Ετοιμότητα σε Ελλάδα και Κύπρο μετά τις απειλές Ερντογάν

Ο τραχύς δρόμος των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν αναμένεται να γίνει σύντομα πιο βατός. Πολλοί φοβούνται ακόμα και το αντίθετο. Εκτός από τα τουρκικά γεωτρύπανα στην κυπριακή ΑΟΖ, η δημοσιοποιημένη απόφαση της Aγκυρας να στείλει το «Ουρούτς Ρέις» για σεισμικές έρευνες, πιθανότατα και εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, στην περιοχή του Καστελόριζου, περιπλέκει τα πράγματα.

Δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει ακόμα και μια ελληνοτουρκική κρίση, με το ενδεχόμενο αυτή να μετεξελιχθεί ακόμα και σε θερμό επεισόδιο με ανυπολόγιστες συνέπειες. Ενα είναι σίγουρο: σε περίπτωση που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υλοποιήσει τον σχεδιασμό για σεισμικές έρευνες στην περιοχή νότια του Καστελόριζου, η Αθήνα είναι υποχρεωμένη να απαντήσει. Οσο κι αν η ελληνική κυβέρνηση απεύχεται μια τέτοια εξέλιξη, προετοιμάζεται γι’ αυτήν. Οι Ενοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε ετοιμότητα, εν αναμονή των τουρκικών κινήσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, μάλιστα, έχουν ήδη ληφθεί προληπτικά μέτρα και στο διπλωματικό και το στρατιωτικό επίπεδο. Η Αθήνα έχει φροντίσει να γνωστοποιήσει τις κόκκινες γραμμές, ώστε η Αγκυρα να γνωρίζει τι θα ακολουθήσει σε περίπτωση που δεν περιοριστεί σε παράτυπες NavTex για ανύπαρκτες ασκήσεις και σε προπαγανδιστικούς χάρτες, αλλά προχωρήσει σε σεισμικές έρευνες. Για τον σκοπό αυτό, μάλιστα, αναμένεται να πυκνώσει η παρουσία ελληνικών πολεμικών σκαφών στην επίμαχη περιοχή. Σε αντίθεση με την Κύπρο, η Ελλάδα διαθέτει Ενοπλες Δυνάμεις με αποτρεπτική ισχύ. «Είμαστε ψύχραιμοι, αλλά δεν χωράει ασάφεια σε ό,τι έχει να κάνει με παραβίαση της ελληνικής κυριαρχίας», μας είπε υψηλά ιστάμενη πηγή του υπουργείου Εξωτερικών. Οπως είναι γνωστό, οι Τούρκοι έχουν προαναγγείλει ότι θα προβούν μετά τις 15 Αυγούστου σε σεισμικές έρευνες και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα (ΑΟΖ δεν έχουμε ανακηρύξει). Η εκτίμηση που υπάρχει σε διπλωματικούς κύκλους τόσο στην Αθήνα όσο και στη Λευκωσία είναι ότι η ώρα της αλήθειας, όποια κι αν είναι αυτή, θα έρθει τον Σεπτέμβριο και το πιθανότερο τον Οκτώβριο.

Από τη συνάντηση του Νίκου Αναστασιάδη με τον Μουσταφά Ακιντζί στο σπίτι της ειδικής αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο

Παρότι η Ουάσινγκτον αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα την Ελλάδα ως στρατηγικό εταίρο-κλειδί στην Ανατολική Μεσόγειο, οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται ακόμα σε μεταβατική φάση. Ο κύβος δεν έχει ριφθεί, με αποτέλεσμα οι Αμερικανοί να είναι ακόμη αμφίθυμοι όσον αφορά τον βαθμό της παρέμβασής τους στην πιθανή περίπτωση που ο Ερντογάν τελικά επιλέξει να τραβήξει το σκοινί και να προκαλέσει κρίση. Αυτός είναι ο λόγος που στην Αθήνα δεν ελπίζουν, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, πολλά από την αμερικανική πλευρά. Ούτε βέβαια από την Ε.Ε., η οποία, ως συνήθως, θα αντιδράσει καθυστερημένα και θα περιοριστεί σε ανακοινώσεις, όχι σε πράξεις. Στο υπουργείο Εξωτερικών αξιολογούν και συσχετίζουν το γεγονός ότι η αντίθεση ΗΠΑ - Τουρκίας όσον αφορά τη ζώνη ασφάλειας στη Βορειοανατολική Συρία δεν εμπόδισε τις δύο χώρες να καταλήξουν σε μια συμφωνία η οποία δεν είναι και ό,τι καλύτερο για τους Κούρδους. Οπως είναι γνωστό, συμφωνήθηκε η δημιουργία ενός κέντρου κοινών επιχειρήσεων με σκοπό να συντονίζει και να διαχειρίζεται τη σχεδιαζόμενη ζώνη ασφάλειας. Η συμφωνία απομακρύνει το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής στα ανατολικά του Ευφράτη, όπου υφίσταται το κουρδικό κρατικό μόρφωμα και σταθμεύουν αμερικανικές και γαλλικές δυνάμεις. Υπενθυμίζουμε ότι πριν από μερικές ημέρες ο ίδιος ο Ερντογάν είχε προαναγγείλει την πραγματοποίηση τουρκικής στρατιωτικής επιχείρησης στην περιοχή. Η συμφωνία επετεύχθη έπειτα από τριήμερες διαπραγματεύσεις σε επίπεδο στρατιωτικών αξιωματούχων. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν και ότι οι αμερικανοτουρκικές διαφορές εξαλείφθηκαν. Εξάλλου, τα μέχρι τώρα δεδομένα αποδεικνύουν ότι παράλληλα υφίσταται κοινός σχεδιασμός Αγκυρας - Μόσχας για τη συνεργασία τους γενικά και ειδικά στη Συρία. Η γενική συνεργασία τους αντιτίθεται στους κανόνες του ΝΑΤΟ, ενώ η ειδική, στη Συρία, προσκρούει συχνά στις αντιτιθέμενες επιδιώξεις. Η εκατέρωθεν εμπιστοσύνη μεταξύ ΗΠΑ - Τουρκίας, πάντως, έχει τραυματιστεί βαρύτατα, εάν δεν έχει χαθεί ολοσχερώς.

Οι Τούρκοι έχουν προαναγγείλει ότι θα διενεργήσουν μετά τις 15 Αυγούστου σεισμικές έρευνες και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η εκτίμηση που υπάρχει σε διπλωματικούς κύκλους της Αθήνας και της Λευκωσίας είναι ότι η ώρα της αλήθειας, όποια κι αν είναι αυτή, θα έρθει τον Σεπτέμβριο και το πιθανότερο τον Οκτώβριο

Μία ακόμη παράμετρος είναι η παρέμβαση της Αγκυρας στη Λιβύη. Εφοδιάζει μαζικά με οπλισμό την αναγνωρισμένη κυβέρνηση των ισλαμιστών, που έχει έδρα την Τρίπολη. Ο επικεφαλής της Φαγιέζ αλ Σάρατζ δέχεται στρατιωτική και πολιτική βοήθεια από την Τουρκία στην ένοπλη σύγκρουση με τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ που ηγείται της άλλης κυβέρνησης. Ο Ερντογάν εκμεταλλεύεται τη σχέση με την κυβέρνηση Αλ Σάρατζ για να υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας με τη Λιβύη παρακάμπτοντας την Κρήτη!

