Με έκπληξη διαβάσαμε την Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2021 την ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών που αναφέρεται στις «δεκάδες χιλιάδες Τούρκων που σφαγιάστηκαν» στην Τριπολιτσά στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 «χωρίς έλεος». Συνεχίζει, με μία τεράστια ακόμα ανακρίβεια ότι «αυτή η απάνθρωπη σφαγή είχε σκοπό να μην επιζήσει ούτε ένας Τούρκος στην Πελοπόννησο και ως εκ τούτου γράφτηκε στην ιστορία ως μία μαύρη κηλίδα». Την επομένη, τη σκυτάλη πήρε το δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο της Τουρκίας TRT που έκανε λόγο για γενοκτόνια (!) ενώ εξαπέλυσε και σφοδρή επίθεση εναντίον του Εθνικού μας Ύμνου (!).
Επίσημες αντιδράσεις από ελληνικής πλευράς δεν νομίζουμε ότι είχαμε. Σε διάφορα άρθρα και σχόλια στο διαδίκτυο διαβάσαμε απόψεις για «αντίποινα» κατά κάποιον τρόπο των Ελλήνων. Βέβαια, ορισμένοι έκαναν λόγο και για τη συμπεριφορά των Τούρκων στη Σμύρνη το 1922. Προφανώς υπήρξε τότε πογκρόμ εναντίον Ελλήνων και Αρμενίων αλλά έγινε 101 χρόνια μετά την άλωση της Τριπολιτσάς. Και οι σφαγές-ολοκαυτώματα σε Χίο, Κάσο και Ψαρά έγιναν επίσης μετά τον Σεπτέμβριο του 1821 οπότε έπεσε η Τριπολιτσά. Είχε προηγηθεί μόνο το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης στις αρχές Σεπτεμβρίου 1821 (δείτε σχετικό μας άρθρο στις 17/6/2019) αλλά πιθανότατα αυτό το αγνοούσαν όσοι Έλληνες μπήκαν στην Τρίπολη. Άλλωστε και το επίσημο ελληνικό κράτος αγνοούσε τις σφαγές και τις άλλες βαρβαρότητες των Τούρκων στο πανέμορφο νησί του ΒΑ Αιγαίου ως τις αρχές του 20ου αιώνα (!) και το έμαθε χάρη στον Ίωνα Δραγούμη. Αντίθετα, στο εξωτερικό το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης είχε γίνει γνωστό από έργο του Πουκεβίλ το 1824 και είχε προκαλέσει ζωηρή αίσθηση, ενώ ενέπνευσε τον Γάλλο ζωγράφο Auguste Vinchon να φιλοτεχνήσει έναν αριστουργηματικό πίνακα με τίτλο «Après le massacre de Samothrace» («Μετά τη σφαγή της Σαμοθράκης»), που βρίσκεται σήμερα στο Λούβρο.
Συνεπώς τα αίτια για όσα έγιναν στην Τριπολιτσά πρέπει να αναζητηθούν αλλού. Κατά τα ορλοφικά του 1770, οι κάτοικοι της πόλης είχαν ξεσηκωθεί και όταν η εξέγερσή τους καταπνίγηκε, ακολούθησαν σφαγές 3.000 Ελλήνων από τους Τούρκους. Αν και είχαν περάσει περίπου 50 χρόνια, αυτό το γεγονός ίσως να έπαιξε κάποιο ρόλο, απειροελάχιστο όμως, στα γεγονότα της Τριπολιτσάς το 1821.
Πού πρέπει να αναζητηθούν οι αιτίες;
Ένας από τους λόγους που οδήγησαν τους Έλληνες να προβούν σε, μάλλον ασυνήθιστες, σφαγές σε βάρος των Τούρκων της Τριπολιτσάς ήταν σαφώς τα σχεδόν 400 χρόνια σκλαβιάς των Ελλήνων. Όμως θεωρούμε ότι πολύ σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι σφαγές Ελλήνων σε Κωνσταντινούπολη, Μικρά Ασία, Κύπρο και αλλού, μόλις ξέσπασε η Επανάσταση. Αυτό το γεγονός δεν αναφέρεται συχνά και νομίζουμε ότι οι επαναστατημένοι πρόγονοί μας, διψώντας για εκδίκηση, ξεπέρασαν τα όρια. Ας δούμε όμως τις σφαγές σε διάφορες περιοχές που έγιναν από την έναρξη της Επανάστασης ως την άλωση της Τριπολιτσάς.
