Το ντοκιμαντέρ του ΠΣΑΠΠ (Πανελλήνιος Σύλλογος Αμειβομένων Ποδοσφαιριστών Ποδοσφαιριστριών) για το Πρωτάθλημα ποδοσφαίρου της Super League 2τάραξε τα λιμνάζοντα νερά στον χώρο του «βασιλιά των σπορ» στην Ελλάδα και έφερε στην επιφάνεια απίστευτα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ομάδες της δεύτερης τη τάξει ποδοσφαιρικής κατηγορίας της Ελλάδας και, κυρίως, οι ποδοσφαιριστέςτους.
Ανάμεσα σε αυτά που ακούστηκαν στο ντοκιμαντέρ «Χάος» (το οποίο, σε τρεις συνέχειες, είναι διαθέσιμο στο YouTube) είναι και το ότι κάποιοι ποδοσφαιριστές καταφεύγουν σε ψυχολόγους.
Το θέμα αθλητισμός και ψυχολογία σήμερα θεωρούμε ότι είναι πολύ ενδιαφέρον. Ζητήσαμε τη γνώμη δύο ειδικών: Tης κυρίας Γλυκερίας Σκούρα, ψυχολόγου με ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία και του προπονητή ποδοσφαίρου Νίκου Κουνάδη, ο οποίος αγωνίστηκε για περίπου 25 χρόνια σε διάφορα σωματεία και πλέον ασχολείται με την προπονητική, έχοντας Δίπλωμα Προπονητή Ποδοσφαίρου UEFA A.
Ας δούμε τι μας είπαν, ξεκινώντας από την κυρία Σκούρα.
Κλείσιμο
- Κυρία Σκούρα, σας ευχαριστώ θερμά που θα μας μιλήσετε για ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα, την ψυχολογία στον αθλητισμό. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για σας;
Σας ευχαριστώ και εγώ. Είμαι ψυχολόγος, με ειδίκευση στην Αθλητική Ψυχολογία (MSc.). Συνεργάζομαι με αθλητικούς συλλόγους και υποστηρίζω αθλητές διαφόρων αθλημάτων. Παράλληλα, εργάζομαι ως σχολική ψυχολόγος στην εκπαίδευση.
- Διαβάσαμε πρόσφατα ότι πολλοί ποδοσφαιριστές της Super League 2 καταφεύγουν σε ψυχολόγους. Πού οφείλεται αυτό, κατά την άποψή σας; Είναι γενικότερο το φαινόμενο αυτό με τους αθλητές; Ποια είναι η «έκτασή» του;
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως όλο και περισσότεροι αθλητές μιλούν ανοιχτά για θέματα που αφορούν την ψυχική τους υγεία. Έχουμε δει δεκάδες συνεντεύξεις ελίτ αθλητών να παραδέχονται πως αντιμετώπισαν από απλά «σκαμπανεβάσματα» στην ψυχολογία τους, που εξηγούσαν πιθανές μεταπτώσεις στην απόδοσή τους, μέχρι και κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές. Το ενδιαφέρον σε αυτό, είναι ότι το παρατηρήσαμε να συμβαίνει και σε χώρες που έχουν παράδοση στην ολιστική φροντίδα που παρέχουν στους αθλητές τους και είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένες με την ειδικότητα του αθλητικού ψυχολόγου, που είναι αναπόσπαστο μέλος ενός τεχνικού τιμ.
