Οι σεισμοί της Θεσσαλίας: Από το 510 π.Χ. ως τα τέλη του 20ού αιώνα

Ο σεισμός των 6(τουλάχιστον) ρίχτερ που έπληξε τη Θεσσαλία, ιδιαίτερα την περιοχή της Ελασσόνας, προκάλεσε πολλές ζημιές και, όπως είναι αναμενόμενο, ταραχή και πανικό στους κατοίκους των γύρω περιοχών. Με αφορμή αυτόν τον σεισμό, που ευχόμαστε ολόψυχα να είναι ο κύριος και να μην ακολουθηθεί από μεγάλους μετασεισμούς, παρουσιάζουμε σήμερα όλους τους σεισμούς που έπληξαν τη Θεσσαλία από το 510 π.Χ., οπότε υπάρχει η πρώτη καταγραφή, ως τα τέλη του 20ου αιώνα.

Τα στοιχεία που θα παραθέσουμε, τα αντλήσαμε από τα βιβλία των Βασίλη και Κατερίνας Παπαζάχου, “ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ”, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ και το “ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ”, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ, του Παναγιώτη Ι. Σπυρόπουλου.

Η Θεσσαλία και ο Εγκέλαδος

Όπως γράφει ο Παναγιώτης Ι. Σπυρόπουλος, η Θεσσαλία είναι μια ιδιότυπη περιοχή της χώρας μας, τόσο από γεωφυσικής άποψης, όσο και από σεισμικής. Πρόκειται για έναν απέραντο κάμπο που φράσσεται στ’ ανατολικά του παράλια από τον Όλυμπο και την Όσσα, ενώ στα δυτικά του, υψώνονται τα Μετέωρα, που είναι απομεινάρια παμπάλαιων γεωλογικών μεταβολών και πιο πέρα η οροσειρά της Πίνδου.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (“Ηροδότου Ιστορία, Βιβλίο Ζ”) η Θεσσαλία ήταν άλλοτε μια απέραντη θάλασσα ή λίμνη. Ο Ποσειδώνας, θεός των θαλασσών και των σεισμών, διέσπασε με σεισμό τον Όλυμπο και την Όσσα και από το αυλάκι που άνοιξε ανάμεσά τους, έδιωξε τα νερά προς το Αιγαίο.

Το ίδιο “παράδοξη” είναι και η σεισμική της ιστορία. Μακρά χρονική διαστήματα σεισμικής ηρεμίας, ακολουθούνται από σύντομες σχετικά περιόδους έντονης σεισμικής δραστηριότητας. Στη θεσσαλική γη, υπάρχει ένα ρήγμα που ξεκινά από τη περιοχή της λίμνης των Κρεμαστών, στα σύνορα Θεσσαλίας, Ηπείρου και Στερεάς Ελλάδας, “προχωρά” προς τον νομό Καρδίτσας, “κατεβαίνει” νότια στο νομό Λάρισας, συνεχίζει στον νομό Μαγνησίας και περνώντας βόρεια από τις Σποράδες, κατευθύνεται προς την Λέσβο και από εκεί στη Μ. Ασία. Οι ισχυρότεροι όμως σεισμοί προκαλούνται από ρήγματα που βρίσκονται στις ανατολικές ακτές της Θεσσαλίας μέσα στη θάλασσα (στον Παγασητικό Κόλπο και έξω απ' αυτόν), ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα του προς το Μαλιακό Κόλπο. Και φυσικά, μικρά τοπικά ρήγματα, διασχίζουν σχεδόν τη Θεσσαλία.

Ο παλαιότερος γνωστός σεισμός στη Θεσσαλία που είναι γνωστός, έγινε το 510 π.Χ. Κατέστρεψε τα Φάρσαλα, όπου βρήκε τον θάνατο και ο Αντίοχος, γιος του ηγεμόνα της πόλης Εχεκρατίδη. Προκάλεσε καταστροφές και σε γειτονικές πόλεις, όπως στην Κραννώνα, όπου κατέρρευσε το ανάκτορο των Σκοπάδων και σκοτώθηκε ο Σκόπας Β’ και πολλοί συγγενείς του. Φιλοξενούμενος του Σκόπα , ήταν ο μεγάλος λυρικός ποιητής από την Κέα Σιμωνίδης(556 – 468 π.Χ.), ο οποίος γλίτωσε γιατί τον ζητούσαν επίμονα δύο νέοι και βγήκε από το ανάκτορο. Όταν βγήκε, δεν είδε κανέναν. Τότε έγινε ο φοβερός σεισμός (μέγεθος 7R, μέγιστη ένταση Χ=δέκα), που καταπλάκωσε τον Σκόπα και τους συνδαιτυμόνες του. Οι δύο νέοι που προστάτευσαν τον Σιμωνίδη, αλλά δεν εμφανίστηκαν ποτέ, ήταν σύμφωνα με τους αρχαίους, οι μυθικοί Διόσκουροι: ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης.