Οι σφαγές στην Κωνσταντινούπολη
Κλείσιμο
Η είδηση για το ξέσπασμα της Επανάστασης στην Πελοπόννησο έφτασε στην Κωνσταντινούπολη το βράδυ της 31ης Μαρτίου 1821 και λίγες μέρες αργότερα μαθεύτηκε και ο ξεσηκωμός των Ελλήνων στην Ανατολική Στερεά. Ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ και οι σύμβουλοί του πίστευαν ότι υπήρχε ρωσικός δάκτυλος πίσω από την Ελληνική Επανάσταση. Αποφάσισαν λοιπόν για να μην εξαπλωθεί σε άλλες επαρχίες αλλά και να κατασταλεί εκεί που είχε ήδη ξεσπάσει ,να εξαπολύσουν κύμα διώξεων και τρομοκρατίας εναντίον των Ελλήνων κάνοντας την αρχή από την Κωνσταντινούπολη.
Την 1η Απριλίου 1821 διοργανώθηκε οχλαγωγική διαδήλωση στην Πόλη με επικεφαλής φανατικούς «σοφτάδες», τρόφιμους σπουδαστές δηλαδή των ιερατικών σχολείων. Αυτοί αφού διέτρεξαν με αλαλαγμούς και απειλές για ώρες τους δρόμους της Πόλης και λεηλάτησαν και έκαψαν την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής που βρισκόταν έξω απ’ τα τείχη. Σκοπός τους ήταν να συγκρουστούν με τους Έλληνες και να ξεκινήσουν οι σφαγές. Οι Έλληνες όμως της Κωνσταντινούπολης κλείστηκαν στα σπίτια τους και οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν τα σχέδιά τους.
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ ο οποίος τον Μάρτιο είχε σώσει το ποίμνιό του από γενική σφαγή, μόλις έμαθε την κήρυξη της Επανάστασης στην Ελλάδα, ζήτησε από τον μεγάλο διερμηνέα Κωνσταντίνο Μουρούζη να φύγει για να σωθεί. Εκείνος όμως αρνήθηκε. Και ήταν το πρώτο θύμα των σφαγών. Τη Μεγάλη Δευτέρα, 4 Απριλίου, ενώ πήγαινε στην υπηρεσία του, τον πλησίασε άγνωστος και του έδωσε μια επιστολή με υπογραφή του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ο Μουρούζης κατάλαβε αμέσως ότι η επιστολή ήταν πλαστή και την παρουσίασε στον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών ο οποίος τον καθησύχασε. Βγαίνοντας όμως από την αίθουσα, τον συνέλαβε ο δήμιος και τον οδήγησε στο «γιαλί κιοσκιού».
Λίγο αργότερα εμφανίστηκε εκεί και ο σουλτάνος που διέταξε τον αποκεφαλισμό του Μουρούζη. Εκείνος πρόφτασε και του είπε στην τουρκική γλώσσα: «Αιμοβόρε σουλτάνε! Σουλτάνε άδικε! Σουλτάνε άθλιε! Η τελευταία ώρα της βασιλιάς σου εσήμανε. Οι ωμότητές σου τιμωρηθήσονται. Ο Θεός εκδικήσοι σοι το ελληνικόν έθνος». Αμέσως μετά, ο δήμιος τον αποκεφάλισε. Ήταν μόλις 32 ετών. Ακολούθησαν τη Μεγάλη Εβδομάδα θανατώσεις επιφανών Ελλήνων . Ανάμεσα τους ήταν: οι αξιωματούχοι Μαυροκορδάτος, Δημήτριος Χαντζερής, Παναγιώτης Τσεγκής, Αλέξανδρος Ράλλης, ο παχάρνικος (γραμματέας των Ελλήνων της Μολδαβίας) Γεώργιος, ο κλουτσιάρης (αξιωματικός που ασχολείται με τον εφοδιασμό της ηγεμονικής αυλής) Ζαφείρης, οι Παναγιώτης Χαντζερής, Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Αντώνιος Τσιράς , ο Τσορμπατζόγλου με άλλους τέσσερις τα ονόματα των οποίων δεν διασώζονται κ.α.
