Η πρέσβειρα του Ισραήλ στο ΘΕΜΑ: Οι φόβοι είναι κοινοί, το ίδιο και οι απειλές

Αναγνωσταράς… Αναγνωσταράς… Κάτι μου λέει αυτό το όνομα. Δηλαδή απόγονος του θρυλικού Χρήστου «Αναγνώστου» Παπαγεωργίου, του θρυλικού Αναγνωσταρά του 1821;
«Ακριβώς, από την ίδια ρίζα».

Ο Ουίλιαμ Αναγνωσταράς ήταν εκείνος που με υποδέχτηκε στην πρεσβεία του Ισραήλ. Αφού προηγουμένως με είχαν σκανάρει από την κορυφή ως τα νύχια. «Δικαιολογημένα», είπα μέσα μου. Κι εγώ στη θέση τους τα ίδια και ακόμα πιο αυστηρά μέτρα θα έπαιρνα. Σκέψου δηλαδή να ήμουν ένας ζωντανός εκρηκτικός μηχανισμός. Μπρρρ…

Ο Ουίλιαμ, λοιπόν, είναι το πασπαρτού των δημοσιογράφων. Του γραφείου Τύπου. Το μικρό του όνομα προέρχεται από την Εβραία μητέρα του, την Τζόις από τη Ρουμανία. Το επίθετό του (Αναγνωσταράς) από τον Ελληνα πατέρα του. Αμφότεροι διασταυρώθηκαν στη Νέα Υόρκη και έτσι προέκυψε ο συμπαθέστατος Ουίλιαμ.

Το δεύτερο πλεονέκτημα του Τελ Αβίβ και εν γένει του Ισραήλ είναι όλα όσα λείπουν, όλα όσα ονειρεύονται εν Ελλάδι να γίνουν όλοι οι σώφρονες πολίτες αυτής της χώρας. Τουτέστιν, οργάνωση, παραγωγή, τεχνολογία -ίσως και ανώτερη από των ΗΠΑ-, ανάπτυξη με ταχύτατους ρυθμούς και απίστευτη ασφάλεια. Κι αυτό τρελό. Μα πώς είναι δυνατόν μια χώρα περικυκλωμένη από την παράνοια να είναι τόσο καλά οχυρωμένη από ασφάλεια; Μα ακριβώς γι’ αυτό!

Το τρίτο πλεονέκτημα είναι οι ομοιότητες ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο «γειτονικές» πρωτοξάδερφες χώρες. Από ηλιοφάνεια, θερμοκρασία και θάλασσα μέχρι τον μακρινό πολιτισμό. Εδώ που τα λέμε, κάτι ξέρουμε κι εμείς οι Ελληνες από διωγμούς, περιορισμούς και σκλαβωμένους λαούς. Υπάρχει και κάτι ακόμα, όμως δεν είναι της παρούσης να το αναφέρω. Ο καθένας είναι ελεύθερος να καλπάσει με τη φαντασία του.

Οταν δρασκελίσεις το κατώφλι της πρεσβείας, εκεί στη Μαραθωνοδρόμων 1 στο Παλαιό Ψυχικό, θα σοκαριστείς με την απίστευτη λιτότητα του κτιρίου και των γραφείων. Καθώς και με το χαμηλόφωνο ύφος των διακοσμητικών στοιχείων. Ας πούμε το γραφείο του Ουίλιαμ, ζήτημα να είναι 10 τετραγωνικά. Και ας πούμε το γραφείο της πρέσβειρας ολόιδιο όπως κάθε γραφείο τμηματάρχη παραρτήματος ελληνικής εφορίας. Με μια διαφορά από τα ήθη του Ελληνικού Δημοσίου. Απίστευτη καθαριότητα, απίστευτη τακτοποίηση και απίστευτη αισθητική ομοιογένεια. Σπαρτιάτικο μεν, σύγχρονο δε.

Οπως έλκονται στην περίπτωση αυτής της γυναίκας, του θηλυκού αφεντικού της πρεσβείας με το εξωτικό όνομα Ιρίτ Μπεν Αμπά. Ενα χαρμάνι αυθεντικής σοβαρότητας με εσωτερική, παλλόμενη ευαισθησία. Και με αλατοπίπερο το χιούμορ. Τουτέστιν, απρόσιτη και προσιτή την ίδια στιγμή. Ταυτόχρονα!

