εκεί παραδίπλα στη θρυλική ταβέρνα του Νικήτα. Λίγο πιο πέρα από το στούντιο της Μαρέβας. Στο café με την ονομασία «B Social», ιδιοκτησίας Στέλιου Κρασσά. Εχει σημασία αυτό. Ο Κρασσάς υπήρξε αρχηγός της Δημοτικής Αστυνομίας επί εποχής Ντόρας Μπακογιάννη. Ο Στέλιος είναι κοινωνικός. Εγώ είμαι κοινωνικός. Ο Κώστας ακόμα πιο κοινωνικός. Ετσι το είδα, έτσι το «διάβασα». Μπορεί να ήταν σκηνοθετημένο. Μπορεί να το ’χαψα. Θα κριθεί. Κυριακή κοντή γιορτή. Από τον Μάιο του 2019. Οταν θα δρασκελίσει το κατώφλι του δημαρχείου. Ηρθε στην ώρα του. Ούτε δευτερόλεπτο καθυστερημένος. Ηρθε με την Ευαγγελία. «Συνεργάτις μου», είπε. Η Ευαγγελία δεν είναι από τα κορίτσια που θα τις έλεγες «γκομενάρες». Η Ευαγγελία θα μπορούσε να συνοδεύει -επαγγελματικά- τον σύντροφο Μήτσο Κουτσούμπα. Η Ευαγγελία χωρίς ίχνος «χρυσόσκονης». Το ίδιο και ο Κώστας. Ιχνος «χρυσόσκονης». Ιχνος γκλαμουριάς. Με κατάλευκο πουκάμισο. Ο Αλέξης ο Τσίπρας έχει φτιάξει μόδα.

«Είμαι φουλ ερωτευμένος με τη Σία»

Ηρθε με χαμόγελο. Διαρκώς «φοράει» χαμόγελο. Είναι κυτταρική η σχέση του με το χαμόγελο. Διάολε, κανείς δεν μπορεί να προσποιείται επί δύο ώρες. Ούτε ο Αντονι Χόπκινς θα μπορούσε. Ο Κώστας με το χαμόγελο. Το γελαστό παιδί. Κοίτα να δεις. Εξ όψεως, συμπεριφοράς, αντιδράσεων και δικής του κουλτούρας δεν εκπέμπει, ούτε φέρει την παραμικρή αιχμηρή γωνία. Μα την παραμικρή. Κάπου εκεί άρχισα να συνειδητοποιώ ότι χωρίς να το θέλω μπορεί να γινόμουν ο αγιογράφος του. Κάπου εκεί σκέφτηκα πως αν ήμουν δημότης Αθήνας, θα τον ψήφιζα. Πριν καθίσουμε, κάναμε μια βόλτα στην Αγίων Αναργύρων στου Ψυρρή. Η βόλτα έμοιαζε με οφθαλμόλουτρο. Τα θηλυκά διέσχιζαν ανενδοίαστα τον δρόμο. Με την άκρη του ματιού μου ακτινογραφούσα τις δικές του αντιδράσεις. Τίποτα. Ο Κώστας ασυγκίνητος. Περίεργο.

-Δεν μου λες... ουρές τα θηλυκά θα ξεροσταλιάζουν για ένα σου νεύμα!
«Είμαι φουλ ερωτευμένος με τη Σία».

-Μα πώς μπορείς! Πες της να προσέχει μην της κάνουν βουντού! Να βρει ανθρώπους να την ξεματιάζουν! Φαντάζομαι σκηνές με τη μητέρα σου. Τόσες μα τόσες εναλλαγές!

«Λογικό. Η μητέρα μου έλεγε πως αδυνατεί να καταλάβει τη σημερινή νεολαία».

-Κοινώς, τα ’χε παίξει. Και ο παππούς σου;

«Ποιος; Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης; Ε, δεν θα το πιστέψεις. Στην οικογενειακή ζωή, με τα εγγόνια του, ήταν τρυφερός, μια αγκαλιά. Με καταλάβαινε καλύτερα από τη μητέρα μου».