Ακόμα κι αν αυτό δεν πραγματοποιηθεί, γεγονός παραμένει ότι η γεώτρηση του «Γιαβούζ» στα ανοιχτά της Καρπασίας έφτασε στα 1.710 μέτρα, σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Ενέργειας Φατίχ Ντονμέζ, ο οποίος επισκέφτηκε το τουρκικό γεωτρύπανο με ελικόπτερο. Ακολούθησε επικοινωνιακό σόου. Το «Γιαβούζ», πάντως, αναμένεται να ολοκληρώσει το πρόγραμμά του σε 75 ημέρες. Οσον αφορά στην Κύπρο, η οποία έχει περιέλθει σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση λόγω των παράνομων τουρκικών γεωτρήσεων, η κυβέρνηση Αναστασιάδη αποφάσισε να ενισχύσει τον ρόλο της γαλλικής Total: αφενός παραχώρησε στην κοινοπραξία Total - Eni το θαλάσσιο οικόπεδο 7, αφετέρου με την αναδιάρθρωση των μεριδίων στα παραχωρηθέντα στην ιταλική Eni θαλάσσια οικόπεδα, ώστε να συμμετάσχει και η γαλλική Total. Η Γαλλία έχει αποδείξει ότι έχει και την ισχύ και τη βούληση να υπερασπίσει την εταιρεία της αποτρέποντας τουρκικές παρεμβάσεις.

Εν μέσω αυτού του κλίματος, έχουν ενταθεί οι πιέσεις για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Η άτυπη συνάντηση του Κύπριου προέδρου Νίκου Αναστασιάδη με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί πραγματοποιήθηκε στην οικία της ειδικής αντιπροσώπου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, στην προστατευμένη από τα Ηνωμένα Εθνη περιοχή του παλιού αεροδρομίου Λευκωσίας. Ο ηγέτης του ψευδοκράτους Μουσταφά Ακιντζί εμφανίζεται να προωθεί τη συνεννόηση, αλλά την ίδια στιγμή δηλώνει ότι τα τουρκικά γεωτρύπανα δεν θα είχαν εμφανιστεί στην Ανατολική Μεσόγειο αν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είχε προχωρήσει σε «μονομερείς», όπως τις χαρακτηρίζει, ενέργειες. Εμμένει, μάλιστα, στην πρότασή του για τη δημιουργία μιας κοινής επιτροπής για τη συνδιαχείριση των υδρογονανθράκων, αν και η πρότασή του έχει ήδη απορριφθεί από την κυπριακή κυβέρνηση. Οι δύο άνδρες συμφώνησαν, πάντως, σε εκ νέου κάθοδο της ειδικής αντιπροσώπου του γ.γ. του ΟΗΕ Τζέιν Χολ Λουτ στην Κύπρο, τη διεξαγωγή τριμερούς συνάντησης με τον Αντόνιο Γκουτέρες τον Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη και την πραγματοποίηση άτυπης πενταμερούς συνόδου για το Κυπριακό με τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, τις δύο κοινότητες και την Ε.Ε. ως παρατηρήτρια. Η Αθήνα παρακολουθούσε με μεγάλο ενδιαφέρον τις συνομιλίες, καθώς ακόμα και μια «επίπλαστη συναίνεση», όπως τη χαρακτήρισε διπλωματική πηγή, είναι χρήσιμη. Με τα μέχρι τώρα δεδομένα, η Αγκυρα φαίνεται να επιδιώκει να επιβάλει στην Κύπρο μια συνομοσπονδιακή λύση δύο «ίσων» κρατικών οντοτήτων, αλλά όπου τη συμφέρει να ισχύουν κανόνες ομοσπονδίας. Ενας τέτοιος τομέας είναι τα οφέλη από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που έχουν βρεθεί στα νότια της Μεγαλονήσου. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρέμβουν οι μεγάλες δυνάμεις, οι οποίες θεωρητικά στηρίζουν Ελλάδα και Κύπρο, με σκοπό να σπρώξουν σε διάλογο τη Λευκωσία, τηρώντας ίσες αποστάσεις. Αφενός εξισώνοντας τον θύτη με το θύμα, αφετέρου προωθώντας κάποιου είδους διαμοιρασμό των εσόδων από το φυσικό αέριο.