Στο μεταξύ η Πύλη διέταξε τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ να της παραδώσει πλήρη κατάλογο όλων των Ελλήνων ανδρών , με τις πατρίδες και τα επαγγέλματά τους. Ήθελε να έχει κατάλογο όλων των «αρχοντικών» προσώπων και των Πελοποννήσιων, Στερεολλαδιτών και Αιγαιοπελαγιτών , ώστε να επιλέγει εύκολα τα θύματά του. Επειδή τέτοια απογραφή δεν υπήρχε, ανέλαβαν να την πραγματοποιήσουν δύο Τουρκοκρητικοί που γνώριζαν ελληνικά με οδηγούς τους ,δύο εφημέριους.
Ως το Μεγάλο Σάββατο ακολούθησαν σφαγές λαϊκών. Την Κυριακή του Πάσχα του 1821, απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ (και για τον Γρηγόριο Ε΄ μπορείτε να βρείτε σχετικό μας άρθρο). Την ίδια μέρα, απαγχονίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη οι φυλακισμένοι από τον Μάρτιο ιεράρχες Νικομήδειας Αθανάσιος και Αγχιάλου Ευγένιος και ίσως, ο Εφέσου Διονύσιος που κατ’ άλλους είχε απαγχονιστεί τον Μάρτιο.
Στις 18 Απριλίου , φονεύθηκαν ο Θεοδωρουπόλεως Άνθιμος και τρεις ιερείς και την επόμενη ημέρα ο πρωτοσύγκελος της Εφέσου. Επίσης, αποκεφαλίστηκε στο Διπλοκιόνιο ο ιεροδιάκονος Αγάπιος που συνόδευσε τον Πατριάρχη μετά τη σύλληψη του.
Στις 22 Απριλίου, φανατικοί Τούρκοι σε μία άνευ προηγουμένου εξόρμηση που κράτησε από το πρωί ως τις 4 το απόγευμα λεηλάτησαν και κατέστρεψαν 13 εκκλησίες. Μπήκαν στο Πατριαρχείο, άρπαξαν διάφορα αντικείμενα, κατέστρεψαν το τυπογραφείο και σκότωσαν δύο εφημέριους. Οι υπόλοιποι κληρικοί του Πατριαρχείου, πρόλαβαν και ανέβηκαν στη στέγη του και από εκεί κατέφυγαν σε γειτονικά οθωμανικά σπίτια, όπου, τουλάχιστον, οι ένοικοι τους τους προστάτεψαν. Λίγο έλειψε να σκοτωθεί και ο νέος Πατριάρχης Ευγένιος , διάδοχος του Γρηγορίου Ε΄. Τελικά, ο αφηνιασμένος όχλος αρκέστηκε στη χυδαία εξύβρισή του. Τον Μάιο, αποκεφαλίστηκε ο υπέργηρος αρχιερέας Μυριοφύτου και απαγχονίστηκαν ένας αρχιμανδρίτης και πολλοί ιερείς. Τρεις ιερείς, αποκεφαλίστηκαν και στα Θεραπειά.
Τον Απρίλιο και τον Μάιο , ακολούθησε νέο πογκρόμ εναντίον αξιωματούχων. Θύματα των Τούρκων, από τις 19 Απριλίου, ήταν ο Μέγας Λογοθέτης της Εκκλησίας, Στέφανος Μαυρογένης, ο παχάρνικος του Τερσανά, οι Σταυράκης και Θεόδωρος , γιοι του μεγαλέμπορου Νικήτα Κουντουρόπουλου από τη Δημητσάνα. Στις 6 Μαΐου σφαγιάσθηκε ο διερμηνέας του στόλου Νικόλαος Μουρούζης, αδελφός του Κωνσταντίνου, επειδή θεωρήθηκε υπεύθυνος για την επανάσταση των νησιών. Ως το τέλος Μαΐου, την ίδια τύχη είχαν ο χατμάνος Κωνσταντίνος Γεράκης, ο γαμπρός του Δ. Παπαρρηγόπουλου, Δημήτριος Σκαναβής, ο αδελφός του Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος και ο δεύτερος γιος του Μιχαήλ Παπαρρηγόπουλος, ο Χατζή Πανανός, ο Μισέ Θεοδόσιος , ο Δημήτριος Σαρρής, οι δύο γιοι του Ιορδανάκη, ο ποστέλνικος (αξιωματούχος στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες) Πανταζόγλου, ο αδελφός του και άλλοι. Κατά την οχλαγωγία της 22ης Απριλίου, πολλοί Έλληνες σκοτώθηκαν στους δρόμους. Τον Μάιο, επιβίβασαν 500 Πελοποννήσιους παντοπώλες και βουτυροπώλες σε πλοία με πρόσχημα ότι θα τους εξορίσουν στην Ανατολή και τους έπνιξαν στη θάλασσα έξω απ΄τη Νικομήδεια! Το ίδιο έγινε αργότερα και με 200 Πελοποννήσιους, Ρουμελιώτες, Αιγαιοπελαγίτες και Κρητικούς.
