Κατάθλιψη: Όταν «γονατίζει» τους ποδοσφαριστές - Η κραυγή του Αντριάνο και το μαξιλάρι του Ινιέστα
06.04.202311:51
Όταν «σβήνουν τα φώτα», πολλοί πρωταγωνιστές μένουν μόνοι - Το «είμαι ένας δημοφιλής αποτυχημένος» του Αλφόνσο Ντέιβις και όσοι έχασαν τη μάχη και αυτοκτόνησαν
«Νοιαζόμαστε πάρα πολύ για τη σωματική υγεία των ποδοσφαιριστών και κάνουμε κάθε πιθανή άσκηση για να είναι έτοιμοι. Αλλά δεν μας ενδιαφέρει το τί γίνεται στο κεφάλι τους. Είναι ίσως το τελευταίο κομμάτι που μας απασχολεί.
Είναι αλήθεια πως η βιομηχανία του ποδοσφαίρου δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα σε θέματα ψυχικής υγείας, αλλά παρατηρώ ότι ακόμη και τώρα δεν αντιμετωπίζεται ως χαρακτηριστικό επιδόσεων. Η ψυχολογική υποστήριξη επικεντρώνεται στο "Είσαι έτοιμος ώστε να αποδώσεις τη δεδομένη χρονική στιγμή;" αντί για τη γενική σου ευημερία».
Τα παραπάνω αποτελούν ένα απόσπασμα της συνέντευξης του Γ.Γ της FIFPro, Γιόνας Μπαρ-Χόφμαν, στην ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Ποδοσφαιριστών τον Οκτώβριο του 2021.
Ωστόσο ακόμη και στο πρώτο τρίτο του 2023 φαίνεται πως το πρόβλημα της κατάθλιψης (σε διάφορες μορφές της) εξακολουθεί να υπάρχει σε τεράστιο βαθμό, παρά τις προσπάθειες τόσο της FIFPro όσο και της τεχνογνωσίας που διαθέτουν μεγάλα κλαμπς της Ευρώπης όπως η πρωταθλήτρια Γερμανίας, Μπάγερν.
Πιο πρόσφατο, τρανταχτό παράδειγμα ήταν αυτό του Αλφόνσο Ντέιβις των Βαυαρών, ο οποίος μέσω της πλατφόρμας streaming «Twitch» (σε μια ασχολία που ξεκίνησε όπως πολλοί συνάδελφοί του για να κάνουν κάτι εκτός δουλειάς) ανέφερε:
«Η ζωή ενός επαγγελματία ποδοσφαιριστή είναι πολύ ωραία, χωρίς καμία αμφιβολία. Μπορείς να χαλαρώσεις και να απολαύσεις τη ζωή, αλλά μετά την προπόνηση δεν υπάρχει τίποτα για να κάνω.
Επειδή δεν είμαι με την οικογένειά μου και η κοπέλα μου δεν μένει μαζί μου, είμαι εντελώς μόνος μου. Είναι ανησυχητικό που δεν έχω κάτι να κάνω, ειδικά όταν δουλεύουν οι φίλοι μου. Πρέπει να έχω όλους κι όλους πέντε φίλους.
Είμαι ένας δημοφιλής αποτυχημένος (popular loser)».
Στα 22 του χρόνια, ο Καναδός φουλ-μπακ θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα στο παγκόσμιο στερέωμα και αναμένεται να διαδεχθεί τον Ατίμπα Χάτσινσον στην αρχηγία του αντιπροσωπευτικού συγκροτήματος της χώρας, όμως εδώ και αρκετό καιρό φαίνεται πως δίνει μια εσωτερική ψυχολογική μάχη παρά τα εφόδια που του έχει προσφέρει εδώ και μια τετραετία η παρουσία του στη Μπάγερν, σε μια ζωή που διαφέρει πλήρως από αυτή που φανταζόταν μικρότερος μέσα από το προσφυγικό καμπ στο οποίο έμεινε για λίγο χρονικό διάστημα έως ότου νομιμοποιηθεί στον Καναδά.
Οι πρόσφατοι τραυματισμοί του και κάποιες επιπλοκές μετά τη νόσησή του από κορωνοϊό δεν του επέτρεψαν να αποδώσει στα επίπεδα που τον είχαμε δει τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο φέτος κάνει μια αρκετά καλή σεζόν με Μ.Ο απόδοσης μέχρι και αυτό το σαββατοκύριακο στο 7.20 όσον αφορά την Μπούντεσλιγκα (σε 21 αγώνες) και το 7.33 στο Τσάμπιονς Λιγκ (σε 5 εμφανίσεις).
