Το φάντασμα του 2015 επιστρέφει μετά από τέσσερα χρόνια, με αποκαλύψεις “φωτιά” για το ταραγμένο πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και γενικότερα για όλα τα χρόνια της ελληνικής κρίσης, επαναφέροντας στην επικαιρότητα πρόσωπα που πλησίασαν κατά πολύ στο να γίνουν τα μοιραία πρόσωπα για το μέλλον της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Οι εμπλεκόμενοι ή καλύτερα οι πρωταγωνιστές της κρίσης και τα γεγονότα του 2015 επιστρέφουν είτε μέσω ταινίας είτε μέσω βιβλίων φωτίζοντας κάποιες πτυχές της ιστορίας, η οποία είναι ακόμα νωπή στις μνήμες πολιτών, πολιτικών, αλλά και των δημοσιογράφων που κάλυπταν τότε τις καταιγιστικές εξελίξεις των διαπραγματεύσεων της νεοεκλεγείσας ελληνικής κυβέρνησης.
Από το 2010 έως σήμερα η Ελλάδα έφτασε δύο φορές κοντά στην έξοδο από το ευρώ, ενώ οι πρωταγωνιστές διηγούνται πως είχε καταρτιστεί σχέδιο Β από τους Ευρωπαίους εταίρους, ακόμα και για την έκτακτη διαφυγή τουριστών από τη χώρα. Αποκαλύπτεται ότι το 2012 υπήρχε φόβος για το ατύχημα του Grexit, ενώ η διαφορά με το 2015 είναι πως η τότε κυβέρνηση δεν ήθελε η χώρα να μείνει στο ευρώ. Σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν οι μαρτυρίες πως υπήρχαν αιτήματα για τύπωμα δραχμών στη Ρωσία το 2015, αλλά και πως ο Πολ Τόμσεν από το ΔΝΤ φωτογραφίζεται ως υπεύθυνος για το αδιέξοδο της μοιραίας τελευταίας αξιολόγησης του 2ου Μνημονίου. Κοινό σημείο, πάντως, όλων όσοι περιγράφουν τα γεγονότα της ελληνικής κρίσης είναι το πως οι πολιτικοί συνέβαλαν στην παράταση της περιπέτειας, αλλά και η στάση, κυρίως, της Γερμανίας.
Κατά την παρουσίαση του βιβλίου των Ελένης Βαρβιτσιώτη και Βικτώριας Δενδρινού «Η Τελευταία Μπλόφα», οι ομιλητές, ως πρωταγωνιστές ο καθένας από τον δικό του ρόλο, αποτύπωσαν τις παραλείψεις και τα πολιτικά λάθη κατά τη διάρκεια της κρίσης, αλλά κυρίως για το πρώτο εξάμηνο του 2015, όπου η Ελλάδα ήταν στο χείλος της εξόδου από το ευρώ. Στις κρίσιμες στιγμές, στα λάθη, αλλά και στο plan B της εξόδου από το ευρώ, το οποίο υπήρχε από το 2012 και επανήλθε το 2015, αναφέρθηκαν ο Thomas Wieser, πρώην πρόεδρος του EuroWorking Group, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας και ο Peter Spiegel, διευθυντής σύνταξης της βρετανικής εφημερίδας Financial Times.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννης Στουρνάρας, κατά την ομιλία του, άφησε αιχμές για την τότε κυβέρνηση, κάνοντας αναφορές στις πιέσεις που δέχθηκε από το Μέγαρο Μαξίμου. Όπως επεσήμανε ο κ. Στουρναρας υπήρχε ένα κλίμα συνεχών αντεγκλήσεων, πιέσεων, συνεχών κλητεύσεών του ιδίου στη Βουλή σε διάφορες εξεταστικές επιτροπές, «επίσημων ανακοινώσεων του Μεγάρου Μαξίμου ή ανεπίσημων non-papers και διαρροών εναντίον μου, και, τελικώς, προσπαθειών παρεμπόδισης του έργου μας μέσα από μεθοδεύσεις και διαδικασίες που δεν έχουν θέση σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου».
Ανέφερε πως «οι συνέπειες της ανερμάτισης διαπραγμάτευσης του 2015 είχαν τεράστιο κόστος για την οικονομία της χώρας και πρόσθεσε, σε άλλο σημείο, ότι «τα σενάρια ήταν αντιφατικά, οι μπλόφες συνεχείς και προκαλούσαν σύγχυση στους εταίρους μας». Αναφορικά με το τι συνέβη όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε την εξουσία, ο κ. Στουρνάρας επεσήμανε «αντί να γίνει το αυτονόητο να ακολουθήσουν την πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης, ακολουθήθηκε μια διαπραγμάτευση εντελώς διαφορετική που στηρίχθηκε στη ρήξη και στην άποψη ότι θα φοβηθούν οι δανειστές από το ενδεχόμενο εξόδου, της μεγάλης μπλόφας». «Αυτοί που έκαναν τη μπλόφα ή δεν ήξεραν ή αποφάσισαν να παίξουν στα ζάρια τη χώρα», σημείωσε.
Κλείσιμο
Ο πρώην επικεφαλής του EWG Thomas Wieser δήλωσε πως η Ελλάδα ήταν πολύ κοντά στο χείλος της εξόδου δύο φορές, το 2012 και το 2015, και τα σχέδια ήταν έτοιμα και μάλιστα πολύ λεπτομερή, καθώς περιελάμβαναν ακόμα και το πώς έβγαιναν οι τουρίστες από τη χώρα. «Το 2012 φοβόμασταν ένα ατύχημα, από μία λάθος πολιτική επιλογή. Ήταν σίγουρο όμως ότι η κυβέρνηση ήθελε να μείνει στο ευρώ. Το 2015 είχαμε την ακριβώς αντίθετη κατάσταση. Είχαμε μια κυβέρνηση που δεν ήθελε να μείνει στην Ευρωζώνη και έλεγε συνέχεια θα φύγω». Ερωτώμενος εάν ο κ. Σόιμπλε είχε όντως σχέδιο Β ή μπλόφαρε, είπε χαρακτηριστικά: «Το κουτί το έχω στη Βιέννη, δεν το έχω πετάξει (...) Το μεγαλύτερο λάθος που κάναμε ήταν το 2010 όταν είπαμε ότι το ελληνικό χρέος ήταν βιώσιμο (...) Φυσικά δεν ήταν βιώσιμο. Ήταν ένα τεράστιο λάθος, αλλά δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί». Δήλωσε πως το 2012 υπήρχε μια σημαντική ελάφρυνση χρέους, το PSI. Το 2014 θα έπρεπε οι δανειστές να έχουν προχωρήσει σε ελάφρυνση χρέους, αλλά οι πολιτικές δεν συνηγορούσαν σε αυτό.
Από την πλευρά του ο Peter Spiegel, ο οποίος έχει παρακολουθήσει την ελληνική κρίση από την αρχή, επεσήμανε το γεγονός πως η Ελλάδα άργησε πολύ να βγει από την κρίση, σε σχέση με τις άλλες χώρες. Αναφέρθηκε στις αγορές, στα δημοσιονομικά μεγέθη, στο πολιτικό σύστημα της χώρας, αλλά και στη στάση της Ευρώπης. «Όταν ξεκίνησε το πρώτο πρόγραμμα το 2010, η κυβέρνηση το ακολουθούσε, αλλά οι Γερμανοί ήταν ακόμα θυμωμένοι. Έτσι η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έπεισε τον πρώην Πρόεδρο της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί να κάνει ένα σύστημα που αν αυτό συνέβαινε ξανά θα οδηγούσε σε πτώχευση. Αυτό ήταν κατά τη γνώμη μου το μεγαλύτερο λάθος που έκαναν οι δανειστές», είπε ο κ. Spiegel. Ανέφερε δε πως «ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφανγκ Σόιμπλε επαναλάμβανε συνέχεια η Ελλάδα πρέπει να φύγει απ' το ευρώ.
