Οι προκλήσεις στο Αιγαίο και το προσφυγικό στην συνάντηση Ερντογάν - Τσίπρα

Μία ανάσα πριν από την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στην Τουρκία, περισσεύει ο προβληματισμός για τη συνάντηση των δύο ηγετών. Δεδομένου και του επεισοδιακού τετ α τετ τους, το Δεκέμβρη του 2017 στην Αθήνα και όλων όσων ακολούθησαν. Έκτοτε οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται σε διαρκή ένταση, με τη σύλληψη των δύο Ελλήνων στον Έβρο να κλιμακώνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση και μία διαρκή απειλή ενός θερμού επεισοδίου να κρέμεται πάνω από το Αιγαίο. Από το Μέγαρο Μαξίμου διαμηνύουν, πως αυτή τη φορά, ο Αλέξης Τσίπρας επισκέπτεται την Άγκυρα με «ανεβασμένες μετοχές». Η αυτοπεποίθηση αυτή βασίζεται στο ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός απολαμβάνει μία αναβαθμισμένη σχέση με τη Δύση, λόγω της Συμφωνίας των Πρεσπών. Και αυτό, τη στιγμή που για την Τουρκία τα πράγματα στην Βόρεια Συρία δεν έχουν πάει όπως θα ήθελε.

Το κλίμα με την Ουάσιγκτον παραμένει τεταμένο και το Βερολίνο επίσης κρατάει αποστάσεις. Προβληματικές είναι και οι σχέσεις της με το Παρίσι. Από την άλλη, η Αθήνα απαλλαγμένη από το βάρος της παρουσίας του Πάνου Καμμένου και έχοντας τον ίδιο τον πρωθυπουργό στο τιμόνι του υπουργείου Εξωτερικών, μοιάζει ανοιχτή σε διάλογο και έτοιμη και για τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Σύμφωνα με κορυφαίους διπλωμάτες, εκεί ακριβώς βρίσκεται και η παγίδα. Ειδικά αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες πως ο Αλέξης Τσίπρας δεν πάει στην Τουρκία με άδεια χέρια. Για την ακρίβεια έχει τυλίξει την απόφαση για επέκταση των χωρικών υδάτων… τροποποιημένη! Την επέκταση από τα 6 στα 12 μίλια των χωρικών υδάτων από τους Οθωνούς μέχρι και τα Αντικύθηρα που ανακοίνωσε πανηγυρικά ο Νίκος Κοτζιάς, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην τελετή παραλαβής - παράδοσης του Υπουργείου Εξωτερικών. Αν ισχύει η πληροφορία αυτή, η επέκταση θα περιλαμβάνει μόνο το Ιόνιο και καθόλου την Εύβοια, την ανατολική Πελοπόννησο και την Κρήτη.

Η υποχώρηση αυτή- δεδομένου ότι και ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει πως η επέκταση στο Ιόνιο θα ήταν μόνο το πρώτο βήμα και θα ακολουθούσαν οι παραπάνω περιοχές- εγείρει ερωτηματικά. Ειδικά μετά την προκλητική στάση της Τουρκίας. Στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν επανέφερε το ζήτημα των οκτώ στρατιωτικών, με έμμεση αναφορά στην Ελλάδα. «Είναι απαράδεκτο ορισμένες χώρες να μην εκδίδουν μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων που έχουν διαφύγει σε αυτές. Το αίτημα για την έκδοσή τους βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί». Διόλου τυχαίο το ότι ο Τούρκος πρόεδρος το θυμήθηκε ξανά, λίγες ημέρες πριν ο πρωθυπουργός συνοδευόμενος από τον νέο υπουργό εθνικής Άμυνας μεταβούν στην Τουρκία μετά από πρόσκληση του ίδιου. Η  κλιμάκωση της παραβατικής συμπεριφοράς της γείτονος χώρας στο Αιγαίο και οι αναφορές περί τουρκικής μειονότητας της Δυτικής Θράκης επίσης δεν προέκυψαν από το πουθενά.

Κορυφαίοι Τούρκοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν σταμάτησαν το προηγούμενο διάστημα, προεξέχοντος του υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, να «πυρπολούν» τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, κάνοντας λόγο για γαλάζια πατρίδα στο Αιγαίο και για τα δικαιώματα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για μία συνηθισμένη κίνηση της τουρκικής διπλωματίας: επανέρχεται διαρκώς σε ζητήματα, με ρητορικές εξάρσεις. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η οξεία αντίδραση σε όσα ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφή των ευρωπαϊκών χωρών του Νότου στη Λευκωσία, με το Τουρκικό ΥΠΕΞ να χαρακτηρίζει «μη εποικοδομητική» τη στάση ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών. Η τακτική αυτή δεν αποτελεί μία απλή επιβολή ισχύος. Είναι και μία προσπάθεια εγκλωβισμού, ολίσθησης της άλλης πλευράς στην τουρκική ατζέντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η τελευταία επίσκεψη του Ερντογάν στην Αθήνα, όπου και παρουσίασε τις πάγιες επεκτατικές επιδιώξεις της Άγκυρας στο Αιγαίο. Για να μην επαναληφθεί το διπλωματικό αυτό ναυάγιο, η ελληνική διπλωματία οφείλει να  είναι καλύτερα προετοιμασμένη. Σε συνδυασμό με την όποια προετοιμασία, όμως, είναι αναγκαία και η χάραξη «κόκκινων γραμμών». Στην περίπτωση που ο πρωθυπουργός πάει στην Τουρκία, απλώς για να ρίξει τις θερμοκρασίες στις διμερείς σχέσεις, θα βρεθεί ενδεχομένως αντιμέτωπος με δυσάρεστη κατάσταση.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ατζέντα των συνομιλιών θα είναι διευρυμένη. Αυτό σημαίνει όχι αυστηρά προκαθορισμένη. Κάτι τέτοιο καθιστά μεγαλύτερο το ρίσκο: κατάδυση χωρίς μπουκάλα. Η κυβέρνηση από την πλευρά της, ελπίζει να στείλει σαφές μήνυμα για την ανάγκη αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ των δύο χωρών. Το προσφυγικό θα μπει επίσης στο τραπέζι, με την Αθήνα να διεκδικεί κάποιου είδους δέσμευση πως δεν θα αυξηθούν οι προσφυγικές ροές προς την Ελλάδα. Από τις συζητήσεις δεν θα λείψει και το Κυπριακό, για το οποίο η Τουρκία συνεχίζει να προωθεί το μοντέλο της συνομοσπονδίας δύο κρατών.