Όλο αυτό το διάστημα η ζωή των Ελλήνων στην Πόλη βρισκόταν στη διάθεση των Τούρκων. Αν Έλληνας έμπορος τολμούσε να θυμίσει σε Τούρκο αγοραστή κάποιο χρέος του, κινδύνευε να σκοτωθεί επί τόπου. Οποιαδήποτε στιγμή μπορούσαν Τούρκοι να εισβάλλουν σε σπίτι Έλληνα, να τον… απαγάγουν και να τον φυλακίσουν χωρίς κανένα αιτιολογικό. Μόνο η δωροδοκία, κι αυτή όχι πάντα, έσωζε τους Έλληνες. Το ίδιο διάστημα, είχε φυλακιστεί ο πλοίαρχος Κωνσταντίνος Γκιούστος και όλοι οι Υδραίοι ναύτες του νεωρίου. Οι φυλακισμένοι είτε απαγχονίζονταν είτε εξορίζονταν. Από την εξορία ελάχιστοι επέστρεψαν…
Αν και πριν τη θανάτωσή τους, οι Έλληνες δέχονταν από τους Τούρκους πρόταση ν΄ αλλαξοπιστήσουν για να σωθούν, δεν αναφέρονται περιπτώσεις αρνησίθρησκων.
Οι πρεσβευτές των χριστιανικών ευρωπαϊκών κρατών παρακολουθούσαν απαθείς τις σφαγές και δεν έκαναν κανένα διάβημα στους Τούρκους. Εξαίρεση αποτέλεσε ο Ρώσος πρέσβης Στρογκανόφ, που έκανε επίσημα διαβήματα και διαμαρτυρήθηκε έντονα. Ο ίδιος, φυγάδευσε πολλούς Έλληνες στην Οδησσό. Πολλοί Έλληνες βοηθήθηκαν και προστατεύτηκαν από τον Πρώτο Γραμματέα της Γαλλικής Πρεσβείας κι έναν Άγγλο γιατρό, κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα.
Οι διωγμοί στη Σμύρνη και σε άλλες περιοχές
Περιγράψαμε αναλυτικά τις σφαγές στην Κωνσταντινούπολη το 1821, για να αντιληφθούν οι αναγνώστες μας το μέγεθος και την έκταση των τουρκικών θηριωδών. Ανάλογοι διωγμοί έγιναν και σε άλλες πόλεις. Δεν θα αναφερθούμε σήμερα με λεπτομέρειες σε όλους αυτούς αλλά θα αρκεστούμε σε ορισμένες αναφορές.