Το όνομά της από «λουλούδι του χειμώνα»

Προσπέρασα το ατελείωτο βιογραφικό της σημείωμα, κατειλημμένο από πλήθος σπουδών και διπλωματικών αναδύσεων, και προχώρησα στο παρασύνθημα. Και το παρασύνθημα δεν είναι άλλο από εκείνο το σπάσιμο του πάγου. Κάπως έπρεπε να διαπεράσω, με επιμελώς ατημέλητο αυθορμητισμό, την απόσταση ανάμεσα σε έναν δημοσιογράφο και μια πρέσβειρα του Ισραήλ. Και το έκανα με το όνομα.

-Το όνομα Ιρίτ πρώτη φορά το ακούω, αν και έχω δει πολλές ταινίες από το Ισραήλ και γνωρίζω αρκετούς Εβραίους.
«Μα είναι αρκετά διαδεδομένο στο Ισραήλ».

-Και τι σημαίνει;
(στο πρόσωπό της ζωγραφίζεται χαμόγελο συγκρατημένης θηλυκής αυταρέσκειας)
«“Λουλούδι του χειμώνα”. Από αυτό που βγαίνει ένα είδος κρεμμυδιού. Πώς είναι τα δικά σας κρεμμυδάκια; Κάπως έτσι. Ελάτε, θα σας το ζωγραφίσω στα Χίμπρου».
Πάνω σε μια λευκή κόλλα χαρτιού άρχισε να «ζωγραφίζει» το όνομά της: Ιρίτ Μπεν Αμπά.

-Το Μπεν θυμίζει αραβικά.
«Εμείς το προφέρουμε Μπεν, οι Αραβες Μπιν».

-Πώς αισθάνεστε στην Ελλάδα;
«Σαν στο σπίτι μου. Θαυμάσια. Ειλικρινά το λέω. Καθόλου διπλωματικά. Με Ελληνες φίλους, με εκδρομές, ιδιαίτερα στα βουνά, σκαρφαλώνω ξέρετε, και φυσικά με βραδινές θεατρικές, κινηματογραφικές και μουσικές εξόδους. Είμαι εδώ τέσσερα χρόνια και τέσσερις μήνες και απολαμβάνω την ελληνική ζεστασιά και φιλοξενία. Κανένα μα κανένα πρόβλημα».

-Με τον σύζυγο; (εκεί εγώ, να σπάσω τον πάγο, να το πάω κάπως πιο προσωπικά)
«Οχι, είμαι διαζευγμένη».

-Και παιδιά;
«Ενα αγόρι 27 ετών που ζει και εργάζεται στο Τελ Αβίβ».

-Οπως εσείς έτσι και οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ισραήλ; Το ίδιο εξαιρετικές;
«Από το 2010 όλα άλλαξαν. Ολα βελτιώθηκαν».

-Με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου…
«Ακριβώς, με πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου. Από τότε η επαφή μας βελτιώνεται συνεχώς. Με αποτέλεσμα η αναθέρμανση των σχέσεών μας να έχει αγγίξει σήμερα το καλύτερο επίπεδο. Οι φόβοι είναι κοινοί, το ίδιο και οι απειλές, το ίδιο και τα μέτρα που πρέπει να πάρουμε για την ασφάλεια των δύο χωρών. Γι’ αυτό μοιραζόμαστε πληροφορίες σχετικά με την τρομοκρατία».
(«Ευτυχώς», είπα μέσα μου, «γιατί αν περιμέναμε από τις δικές μας υπηρεσίες θα ρίχναμε το ροχαλητό του δικαίου».)

Κάλπη το λένε και στα εβραϊκά

«Και δεν είναι μόνο η ασφάλεια, είναι και οι αγωγοί για το φυσικό αέριο. Πρέπει να επενδύσουμε στην ενέργεια. Σε αυτή την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου μας συνδέουν πολλά, πάρα πολλά, επ’ ωφελεία και των δύο λαών. Αλλωστε είμαστε γείτονες. Απόσταση μόλις 90 λεπτών χωρίζει τους δύο λαούς. Και φυσικά οι ρίζες των πολιτισμών μας συναντώνται από την αρχαιότητα. Ο ελληνικός πολιτισμός μάς επηρέασε τόσο που αρκετές λέξεις μας είναι ελληνικές».

-Οπως;
«Οπως “κάλπη”».

-Των εκλογών;
«Των εκλογών. Κι εμείς κάλπη το λέμε. Οπως για τον κυβερνήτη λέμε “κβάνιτ”. Οπως για το λιμάνι λέμε “ναμάλ”. Να μην αναφέρω τώρα αρκετούς επιστημονικούς όρους, όπως π.χ. ψυχοθεραπεία...».

