Η Ιερά Σινδόνη του Τορίνο: Πολύτιμο χριστιανικό κειμήλιο ή ένα απλό ύφασμα;

Ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά ιερά κειμήλια είναι αναμφίβολα η λεγόμενη «Ιερά Σινδόνη» ή «Σινδόνη του Τορίνο». Έχει αποτελέσει αντικείμενο διαμάχης μεταξύ της θρησκευτικής και της επιστημονικής κοινότητας. Ποτέ στην παγκόσμια ιστορία δεν έχει γίνει τόσο μεγάλη συζήτηση για ένα κομμάτι υφάσματος. Πρόκειται όμως για ένα απλό κομμάτι υφάσματος ή για το σάβανο στο οποίο τοποθετήθηκε το σώμα του Ιησού Χριστού μετά την αποκαθήλωσή του από τον Σταυρό;

Τι είναι η Ιερά Σινδόνη του Τορίνο;

Η Ιερά Σινδόνη είναι ένα κομμάτι υφάσματος με μήκος 4,30 μέτρα και πλάτος 1,10 μέτρα, που απεικονίζει τη μορφή ενός γενειοφόρου άνδρα ο οποίος φέρεται να έχει σημάδια από σταύρωση. Το συγκεκριμένο κομμάτι υφάσματος έχει κηλίδες αίματος σχεδόν σε όλο του το μήκος, ενώ η μορφή που είναι αποτυπωμένη πάνω του έχει ορατά σημάδια μαστιγώματος στην πλάτη. Έτσι, όπως αναφέραμε και παραπάνω, πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για το σάβανο στο οποίο εναποτέθηκε το σώμα το Χριστού μετά τη Σταύρωση. Στον αντίποδα η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι το συγκεκριμένο ύφασμα είναι δημιούργημα του ύστερου Μεσαίωνα. Πώς όμως η Ιερά Σινδόνη βρέθηκε στο Τορίνο; Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Ρωμαίους που είχαν επικεφαλής τον Τίτο (70 μ.Χ.) είχε σαν αποτέλεσμα το ύφασμα αυτό να μεταφερθεί στην Έδεσσα (σημερινή Ούρφα της Τουρκίας). Κατά μια εκδοχή το 944 οι Βυζαντινοί εκστράτευσαν στην Έδεσσα για να πάρουν την Ιερά Σινδόνη, καθώς η πόλη το 638 είχε πέσει στα χέρια των Αράβων. Αυτό πραγματικά έγινε και η Ιερά Σινδόνη μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1204 όμως η Βασιλεύουσα έπεσε στα χέρια των Λατίνων Σταυροφόρων και η Ιερά Σινδόνη εξαφανίστηκε. Κάποιες πηγές, αναφέρουν ότι για μερικά χρόνια, βρισκόταν και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή βρισκόταν πάντα στην Έδεσσα και ήταν γνωστή ως Άγιο Μανδύλιο ή Εικόνα της Έδεσσας ,γιατί ήταν διπλωμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται μόνο το πρόσωπο σε ανοιχτή θήκη.

