Τι συνέβη την (πραγματική...) νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου

Η ζωή όπως ξέρουμε, είναι πολύ απρόβλεπτη. Έτσι για παράδειγμα, μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους τελείως άσχετα γεγονότα.

Το πρωί της Δευτέρας 8 Νοεμβρίου 2021, εμφανίστηκε στην εκπομπή του ΣΚΑΪ "Σήμερα", που παρουσιάζουν ο Δημήτρης Οικονόμου και η Μαρία Αναστασοπούλου, η Πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, κυρία Ματίνα Παγώνη η οποία μίλησε για "Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου" το περασμένο βράδυ (7 προς 8 Νοεμβρίου), στο νοσοκομείο "Γ. Γεννηματάς" που εφημέρευε, με μεταφορά ράντζων από το "Σωτηρία", αύξηση εισαγωγών νοσούντων από κορωνοϊό κλπ. Λίγο αργότερα, ο διοικητής του νοσοκομείου "Σωτηρία" διέψευσε την κυρία Παγώνη κλπ.

Φυσικά, δεν θα ασχοληθούμε περαιτέρω με το θέμα καθώς ούτε αρμόδιοι είμαστε, ούτε ξέρουμε τι έγινε. Θα ασχοληθούμε όμως εκτενώς με τη "νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου" που ανέφερε η κυρία Παγώνη. Τι έγινε αυτή τη νύχτα; Όπως γράφουμε και στον υπότιτλο, πρόκειται για τη σφαγή χιλιάδων Ουγενότων (Προτεσταντών, Διαμαρτυρόμενων), από Ρωμαιοκαθολικούς στη Γαλλία το 1572, που έμεινε στην ιστορία ως μία από τις πλέον αιματηρές θρησκευτικές συγκρούσεις και αιματοχυσίες όλων των εποχών και έφτασε να σημαίνει, μετωνυμικά, κάθε μεγάλη και μαζική σφαγή αντιπάλων.

Τι προηγήθηκε της "Νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου";
Πρόκειται ουσιαστικά για την κατάληξη μιας θρησκευτικής διαμάχης που ταλάνιζε τη Γαλλία και αντικατόπτριζε τις εντάσεις μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας, που τροφοδοτούνταν από τις εξεγέρσεις των Κάτω Χωρών.

Τον Αύγουστο του 1570, τα προτεσταντικά στρατεύματα με επικεφαλής τον ναύαρχο Γκασπάρ ντε Κολινί (Coligny) κινήθηκαν προς το Παρίσι. Τελείως αιφνιδιαστικά και παρά το γεγονός ότι οι Ουγενότοι είχαν ηττηθεί στα πεδία των μαχών, ο νεαρός βασιλιάς Κάρολος Θ', που δεν έπαιρνε συχνά πρωτοβουλίες, υπέγραψε το Διάταγμα Ειρήνης του Σεν Ζερμέν (Αγίου Γερμανού) στις 8 Αυγούστου 1570, με το οποίο παραχωρούσε στους Ουγενότους ισοπολιτεία και σχεδόν, απόλυτη ελευθερία στη λατρεία τους.

Η βασιλομήτωρ Αικατερίνη των Μεδίκων που ήθελε να βοηθήσει τον γιο της και να εκτονώσει τις θρησκευτικές αντιπαλότητες στη χώρα της, καθησύχασε τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ' και τον βασιλιά Φίλιππο Β' της Ισπανίας, αποφάσισε να παντρέψει την κόρη της Μαργαρίτα των Βαλουά (γνωστής και ως "βασίλισσας Μαργκόν"), με τον Ερρίκο την Βουρβόνων, βασιλιά της Ναβάρας (σήμερα ανήκει στην Ισπανία) και αρχηγό των Γάλλων Διαμαρτυρόμενων. Η Ναβάρα εκείνη την εποχή αποτελούσε προπύργιο των Γάλλων Προτεσταντών, καθώς ανήκει στους Βουρβόνους.

Ο Κολινί, απέκτησε αξιώματα και χρήματα και ασκούσε μεγάλη επιρροή στον άβουλο Κάρολο Θ'. Προσπάθησε μάλιστα να τον πείσει να κηρύξει πόλεμο εναντίον του βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππου Β', ισχυριζόμενος ότι έτσι θα ενισχύονταν οι Καλβινιστές των Κάτω Χωρών και θα ήταν εύκολη η εκ νέου προσάρτηση της Φλάνδρας (Φλαμανδίας), περιοχής του Βελγίου σήμερα. Η Αικατερίνη των Μεδίκων αντέδρασε και προσπάθησε να εξουδετερώσει του Κολινί που επηρέαζε τον γιο της.