Τώρα, αναφορικά με την κατάσταση που επικρατεί στο ελληνικό ποδόσφαιρο και συγκεκριμένα στη Super League 2, τα πράγματα δεν θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικά. Ειδικά αν αναλογιστούμε πως πρόκειται για ένα ναι μεν επαγγελματικό πρωτάθλημα, στο οποίο όμως έχουμε να κάνουμε με ομάδες διαφόρων ταχυτήτων και δυναμικής, και όπου οι αθλητές καλούνται να διαχειριστούν όχι μόνο την αγωνιστική πίεση, αλλά και σωρεία προβλημάτων που μπορεί να αφορούν μέχρι και το βιοποριστικό τους κομμάτι. Στην Ελλάδα, όπου ακόμα η ειδικότητα του ψυχολόγου μπορεί να παρεξηγείται, ειδικά στους κόλπους του αθλητισμού, βρίσκω ελπιδοφόρο ότι νέα παιδιά αναγνωρίζουν πως θα βελτιώσουν την ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση και θα βοηθηθούν πραγματικά μέσα από τη συνεργασία με έναν ειδικό. Το θέμα είναι όμως να το αναγνωρίσουν και οι διοικήσεις, και να τους παρέχουν αυτή την υποστήριξη.
- Από ποια ηλικία πιστεύετε ότι χρειάζεται η συνδρομή ψυχολόγων στα παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό; Ποια είναι τα οφέλη που αποκομίζουν οι αθλητές και οι αθλήτριες από την επαφή τους με τους ψυχολόγους;
Συνήθως ξεκινάμε τις παρεμβάσεις μας στα τμήματα υποδομής των αθλητικών συλλόγων από την ηλικία των 9 ετών. Οι έρευνες δείχνουν πως αυτή είναι μία ηλικία, που από εκεί και έπειτα τα παιδιά μπορούν να επωφεληθούν ψυχοσυναισθηματικά και να καλλιεργήσουν δεξιότητες τις οποίες αποκτούν από τον αθλητισμό, αλλά και να τις μεταφέρουν στην καθημερινότητά τους π.χ. στο σχολείο. Δεξιότητες όπως η συνεργασία, ο σεβασμός, η πειθαρχία, η ομαδικότητα, η διαχείριση της αποτυχίας κ.ά. είναι οι βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους δουλεύουμε. Επί της ουσίας ο αθλητικός ψυχολόγος μπαίνει στην αθλητική διαδικασία με σκοπό να ενθαρρύνει, να παρακινήσει, να συμβουλεύσει και να υποστηρίξει το σύνολο του συλλόγου, καθώς δεν ασχολείται μόνο με τους αθλητές, αλλά και με τους προπονητές και τους γονείς. Ο βασικός μας στόχος είναι το παιδί πρώτα απ' όλα να απολαμβάνει τη συμμετοχή του στο άθλημα, να είναι ευχαριστημένο με αυτό που κάνει και, εφόσον πληρούνται αυτές οι προϋποθέσεις, να παραμένει ενεργά στον αθλητισμό.
Φυσικά, ανάλογα το επίπεδο και την εξέλιξη, όταν πλέον υποστηρίζουμε και αθλητές που μεταβαίνουν στο επόμενο βήμα, η στοχοθεσία τροποποιείται ανάλογα, και δουλεύουμε με τεχνικές που θα βοηθήσουν στη βελτιστοποίηση της απόδοσης. Για παράδειγμα, τα αιτήματα των περισσότερων αθλητών αφορούν τη διαχείριση του άγχους, την αύξηση της συγκέντρωσης, την αύξηση της αυτοπεποίθησης, τη διαχείριση της πίεσης και την ψυχολογική ανάκαμψη μετά από έναν τραυματισμό. Παρ' όλα αυτά, είμαστε εκεί για τους αθλητές μας και τους αντιμετωπίζουμε όχι μόνο με την αθλητική τους ταυτότητα, αλλά ολόπλευρα.
- Γνωρίζουμε ότι στο NBA εδώ και χρόνια όσοι παίκτες τελειώνουν την καριέρα τους, έχουν υποστήριξη από ειδικούς επιστήμονες. Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;
Στο NBA γενικά έχουμε να κάνουμε με έναν άλλο, πολύ διαφορετικό αθλητικό κόσμο και κουλτούρα. Αυτό αφορά φυσικά και την υποστήριξη που έχουν οι αθλητές, προκειμένου να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις τεράστιες απαιτήσεις και πιέσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν. Ειδικά όταν μιλάμε για το τέλος της καριέρας τους, όπου όλοι οι αθλητές ανεξαιρέτως βρίσκονται αντιμέτωποι με την ολοκλήρωση ενός κύκλου, που όσο και αν είναι δεδομένο ότι θα έρθει, ποτέ δεν είναι εύκολη. Φανταστείτε, αν όλη σας τη ζωή έχετε μάθει η καθημερινότητά σας να είναι δομημένη με ένα συγκεκριμένο τρόπο, που περιστρέφεται γύρω από το μοτίβο που έχει ο πρωταθλητισμός, και όλα κινούνται με βάση αυτό, να έρχεται η στιγμή που αυτό θα σταματήσει δια παντός.
Είναι πολύπλοκα τα δυναμικά που δημιουργούνται από αυτό το «κλείσιμο» της καριέρας και εξαιρετικά δύσκολη η προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Ακριβώς γι' αυτό, υπάρχουν ομάδες ειδικών που υποστηρίζουν αυτούς τους αθλητές, προκειμένου η μετάβαση να είναι επιτυχής, όπως επίσης υπάρχουν και σχετικά προγράμματα που ενθαρρύνουν την ενασχόληση τους με κάποια άλλη πλέον καριέρα (dual career).
Στην Ελλάδα, θα πρέπει να υπάρξει καλύτερη πρόβλεψη για τους αθλητές που κάνουν πρωταθλητισμό και έρχεται η ώρα ν' αποσυρθούν, καθώς τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα, η ψυχολογική τους υποστήριξη δεν είναι δεδομένη. Ας μην ξεχνάμε ότι όσοι αθλητές κάνουν πρωταθλητισμό, δεν σημαίνει ότι αμείβονται επαρκώς ή ότι λαμβάνουν χορηγίες ή ότι έχουν γενικά την υποστήριξη που θα τους άξιζε.
- Πιστεύετε ότι εκτός από όσα συμβαίνουν στην προσωπική τους ζωή, όλα όσα γίνονται στην κοινωνία επηρεάζουν τους αθλητές;
Οι αθλητές, εκτός της «αθλητικής τους ταυτότητας», με την οποία εμείς τους έχουμε άρρηκτα συνδεδεμένους, δεν παύουν να είναι και άνθρωποι που ζούνε μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο και σαφώς μπορεί να επηρεαστούν απ' όσα συμβαίνουν γύρω τους. Το πιθανότερο είναι πως έχουμε στο μυαλό μας, ειδικά τους αθλητές που κάνουν πρωταθλητισμό σε υψηλό επίπεδο, ως «ευνοημένους», καθώς θεωρούμε ότι κάνουν ως δουλειά αυτό που αγαπούν και έχουν μία πολύ καλή ποιότητα ζωής.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζουν προσωπικές δύσκολες καταστάσεις, τις οποίες καλούνται και αυτοί να διαχειριστούν, αποδίδοντας παράλληλα σε υψηλά επίπεδα. Ίσα ίσα, δεν είναι λίγες οι φορές που τα προσωπικά τους ζητήματα έρχονται στο φως της δημοσιότητας, δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερη πίεση. Αναφορικά με το τι συμβαίνει στην κοινωνία καθημερινά, παρατηρούμε πως είναι θέματα που οι αθλητές μας φέρνουν στις συνεδρίες και τα οποία έχουν ανάγκη να συζητήσουν, όπως όλοι μας.