-Και η γιαγιά, η μακαρίτισσα Μαρίκα;

«Το ίδιο. Απειρη τρυφερότητα και άπειρη κατανόηση. Το ίδιο και από το σόι του πατέρα μου».

Οι δείκτες έδειχναν 12.15. Μεσημέρι Τετάρτης 19 Σεπτεμβρίου. Ανάμεσά μας, ένα τυπικό τραπέζι καφενείου παλιάς κοπής. Δύο καφέδες και δύο ποτήρια νερό. Ορμησα στο «ψητό». Και το «ψητό» είναι διχασμός, πόλωση, κλίμα εμφυλιοπολεμικό.

«Μακριά απ’ όλα αυτά. Ετσι είμαι. Από μικρός. Θυμάμαι τον παππού μου τον Κώστα...».

-Τον Μητσοτάκη;

«Οχι τον παππού μου από το σόι του πατέρα μου. Τον παππα- Κώστα Μπακογιάννη. Παππάς σε μικρό χωριό κοντά στο Καρπενήσι. Θυμάμαι λοιπόν που με έπαιρνε από το χεράκι και μου έλεγε διαρκώς “παιδί μου ν' αγαπάς τους ανθρώπους. Να τους αγαπάς και να τους συγχωρείς»».

Σας βεβαιώ, και να μου το θυμηθείτε. Η κληρονομιά του Κώστα είναι Παύλος Μπακογιάννης. Sorry, Dora, αλλά έτσι το είδα. Η κληρονομιά του Παύλου Μπακογιάννη. Ο ορισμός της συμφιλίωσης. Της συναίνεσης. Του διαλόγου. Θυμάμαι τότε, στο ΚΚΕ, με πόσο σεβασμό μιλούσαν όλοι για τον Παύλο Μπακογιάννη. Θυμάμαι συγκίνηση, ανατριχίλα. Οταν οι σφαίρες έκοψαν το νήμα της ζωής του. Οι σφαίρες εκείνων των θρασύδειλων, των αχρείων, των δολοφόνων. Πάντα πισώπλατα. Πάντα άνανδρα.

«Είμαι φανατικός οπαδός της συνεργασίας, της συναίνεσης, του διαλόγου, της συνεννόησης. Φαντάσου ότι στο ψηφοδέλτιο για τον Δήμο Καρπενησίου υπήρχε όνομα οπαδού της κομμουνιστικής Αριστεράς. Η πόλωση, οι οξύτητες, ο διχασμός, όλα αυτά είναι η πρώτη ύλη της τοξικότητας που δηλητηριάζει όλους».
Αναψε ηλεκτρονικό τσιγάρο και παρακάλεσε τον Γουίλιαμ να μην τον φωτογραφίσει:
«Δεν θέλω να με βλέπουν τα παιδιά μου να καπνίζω. Φωνάζουν. Και καλά κάνουν».

Απόρησα. Εκείνος συνέχισε. Με το ίδιο ήπιο ύφος. Είναι δικό του αυτό το ύφος:

«Η πόλωση είναι το εργαλείο στο εμπόριο φόβου. Το πρώτο καταφύγιο των τυχοδιωκτών. Σ’ αυτούς που βελάζουν με τα πρόβατα και συναγελάζονται με τους λύκους».

-Δικό σου αυτό; «Οχι, κάπου το διάβασα. Ολοι αυτοί έχουν χτίσει καριέρες πάνω στα ερείπια του τόπου».

-Πράγμα που κάποιος θα μπορούσε να πει για τις ακραίες φωνές της Νέας Δημοκρατίας. Οπως του Αδωνη Γεωργιάδη. Μα πώς μπορεί ένας πολιτικός της συναίνεσης να συνεργάζεται με τον Γεωργιάδη; Ο Μπακογιάννης, αν ζούσε, θα το έκανε;

«Η Νέα Δημοκρατία είναι μεγάλη παράταξη. Και δεν είναι δυνατόν όλοι να συμφωνούν με όλους. Στοιχειώδες!».