Όταν ο κ. Παπακωνσταντίνου υπέγραψε το πρώτο μνημόνιο, είπε, όλοι στην Ελλάδα αποφάσισαν ότι μπορούν να το κάνουν καλύτερα και αυτό είναι κάτι που το έκαναν όλες οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία και ΣΥΡΙΖΑ, ανέφερε, ενώ για τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ο κ. Spiegel είπε χαρακτηριστικά: «Θα διαχώριζα τον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη, γιατί ο Τσίπρας έκανε τρομερά λάθη και λάθος επιλογές, ενώ ο Γιάννης Βαρουφάκης ήταν εκεί για να γίνει διάσημος».
Η Βικτώρια Δενδρινού, ανταποκρίτρια για το πρακτορείο Bloomberg στις Βρυξέλλες, είπε πως «δεν το περιμέναμε καθόλου να έχει τέτοια απήχηση» και χαμογελώντας ανέφερε «λέγαμε ποιος θα το διαβάσει». «Θεωρήσαμε ότι ήταν πάρα πολλές πτυχές της ιστορίας που ήταν ακόμα άγνωστες και θελήσαμε να κάνουμε κάτι που θα αποτελέσει σημείο αναφοράς, σαν μια κάμερα για τους αναγνώστες πίσω από κλειστές πόρτες», επεσήμανε.
Η Ελένη Βαρβιτσιώτη, ανταποκρίτρια της εφημερίδας «Η Καθημερινή» και του ΣΚΑΪ στις Βρυξέλλες, είπε πως ανακαλύψαμε το πώς η ανθρώπινη μνήμη είναι σαν ζωντανός οργανισμός. Το ίδιο άτομο μετά από 3-4 μήνες άλλαζε την αφήγηση των γεγονότων. Όποτε ήμασταν πολύ πιεστικές, ζητούσαμε έγγραφα, στοιχεία, mail. Ανέφερε πως αυτό που κυνηγούσαμε απ' την αρχή, σαν εμμονή, ήταν να βρούμε το Σχέδιο Β, το τι θα γινόταν αν η Ελλάδα έβγαινε εκτός ευρώ. Όπως τόνισε, όταν το πήραμε στα χέρια μας τον Ιανουάριο του 2018, η συγκίνηση ήταν μεγάλη. Παρόλο που δεν το πήραμε ποτέ έξω απ το δωμάτιο, στο τέλος είχαμε φτάσει σχεδόν να αποστηθίσουμε τις 157 σελίδες του.
Το αίτημα σε Ρωσία για δραχμές
Ο κ. Στουρνάρας ανέφερε επίσης ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε ζητήσει το κρίσιμο εκείνο διάστημα από τη Ρωσία να τυπώσει δραχμές. Η αποκάλυψη αυτή είχε γραφεί καταρχήν από τους Γάλλους δημοσιογράφους Ζεράρ Νταβέ και Φαμπρίς Λομ που έγραψαν στο βιβλίο τους ότι ο Πούτιν εκμυστηρεύτηκε στον τότε πρόεδρο Ολάντ ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε υποβάλει αίτημα στη ρωσική για την εκτύπωση δραχμών, επειδή δεν διέθετε τις κατάλληλες εγκαταστάσεις για να το κάνει. Ο Ρώσος πρόεδρος έκρινε ότι έπρεπε να ενημερώσει γι΄αυτό το θέμα τον Ολάντ, καθώς ο χρόνος για την Ελλάδα τελείωνε. Ο Πούτιν διευκρίνισε βέβαια στον Ολάντ ότι «η Ρωσία δεν επιθυμούσε να εμπλακεί σε κάτι τέτοιο» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο Γιάννης Στουρνάρας αναφέρθηκε αναλυτικά στα όσα για το συγκεκριμένο συμβάν γράφει το βιβλίο. Στη συνέχεια ο κ. Στουρνάρας τόνισε πως είχε επικοινωνία με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και τον ενημέρωσε πως είχε πληροφορίες που έλεγαν ότι η Ελλάδα υπέβαλε αίτημα για τύπωμα δραχμών στη Ρωσία. Συνεχίζοντας, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος είπε πως ενημέρωσε τον κ. Παυλόπουλο ότι η χώρα θα έβγαινε από το ευρώ και θα δημιουργούνταν πάρα πολλά προβλήματα. Η απάντηση που έλαβε ήταν πως «μην ανησυχείτε δεν πρόκειται να υπογράψω κάτι τέτοιο»
Το ζητούμενο κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015 ήταν απλό, υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας. Η υπογραφή μιας συμφωνίας χρηματοδοτικής στήριξης, ώστε η χώρα μας να απομακρυνθεί από τον κίνδυνο της πτώχευσης. Η Τράπεζα της Ελλάδος συνέβαλε με όλες τις δυνάμεις της στην επίτευξη αυτού του στόχου, τη στιγμή που τα σύννεφα πύκνωναν πάνω από τη χώρα μας, και τόνιζε ότι μια τέτοια συμφωνία θα ήταν σε θέση να καλύψει το έδαφος που είχε χαθεί μέσα στους πρώτους μήνες του 2015 με τις ατέρμονες και εν πολλοίς ανερμάτιστες διαπραγματεύσεις, οι οποίες στηρίζονταν σε λανθασμένες παραδοχές για το τι θα πράξουν οι δανειστές.
