Αντώνης Λιβάνης: «Έφυγε» η «σκιά» του Ανδρέα Παπανδρέου
Άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 94 ετών - Από το ΠΑΣΟΚ στις εκδόσεις - Υπήρξε ο μακροβιότερος και πιο έμπιστος συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου - Έξυπνος επιχειρηματίας με μεγάλα ανοίγματα - Ο άνθρωπος που έδωσε το όνομά τους στους ανθρώπους των αρχηγών
Τίνα Μανδηλαρά
Γιάννης Αντύπας
Aν δεν είχε επιβιώσει από απανωτούς πολέμους και κυνηγητά, θα ήταν μάρτυρας της Αντίστασης, θύμα των Ναζί, ήρωας από αυτούς που στα Καλάβρυτα αναμετρήθηκαν ισότιμα με τους κατακτητές. Ίσως να κατέγραφε και έναν σύντομο αλλά ηρωικό βίο, καμία, δηλαδή, σχέση με τα μετέπειτα τεράστια γραφεία, τις ένδοξες πολιτικές καριέρες και τις ατελείωτες μεταλλάξεις της ίδιας της Ελλάδας που θα γνωρίσει από κοντά. Όλα αυτά αφορούν την προσωπικότητα του Αντώνη Λιβάνη που έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών και όχι μόνο όσον αφορά την ηλικία του σχεδόν παρά μια πενταετία ολόκληρου αιώνα αλλά τις εμπειρίες που δεν χωρούν όχι μόνο σε μια εκατονταετηρίδα αλλά σε πολλές ζωές μαζί.
Γεννημένος στην Πελοπόννησο, από τα ένδοξα Καλάβρυτα, αλλά μεγαλωμένος αργότερα στην Αθήνα, ΑΕΚτζής και ελεύθερο πνεύμα ήταν πάντα συνδεδεμένος με το ΠΑΣΟΚ και τις εκδόσεις. Τα δυο αλληλένδετα και άμεσα συνυφασμένα στοιχεία σαν να μην μπορούσε η συνωμοτικά η θετική ενέργεια του Κοέλιο να αποχωριστεί τη μοίρα του αισιόδοξα πράσινου ήλιου. Από τότε που συνδέθηκε με τους πρώτους αγώνες του ΠΑΚ και αργότερα ΠΑΣΟΚ, με τα πρόσωπα που βρέθηκαν από τις πρώτες ώρες στο πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου, από τότε που μαχόταν για τη δημοκρατία μαζί με τον Νικηφόρο Μανδηλαρά και τους άλλους πρωτεργάτες του νέου ελεύθερου καθεστώτος ο Αντώνης Λιβάνης δεν έπαψε να βιώνει πολλαπλές και διαφορετικού είδους διώξεις. Κυνηγήθηκε, άλλωστε, όχι μόνο ως πιτσιρικάς από τους Ναζί αλλά και από τους χουντικούς και όλους όσοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν το ορμητικό πνεύμα που οδήγησε στον σχηματισμό του ΠΑΣΟΚ.
Κλείσιμο
Ο Αντώνης Λιβάνης είναι ο πλέον έμπιστος άνθρωπος του Ανδρέα Παπανδρέου, αυτός που ακούει και συμβουλεύεται και που θεωρεί ότι ποτέ δεν τον προσέγγισε βάσει ατζέντας.
Από το ΠΑΣΟΚ στις εκδόσεις
Γι' αυτό και όταν το ΠΑΣΟΚ κέρδισε το 1981 τις εκλογές με τη συναίνεση και υποστήριξη του ευρύτερου μέρους της ελληνικής κοινωνίας που επιζητούσε την Αλλαγή, ο Αντώνης Λιβάνης γίνεται το νούμερο ένα πρόσωπο στο πλευρό του πανίσχυρου Ανδρέα, αμετακίνητος και σταθερός στις υποδείξεις του. Ξέρει τι θέλει ο αρχηγός και τι προτάσσουν με ακρίβεια οι άγραφοι σοσιαλιστικοί αγώνες. Με το καλημέρα στη νέα εξουσία που όντως άλλαξε άρδην τα κυβερνητικά δεδομένα επιβάλλοντας στην πράξη το σύνθημα “Αλλαγή” αναλαμβάνει διευθυντής του πολιτικού γραφείου του πρωθυπουργού.