-Α, αυτή είναι πολύ μα πολύ επίκαιρη!
(χαμογέλασε) «Αλλά για να λέμε την αλήθεια, η ελληνική γλώσσα είναι ακόμα πιο αρχαία από τη δική μας. Εμείς ακολουθούμε».
Το βλέμμα της σκορπούσε αραχνοΰφαντο μαγνητισμό. Της το είπα. «Δεν το λέω για να σας κολακεύσω, αλλά το βλέμμα σας είναι μαγνητικό». Και φυσικά πάλι χαμογέλασε.

-Κοινό σημείο και το εμπόριο.
«Ομως εμείς δεν είμαστε πρωταθλητές στον εφοπλισμό όπως εσείς. Δεν εξερευνήσαμε τον κόσμο διά θαλάσσης. Υπάρχει διαφορά. Αλλά είναι πολλές οι επιρροές μας από τη φιλοσοφία των Ελλήνων. Σε ανασκαφές που κάναμε στη χώρα μας βρήκαμε κείμενα Ελλήνων στα εβραϊκά».

Με τέτοια καταιγιστική λατρεία για ό,τι συνιστά ο ελληνικός πολιτισμός άρχισα να αισθάνομαι άβολα. Μπορεί να το έκανε για διπλωματικούς λόγους, πάντως ο τόνος της φωνής της ήταν εντελώς αυθεντικός και πειστικός. Ο καταιγισμός συνεχίστηκε.

«Ακόμα μια συγγένεια από την κοινή μας ιστορική διαδρομή. Οσοι Ελληνες Εβραίοι διέφυγαν από τους ναζί βρέθηκαν στα βουνά να πολεμούν εναντίον των Γερμανών κατακτητών. Από αυτούς όμως που παγιδεύτηκαν και αιχμαλωτίστηκαν μόλις το 5% κατάφερε να επιβιώσει. Ολοι οι άλλοι εξοντώθηκαν».

Στη Ζάκυνθο η ελληνική λίστα του Σίντλερ

Πριν προλάβω να μιλήσω για τους καταδότες και τους πλιατσικολόγους, εκείνη θυμήθηκε ένα αξιομνημόνευτο ιστορικό περιστατικό που συνέβη στη Ζάκυνθο με ήρωες δύο Ελληνες μιμητές του Οσκαρ Σίντλερ. Εκείνου του θρυλικού Γερμανού επιχειρηματία που έσωσε εκατοντάδες μελλοθάνατους Εβραίους από τους φούρνους των ναζί. Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ το έκανε ταινία, η οποία και στο μέλλον θα προκαλεί ρίγη συγκίνησης συνοδευόμενα με καυτά δάκρυα.

«Το παράδειγμα του Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσοστόμου, καθώς και εκείνο του δημάρχου της πόλης Λουκά Καρρέρ είναι αξιομνημόνευτα. Τα Ες Ες απαίτησαν να τους παραδοθεί η λίστα με τους Εβραίους του νησιού. Την άλλη μέρα που ο επικεφαλής ζήτησε τη λίστα, ο δήμαρχος και ο μητροπολίτης του παρέδωσαν δύο ονόματα. Τα δικά τους. Στο μεταξύ το βράδυ είχαν φυγαδευτεί στα βουνά για να διασωθούν 230 Εβραίοι».

-Αυτοί οι δικοί μας «Ελληνες Σίντλερ».
«Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι, περίπου 26.000 σε ολόκληρο τον κόσμο. Το Ινστιτούτο Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ έχει απονείμει μετάλλια στους Ελληνες που βοήθησαν Εβραίους στη διάρκεια της Κατοχής. Φυσικά και στον Χρυσόστομο και στον δήμαρχο».

-Αυτή είναι η καλή, η ουμανιστική πλευρά. Ομως η άλλη, η σκοτεινή, είναι εφιαλτική.
«Πολλοί οι συνεργάτες των ναζί. Εδιναν ονόματα, άρπαζαν περιουσίες, κατοικούσαν στα σπίτια τους, τα έκαναν όλα. Οι ναζί, πρωταθλητές στο πλιάτσικο. Ολα τα έπαιρναν. Σπίτια, έργα τέχνης, ασημικά, μαχαιροπίρουνα, διάφορα αντικείμενα. Και των ιδιωτών και του Δημοσίου. Νοσοκομεία, σχολεία, τάφοι και συναγωγές Εβραίων κατέληξαν στα χέρια αυτών των κανιβάλων. Εχουν περάσει 75 χρόνια από τη λήξη του πολέμου και ακόμα όλες οι περιουσίες δεν έχουν επιστραφεί στους φυσικούς τους ιδιοκτήτες».