- Θεωρείτε ότι στο μέλλον τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο απαιτητικά στον τομέα «αθλητισμός-ψυχολογία»;
Θα έλεγα ότι, καθώς τα τελευταία χρόνια βλέπουμε προσπάθειες από ελληνικούς αθλητικούς συλλόγους, να συμπεριληφθεί η ειδικότητα του ψυχολόγου σε μία πιο τακτική βάση, ίσως τα πράγματα βελτιωθούν συνολικά. Οι νέες γενιές αθλητών -και όχι μόνο- είναι πολύ περισσότερο εξοικειωμένες με τον ψυχολόγο, σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια. Αναγνωρίζουν πως οι παρεμβάσεις που κάνουμε έχουν κατά κύριο λόγο προληπτικό και υποστηρικτικό χαρακτήρα και επιζητούν να μας βλέπουν στο γήπεδο.
Επιπλέον, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η αναγκαιότητα της επιμόρφωσης όσων εμπλέκονται στην αθλητική-εκπαιδευτική διαδικασία, ειδικά όταν μιλάμε για τμήματα υποδομών, και της καθοδήγησής τους σε ζητήματα ψυχικής υγείας. Είναι όμως στο χέρι των διοικήσεων των ομάδων, να ακολουθήσουν αυτό που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο και να εκσυγχρονιστούν και σε αυτό το κομμάτι.
Για το πολύ σημαντικό ζήτημα της ψυχολογίας των αθλητών, ιδιαίτερα των ερασιτεχνών, συνομιλήσαμε με έναν από τους πλέον αξιόλογους προπονητές ποδοσφαίρου της νέας γενιάς, τον Νίκο Κουνάδη, κάτοχο διπλώματος UEFA A, που τα τελευταία χρόνια προπονεί την ομάδα της Αγίας Ελεούσας, πρωταγωνίστρια στην Α' Κατηγορία της Ένωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών (ΕΠΣΑ).
Ο κ. Κουνάδης μας είπε: «Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η ψυχολογία έχει μπει για τα καλά στο ποδόσφαιρο, κάτι απολύτως αναγκαίο. Ας μην ξεχνάμε ότι ειδικά οι ερασιτέχνες ποδοσφαιριστές αγωνίζονται σχεδόν αποκλειστικά για τη φανέλα και κάποιοι νέοι ταλαντούχοι, ελπίζοντας ότι θα πάρουν μεταγραφή σε σωματεία μεγαλύτερων κατηγοριών. Ως προπονητής πρέπει να διαχειριστώ και τα προσωπικά προβλήματα των ποδοσφαιριστών μου, τα επαγγελματικά τους και άλλα, πέρα από τα αμιγώς αγωνιστικά. Φανταστείτε ότι, ένας νεαρός ποδοσφαιριστής μιας ερασιτεχνικής ομάδας που είναι άνεργος, θα πρέπει να δώσει τον καλύτερο εαυτό του στους αγώνες, δεχόμενος πίεση από παντού. Κάποιες φορές ποδοσφαιριστές ακούν τα εξ αμάξης από φιλάθλους της ίδιας τους της ομάδας για την κακή τους απόδοση. Φυσικά, οι φίλαθλοι αγνοούν τι προβλήματα μπορεί να αντιμετωπίζει ο συγκεκριμένος… Ιδεατό θα ήταν όλες οι ομάδες να είχαν στο επιτελείο τους, εκτός από προπονητές, γιατρούς, φυσικοθεραπευτές κλπ., και ψυχολόγους. Αν και τα οικονομικά δεδομένα δεν το επιτρέπουν, ιδιαίτερα στα ερασιτεχνικά σωματεία, θα ήταν ευχής έργον κάτι τέτοιο να γίνει στο άμεσο μέλλον».
Ο Νίκος Κουνάδης αγωνίστηκε για περίπου 25 χρόνια σε διάφορες ομάδες (Καματερό, Άγιοι Ανάργυροι, Ακράτητο και Αχαρναϊκό στη Γ’ Εθνική, Ανθούπολη, τη σεζόν 2010-2011, ενώ το 2000 είχε πρόταση από την αγγλική Μπέρνλι, ωστόσο προσωπικοί λόγοι δεν του επέτρεψαν να φύγει στο εξωτερικό).