Δεδομένων των συνθηκών δεν μπορεί να συνεχίσει το όραμα του που λέγεται εκδόσεις και βιβλία με τα οποία θα ήθελε, αν δεν υπήρχε η πολιτική, να ασχοληθεί αποκλειστικά. Άλλωστε είναι από τη φουρνιά που έμαθε να τιμά τους αγώνες μαζί και τη γνώση. Μεταδίδει τις βασικές αρχές στα δυο του παιδιά που είναι τότε ακόμα φοιτητές και έτσι διαμορφώνεται ο κυρίαρχος και απόλυτος εκδοτικός οίκος Λιβάνης με έδρα το μεγάλο βιβλιοπωλείο στην καρδιά της Αθήνας, λίγο πιο κάτω από τα κεντρικά γραφεία του ΠΑΣΟΚ.
Ο Αντώνης Λιβάνης με την Φώφη Γεννηματά στο μνημόσυνο του Αντρέα Παπανδρέου το 2016
Ο Αντώνης Λιβάνης δίπλα στον Παύλο Χρηστίδη, στις εκδηλώσεις για την επέτειο ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ το 2018
Τα παιδιά του Λιβάνη, χωρίς εξήγηση, ξέρουν και κάνουν τις σωστές επιλογές σε τίτλους που καθιστούν την επιχείρηση όχι μόνο το νούμερο ένα στην αγορά αλλά και κερδοφόρο: κάθε χρόνο εκδίδονται πάνω από 200κόσιοι τίτλοι που πουλάνε αμέτρητα αντίτυπα ενώ ο εκδοτικός οίκος επεκτείνεται επενδύοντας σε εγκαταστάσεις στο Βοτανικό. Στις δραστηριότητες προστίθεται το οφσετ ενώ το κεντρικό βιβλιοπωλείο συνιστά υπόδειγμα κτηρίου και εκδοτικού χώρου. Ο οίκος είχε ιδρυθεί αμέσως μετά την πτώση της Χούντας από τον ίδιο τον Αντώνη Λιβάνη ο οποίος φεύγοντας από την Πελοπόννησο και ξοδεύοντας πάνω από μια πενταετία στη φυλακή, αναγκάστηκε να αναζητήσει τρόπους για το προς το ζην-με τις περισσότερες δουλειές, ωστόσο, να απαιτούν, τουλάχιστον πριν τη μεταπολίτευση, πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων.
Ο περήφανος Πελοποννήσιος προτιμά να πουλήσει όλη του σχεδόν την περιουσία και να ιδρύσει μαζί με τον κ. Γιάννη Χαραλαμπόπουλο και τον Γιάννη Καψή τα Νέα σύνορα. Η επιχείρηση δραστηριοποιείται, όπως είναι φυσικό, μετά τη μεταπολίτευση εκδίδοντας αριστερά, επαναστατικά βιβλία ενώ τη δεκαετία του 80 είναι από τους πρώτους που κάνουν γνωστή στην Ελλάδα την έννοια του Μπεστ Σέλλερ. Μας έμαθαν τον Κοέλιο και τον Ντα Μπράουν, τον Τσόμσκι αλλά και την Ναόμι Κλάιν που με το δόγμα του σοκ αλλάζει το σκηνικό της πολιτικής θεωρίας, σε επίπεδο ριζοσπαστισμού, σε ολόκληρο τον κόσμο. Ίσως αυτά και να κάνουν τον μετέπειτα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα να εμπιστευτεί τις εκδόσεις Λιβάνη με κλειστά τα μάτια.
Έξυπνος επίχειρηματίας με μεγάλα ανοίγματα
Παρότι ο Λιβάνης θεωρείται ένας από τους πιο γνωστούς, αναγνωρισμένους και πετυχημένους εκδότες της μεταπολίτευσης, είναι ωστόσο αυτός που έκανε γνωστό τον οίκο κυρίως χάρη στους ξένους συγγραφείς και τις μεγάλες επιτυχίες.