-Θα υπήρχαν και τραπεζικοί λογαριασμοί.
«Ολοι αυτοί οι λογαριασμοί κατέληξαν σε ελβετικές τράπεζες. Και οι Ελβετοί τραπεζίτες αρνούνται να τους ανοίξουν επικαλούμενοι το απόρρητο. Μα δεν είναι απίστευτο;».

-Καλά οι Ελβετοί τραπεζίτες, αλλά ακόμα και το Βατικανό βοήθησε αυτά τα ανθρωπόμορφα κτήνη να διαφύγουν προς τη νότια Αμερική.
Πολλοί μικροί Αϊχμαν διέφυγαν και επιβίωσαν…
Ολα αυτά ακούγονται συνηθισμένα και κάπως βαρετά. Πάλι οι Εβραίοι. Πάλι το Νταχάου και το Αουσβιτς. Πάλι τα ίδια. Ελάτε στη θέση τους. Εμείς διαρκώς -και καλά κάνουμε- να αναφερόμαστε στη μνήμη των εκτελεσμένων σε Καισαριανή, Καλάβρυτα και αλλού. Εκείνοι με εκατομμύρια «εξαερωμένους». Με τόσο τρόμο από αυτή την ανείπωτη, την τρομακτική και αξεπέραστη βαρβαρότητα. Ελάτε στη θέση κάποιου σημερινού Εβραίου. Που έχασε γονείς, αδέρφια, συγγενείς, φίλους, τους πάντες. Μα πώς μπορεί κανείς να ξεχάσει μια τόσο εφιαλτική εμπειρία; Λαοί που ξεχνούν καταλήγουν στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας.
Σα να κατάλαβε τη σκέψη μου και είπε με αποφασιστικότητα:
«Εμείς ποτέ δεν θα ξεχάσουμε. Ποτέ!».

-Ομως αρκετοί δολοφόνοι, βασανιστές και δωσίλογοι γλίτωσαν και διατήρησαν τις θέσεις τους. Πρώτοι και καλύτεροι οι Γερμανοί (το είπα επειδή το έχω δει σε μια ταινία γερμανικής παραγωγής).
«Οταν πιάσαμε στην Αργεντινή τον Αϊχμαν και τον δικάσαμε, ο τότε πρωθυπουργός Μπεν Γκουριόν πίστεψε πως με την εκτέλεση αυτού του κτήνους θα μπορούσε να εκτονωθεί η οργή και έτσι να ομαλοποιηθεί η σχέση του Ισραήλ με τη Γερμανία. Γι’ αυτό άλλωστε έγινε και η συνάντηση στη Νέα Υόρκη ανάμεσα στον Μπεν Γκουριόν και τον Αντενάουερ. Ομως ακόμα και τώρα οι σχέσεις μας με τη Γερμανία είναι περίπλοκες. Ποτέ δεν θα ξεχάσουμε. Οι μνήμες είναι ζωντανές. Και θα παραμείνουν ζωντανές. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η σημερινή καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ είχε ομολογήσει δημοσίως ότι η Γερμανία χρωστάει πάρα πολλά στο Ισραήλ».
-Και σε εμάς χρωστάει. Φανταστείτε ότι οι ναζί στην Κατοχή άρπαζαν ακόμα και τα κορδόνια των παπουτσιών. Να μη μιλήσουμε τώρα για την αρπαγή χρημάτων, χρυσού, έργων τέχνης και άλλων αντικειμένων. Οι άθλιοι ναζί, εκτός από γεννημένοι κανίβαλοι, δολοφόνοι που ηδονίζονταν να εκτελούν ακόμα και μωρά παιδιά, είναι πρωταθλητές στους μαζικούς φόνους, το πλιάτσικο και την πειρατεία.

Το αραβικό αγκάθι

Εκεί ήταν η ευκαιρία να φυτρώσει το αραβικό αγκάθι. Και φύτρωσε. Αλλά το αντιμετώπισε με διπλωματική κομψότητα.

«Κοιτάξτε, κάθε πολιτισμός έχει την περίοδο ανόδου και καθόδου του. Ας πούμε, ο πολιτισμός της αρχαίας Αιγύπτου, καθώς και άλλων περιοχών των σημερινών αραβικών χωρών. Οσο και αν ακούγεται περίεργο, σήμερα στο Ισραήλ ως Ισραηλινοί πολίτες κατοικούν περί το ένα εκατομμύριο και πλέον Αραβες μουσουλμάνοι. Ενας από τους πρεσβευτές του Ισραήλ στην Αθήνα ήταν Αραβας μουσουλμάνος».