Στη συνέχεια η Ιερά Σινδόνη φαίνεται ότι πέρασε στα χέρια των Ναϊτών ιπποτών. Η ιστορικός Barbara Freil δημοσίευσε πριν λίγα χρόνια στην εφημερίδα «L’ Osservatore Romano» του Βατικανού, τ’ αποτελέσματα των ερευνών της: ‘’ένας νεαρός Γάλλος ο Αρνό Σαμπατιέ προσχώρησε στο Τάγμα (των Ναϊτών) το 1287, έγραψε ότι Αδελφοί τον οδήγησαν σε μια μυστική τοποθεσία και του έδειξαν ένα μακρύ κομμάτι από ένα λινό ύφασμα που έφερε τη μορφή ενός άνδρα. Του είπαν να προσκυνήσει τη Σινδόνη και να τη φιλήσει τρεις φορές’’. Φαίνεται ότι όλοι οι νέοι Ναΐτες, ορκίζονταν πίστη σ’ αυτή. Ως πρώτος κάτοχος του υφάσματος αυτού φέρεται ότι ήταν ο Γάλλος ιππότης Ζοφρέ ντε Σαρνέ, ο οποίος όμως δεν αποκάλυψε πολλά στοιχεία λόγω του ευαίσθητου χαρακτήρα του όλου θέματος, αλλά και του μυστικιστικού χαρακτήρα του Τάγματος των Ναϊτών. Στα μέσα του 15ου αιώνα ο Δούκας της Σαβοΐας αγόρασε άγνωστο πως τη Σινδόνη και την τοποθέτησε στο Σαμπερί της Γαλλίας (1464). Μια πυρκαγιά όμως που ξέσπασε το 1532 στο παρεκκλήσι όπου φυλασσόταν η Σινδόνη ανάγκασε τους απογόνους του Δούκα να τη μεταφέρουν στο Τορίνο όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα(στον ναό του Ιωάννη του Βαπτιστή).

 Από την πυρκαγιά αυτή, προκλήθηκαν φθορές στο ύφασμα. Αν παρατηρήσει κάποιος προσεκτικά τη Σινδόνη θα διακρίνει ίχνη από σταγόνες νερού που είχε χρησιμοποιηθεί στην προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς.

Η πρώτη φωτογραφία της Σινδόνης και οι έρευνες των πανεπιστημίων

 Στις 28 Μαΐου 1898 ο Ιταλός δικηγόρος και ερασιτέχνης φωτογράφος Seondo Pia(1855-1941) φωτογράφησε για πρώτη φορά το ύφασμα και μια μορφή εμφανίστηκε πεντακάθαρα στα αρνητικά του φιλμ. Υπήρξαν έντονες αμφιβολίες για το αν η συγκεκριμένη μορφή είχε κάτι το υπερφυσικό και ιδιαίτερα ιερό χαρακτήρα. Μόλις το 1931 ο επαγγελματίας φωτογράφος Giuseppe Enrie φωτογραφίζει επίσης τη Σινδόνη και τα αποτελέσματα των φωτογραφιών του δικαίωσαν τον Πία.

Τα επόμενα χρόνια το θέμα είχε σχεδόν ξεχαστεί. Το 1988 τρία Πανεπιστήμια (Ζυρίχης, Τούσον της Αριζόνα και Οξφόρδης) ανέλαβαν την εξέταση του υφάσματος με τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης του άνθρακα (C-14). Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έδωσε την έγκρισή της και μερικές εβδομάδες αργότερα οι ειδικοί έδωσαν στη δημοσιότητα τα πορίσματα των ερευνών τους. Σύμφωνα με αυτά, το ύφασμα σε καμία περίπτωση δεν χρονολογείται από τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια, αλλά αντίθετα κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα (συγκεκριμένα ανάμεσα στο 1300 και το 1390). Η επίσημη ανακοίνωση από πλευράς Εκκλησίας αποδεχόταν τα αποτελέσματα των ερευνών που αποδείκνυαν ότι η Σινδόνη ήταν ένα απλό κομμάτι υφάσματος και σίγουρα όχι το σάβανο του Χριστού. Αν και η Καθολική Εκκλησία αποδέχτηκε τ’ αποτελέσματα των ερευνών, άρχισαν συστηματικές αντιδράσεις και αμφισβητήσεις τους από άλλες πλευρές.

Οι αιτιάσεις εστιάζονταν στο γεγονός ότι οι ειδικοί επιστήμονες είχαν πάρει ένα πολύ μικρό κομμάτι από τη Σινδόνη ,το οποίο είχε προστεθεί αργότερα στην προσπάθεια συντήρησης από την πυρκαγιά ενώ υποστήριζαν επίσης ότι οι υψηλές θερμοκρασίες από την πυρκαγιά είχαν αλλοιώσει την τιμή του άνθρακα. Πολλοί επιστήμονες έσπευσαν να υιοθετήσουν την άποψη αυτή με επικεφαλής τον Μπρούνο Μπαρμπέρις, καθηγητή Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο και επικεφαλής του Διεθνούς Ινστιτούτου για την έρευνα της Σινδόνης.