Στη δική του περίπτωση -όσο και να δείχνει πως δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος του προβλήματος επιλέγοντας τον όρο «loser»- φαίνεται πως πάσχει από κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας, που σύμφωνα με κείμενο του ψυχίατρου Γιώργου Τζεφεράκου στο ygeiamou.gr, «Συνιστά μια μορφή κατάθλιψης στην οποία τα συμπτώματα είναι λιγότερο έντονα και λιγότερο ορατά αλλά περισσότερο χρόνια από ότι στην κλασική κατάθλιψη».
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τον Διδάκτορα Ψυχιατροδικαστικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών:
«Η κατάθλιψη υψηλής λειτουργικότητας συνήθως δεν προκαλεί την ίδια απώλεια λειτουργικότητας και παράλυσης που απαντάται στην κλασική κατάθλιψη.
Αντίθετα, τα άτομα που επηρεάζονται από αυτήν συχνά είναι ικανά να διατηρούν τους ρυθμούς της καθημερινότητάς τους κανονικά, να είναι λειτουργικά στην εργασία και τις άλλες ασχολίες τους ακόμη και να επιδίδονται σε αυτές με μια υπερδραστηριότητα και υπερ-λειτουργικότητα χωρίς καμία ένδειξη θλίψης ή απώλεια ενέργειας.
Κάτω από αυτήν την πρόσοψη κανονικότητας ωστόσο, τα άτομα με λειτουργική κατάθλιψη λειτουργούν μηχανικά, μουδιασμένα, με απάθεια και χωρίς καμία ευχαρίστηση ή ικανοποίηση παρά την φυσιολογικότητα στην λειτουργικότητά τους.
Ακριβώς εξαιτίας της λειτουργικότητας τους στην καθημερινή ζωή και επειδή είναι ικανά να κρύβουν την υποβόσκουσα κατάθλιψη τους, η οποία συχνά δεν είναι συνειδητή ούτε στα ίδια, τα άτομα αυτά υποφέρουν σιωπηλά και δεν αναζητούν την κατάλληλη ψυχολογική ή φαρμακευτική βοήθεια με αποτέλεσμα την αύξηση της αίσθησης απόγνωσης και απομόνωσης, τα οποία με τη σειρά τους αυξάνουν το ρίσκο για αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή ακόμη και το ρίσκο αυτοκτονικότητας».
Η κραυγή του Αντριάνο και το μαξιλάρι του Ινιέστα
Τις ιστορίες τις λένε πάντοτε καλύτερα οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές, όπως έκανε ο Αντριάνο τον περασμένο Μάιο μιλώντας στο «Player's Tribune» για τα δύσκολα χρόνια που έζησε μετά τον θάνατο του πατέρα του και το βάρος που έμεινε μέσα του για πάντα, με αποτέλεσμα να μην φτάσει στα ποδοσφαιρικά επίπεδα για τα οποία προοριζόταν.
Μια σύνοψη της κατάστασης του Βραζιλιάνου εκείνη την εποχή την είχε κάνει με μία από τις πιο γνωστές ατάκες για το θέμα ο Χαβιέρ Σανέτι. Μια ατάκα τόσο δυνατή, που είναι σαν σε μεταφέρει στο σημείο.
«Δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από την Βραζιλία. “Άντρι, ο μπαμπάς πέθανε”. Ήμασταν στο δωμάτιό του και τον είδα να πετάει το τηλέφωνο στον τοίχο με απίστευτη δύναμη. Άρχισε να ουρλιάζει και πραγματικά δεν μπορείτε να φανταστείτε αυτήν την κραυγή. Ακόμα και σήμερα, μου σηκώνεται η τρίχα κάθε φορά που τη σκέφτομαι.
Από εκείνη την ημέρα και μετά εγώ και ο Μοράτι (πρόεδρος της Ίντερ) τον προσέχαμε σαν να είναι ο μικρός μας αδερφός.
Συνέχισε να παίζει ποδόσφαιρο, να πετυχαίνει τέρματα και να δείχνει στον ουρανό κάθε φορά για να τα αφιερώνει στον πατέρα του. Αλλά μετά από αυτό το τηλεφώνημα τίποτα δεν ήταν το ίδιο», είχε δηλώσει ο Αργεντινός μπακ για το κράμα Ρονάλντο και Ζλάταν Ιμπραχίμοβιτς.