(Φανταστείτε εμάς τους ελληνάρες να μας εκπροσωπεί ως πρεσβευτής στο Ισραήλ κάποιος μουσουλμάνος από τη Θράκη. Θα έπεφτε η όποια κυβέρνηση την ίδια στιγμή και ο πρωθυπουργός θα κατέληγε κρεμασμένος στην πλατεία Συντάγματος.)

Και μετά άρχισε να περιγράφει την ιστορική διαδρομή. Συνοπτικά. Οτι από τις διώξεις που άρχισαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι το 73 μ.Χ. οι Εβραίοι σκορπίστηκαν παντού. Από το σημερινό Ιράν και το Ιράκ μέχρι τα πέρατα της Οικουμένης.

-Και από πού προέρχεται αυτό το ιδιαίτερο χάρισμα, αυτό το πλεονέκτημα άπειρων διακρίσεων των Εβραίων;
«Μα φυσικά οι μειοψηφίες που καταδιώκονται αναγκάζονται να συσπειρωθούν. Πάντα με βάση τη θρησκεία, τις παραδόσεις και τη γλώσσα».

-Το εξωφρενικό για μένα είναι ότι παντού, σε όλους τους τομείς, της επιστήμης, του εμπορίου, των τεχνών, οι Εβραίοι διακρίνονται και ξεχωρίζουν. Ας πούμε στα media αλλά και στον κινηματογράφο. Αλλά και στην ψυχανάλυση, ακόμα και στην κομμουνιστική θεωρία. Ολα σχεδόν προέρχονται από εκεί.
«Και ο Χριστός Εβραίος ήταν. Νομίζω ότι το κίνητρο ήταν και είναι η διάκριση. Να διακριθούμε. Να μας σέβονται και να μας εκτιμούν οι άλλοι. Ο Εβραίος έχει μάθει διαρκώς να αμφιβάλλει, να ψάχνει, να ερευνά, να αμφισβητεί, να ρωτάει. Its a surviving thing (είναι ζήτημα επιβίωσης). Αν θέλεις να επιβιώσεις πρέπει να αναδειχθείς ο καλύτερος στον τομέα σου. Να αμφιβάλλεις ακόμα και για τον ίδιο τον Θεό».

-Οπως ο Γούντι Αλεν στις ταινίες του.
«Κάπως έτσι. Εμείς οι Εβραίοι πιστεύουμε πως ο Θεός μας προίκισε με την αποστολή να φέρουμε το φως στον κόσμο. Να φωτίσουμε, να διαφωτίσουμε με θετική ενέργεια. Παντού. Και στην τεχνολογία και στην ιατρική επιστήμη και στις τέχνες. Στο πίσω μέρος του μυαλού κάθε Εβραίου κρύβεται η θέληση να αλλάξει τον κόσμο προς το καλύτερο».

-Και η μετατροπή της Ιερουσαλήμ σε πρωτεύουσα του Ισραήλ που δημιούργησε τόσο μεγάλη παγκόσμια ταραχή και αντίδραση;
«Ανέκαθεν όνειρό μας ήταν να επιστρέψουμε στην Ιερουσαλήμ. Πάντα λέγαμε “του χρόνου θα επιστρέψουμε στην Ιερουσαλήμ”. Μια μέρα θα κατοικούμε εκεί. Στα πάτρια εδάφη. Στην πρωτεύουσα. Γιατί πάντα ήταν η πρωτεύουσα του ιουδαϊσμού. Από την εποχή του Σολομώντα και του Δαυίδ. Αλλωστε η Ιερουσαλήμ ήταν και η πρωτεύουσα του χριστιανισμού. Από εκεί έγιναν τα κηρύγματα του Χριστού».

-Η Ιερουσαλήμ κάτι σαν ουτοπία, σαν τόπος χλοερός, σαν επίγειος παράδεισος.
«Πάντα ήταν αυτή η δική μας αποστολή. Η επιστροφή στην Ιερουσαλήμ».
Φεύγοντας με συνόδευε νοερά η εικόνα της. Το απέριττο ντύσιμό της. Ενας εξαιρετικός συνδυασμός απλότητας, καθημερινότητας και διακριτικής σοβαρότητας. Κάπου εκεί μου ήρθε στον νου ο Γούντι Αλεν. Που διαρκώς, σε πολλές ιστορίες του, σαρκάζει την εβραϊκή καταγωγή του. Αλλά που με εμμονική προσήλωση εξοντώνει με το χιούμορ του κάθε ίχνος ναζιστικής και φασιστικής ιδέας. Υπάρχουν τόσα πολλά που μας ενώνουν και ελάχιστα που μας χωρίζουν. Αμάν και πότε οι άνθρωποι να πορευτούν με την απλή, κοινή λογική!