Ο γάμος Ερρίκου - Μαργαρίτας και η απόπειρα δολοφονίας του Κολινί
Ο γάμος του Ερρίκου της Ναβάρας και της Μαργαρίτας των Βαλουά, ορίστηκε για τις 18 Αυγούστου 1572. Η μητέρα του γαμπρού Ιωάννα ντ' Αλμπρέ, πέθανε από πλευρίτιδα στο Παρίσι όπου είχε πάει για αγορές (19 Ιουνίου 1572). Οι Ουγενότοι υποψιάζονταν ότι η Ιωάννα δηλητηριάστηκε. Ο γάμος όμως δεν αναβλήθηκε. Ο Ερρίκος μαζί με τον Κολινί και οχτακόσιους Ουγενότους έφτασαν στο Παρίσι. Ακολούθησαν άλλοι τρεις χιλιάδες ένοπλοι Ουγενότοι. Ο γάμος έγινε κανονικά στις 18 Αυγούστου 1572, καθώς η Αικατερίνη είχε φροντίσει να μην υπάρξει κανένα εμπόδιο. Ακόμα και μετά τον γάμο όμως, ο Κολινί πίεζε τον βασιλιά για βοήθεια προς τις επαναστατημένες Κάτω Χώρες.

Η Αικατερίνη, βλέποντας τον επιμονή αυτή, αποφάσισε να προσεταιριστεί τους οργανωμένους Ρωμαιοκαθολικούς του Δούκα Ερρίκου του Γκιζ και να οργανώσει τη δολοφονία του Κολινί.

Η απόπειρα έγινε στις 22 Αυγούστου 1572, αλλά ο Κολινί τραυματίστηκε και μόνο ένα δάχτυλό του ακρωτηριάστηκε. Έξαλλος ο Κάρολος, έστειλε τον προσωπικό του γιατρό, τον φημισμένο Αμβρόσιο Παρέ, θεμελιωτή της νεότερης χειρουργικής, τοποθέτησε φρουρά έξω από το σπίτι του Κολινί και διέταξε έρευνες

για να βρεθεί ποιοι προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον ναύαρχο. Στις 23 Αυγούστου, το Συμβούλιο του βασιλιά εξέτασε τα γεγονότα. Το συμπέρασμα ήταν ότι ο δράσης είχε σχέση με τους Γκιζ, καθώς διέφυγε με άλογο που είχε πάρει από τους στάβλους τους, ενώ και οι πυροβολισμοί ρίχτηκαν απ' το σπίτι της μητέρας του Ερρίκου του Γκιζ. Αναμεμειγμένος στην απόπειρα δολοφονίας ήταν, όπως φάνηκε και ο Δούκας ντ' Ανζού, αδελφός του βασιλιά. Ένας πράκτορας έφτασε με την πληροφορία ότι οι Ουγενότοι, που πραγματικά ήταν εξαγριωμένοι, ετοίμαζαν εξέγερση για την επόμενη μέρα. Τότε, η Αικατερίνη, βλέποντας ότι κινδύνευε

να χάσει την επιρροή στον γιο της, είχε γίνει επισφαλής η ζωή της και υπήρχε σοβαρό ενδεχόμενο να κηρυχθεί πόλεμος με την Ισπανία, αποφάσισε να δράσει. Κατάφερε να πείσει τον Κάρολο ότι οι Ουγενότοι ετοιμάζονταν να εξεγερθούν και να τον συλλάβουν. Ο άβουλος βασιλιάς δέχθηκε να διατάξει τη γενική σφαγή των Ουγενότων στο Παρίσι οι Καθολικοί κάτοικοι του οποίου έπνεαν μένεα εναντίον τους.

Σε συνεργασία με τον αδελφό του, μελλοντικό βασιλιά Ερρίκο Γ΄ και τον Δούκα του Γκιζ, οργάνωσαν με απόλυτη μυστικότητα τη σφαγή για το ξημέρωμα της 24ης Αυγούστου, ημέρα γιορτής του Αγίου Βαρθολομαίου.
Η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (24 Αυγούστου 1572)

Την εκτέλεση του σχεδίου ανέλαβε ο Δούκας Ερρίκος του Γκιζ που είχε προετοιμάσει τους φανατικούς Ρωμαιοκαθολικούς στρατιώτες του και τις αναγκαίες ενέργειες για την επιτυχία του αιφνιδιασμού. Η έξοδος των φανατικών ανδρών του Γκιζ από το Λούβρο, συνδυάστηκε με την κινητοποίηση του φανατισμένου όχλου από τις κωδωνοκρουσίες του ναού Σεν Ζερμέν του Οξερουά. Ένα από τα πρώτα θύματα των σφαγών ήταν ο Κολινί. Εξόντωσαν τη φρουρά του και μπήκαν στο δωμάτιο του όπου προσευχόταν γονατιστός. Τον χτύπησαν με ξίφη κι εγχειρίδια κι ενώ ήταν ακόμα ζωντανός τον πέταξαν από το παράθυρο στον δρόμο, στα πόδια του Γκιζ!