Από την άλλη πλευρά υπήρχαν επιστήμονες που δεν αμφισβητούσαν τα αποτελέσματα των ερευνών των τριών πανεπιστημίων. Κορυφαίος όλων, ο Αμερικανός ειδικός στη μικροσκοπική ανάλυση χημικών ενώσεων Walter Cox McCrone που χαρακτήρισε γελοίες τις απόψεις όσων υιοθετούσαν απόψεις αντίθετες με τη δική του. Κατά την άποψή του μια πυρκαγιά δεν μπορεί να αλλοιώσει το αποτέλεσμα μιας ραδιοχρονολόγησης. Το 1999 κυκλοφόρησε το βιβλίο ‘’Ημέρα Κρίσης για την Ιερά Σινδόνη’’ όπου υποστήριξε ότι αυτή είναι μια ζωγραφιά του 14ου αιώνα, που προωθήθηκε έντεχνα στο εμπόριο ιερών κειμηλίων για να ενθαρρυνθούν οι μάζες των πιστών της Εκκλησίας. Μελετώντας τη Σινδόνη, ο McCrone βρήκε δυο συνηθισμένα χρώματα των καλλιτεχνών του 14ου αιώνα, την κόκκινη ώχρα και το vermillion με κολλαγόνο ως συνδετικό μέσο των χρωστικών. Τα στοιχεία αυτά δεν αποτελούν αποδείξεις αλλά σημαντικές ενδείξεις.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η ραδιοχρονολόγηση με το ραδιενεργό ισότοπο του άνθρακα 14 (C-14) επινοήθηκε από τον Γουίλιαμ Φρανκ Λίμπι το 1949. Η μέτρηση της σημερινής συγκέντρωσης ατόμων C-14 είναι μέτρο της ηλικίας ενός δείγματος (π.χ. από τη στιγμή του θανάτου ενός οργανισμού).

Όσοι υποστηρίζουν την ιερότητα της Σινδόνης, έχουν και δύο ακόμα επιχειρήματα. Στο ύφασμα, βρέθηκε γύρη λουλουδιών από την περιοχή της Νεκράς Θάλασσας και καρπός κάππαρης προερχόμενης από την περιοχή της Ιερουσαλήμ. Η ανακάλυψη έγινε από ειδικούς του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ. Επίσης, οι θιασώτες της αυθεντικότητας της Ιεράς Σινδόνης, αναφέρονται και στην ύπαρξη μικρών κηλίδων αίματος, οι οποίες βρέθηκαν όμως πάνω στην ταινία που χρησιμοποιήθηκε για να ληφθούν δείγματα ινών από το ύφασμα. Όσοι θεωρούν τη Σινδόνη ένα από ύφασμα, αντιπαραθέτουν τα δικά τους επιχειρήματα. Ο συνδυασμός της ύπαρξης γύρης λουλουδιών και κάππαρης, δεν είναι… αποκλειστικό προνόμιο της Ιερουσαλήμ, ενώ το αίμα θα μπορούσε να ανήκει σε οποιονδήποτε και να προέρχεται από μεταγενέστερη χρονική περίοδο.

Κάποιοι θεωρούν ότι το δείγμα του υφάσματος που ελέγχθηκε, δεν προέρχεται από το αυθεντικό κομμάτι υφάσματος που έχει διασωθεί, αλλά από ένα μπάλωμα που προστέθηκε μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1532 (πρόκειται για το περίφημο «ολλανδικό ύφασμα», όπως είναι γνωστό). Ανάμεσά τους, ο χημικός Ρέιμοντ Ρότζερς, στο Λος Άλαμος του Νέου Μεξικού, που τόνισε ότι το ύφασμα είναι πολύ παλαιότερο του 14ου αιώνα. Σύγχρονες όμως έρευνες, έδειξαν ότι το κομμάτι που ελέγχθηκε, δεν είναι μπάλωμα αλλά προέρχεται από το αυθεντικό ύφασμα.