Από το 510 π.Χ. ως το 1621 μ.Χ., δεν υπάρχει καμία αναφορά για μεγάλο σεισμό στη Θεσσαλία. Είτε δεν υπήρξαν χρονογράφοι ή ιστορικοί να τους καταγράψουν, είτε δεν έγινε κάποιος ισχυρός σεισμός που να προκάλεσε μεγάλες καταστροφές.

Οι σεισμοί της Θεσσαλίας μετά το 1621

Ας δούμε περιληπτικά τους σεισμούς της Θεσσαλίας μετά το 1621,ως τα τέλη του 20ου αιώνα.

1621:(Ενθύμηση της μονής Βαρλαάμ Μετεώρων).

Σεισμός μεγέθους 6,2R και μέγιστη ένταση, ταρακούνησε τη Θεσσαλία.

1665: Σεισμός μεγέθους 6R, έπληξε τα Τρίκαλα και την Καλαμπάκα.

1659: (Κώδικας της Μονής Ευαγγελισμού της Σκιάθου).

“Σεισμός Μέγας” έγινε στις 5 Φεβρουαρίου.

1668: “Σεισμός μέγας”, έγινε τον Αύγουστο του έτους αυτού. Οι σεισμοί έπληξαν τη Θεσσαλία και τις Β. Σποράδες. Ο Ν. Αμπράζης, στηριζόμενος στον περιηγητή Dreux, χαρακτηρίζει τον σεισμό καταστροφικό για την Λάρισα, ενώ ο καθολικός μοναχός Ροβέρτος Βαντελέ που βρισκόταν στη Λάρισα , περιγράφει τον φόβο των Λαρισαίων από τους σεισμούς εκείνη την εποχή. Ο Β. Παπαζάχος , εκτιμά το μέγεθος του σε 6,2R και την ένταση του σε VIII βαθμούς.

1674: (Χειρόγραφο της Μονής Αγίου Στεφάνου Μετεώρων).

Ισχυρός σεισμός 6,2R και έντασης VII.

Ο Β. Παπαζάχος , θεωρεί ότι ένας σεισμός που αναφέρεται σε κώδικα Μονής της Σκιάθου (Μάρτιος 1674), με μέγεθος 6R και έντασης VI (στη Σκιάθο), είναι διαφορετικός από τον προηγούμενο.

Τον Νοέμβριο του 1698, έγινε νέος σεισμός στη Θεσσαλία, φαίνεται όμως ότι ήταν μικρότερος από 6R.

1731: Ισχυρός σεισμός 6,0R και έντασης VIII, έγινε με επίκεντρο κοντά στη Λάρισα.

1735: Ισχυρότατος σεισμός (6,5R και έντασης VIΙ), ταρακούνησε την Καρδίτσα, κοντά στην οποία βρισκόταν το επίκεντρο, τη Λάρισα και τα Μετέωρα.

1743: Σε βιβλία της Μονής της Παναγίας της Ολυμπιώτισσας της Ελασσόνας, αναφέρεται ότι έγιναν πολύ ισχυροί σεισμοί με επίκεντρα στη γραμμή Αλμυρού-Βελεστίνου.

Ένας σεισμός από αυτούς, μεγέθους 6,8R και έντασης VIII, είχε σαν αποτέλεσμα να πέσουν πολλά σπίτια σε Λάρισα, Τύρναβο και Αλμυρό.

1766: Η Ελασσόνα, χτυπήθηκε από ισχυρό σεισμό, μεγέθους 6,5R και έντασης VIII.

1773: Μια σειρά σεισμών, με κύριο εκείνον της 4/3/1773 (6,6R,VIII), προκαλούν ζημιές στον Αλμυρό και την ευρύτερη περιοχή.

1779: Για έναν σχετικά μικρό σεισμό στα Τρίκαλα κάνει μνεία ο Σουηδός περιηγητής Ι. Μπγιόνσταλ.