Στην Αδριανούπολη, τη μέρα του Πάσχα, ο σουλτάνος απαγχόνισε και τον προκάτοχο του Γρηγορίου Ε΄ Κύριλλο, ο οποίος διέμενε εκεί, καθώς η πόλη ήταν γενέτειρά του, μαζί με άλλους 25 κληρικούς και λαϊκούς. Απαγχονίστηκαν επίσης στις επαρχίες τους, οι αρχιερείς Γάνου και Χώρας Γεράσιμος, Σωζοπόλεως Παϊσιας και οι μητροπολίτες Άρτας, Ιωαννίνων Λαρίσης και Γρεβενών. Η Εκκλησία πλήρωσε βαρύτατο φόρο αίματος στις αρχές της Επανάστασης του 1821. Όποιος δεν το αντιλαμβάνεται μετά και τα στοιχεία που παραθέτουμε, εθελοτυφλεί ή είναι προκατειλημμένος…
Ιδιαίτερα άγριοι ήταν οι διωγμοί των Ελλήνων στη Σμύρνη. Οι Τούρκοι κάτοικοι της πόλης, είχαν αφοπλιστεί κατά το παρελθόν επειδή είχαν προβεί σε έκτροπα. Όμως στις 23 Μαρτίου, ο σουλτάνος έδωσε εντολή να οπλιστούν και πάλι. Δύο δερβίσηδες ήρθαν στην πόλη και άρχισαν να φανατίζουν τους Μωαμεθανούς κατοίκους της με θρησκευτικά κηρύγματα. Τελικά ύστερα από παρέμβαση των «προκριτοτέρων» Τούρκων οι δερβίσηδες απομακρύνθηκαν από την πόλη.
Στις 31 Μαρτίου όμως, διαδόθηκε ψευδώς (οι Τούρκοι έχουν παράδοση στα fake news) , ότι ξεκίνησε ρωσοτουρκικός πόλεμος. Τότε ο τουρκικός όχλος θανάτωσε 22 Χριστιανούς. Στις 6 Απριλίου μαθεύτηκε η είδηση για την κήρυξη της Επανάστασης στην Ελλάδα και θανατώθηκαν περισσότεροι από 60 Έλληνες. Στις 10 Απριλίου, διαδόθηκε ότι οι Έλληνες επαναστάτες άλειφαν με ρετσίνι και έκαιγαν όσους Τούρκους έπιαναν στη θάλασσα. Προκλήθηκε τότε πανικός στις ελληνικές συνοικίες, οι κάτοικοι των οποίων έτρεξαν προς τη παραλία. Άνδρες, γυναίκες με νήπια και παιδιά, έπεφταν στη θάλασσα για να γλιτώσουν από τους γενίτσαρους. Η οργή των Τούρκων όμως επεκτάθηκε και σε άλλους. Δύο υπήκοοι της Ιονίου πολιτείας και τρεις Αυστριακοί πολίτες σκοτώθηκαν. Οι Ευρωπαίοι πρόξενοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα. Οι Τούρκοι δέχτηκαν να διαθέσουν φρουρά για την ασφάλεια των ξένων υπηκόων, αρκεί οι πρόξενοι να εμποδίσουν για δέκα μέρες των απόπλου όλων των πλοίων και να παραδίδουν σ΄αυτούς ,όσους Έλληνες κατέφευγαν σ΄αυτά ή στα προξενεία των χωρών τους. Όλοι οι πρόξενοι αρνήθηκαν να ικανοποιήσουν το απάνθρωπο αίτημα για παράδοση προσφύγων. Ο μόνος που το δέχθηκε, ήταν ο πρόξενος της Πρωσίας. Για όσους δεν γνωρίζουν, πρόκειται για ιστορική περιοχή της Γερμανίας στην οποία ανήκει και το Βερολίνο…
Όλες αυτές τις μέρες οι Έλληνες ζούσαν υπό καθεστώς φόβου και τρομοκρατίας. Σύντομα ξέσπασαν νέα επεισόδια και διωγμοί. Ένας Τουρκοκρητικός πυροβολήθηκε από Τούρκο, που ισχυρίστηκε ότι οι δράστες της δολοφονίας ήταν Έλληνες. Οι Τούρκοι έξαλλοι για τρεις ώρες σκότωναν και λήστευαν τους Έλληνες. Ο Τούρκος διοικητής της πόλης με τη φρουρά της αποσόβησαν τα χειρότερα. Όμως ο όχλος ήταν ασυγκράτητος. Ο ίδιος ο Ρώσος πρόξενος κατέφυγε για να σωθεί με την οικογένειά του στο γαλλικό προξενείο. Εκεί είχαν καταφύγει και 2.000 (!) Έλληνες της Σμύρνης. Ο Γάλλος πρόξενος Pierre David(πιθανότατα για πρώτη φορά αναφέρεται το όνομά του σε ελληνικό Μ.Μ.Ε.) , έδειξε όχι μόνο φιλανθρωπία και φιλελληνισμό, αλλά και απίστευτη γενναιότητα…
Το ελληνικό κράτος τίμησε ποτέ τον συγκεκριμένο Γάλλο διπλωμάτη; Πιθανότατα αγνοεί όχι μόνο το όνομά του αλλά και την τεράστιας σημασίας προσφορά του…
Σφαγές έγιναν ακόμα στην Κύπρο, με το πρόσχημα έρευνας για όπλα, στη Θεσσαλονίκη, όπου απαγχονίστηκε ο μητροπολίτης Κίτρους και τρεις προύχοντες.