Τα πράγματα φαίνονταν να πηγαίνουν πολύ καλά έως ότου χτύπησε ανελέητα τον χώρο του βιβλίου η κρίση. Πολλοί είναι οι εκδότες που συρρικνώνουν τις εκδόσεις του εκδίδοντας βιβλία με φτηνό χαρτί και αισθητική, θυσιάζοντας την ποιότητα χάρη της ποσότητας, προσπαθώντας έτσι να βγάλουν τα σπασμένα και έχοντας τελικά απέναντι όλο το προσωπικό. Οι Εκδόσεις Λιβάνη επιζητούν ωστόσο αυτό που ήξεραν πάντα το πολιτικό παιχνίδι αποφασίζοντας να προχωρήσουν πριν από πέντε χρόνια στην επανέκδοση ενός ιστορικού τίτλου όπως τα «Επίκαιρα», που αποδείχθηκαν ένα πολύ συγκροτημένο περιοδικό πολιτικής, ερευνητικής και διπλωματικής δημοσιογραφίας. Ωστόσο οι ζημίες σε επίπεδο ομίλου αγγίζουν τα 3 εκατ. Ευρώ ετησίως.
Ο πατέρας αφήνοντας για πάντα τα βιβλία αποφασίζει να ασχοληθεί με την αγροτική παραγωγή και συγκεκριμένα τα ροδάκινα εξ ου και ότι δανείζεται γύρω στο 1,25 εκατ. για να αποκτήσει το συσκευαστήριο της πρώην ΕΑΣ Βέροιας. Εδώ είναι που ο μοντέρνος γιος συναντά τον πατέρα του, τον τότε τυροκόμο στην Πάτρα και μετέπειτα φοιτητή της Ανωτάτης Εμπορικής στην Αθήνα. Αφήνοντας τα ηνία στον Ηλία και ΑΕΚτζή όπως ο πατέρας του ξέρει ότι ο γιος θα δώσει τους δικούς του αγώνες και δεν θα εκχωρήσει τίποτα που δεν θα δικαιώνει απολύτως την οικογένεια και-τι άλλο;-την ελευθερία. Άριστες σχέσεις με το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου είχε ο Αντώνης Λιβάνης, σχέσεις που σφυρηλάτησε στο προσκήνιο και το παρασκήνιο της μακράς πολιτικής και εκδοτικής του δραστηριότητας. Ως άνθρωπος των ειδικών αποστολών ήταν το κρίσιμο πρόσωπο στον χειρισμό δεκάδων κρίσεων και στην αποφυγή... αμέτρητων άλλων, όταν είχε χρόνο να κάνει τις απαραίτητες κινήσεις πριν ένα θέμα φθάσει στη σύγκρουση και πολύ περισσότερο στη δημοσιότητα. Χάρις σε αυτό το ταλέντο και τα αναμφισβήτητα πολιτικά χαρίσματα πέτυχε να δώσει στο ρόλο του ανθρώπου ενός ηγέτη το όνομά του.
Τα χρόνια που ακολούθησαν της δικής του παρουσίας δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου δημοσιογράφοι, πολιτικοί παράγοντες και επιχειρηματίες αναζητούσαν πάντα τον... Λιβάνη του Κώστα Σημίτη, του Κώστα Καραμανλή κοκ. Αν και κανείς από τους «διαδόχους» του δε μπόρεσε να φθάσει στη διάρκεια της δικής του πολιτικής παρουσίας και κυρίως στο εύρος των δραστηριοτήτων του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια η ημέρα της ονομαστικής του εορτής, που συμπίπτει με τα γενέθλια του Κώστα Λαλιώτη, ήταν το σημείο συνάντησης ΠΑΣΟΚ και... ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς ο εκλιπών να υστερούσε σε συμπάθειες και στον συντηρητικό και επιχειρηματικό χώρο, τη Δικαιοσύνη κοκ.