1781: Η Λάρισα πλήττεται από ισχυρότατο σεισμό (6,3R, VIII).
1784: Σε ενθύμηση της μονής Παναγίας της Ολυμπιώτισσας, γίνεται αναφορά σε ένα σεισμό, ο οποίος όμως φαίνεται ότι δεν ήταν καταστροφικός.

1787: Ισχυρότατος σεισμός (6,0R, VII), “χτυπά” τα Τρίκαλα και τα Μετέωρα.

1864: 77 χρόνια αργότερα, ισχυρός σεισμός με επίκεντρο τη θάλασσα ανατολικά της Ζαγοράς (5,8R), πλήττει κυρίως το Πήλιο.

Λίγους μήνες αργότερα (Οκτώβριος), σεισμός μεγέθους 6R, προκαλεί ζημιές στα χωριά του Πηλίου.

1868: Σεισμός 6,2R, με επίκεντρο ΒΔ της Σκιάθου, καταστρέφει 150 σπίτια στο νησί του Α. Παπαδιαμάντη.

1873: Σεισμός 5,5R, προκαλεί ζημιές στη Σκόπελο.

1880: Σεισμός 5,8R, προκαλεί βλάβες σε σπίτια του Βόλου και σε οικίες χωριών του Πηλίου.

1882: Ο αείμνηστος Άγγελος Γαλανόπουλος, αναφέρει σεισμό μεγέθους 5,5R, που ταρακούνησε τον Παγασητικό Κόλπο και τα χωριά του Πηλίου.

1886: Σεισμός μεγέθους 5,5R, πλήττει τη Θεσσαλία, ενώ γίνεται αισθητός ως τη Λαμία. Στα τέλη του 1891 -αρχές 1892, σειρά δονήσεων προκαλεί ζημιές στη Λάρισα, όπως έγινε και το 1900 από σεισμό 5,5R, με επίκεντρο το Μακρυχώρι.

1905: Η Μαγνησία πλήττεται από σεισμό 6,3R και καταστρέφεται το χωριό Κεραμίδι.

1911: Νέος σεισμός, με επίκεντρο κοντά στο Κεραμίδι, όπως και ο προηγούμενος (6,0R - VIII), προκαλεί ζημιές στη Μαγνησία.

1930: Τρίτος σεισμός με επίκεντρο το Κεραμίδι (6,0R, VIII) καταστρέφει το χωριό Πουρί της Μαγνησίας, προκαλεί ζημιές σε άλλους οικισμούς και γίνεται αντιληπτός ως την Εύβοια.

1941: Ισχυρότατος σεισμός (6,3R,IX), πλήττει τη Λάρισα. 40 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 100 τραυματίστηκαν, ενώ 10.000 έμειναν άστεγοι.

1954: Στις 30 Απριλίου 1954 πολύ ισχυρός σεισμός (7,0R, IX), καταστρέφει τους Σοφάδες και προκαλεί τεράστιες ζημιές σε άλλες πόλεις. 25 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 157 τραυματίστηκαν,6.599 κτίρια καταστράφηκαν τελείως, 9.154 έπαθαν σοβαρές βλάβες και 12.920 μικρότερες ζημιές.

1955: Σεισμός 6,2R, προκάλεσε πολλές ζημιές στον Βόλο. Ένας άνθρωπος έχασε τη ζωή του, 41 τραυματίστηκαν και 20.000 έμειναν άστεγοι. 449 σπίτια έγιναν ακατοίκητα, ενώ περισσότερα από 11.000 υπέστησαν σοβαρές ή μικρότερες ζημιές.

1957: Δύο πολύ ισχυροί σεισμοί (6,5R και 6,8R), με διαφορά 6 μόλις λεπτών (2.14μ.μ. και 2.20μ.μ. της 8/10/1957), καταστρέφουν το Βελεστίνο. 2 άτομα σκοτώθηκαν, 71 τραυματίστηκαν και 2 παραφρόνησαν....6.934 κτίρια κατέρρευσαν και περισσότερα από 25.000 υπέστησαν ζημιές.

Τέλος στις 9/7/1980, τρείς διαδοχικές δονήσεις στον Παγασητικό (5,4R, 6,5R και 6,1R), προκαλούν μεγάλες ζημιές στη Θεσσαλία. 22 άνθρωποι τραυματίστηκαν, 5.222 κτίρια καταστράφηκαν και περισσότερα από 25.000 υπέστησαν ζημιές.