Τον Ιούνιο, ξέσπασε νέο κύμα διωγμών στην Κωνσταντινούπολη, ανάλογο με το προηγούμενο. Από τον Ιούλιο ως το Δεκέμβρη του 1821, στη Σμύρνη πολλοί Έλληνες έχασαν τη ζωή τους. Από τον Απρίλιο ως τον Αύγουστο του ΄21 , 2.000 περίπου ήταν οι Έλληνες , θύματα των Τούρκων. Τον Οκτώβριο έγιναν ομαδικές σφαγές 300 Ελλήνων και τη μέρα της εορτής των Ταξιαρχών ( 8 Νοεμβρίου), 400 Έλληνες σφαγιάστηκαν στον ναό της Αγίας Φωτεινής…
Σφαγές σε Κυδωνίες, Κουσάντασι, Κύπρο και αλλού
Στις Κυδωνίες (γνωστές και ως Αϊβαλί), κατοικούσαν το 1821 30.000 Έλληνες. Ήταν το δεύτερο, μετά τη Σμύρνη κέντρο του ελληνισμού στη Μικρά Ασία. Όπως γράφει ο Φιλήμων, έπρεπε κατά τους Τούρκους να «τιμωρηθεί ως Ελληνική» και «να διαρπαγεί ως πλουσία». Με αφορμή την πυρπόληση του δίκροτου (πλοίου) στην Ερεσό, οι Τούρκοι επιτέθηκαν στην πόλη στις 3 Ιουνίου 1821. Όπως γράφεις ο Φιλήμων: «… η πόλις ανάστατος γίνεται δια της σφαγής και της αιχμαλωσίας, για του πυρός και της λεηλασίας… Ούτω κατεστράφη τη 3 Ιουνίου, ημέρα Παρασκευή, η πόλις των Κυδωνιών, σφαγείσα και αιχμαλωτισθείσα κατά το εν τρίτον, λεηλατηθείσα κατά το όλον και αποτεφρωθείσα κατά κράτος». Όσοι κάτοικοι των Κυδωνιών και των γειτονικών Μοσχονησίων σώθηκαν, κατέφυγαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Κάποιοι Κυδωνιάτες, έφτασαν στον Μοριά και πήραν μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Όπως θα δούμε, το μένος τους εναντίον των Τούρκων της πόλης ήταν ασυγκράτητο μετά τα όσα είχαν υποστεί…
Μεγάλες σφαγές έγιναν και στο Κουσάντασι, καθώς και στα γύρω από αυτό χωριά.
Στην Κύπρο ζούσαν το 1821 80.000 Έλληνες και 20.000 Τούρκοι. Οι Έλληνες ήταν άοπλοι, δεν είχαν εξασκηθεί σε πολεμικές ενέργειες και ζούσαν ειρηνικά με τους Τούρκους. Ωστόσο, οι Τούρκοι διέταξαν τον αφοπλισμό των (άοπλων!) κατοίκων. 4.000 Τούρκοι στρατιώτες έφτασαν στο νησί, στις 3 Μαΐου. Ούτε κρυμμένα όπλα βρέθηκαν, ούτε μυστικές συνεννοήσεις με τους επαναστατημένους Έλληνες είχαν γίνει, ούτε κάτι άλλο μεμπτό υπήρχε.