Η σχέση του με τον Ανδρέα Παπανδρέου ξεκίνησε αμέσως μόλις ο μετέπειτα ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ. Ουσιαστικά ήταν ο άνθρωπος του Γέρου της Δημοκρατίας που ανέλαβε την αποστολή να χτίσει τον εκλογικό μηχανισμό για τις εκλογές του 1964 και την επιτυχημένη διεκδίκηση της βουλευτικής έδρας της Πάτρας. Όπως έκανε στη συνέχεια (το 1981) και για τον γιο του Ανδρέα τον Γιώργο. Η δεκαετία του 80' ήταν η περίοδος στην οποία οικοδόμησε τον μύθο του, διευθύνοντας υπό διαφόρους τίτλους τον πρωθυπουργικό γραφείο. Πάντα στο όνομα του Ανδρέα Παπανδρέου, στο πλευρό του οποίο έμεινε μέχρι τον θάνατό του το 1996.
Στη συνέχεια αποσύρθηκε από την πρώτη γραμμή, καθώς απάντησε αρνητικά σε πρόταση του Κώστα Σημίτη για συμμετοχή του στο υπουργικό συμβούλιο. Πάντα όμως ήταν παρών στις κομματικές εκδηλώσεις και στα μεγάλα γεγονότα. Ήταν εκεί μέχρις και το συνέδριο του 2018. Από το 2010 και μετά ο γιος του Ηλίας ανέπτυξε έντονες σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ γεγονός το οποίο δε σχολίασε ποτέ δημόσια. Η ουσία είναι πως κάθε χρόνο στη γιορτή του βουλευτές και υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ (τα τελευταία χρόνια) συνωστίζονταν στην είσοδο και τους χώρους υποδοχής του σπιτιού του για να του δώσουν τις ευχές τους. Μάλιστα, υπήρξαν και φορές που έστω και για λίγο στον ίδιο χώρο βρέθηκαν και ο Αλέξης Τσίπρας και η Φώφη Γεννηματά.
Παρά το ότι είχαν περάσει δεκάδες χρόνια από την απόσυρσή του από την ενεργό πολιτική το όνομά του συνέχιζε να προκαλεί δέος και να είναι μέρος κάθε καλού σεναρίου για διεργασίες στον χώρο της Κεντροαριστεράς. Σε συνδυασμό πάντα με εκείνο του Κώστα Λαλιώτη, του ανθρώπου με τον οποίο ήταν περισσότερο συνδεδεμένος πολιτικά (και επαγγελματικά) από κάθε άλλον. Οι δυο τους είχαν καθημερινή επαφή ενώ στο γραφείο του δεχόταν και όποιον νεότερο πολιτικό ή δημοσιογράφο του ζητούσε ραντεβού με την ελπίδα να κερδίσει κάποιες από τις αστείρευτες γνώσεις του για το χθες και το αύριο της δημοκρατικής παράταξης.
Οι πολιτικοί αποχαιρετούν τον Αντώνη Λιβάνη
Πολιτικοί φίλοι και αντίπαλοι αποχαιρετούν με δηλώσεις τους τον Αντώνη Λιβάνη, επί χρόνια στενό συνεργάτη του Αντρέα Παπανδρέου, που έφυγε από τη ζωή την Τετάρτη, σε ηλικία 94 ετών.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον κ. Ηλία Λιβάνη και του εξέφρασε την οδύνη του και τα ειλικρινή του συλλυπητήρια για τον θάνατο του πατέρα του, Αντώνη Λιβάνη, με τον οποίο τον συνέδεαν μακροχρόνιοι δεσμοί φιλίας.
Μητσοτάκης: Άφησε το δικό του ξεχωριστό αποτύπωμα
Τα θερμά του συλλυπητήρια για την απώλεια του Αντώνη Λιβάνη εξέφρασε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Ο Αντώνης Λιβάνης άφησε το δικό του ξεχωριστό αποτύπωμα στην πολιτική ζωή της χώρας, εργαζόμενος επί δεκαετίες στο πλευρό ενός σημαντικού πολιτικού. Με συνέπεια, διακριτικότητα και αποτελεσματικότητα. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του», έγραψε σε μήνυμά του στα social media.
Ο Αντώνης Λιβάνης άφησε το δικό του ξεχωριστό αποτύπωμα στην πολιτική ζωή της χώρας, εργαζόμενος επί δεκαετίες στο πλευρό ενός σημαντικού πολιτικού. Με συνέπεια, διακριτικότητα και αποτελεσματικότητα. Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του.