Καθ΄ όλο το δύσκολο αυτό εξάμηνο, η Τράπεζα της Ελλάδος επιτέλεσε το καθήκον της, που είναι, με βάση το Καταστατικό της και τους κανόνες του Ευρωσυστήματος, η διαφύλαξη της νομισματικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας και η ενίσχυση της ρευστότητας του τραπεζικού συστήματος.
Κρίσιμη στιγμή
Μια από τις πιο πιεστικές περιπτώσεις, σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα, αφορούσε εκείνο το διάστημα την υποχρέωση καταβολής στο ΔΝΤ στις 12 Μαΐου 2015 ενός χρεολυσίου, ύψους SDR 600,7 εκατ. (περίπου 750 εκατ. ευρώ). Όπως περιγράφει ο ίδιος, γωρίζοντας την έλλειψη ρευστότητας που αντιμετώπιζε η χώρα, έγιναν προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης, ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή της αυτή. Συγκεκριμένα, σε επικοινωνία μου με τον τότε εκπρόσωπο της χώρας στο ΔΝΤ Θάνο Κατσάμπα διερευνήθηκε το ενδεχόμενο χρήσης κεφαλαίων από τον λογαριασμό διαθεσίμων SDR Holdings του Ελληνικού Δημοσίου στο ΔΝΤ. Από την επικοινωνία αυτή προέκυψε ότι η χρήση των διαθεσίμων του λογαριασμού αυτού για την αποπληρωμή χρεολυσίου ήταν μεν εφικτή, καθώς δεν ήταν αντίθετη με το καταστατικό του Ταμείου, ωστόσο δεν υπήρχε αντίστοιχο διεθνές προηγούμενο. Για τον λόγο αυτό, η ενεργοποίηση της λύσης αυτής απαιτούσε την κατάλληλη προετοιμασία από πλευράς ΔΝΤ, κάτι που απαιτούσε επαρκή χρονικά περιθώρια.
Ο κ. Στουρνάρας χαρακτήρισε το βιβλίο μια «συγκλονιστική και λεπτομερή καταγραφή όλων εκείνων των μηνών από τα τέλη του 2014 με χρονολογική σειρά».
«Το βιβλίο αναφέρεται σε μια πολύ πρόσφατη περίοδο, κατά την οποία τα στελέχη της Τράπεζας της Ελλάδος και εγώ αφιερώσαμε ατέλειωτες ώρες και κοπιάσαμε πολύ για να μην φύγει το τρένο από τις ράγες. Και αυτό μέσα σε ένα κλίμα συνεχών αντεγκλήσεων, πιέσεων, συνεχών κλητεύσεών μου στη Βουλή σε διάφορες εξεταστικές επιτροπές, επίσημων ανακοινώσεων του Μεγάρου Μαξίμου ή ανεπίσημων non-papers και διαρροών εναντίον μου, και, τελικώς, προσπαθειών παρεμπόδισης του έργου μας μέσα από μεθοδεύσεις και διαδικασίες που δεν έχουν θέση σε ένα σύγχρονο κράτος δικαίου», σημείωσε χαρακτηριστικά ο Γ. Στουρνάρας.