Ωστόσο, ο μουτεσελίμης της Κύπρου με τους αγάδες του νησιού, συνέταξαν έναν κατάλογο 486 επιφανών Κυπρίων με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό. Σ΄αυτόν περιλαμβάνονταν επίσης τρεις μητροπολίτες, ηγούμενοι μονών, προεστοί και επιφανείς Κύπριοι. Οι Τούρκοι συσκέφθηκαν και αποφάσισαν να τους εξοντώσουν, με πρόσχημα ότι θα μπορούσαν να ηγηθούν επαναστατικού κινήματος, στην ουσία όμως, για να αρπάξουν την εκκλησιαστική περιουσία και τα χρήματα, και όχι μόνο, των λαϊκών. Έτσι, την Κυριακή 12 Ιουνίου, συνέλαβαν 470 από αυτούς στις εκκλησίες. Μόνο 16 κατάφεραν να διαφύγουν. Οι συλληφθέντες φυλακίστηκαν. Σε λίγες μέρες απαγχονίστηκε ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, οι μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κυρήνειας και άλλοι ανώτεροι κληρικοί. Την επόμενη απαγχονίστηκαν και οι υπόλοιποι, εκτός από 36 που αλλαξοπίστησαν. Κάποιοι εξέχοντες Κύπριοι έφυγαν από το νησί με τη βοήθεια των προξένων των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Πάντως δεν υπήρξαν στη μαρτυρική Μεγαλόνησο εκτεταμένες σφαγές, εκτός από κάποιες δολοφονίες γυναικόπαιδων.
Σφαγές, βεβηλώσεις ναών και άλλα ανοσιουργήματα, έγιναν τον Ιούλιο στην Κω. Στη Λήμνο απαγχονίστηκαν οι ιερείς του νησιού. Στη Θάσο σφάχτηκαν 1.000 Έλληνες, ενώ σφαγές και λεηλασίες έγιναν και στη Λέσβο, στο τέλος Μαΐου. Αγριότατοι ήταν οι διωγμοί στην Κρήτη. Αρχικά στα Χανιά, (μέσα Ιουνίου), στο Ηράκλειο ( τέλη Ιουνίου) και έπειτα στο Ρέθυμνο και στη Σητεία. Τουλάχιστον 2.000 άμαχοι έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους, ο επίσκοπος Χανίων Μελχισεδέκ μαζί με τον δάσκαλο Καλλίνικο Βερροιαίο, ο μητροπολίτης Κρήτης Γεράσιμος Παρδούλης και μαζί του τέσσερις επίσκοποι (Κνωσού , Χεροννήσου, Λάμπης και Σητείας) , ο «επί ψιλώ ονόματι» Διιουπόλεως και πολλοί ιερείς.
Τέλος βασανισμοί, αγγαρείες, δημεύσεις περιουσιών και διωγμοί άμαχων Ελλήνων, έγιναν και σε άλλες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ακόμα κι αν δεν είχαν επαναστατήσει!
Επίλογος
Όλα αυτά, είχαν προηγηθεί των γεγονότων της Τριπολιτσάς με τα οποία θα ασχοληθούμε εκτενώς την ερχόμενη εβδομάδα. Θα δούμε τι γράφουν όχι μόνο Έλληνες, αλλά και Τούρκοι ιστορικοί, καθώς και Ευρωπαίοι που ήταν παρόντες στα γεγονότα . Κατά την άποψη μας, οι Τούρκοι ποτέ δεν κάνουν κάτι χωρίς σχέδιο. Πολλοί, μπορεί να είδαν στην ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ μια προσπάθεια αντιπερισπασμού ενός «στριμωγμένου» Ερντογάν, όμως για μας δεν θα αποτελέσει έκπληξη η συνέχιση και η γενίκευση του θέματος. Θυμηθείτε την «γκρίζα ζώνη» Γαύδο που προκάλεσε μέχρι και θυμηδία σε πολλούς. Τώρα φτάσαμε στο σημείο, οι Τούρκοι να κάνουν «συναινετικές νηοψίες» δίπλα στην Κρήτη. Όσο για τους λεκέδες; Η ελληνική ιστορία, είναι μια λαμπρή ταινία μεγάλου μήκους με 1-2 στίγματα. Η τουρκική ιστορία, είναι ένα ολιγόλεπτο κακογυρισμένο ντοκιμαντέρ, γεμάτο από σκοτεινά σημεία και λεκέδες που δεν θα καθαρίσουν ποτέ…
Πηγή: "ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ", Τόμος ΙΒ΄ , ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