Θρησκεία, επιστήμη και… ο Μπιλ Γκέιτς

Όπως είναι φυσικό, η αλματώδης πρόοδος των επιστημών τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσε πιθανότατα να ξεκαθαρίσει οριστικά την αυθεντικότητα ή μη της Ιεράς Σινδόνης. Από τη μία πλευρά οι πιστοί που θεωρούν ότι η Ιερά Σινδόνη είναι το ύφασμα με το οποίο τυλίχθηκε το σώμα του Χριστού μετά τη Σταύρωση Του και το οποίο είδε πρώτα η Μαρία Μαγδαληνή, όταν επισκέφθηκε το κενό μνήμα, όπως περιγράφεται στην Καινή Διαθήκη. Είναι χαρακτηριστικό, ότι όταν το 1978 η Ιερά Σινδόνη εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στο Τορίνο, περισσότεροι από 3,5 εκατομμύρια πιστοί έσπευσαν να την προσκυνήσουν σε διάστημα πέντε εβδομάδων! Από την άλλη πλευρά, επιστήμονες και ορθολογιστές, επιμένουν ότι η Ιερά Σινδόνη είναι ένα από ύφασμα του 14ου αιώνα.

Αν το Βατικανό έδινε την άδεια για εξέταση του DNA στις κηλίδες αίματος που έχουν βρεθεί, πιθανότατα θα είχαμε οριστική απάντηση στο ερώτημα για τη χρονολόγηση της Ιεράς Σινδόνης. Αυτό όμως δεν είναι εύκολο, καθώς διακυβεύεται ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της χριστιανικής πίστης. Και μέσα στην παραφιλολογία που έχει αναπτυχθεί για την Ιερά Σινδόνη, εμφανίζεται ο… Μπιλ Γκέιτς, «πρωταγωνιστής» και στο ζήτημα του κορωνοϊού. Σύμφωνα με διάφορα σενάρια που κυκλοφορούν, ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, χρηματοδοτεί, παρασκηνιακά, διάφορα πανεπιστημιακά ιδρύματα, προκειμένου να πετύχει μια καλύτερη χαρτογράφηση του γενετικού κώδικα, παρά τις απαγορεύσεις από το Βατικανό. Βέβαια, αυτό δεν είναι κάτι επίσημο, αλλά είναι χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος που προκαλεί η Ιερά Σινδόνη σε πολύ σημαντικούς ανθρώπους.

Οι επιστημονικές έρευνες για την Ιερά Σινδόνη συνεχίζονται. Έτσι, το 2019, στο περιοδικό «Journal of Cultural Heritage”, ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Πάδοβας δημοσίευσαν μία εργασία, που παρουσιάστηκε στη Σύνοδο για τη Σινδόνη στον Καναδά.

Σε αυτήν διατυπώνεται η άποψη ότι και πολύ πριν το 1.000 μ.Χ., χρυσά βυζαντινά νομίσματα με την όψη του Χριστού, είχαν τυλιχθεί με τη Σινδόνη. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τους Τζούλιο Φάντι και Κλαούντιο Φορλάν. Σύμφωνα με τον Φάντι, το εύρημα αυτό αντικρούει τα συμπεράσματα της έρευνας του 1988 με τη χρήση C-14, που αποφάνθηκε ότι η Σινδόνη ανήκει στον 14ο αιώνα.

Το σουδάριο του Οβιέδα

Άμεση σχέση με την Ιερά Σινδόνη του Τορίνο, έχει το Σουδάριο του Οβιέδο. Τι είναι το Σουδάριο; Πρόκειται για πλατιά ταινία από λευκό ύφασμα με την οποία κατά την εποχή του Χριστού, τύλιγαν το κεφάλι του νεκρού. Η λέξη σουδάριο <λατ. Sudarium «μαντίλι για τον ιδρώτα» <sudo «ιδρώνω».