Ωστόσο για τον Αντριάνο, έχοντας πια ξεσπάσει για τον χαμό του ανθρώπου με τον οποίο έμαθε να αγαπάει το ποδόσφαιρο, χρόνια αργότερα φαίνεται πως απέκτησε διαύγεια και ηρεμία, που του επέτρεψαν να προχωρήσει μπροστά, όσες φορές κι αν κοιτάξει πίσω.
«Ήμουν νέος και ο κόσμος έλεγε ότι είμαι ηλίθιος. Αλλά δεν ήμουν. Μόλις είχα χάσει τον πατέρα μου και δεν ήθελα να πω ψέματα στον Μοράτι, τον άνθρωπο που μου έδωσε τη δυνατότητα να φορέσω τη φανέλα της Ίντερ. Δεν είμαι εγώ να υποκρίνομαι για να παίζω ποδόσφαιρο.
Μου έδωσε την ευκαιρία να γίνω ο Αυτοκράτορας... Κι εγώ; Θα μπορούσα να του πω ψέματα αλλά δεν μπορούσα να το κάνω αυτό, παρά το ότι θα κέρδιζα κι εγώ δεν ξέρω πόσα. Όχι. Και στηρίζω ακόμη εκείνη μου την απόφαση για μένα. Έκανα αυτό που έκανα. Γύρισα στη Βραζιλία γιατί ήξερα ότι θέλω πραγματικά να επιστρέψω σπίτι μου», ανέφερε σε άλλο κομμάτι της ίδιας συνέντευξης.
Ίσως, σε μερικά χρόνια από τώρα, μια ανάλογη εικόνα να δούμε και για τον Γιόσιπ Ίλιτσιτς, ο οποίος σε μια κατάσταση με πολλές ομοιότητες από το 2018 και μετά έπαιξε ελάχιστα στην Αταλάντα και πλέον έχει πάει στη Μάριμπορ.
Παρόμοια απόφαση πρόωρης απόσυρσης, χωρίς τα ναρκωτικά και τα μεθύσια, πήρε και ο πρωταθλητής κόσμου με την εθνική Γερμανίας το 2014, Αντρέ Σίρλε, ο οποίος διαπίστωσε πολύ πιο γρήγορα το πρόβλημα και το 2020, σε ηλικία μόλις 29 ετών, να κρεμάσει τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια για να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην οικογένειά του και να σταματήσει να απομακρύνεται από αυτή στη διαρκή προσπάθεια που έκανε από ένα σημείο και μετά για να στεριώσει σε κάποιον σύλλογο.
«Είχα πέσει στη μεγαλύτερη τρύπα που υπήρχε. Δεν ήθελα να παίξω άλλο», σχολίαζε ο ίδιος σε παλαιότερη συνέντευξή του για το άθλημα που κάποτε λάτρευε και αποτελούσε τη διέξοδό του. Ένας χαμογελαστός ποδοσφαιριστής που κάποτε ο νυν τεχνικός της Μπάγερν Μονάχου, Τόμας Τούχελ, έβλεπε στα πόδια του τον Ραούλ της Ρεάλ Μαδρίτης.
Ένας άνθρωπος για τον οποίο η μητέρα του είχε δει τα σημάδια από νωρίτερα και τον στήριξε μέχρι να μαζέψει τα πράγματά του, να γυρίσει στο Λουντβιγκσχάφεν και να ξανά φορέσει το χαμόγελο στο πρόσωπό του.
Μα γιατί; Είχε κατακτήσει το Μουντιάλ, ήταν περιζήτητος, είχε τη σύντροφό του και... όλα καλά.
Την απάντηση σ' αυτή την υλιστική συλλογιστική έδωσε λίγους μήνες αργότερα ο Αντρές Ινιέστα, όταν αποφάσισε να μιλήσει δημοσίως για τους δικούς του δαίμονες, πολλοί εκ των οποίων δημιουργήθηκαν όταν έφυγε από τη ζωή ο συνάδελφος και καλός του φίλος Ντάνι Χάρκε.
«Εάν το θέμα γίνει γνωστό από κάποιον που έχει τα πάντα, τότε ο κόσμος ίσως μπορεί να καταλάβει πως η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί στον καθένα. Μίλησα ανοιχτά γιατί ήθελα να το επικοινωνήσω, με απόλυτη φυσικότητα, γιατί όλοι μπορεί να περάσουμε από αυτό το σημείο και να μην ανακάμψουμε.
Ήμουν με την κοπέλα μου στον καναπέ και εγώ καθόμουν εκεί λες και είχα απέναντί μου το μαξιλάρι. Το ίδιο και με τους γονείς μου. Δεν είναι ότι απλώς ήμουν λυπημένος γιατί κάτι έγινε. Αν δεν το βιώσεις δεν μπορείς να το καταλάβεις», δήλωσε έχοντας ξεπεράσει το πρόβλημα αλλά συνεχίζοντας κανονικά τις συνεδρίες.