-Το ίδιο ισχύει και με την περίπτωση του Παύλου Πολάκη. Τέλος πάντων. Πιστεύω ότι θα είναι περίπατος.

«Ποιο πράγμα;».

-Ο δρόμος σου προς το δημαρχιακό μέγαρο της Αθήνας.

«Βιάζεσαι. Δεν έχω καταλήξει ακόμα. Δεν ανακοινώνω τίποτα».


-Ο κόσμος το ’χει τούμπανο κι εσείς κρυφό καμάρι. Πες το να το γράψω πρώτος.

«Δεν είναι ανακοινώσιμο τίποτε ακόμα».

-Ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρωθυπουργός. Ο Κώστας Μπακογιάννης δήμαρχος της πρωτεύουσας. Και η Ντόρα Μπακογιάννη βουλευτής. Οπως είπε και ο Αλέξης, σκέτος «νεοποτισμός». Προφανώς από το «νέο» και το «πότισμα».

«Κι εγώ στη θέση ενός απλού πολίτη τα ίδια θα έλεγα. Ολοι αυτοί από την ίδια οικογένεια. Ομως στην Αυτοδιοίκηση είμαι εδώ και 9 χρόνια. Κρίθηκα και κρίνομαι. Διαρκώς. Δεν παριστάνω τον σωτήρα. Αν είναι να μου προσάψουν κάτι, ας το κάνουν. Οχι όμως την οικογένεια. Ολοι να κρίνονται για τα αποτελέσματα. Μόνο γι' αυτά».

-Θέλεις τη γνώμη μου; Ολοι που πέρασαν από το Δήμο της Αθήνας κρίθηκαν από εμένα ως ακατάλληλοι. Από τον Εβερτ του 9.84 και τον Αβραμόπουλο με τα κάγκελα μέχρι τη μητέρα σου και τον Καμίνη. Η Αθήνα, πτυελοδοχείο...

«Δεν μηδενίζω. Ολοι κάτι έκαναν. Και μακριά από εμένα η λογική του “παρέλαβα καμένη γη”. Μακριά η σκέψη ότι όλα θα τα κάνω τέλεια. Οσο θυμάμαι τον εαυτό μου, διαρκώς συζητάμε τα ίδια και τα ίδια. Καθαριότητα, σκουπίδια, πεζοδρόμια, διπλοπαρκαρίσματα. Και φτου κι απ’ την αρχή. Το 1990 ήμουν 12 ετών. Θυμάμαι τον Τρίτση αλλά και τη Μελίνα να υπόσχονται περισσότερο πράσινο, περισσότερα και καλύτερα πεζοδρόμια και υποδειγματική καθαριότητα».

-Τι εννοείς;

«Εννοώ ότι το πλεονέκτημα της Αυτοδιοίκησης είναι ότι δήμαρχοι και περιφερειάρχες ασκούν χαμηλή πολιτική. Οι πολιτικοί της Βουλής και των υπουργείων ασκούν υψηλή πολιτική. Η “χαμηλή” έχει να κάνει με την καθημερινότητα. Ο πολιτισμός της καθημερινότητας. Απλά πράγματα. Εμείς οι αυτοδιοικητικοί αρχίζουμε από τα κάτω προς τα πάνω. Οι πολιτικοί ξεκινούν από τα πάνω και συνήθως προσγειώνονται κάτω».

-Απλά αλλά δυσεύρετα. Και το δικό σου όραμα;

«Δεν έχω όραμα. Δεν μ’ αρέσει η λέξη “όραμα”. Είναι πολυχρησιμοποιημένη, φθαρμένη και κακοποιημένη. Με τα οράματα παραλίγο να γκρεμοτσακιστούμε στα βράχια. Αποτελεσματικότητα, ναι. Οπωσδήποτε. Οραμα ποτέ. Δηλαδή να κινητοποιηθούν όλες οι υγιείς δημιουργικές δυνάμεις. Ας πούμε, τι έχει η Ελλάδα καλλιτεχνικά τα τελευταία χρόνια; Φυσικά τον Γιώργο Λάνθιμο. Ε, λοιπόν, δεν μπορούμε το 2019 να αναφερόμαστε διαρκώς στον Ζορμπά και το συρτάκι. Ποια θα είναι η προσωπικότητα της Αθήνας τα επόμενα 10 χρόνια; Ολοι εδώ είμαστε. Ολοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε».


-Ας πούμε ο Αθήνα 9, 84. Με τα βαρίδια της πελατείας, των αργόμισθων και με μια ακροαματικότητα κοντά στο 1%. Και πολύ λέω...

«Ο σταθμός δεν είναι ιδιοκτησία του εκάστοτε δημάρχου. Είναι της πόλης. Ο σταθμός πρέπει να εκπέμπει για τους δημότες. Ο σταθμός δεν πρέπει να ανταγωνίζεται τους άλλους σταθμούς. Πρόσεξε κάτι. Εκ πείρας σ’ το λέω. Η Αυτοδιοίκηση είναι λάντζα. Είναι καθημερινότητα. Και ο πολιτισμός της καθημερινότητας αφορά όλους, ανεξάρτητα από κομματικές σημαίες».

-Θα συνεργαζόσουν και με Συριζαίους;

«Φυσικά. Με όλους. Κανένας φραγμός, κανένα πρόβλημα. Περισσότερα μας ενώνουν, λιγότερα μας χωρίζουν. Αυτοδιοίκηση χωρίς κορδέλες, ψαλίδια, μεγαλοστομίες, φανφάρες. Προέρχομαι από άλλη γενιά. Χωρίς τα τραύματα του Εμφυλίου. Θεέ μου, τι βλακείες! Δηλαδή ένας σημερινός νέος είναι ποτέ δυνατόν να σκέφτεται με όρους του ’40 και του ’80; Ποτέ. Σ’ το υπογράφω. Και κάτι ακόμα. Αρκετοί πολιτικοί κρύβονται από τους πολίτες. Εγώ ποτέ. Στο Καρπενήσι και στην Περιφέρεια κυκλοφορώ με ψηλά το κεφάλι».

-Ποια τα αρνητικά σου;

«Δεν έχω υπομονή, βαριέμαι εύκολα, είμαι παρορμητικός».

-Υδροχόος; «Οχι. Ψάρι».

Επρεπε να εκτροχιάσω την κουβέντα. Να την ελαφρώσω. Φυσικά με τα προσωπικά του.

-Μπαγάσα, τέσσερα παιδιά, πότε πρόλαβες;

«Δύο αγόρια, δύο κορίτσια, η τέλεια αναλογία. Μεγάλη χαρά, είναι το παρεάκι μου. Είμαι της οικογένειας».

Η ιδρυματοποίηση του Τσίπρα

«Σου είπα, είμαι τυχερός. Και από τις δύο οικογένειες. Κι εγώ και η Αλεξία. Σου είπα για τον παππού μου, τον παππά του χωριού που έλεγε “Κώστα μου, τους ανθρώπους πρέπει να τους αγαπάς και να τους συγχωρείς”».

-Σωστός ο παππούς. Συνήθως οι άνθρωποι είναι επιεικείς με τον εαυτό τους και αυστηροί με τους άλλους. Θα συνεργαστείς λοιπόν με όλους. Κι αυτό εκ παραδόσεως. Ο άλλος παππούς σου, όπως ξέρεις, αντιστασιακός, φυλακισμένος, χωρίς Εμφύλιο στην Κρήτη και ο πρώτος αστός πολιτικός που μίλησε τη δεκαετία του ’50 για τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ. Τα γνωρίζεις όλα αυτά.