Γεννηματά: Σφράγισε με το ήθος του μια ολόκληρη εποχή
«Με μεγάλη θλίψη αποχαιρετούμε το ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, τον δικό μας άνθρωπο, τον αγαπημένο μας Αντώνη Λιβάνη. Στην πρώτη γραμμή της αντιστασιακής δράσης ενάντια στη δικτατορία και με συνεχή και συνεπή παρουσία στους προοδευτικούς πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες. Ως ο στενότερος συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου τίμησε την εμπιστοσύνη του και υπήρξε εμβληματική φυσιογνωμία που σφράγισε με την δημόσια παρουσία , την προσφορά και το ήθος του μια ολόκληρη εποχή. Θα τον θυμόμαστε με σεβασμό και θα τον τιμούμε πάντα. Εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στην οικογένεια του», δήλωσε η Φώφη Γεννηματά.
Με μεγάλη θλίψη αποχαιρετούμε το ιδρυτικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, τον δικό μας άνθρωπο, τον αγαπημένο μας Αντώνη Λιβάνη. Στην πρώτη γραμμή της αντιστασιακής δράσης ενάντια στη δικτατορία & με συνεχή & συνεπή παρουσία στους προοδευτικούς πολιτικούς & κοινωνικούς αγώνες. (1/3) pic.twitter.com/lH4oC5X91R
Σε πιο προσωπικό τόνο ο αποχαιρετισμός του Γιώργου Παπανδρέου, που έγραψε στο Twitter: «Η θλίψη για τη φυγή σου, μεγάλη. Έγραψες έναν συγκλονιστικό κύκλο ζωής. Αφήνεις ένα βαθύ αποτύπωμα. Καλό σου ταξίδι, Αντώνη».
Δήλωση Γιώργου Α. Παπανδρέου για το θάνατο του Αντώνη Λιβάνη:
«Η θλίψη για τη φυγή σου, μεγάλη.
Έγραψες έναν συγκλονιστικό κύκλο ζωής.
Αφήνεις ένα βαθύ αποτύπωμα.
Καλό σου ταξίδι, Αντώνη.»
Τσίπρας: Παράδειγμα σεμνότητας και αφοσίωσης στο λαό
«Ο Αντώνης Λιβάνης υπήρξε εμβληματική φυσιογνωμία της προοδευτικής παράταξης, παρών για δεκαετίες στους αγώνες του λαού μας για δημοκρατία, δικαιοσύνη και πρόοδο. Ένα παράδειγμα σεμνότητας και αφοσίωσης στο λαό και την Ελλάδα, η απώλειά του αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό. Τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια, τους φίλους και τους συντρόφους του», έγραψε στο προφίλ του στο facebook ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, που τα τελευταία χρόνια είχε και προσωπική σχέση με τον Αντώνη Λιβάνη.
«Έφυγε» σήμερα μια μεγάλη προσωπικότητα της μεταπολεμικής πολιτικής ζωής που σημάδεψε την ιστορία της δημοκρατικής παράταξης. Στον Ηλία Λιβάνη και σε ολόκληρη την οικογένεια, θερμά συλλυπητήρια.
ΣΥΡΙΖΑ: Συνδέθηκε με όλες τις μεγάλες στιγμές του αριστερού και προοδευτικού κινήματος
Τη βαθιά του θλίψη για τον θάνατο του Αντώνη Λιβάνη, ο οποίος έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 94 ετών, εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ.
«Μέλος της Εθνικής Αντίστασης και αγωνιστής του αντιδικτατορικού κινήματος, ο Αντ. Λιβάνης συνδέθηκε με όλες τις μεγάλες στιγμές του αριστερού και προοδευτικού κινήματος της χώρας. Ως στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, υπήρξε στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου αλλά και υπουργός κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργικής του θητείας. Ο Αντ. Λιβάνης άφησε το δικό του στίγμα και στον χώρο των εκδόσεων με την ίδρυση του Εκδοτικού Οργανισμού Λιβάνη, από τον οποίο κυκλοφόρησαν εκατοντάδες βιβλία διανοούμενων, πολιτικών στελεχών και λογοτεχνών, όπως και εφημερίδες και περιοδικά», αναφέρει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης στο συλλυπητήριο μήνυμα του και απευθύνει τα συλλυπητήρια του στην οικογένεια του και τους οικείους του.