Το Σουδάριο (ή Σάβανο) του Οβιέδο (πόλη της Ισπανίας), είναι ένα κομμάτι υφάσματος 84X53 εκατοστών, το οποίο φέρει λεκέδες από αίμα. Φυλάσσεται στον καθεδρικό ναό του Σαν Σαλβαδόρ του Οβιέδο της Ισπανίας και εκτίθεται στους πιστούς τρεις φορές τον χρόνο: τη Μεγάλη Παρασκευή, στις 14 και στις 21 Σεπτεμβρίου. Στο Σουδάριο δεν υπάρχουν αποτυπώματα ανθρώπινου προσώπου.

Οι υποστηρικτές της αυθεντικότητάς του, θεωρούν ότι είναι το ύφασμα με το οποίο τυλίχθηκε το κεφάλι του Ιησού μετά τον θάνατό του  και το οποίο αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Επόμενη αναφορά για το Σουδάριο, γίνεται από τον Αντωνίνο της Πιατσέντζα (570 μ.Χ), που γράφει ότι φυλασσόταν σε μια σπηλιά της Ιερουσαλήμ, κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Μάρκου. Μετά την εισβολή των Περσών στην Παλαιστίνη, το 614, το Σουδάριο μεταφέρθηκε αρχικά στην Αλεξάνδρεια, από τον πρεσβευτή Φίλιππο και στη συνέχεια (616 μ.Χ.), στη Βόρεια Αφρική και από εκεί στην Ισπανία.

Το έφεραν στην Καρθαγένη Χριστιανοί που ξέφυγαν από τους Πέρσες. Ακολούθησε φύλαξή του στη Σεβίλη, ως το 657, όποτε μεταφέρθηκε στο Τολέδο και το 718 στη Βόρεια Ισπανία για να μην πέσει στα χέρια των Μαυριτανών. Παρέμενε κρυμμένο σε μια σπηλιά στα βουνά της Αστούριας, γνωστή ως Montesacro, μέχρι που ο βασιλιάς Αλφόνσος Β’, έχτισε ένα παρεκκλήσι όπου και παρέμεινε φυλασσόμενο το Σουδάριο (840 μ.Χ.).

Και για το Σουδάριο του Οβιέδο όμως, υπάρχουν αμφιβολίες από επιστήμονες, οι οποίοι μετά από εξέτασή του, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ύφασμα του 7ου-8ου αιώνα (συγκεκριμένα τοποθετούν την κατασκευή του μεταξύ 679 και 710).

Η άποψή μας είναι, ότι ακόμα κι αν υπάρχουν ατράνταχτα επιχειρήματα για την αυθεντικότητα ή μη των δυο κειμηλίων, κάποιοι θα εξακολουθούν να βλέπουν στην Ιερά Σινδόνη το πρόσωπο του Ιησού, τ’ αγκάθια απ’ το στεφάνι, τα σημάδια από τα καρφιά της μαρτυρικής Σταύρωσης, τα ίχνη του αίματος, την πληγή από τη λόγχη του εκατόνταρχου Λογγίνου, ακόμη και το σημάδι από το βάρος του Σταυρού στην πλάτη του Χριστού κατά την άνοδό του στον Γολγοθά και θα θεωρούν ότι το Σουδάριο και του Οβιέδο είναι αυτό που περιγράφει ο Ιωάννης και κάποιοι άλλοι, θα πιστεύουν ότι πρόκειται απλά για δύο υφάσματα του 14ου και του 7ου-8ου αιώνα αντίστοιχα…

Πηγή: Διονύσιος Νίκας, «Η Σινδόνη του Τουρίνου, Θαυματουργό κειμήλιο ή περίτεχνη απάτη», περιοδικό «Ιστορικά Θέματα», τ. 90, Δεκέμβριος 2009.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι και το ντοκιμαντέρ του Netflix «Η Σινδόνη του Τορίνο», στη σειρά «Ο Κώδικας του Ιησού» (2015).