Το κεφάλι του κόπηκε και στάλθηκε στο Λούβρο, ενώ το σώμα του ακρωτηριάστηκε και κρεμάστηκε από τις φτέρνες. Εκείνη την ώρα, έφτασε μήνυμα της Αικατερίνης με το οποίο ανακαλούνταν η σφαγή. Ωστόσο ήταν πολύ αργά. Χιλιάδες Ουγενότοι (από 2.000 – 5.000, σύμφωνα με άλλες πηγές 3.000) , σέρνονταν έξω από τα σπίτια τους και σφάζονταν οικογενειακά. Μασκοφόροι πήγαν στο σπίτι του Δούκα ντε λα Ροσφουκό , που νόμισε ότι θα τον καλούσαν σε χορό μεταμφιεσμένων της Αυλής και τον θανάτωσαν. Ουγενότοι ευγενείς, μέλη της ακολουθίας του Ερρίκου της Ναβάρας, που είχαν εγκατασταθεί στο Λούβρο, καλούνταν στα βασιλικά διαμερίσματα όπου και σφάζονταν ένας ένας . Οι σφαγές συνεχίστηκαν ως τις 28 Αυγούστου, οπότε ο σαστισμένος Κάρολος, εξέδωσε διάταγμα για άμεση κατάπαυσή τους.

Τα θύματα των σφαγών δεν ήταν όλοι Ουγενότοι. Πολλοί μέσα στο γενικό χάος βρήκαν ευκαιρία να απαλλαγούν από ανεπιθύμητες συζύγους, οικονομικούς ανταγωνιστές, ακαδημαϊκούς αντιπάλους κ.ά.

Οι σφαγές επεκτάθηκαν και στη γαλλική επαρχία. Οι Αρχές, πολιτικές και εκκλησιαστικές, αλλού τις ενθάρρυναν και αλλού τις εμπόδιζαν, όσο μπορούσαν. Στις 25 Αυγούστου έγιναν σφαγές στην Ορλεάνη, στις 31 Αυγούστου στη Λιόν, στις 11 Σεπτεμβρίου στην Μπουρζ, στις 3 Οκτωβρίου στο Μπορντό και στις 4 Οκτωβρίου στις πόλεις Τρουά, Ρεν, Τουλούζ κ.α. Η 4η Οκτώβρη φαίνεται ότι ήταν η τελευταία μέρα σφαγών Ουγενότων.
Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων παραμένει ως σήμερα άγνωστος. Μια γενική εκτίμηση, κάνει λόγο για 20.000 – 30.000 νεκρούς…

Ο αντίκτυπος των σφαγών – Η απίστευτη αντίδραση του Πάπα
Ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ ΄ δεν τήρησε ούτε τα προσχήματα. Διακήρυξε τη χαρά του για τα γεγονότα και διέταξε δημόσιες προσευχές ευχαριστίας στον Θεό! Παράλληλα, έδωσε εντολή να κοπεί μετάλλιο (!) για να γιορταστεί το γεγονός, με τη μορφή του στη μια όψη και τη λατινική επιγραφή «Ugonottorum strages 1572» («Σφαγή Ουγενότων 1572») και έναν άγγελο με σταυρό και σπαθί δίπλα στους νεκρούς Προτεστάντες στην άλλη… Και ο Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ανακουφίστηκε από την εξέλιξη των πραγμάτων.

Οι ελπίδες της Αικατερίνης των Μεδίκων διαψεύστηκαν γιατί η σφαγή της ηγεσίας των Ουγενότων δεν έφερε την προσδοκώμενη ειρήνη. Η Γαλλία έχασε τις συμμαχίες της με τις προτεσταντικές ευρωπαϊκές χώρες και ευνόησε την επιβίωση της ισπανικής κυριαρχίας στις Κάτω Χώρες, όπου ο Ισπανός Δούκας Άλμπα συνέτριψε τους εξεγερμένους καλβινιστές. Στη Γαλλία, την προστασία των Προτεσταντών ανέλαβε το κόμμα των ΄΄Πολιτικών΄΄, που υποστήριξε τη θρησκευτική ουδετερότητα και την ανεξιθρησκεία που κατοχυρώθηκε με την Ειρήνη του Μπολιέ (1575). Βέβαια, οι Γάλλοι Προτεστάντες δέχτηκαν σοβαρότατο πλήγμα.

Επίλογος
Αυτή ήταν λοιπόν η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου(Le massacre de Saint Barthelemy), που έχει ταυτιστεί με μαζικές σφαγές αντιπάλων. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά εγκλήματα όλων των εποχών και μάλιστα μεταξύ ομόθρησκων. Και, ουσιαστικά, πρόκειται για πολλές νύχτες και όχι μία… Η δε ταύτιση της νύχτας του Αγίου Βαρθολομαίου, με τον ΄΄δανεισμό΄΄ μερικών ράντζων και τις αυξημένες εισαγωγές ασθενών με covid σ΄ ένα νοσοκομείο που εφημερεύει, από την κυρία Παγώνη ή άλλες – άλλους, κατά την άποψη μας, δεν ήταν ιδιαίτερα πετυχημένη…