«Φυσικά. Το δίπολο Αριστερά-Δεξιά δεν υφίσταται στη σημερινή εποχή. Πάει, τέλειωσε ο φόβος από τα αριστερά και ο φόβος από τα δεξιά. Κανέναν δεν βοηθούν όλα αυτά. Με πιο παρωχημένη αντίληψη απ’ αυτήν πεθαίνεις. Σ’ το είπα και σ’ το ξαναλέω. Η Αυτοδιοίκηση έχει ανάγκη από διάλογο, συνεργασία και συναίνεση. Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι η κομματίλα. Θα κάνω ό,τι μπορώ Θα κόψω τον λαιμό μου γι’ αυτό».

-Και λεφτά; Από πού θα τα βρεις; Από τη «μαμά» Μέρκελ;

«Ξέρω να τα βρίσκω. Το έχω κάνει στο παρελθόν. Από κονδύλια. Από ευρωπαϊκούς πόρους. Ο δήμαρχος πρέπει να είναι ακτιβιστής, πολεμιστής, να υπερβαίνει τους τύπους του νόμου».

-Θα συνεργαστείς και με τον Τσίπρα;

«Θα συνεργαστώ με τους Συριζαίους. Θα το προσπαθήσω. Ξέρεις ποιο είναι το βασικό πρόβλημα του Τσίπρα; Η ιδρυματοποίηση. Ο γυάλινος πύργος. Η απόλαυση των προνομίων της εξουσίας. Και να θυμάσαι. Ο,τι ανεβαίνει, κατεβαίνει. Στοιχειώδες. Πρέπει να το επαναλαμβάνεις στον εαυτό σου. Μέσα σου. Πάντα στο τέλος κάθε ημέρας. Να λες “Κώστα, ανεβαίνεις, κατεβαίνεις”. Αυτός θα είναι ο διάδρομος προσγείωσής σου. Οπως ο πατέρας μου. Τον θυμάμαι μέχρι τα 11 μου χρόνια. Πάντα με χαμόγελο, με ενέργεια, με μαχητικότητα. Ποτέ δεν το έβαλε κάτω. Αν ζούσε δεν θα έκανε αυτά που κάνουν οι άλλοι σήμερα. Η προσπάθεια της εθνικής συμφιλίωσης. Παιδιά, κόψτε τις αηδίες. Πρέπει να συνυπάρξουμε. Οφείλουμε να συνυπάρξουμε».

Ηταν 2 το μεσημέρι, η κουβέντα είχε εξαντλήσει ακόμα και τα ποτήρια και τους καφέδες. Ηρθε η ώρα του λογαριασμού και η στιγμή να τον πειράξω:

-Τσιγκούνης;

«Εγώ; Αν ήξερες, δεν θα το έλεγες».

-Εκείνο που υποπτεύομαι είναι ότι ο Δήμος της Αθήνας θα λειτουργήσει ως εφαλτήριο για την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας.

«Οταν ο άνθρωπος σχεδιάζει, ο Θεός γελάει. Και κάτι ακόμα. Ολοι μα όλοι προήλθαν από την πολιτική. Εγώ από την Αυτοδιοίκηση. Θυμάμαι τον Αποστόλου, τον χτεσινό υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης, που μου έλεγε πως συντόμως θα την κοπανήσω προς τη μεγάλη πολιτική σκηνή. Τελικά εκείνος την κοπάνησε. Εγώ συνέχισα.

Σου είπα. Να προσέχεις τα αποτελέσματα και να κρίνεις από τα γεγονότα».

Τελικώς οι καφέδες πληρωμένοι από τον Στέλιο Κρασσά. Τελικώς συμφωνήσαμε να ξαναβρεθούμε. «Εσύ θα χαθείς», μου είπε. Και καθώς έφευγα, μια σκέψη, μια υποψία άρχισε να χορεύει στο μυαλό μου. Ή εκείνος είναι πολύ αυθεντικός ή εγώ μεγάλο χαϊβάνι!