Το «μπορεί να συμβεί σε όλους» είχε πει στις αρχές του 2019 και ο Τζιανλουίτζι Μπουφόν, που όπως ξεκαθάρισε: «Δεν φοβήθηκα ποτέ να δείξω τις ανασφάλειές μου ή να κλάψω. Πάθαινα κρίσεις πανικού και δεν μπορούσα να παίξω. Είναι κάτι που μου συμβαίνει και ούτε ντρέπομαι, ούτε πρόκειται να το κρύψω».
Οι αυτόχειρες Ρόμπερτ Ένκε και Γκάρι Σπιντ
Κι αν κάποιοι εξακολουθούν να παλεύουν με το τέρας, κι αν κάποιοι θα το ξεπεράσουν ή θα το κουβαλούν για πάντα μέσα τους προσπαθώντας να το διαχειριστούν, άλλοι έχασαν τη μάχη σε μια στιγμή.
Γιατί, δυστυχώς, όταν το μυαλό βρίσκεται σ' αυτά τα μονοπάτια, τόσο χρειάζεται.
Πρώτη χρονικά ήρθε η αυτοκτονία του τερματοφύλακα του Ανόβερο και της εθνικής Γερμανίας, Ρόμπερτ Ένκε, ο οποίος το 2009 είχε αποφασίσει να πέσει πάνω σε ένα διερχόμενο τρένο κοντά στο σπίτι του. Ο θάνατος του πρώτου τερματοφύλακα των «πάντσερ» στο επερχόμενο Μουντιάλ ήταν ακαριαίος, με έναν κοντινό του φίλο να αποκαλύπτει μερικές ώρες αργότερα πως ο Γερμανός διεθνής είχε αφήσει σημείωμα αυτοκτονίας.
Αυτό που δεν μπόρεσε να ξεπεράσει ποτέ ήταν ο θάνατος της κόρης του Λάρα σε ηλικία δύο ετών εξαιτίας μιας σπάνιας πάθησης στην καρδιά. Αφού έδωσε μάχη με την κατάθλιψη για έξι χρόνια, πίσω του άφησε τη γυναίκα του Τερέζα, και ένα κοριτσάκι οκτώ μηνών το οποίο είχαν υιοθετήσει.
Περίπου δύο χρόνια αργότερα η σύζυγος του Γκάρι Σπιντ βρήκε τον Ουαλό πρώην ποδοσφαιριστή και τότε τεχνικό της εθνικής ομάδας της χώρας κρεμασμένο στο γκαράζ του σπιτιού τους. Για τον «Captain Marvel» η ακριβής αιτία της αυτοχειρίας δεν έγινε δημοσίως γνωστή, ωστόσο εικάζεται πως και αυτός λύγισε οριστικά μπροστά σε κάποιας μορφής κατάθλιψη, υποβόσκουσας ίσως, ειδικά αν λάβουμε υπ' όψιν αυτά που είπαν όσοι τον είδαν την τελευταία ημέρα της ζωής του.
Ο Σπιντ, που σύμφωνα με τη σύζυγό του είχε γράψει ένα σημείωμα όταν ήταν 17 ετών στο οποίο εξέφραζε την ελπίδα του να πέσει για ύπνο ένα βράδυ και να μην ξυπνήσει ποτέ, λίγες ώρες πριν περάσει τη θηλιά ήταν καλεσμένος σε εκπομπή του BBC, έδειχνε «ζωντανός» με όσους συνομίλησε και στη συνέχεια παρακολούθησε μαζί με τον Άλαν Σίρερ το παιχνίδι Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ - Νιούκαστλ στο «Ολντ Τράφορντ».
Κάποιες καταστάσεις μπορούν να γίνουν αφόρητες για τον ψυχισμό, ειδικά όταν συμβαίνουν μαζεμένες, ωστόσο πρώτο όπλο σε αυτές τις περιπτώσεις θα παραμένει ένα.
Το να μιλάμε.
Όπως αποκάλυψε πως έκανε και ο Τάσος Μπακασέτας στα πρόσφατα βραβεία του ΠΣΑΠ, αλλά και να εξωτερικεύουμε αυτά που στο τέλος της ημέρας και κατά τη διάρκεια αυτής μας κολλάνε στα σχοινιά, κάνοντας το βήμα παραπάνω και αναζητώντας βοήθεια από κάποιον ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας.