Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και η στάση του απέναντι στην Ελλάδα (1939-1944)

Μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα ήταν αναμφίβολα ο σερ Ουίνστον Τσόρτσιλ (1874 – 1965). Πολύ σημαντική ήταν η συμβολή του στη νίκη των Συμμάχων κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και ήταν βέβαια ένας από τους τρεις ηγέτες (μαζί με τους Ρούσβελτ και Στάλιν), που μετείχαν στη διάσκεψη της Γιάλτας (4/11/2/1945), στην οποία όπως έχει γραφτεί, ουσιαστικά "μοιράστηκε" ο μεταπολεμικός κόσμος. Όπως γνωρίζουν οι περισσότεροι, ο Τσόρτσιλ είχε μια "ξεχωριστή" σχέση με την Ελλάδα, τουλάχιστον από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940 ως τη λήξη του εμφυλίου στη χώρα μας. Αυτή η ανάμειξη του Βρετανού πρωθυπουργού τότε, στα ελληνικά ζητήματα δεν έχει αναλυθεί επαρκώς. Έτσι, έχουν δημιουργηθεί για πολλά χρόνια ημιτελείς ή εσφαλμένες.

Στα τέλη του 2021, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ του Χρ. Γιαννάκενα, το βιβλίο τον Δρα Ιωάννη Παπαφλωράτου "Ουίνστον ΤΣΩΡΤΣΙΛ (1874 – 1965)". Σ’ αυτό, ο Ιωάννης Παπαφλωράτος αναφέρεται διεξοδικά, σε περισσότερες από 60 σελίδες (181 -244), στη «σχέση» του Τσόρτσιλ με τη χώρα μας. Ζητήσαμε από τον κύριο Παπαφλωράτου και τον εκδότη κύριο Γιαννάκενα την άδεια για να παραθέσουμε κάποια στοιχεία γι’ αυτή και εκείνοι πρόθυμα ανταποκρίθηκαν.

Φυσικά δεν μπορούμε να παραθέσουμε όλα τα στοιχεία από το βιβλίο, του Δρα Ι. Παπαφλωράτου. Στο σημερινό μας άρθρο όμως, αποκλειστικά για τους αναγνώστες του photothema.gr, θα αναφέρουμε πολλά καινούρια στοιχεία, τα οποία ο Δρ. Ι Παπαφλωράτου πάντα ερευνητικός και αποκαλυπτικός, παρουσιάζει στο βιβλίο του. Ευχαριστούμε, θερμά τους κυρίους Γιαννάκενα και Παπαφλωράτο για την άδεια που μας έδωσαν και ελπίζουμε οι αναγνώστες του photothema.gr να βρουν ενδιαφέροντα όσα θα διαβάσουν.

Βρετανία και Ελλάδα(1939-41).

Η Βρετανία και η Γαλλία, στις 13 Απριλίου 1939 είχαν εγγυηθεί με δύο διαφορετικές διακοινώσεις την ανεξαρτησία ( όχι όμως την εδαφική ακεραιότητα) της Ελλάδας και της Ρουμανίας. Η Αθήνα (σχετικές είναι οι δηλώσεις του Ιωάννη Μεταξά) δέχτηκε το γεγονός με έκδηλη ικανοποίηση. Αντίθετα το μεν Βερολίνο δυσφόρησε, η δε Ρώμη στη "σφαίρα επιρροής" της οποίας ανήκε η Ανατολική Μεσόγειος, αντέδρασε έντονα. Στις 5/9/1940 την ώρα που η Γαλλία είχε συνθηκολογήσει, ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών Χάλιφαξ επανέλαβε τις εγγυήσεις. Την ίδια στιγμή το Βρετανικό Επιτελείο σχεδίαζε να στείλει στρατεύματα στην Κρήτη.

Όταν η Ιταλία επιτέθηκε στην Ελλάδα, ο Τσόρτσιλ έστειλε στον Μεταξά ένα μήνυμα. Παραθέτουμε ένα απόσπασμά του: "Η Ιταλία ηύρε τας απειλάς του εκφοβισμού ανωφελείς έναντι του ήρεμου θάρρους Σας. Κατέφυγε επομένως εις απρόκλητον επίθεσίν εναντίον της πατρίδος Σας… Ο τρόπος με τον οποίον ο ελληνικός λαός, υπό την αξίαν εμπιστοσύνην ηγεσίαν Σας, αντιμετώπισε τους κινδύνους και τις προκλήσεις των τελευταίων μηνών, κατέκτησε τον θαυμασμόν του βρετανικού λαού δια την Ελλάδα… Θα σας παράσχωμεν την δυνατήν βοηθείαν μαχόμενοι εναντίον του κοινού εχθρού και θα μοιράσθωμεν την κοινήν νίκην".

Την ίδια μέρα διέταξε τέσσερις μοίρες βαρέων βομβαρδιστικών να μεταφερθούν στη Μέση Ανατολή για να επιχειρούν από προωθημένες θέσεις στην Ελλάδα.

Ακόμα και το "πολιτικό τέκνο" του Τσόρτσιλ Άντονι Ίντεν, υπουργός τότε και με έντονα ανθελληνικά αισθήματα, έγραφε: "Η Αίγυπτος είναι πιο σημαντική από την Ελλάδα". Ωστόσο ο Τσόρτσιλ επέμενε: "Η απώλεια των Αθηνών θα αποτελούσε για εμάς ένα τόσο σοβαρό πλήγμα, όπως και η απώλεια του Χαρτούμ (πρωτεύουσα του Σουδάν) και ακόμη πιο ανεπανόρθωτο" (4//11/1940).

Στις αρχές του 1941 ήταν φανερό ότι ο Τσόρτσιλ είχε δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στο μέτωπο της Βόρειας Αφρικής. Σκόπευε να καταλάβουν οι βρετανικές δυνάμεις τη Βεγγάζη από τους Ιταλούς κι από εκεί να επιχειρήσουν στην Ελλάδα, όπου θα βοηθούσαν τον Στρατό μας να καταλάβει την Αυλώνα.

Ποια ήταν όμως η έμπρακτη, υλική βοήθεια, των Βρετανών στην Ελλάδα στα τέλη του 1940 – αρχές 1941;

Νοσοκομειακό υλικό αξίας 2.000 λιρών, 12 παλαιά αεροσκάφη Gladiator (αξίας συνολικά 1.800 λιρών) και μεταφορικά και εφόδια κάθε είδους, αξίας 4.000 λιρών. Συνολικά δηλαδή η Βρετανική βοήθεια στη "μικρή" Ελλάδα έφτανε στο… "ιλιγγιώδες" πόσο, γράφει εύστοχα ο Δρ. Ι.Σ. Παπαφλωράτος, των 7.800 λιρών, σταγόνα στον ωκεανό των ελληνικών αναγκών.

Μετά τις πρώτες νίκες του Ελληνικού Στρατού επί των Ιταλών ο Τσόρτσιλ φέρεται να δήλωσε: "Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες". Είναι πολύ πιθανό όμως, η δήλωση αυτή να μην έγινε από τον Τσόρτσιλ αλλά τον Βρετανό Εργατικό πολιτικό Francis Noel–Baker ή τον Νοτιοαφρικάνο Στρατηγό Jean Christian Smuts…

Ενώ έλεγε καλά λόγια για την Ελλάδα και τον Στρατό μας ο Τσόρτσιλ "ερωτοτροπούσε" με την Τουρκία. Ζητούσε από τον Ισμέτ Ινονού η Βρετανία να στείλει στη γείτονα 10 μοίρες πολεμικών αεροσκαφών και 100 αντιαεροπορικά πυροβόλα από την Αίγυπτο! Η δήλωση των Βρετανών τον Δεκέμβριο του 1940 ότι έστειλε 400 αεροσκάφη στην Ελλάδα, ήταν φυσικά ανακριβής (επιεικώς…). Οι Βρετανοί είχαν στείλει στη χώρα μας μόλις 32 αεροσκάφη, όπως επισήμανε και ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ σε συνάντηση του με τον Αμερικάνο πρέσβη στην Αθήνα Lincoln Mac Veagh (11/2/1941).

Ο Τσόρτσιλ, εν άγνοια της Ελλάδας, έστελνε τις ίδιες μέρες στον Archibald Percival Wavell, Αντιστράτηγο των βρετανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, μηνύματα και διαταγές στα οποία φαινόταν ότι ήθελε να βοηθήσει την Ελλάδα μέσω διεξαγωγής αγγλοτουρκικών ασκήσεων στη Θράκη! Σε τηλεγράφημά του στις 22/2/1941 στους ηγέτες των Συμμαχικών δυνάμεων στη Β. Αφρική, έγραφε μεταξύ άλλων: «Να μην θεωρείτε ότι είσαστε υποχρεωμένοι όπως εμπλακείτε σε μια ελληνική περιπέτεια, εάν στο βάθος της ψυχής σας πιστεύετε ότι θα είναι ένα ακόμη νορβηγικό φιάσκο. Εάν δεν μπορεί να φτιαχτεί κανένα καλό σχέδιο, σας παρακαλώ να το πείτε. Αλλά φυσικά γνωρίζετε πόσο πολύτιμη (sic, η λέξη αποτελεί προσθήκη του Δρ Ι.Σ Παπαφλωράτου) θα ήταν μια επιτυχία».

Όσο για το νορβηγικό φιάσκο, προφανώς ο Τσόρτσιλ αναφερόταν στη Βρετανική απόβαση τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1940 (2 φορές) στη σκανδιναβική χώρα που δεν έγινε ποτέ με αποτέλεσμα η Νορβηγία να αποτελέσει εύκολη λεία για τους ναζί του Χίτλερ.

Ο Αμερικάνος ιστορικός Robin Higham, είναι πολύ επικριτικός για τον Τσόρτσιλ. Γράφει: "Οι Άγγλοι είναι ένα ριψοκίνδυνο έθνος και ο Τσόρτσιλ δεν αποτελούσε εξαίρεση, αλλά ήταν ένας κακώς ενημερωμένος ερασιτέχνης όταν προσπαθούσε να μαντέψει την πραγματικότητα στα Βαλκάνια".

Η πολιτική του Τσόρτσιλ και της Μ. Βρετανίας προς στην Ελλάδα(1939-1944)

Τα πράγματα άρχισαν να ξεκαθαρίζουν μετά την προσχώρηση της Βουλγαρίας στον Άξονα. Ο Τσόρτσιλ παρότρυνε τους Γιουγκοσλάβους να εισβάλλουν στην Αλβανία και να «πετάξουν τους Ιταλούς στη Θάλασσα». Κάτι που είχε πει για πρώτη φορά στις ελληνικές Αρχές. Τελικά, οι προσπάθειες των Βρετανών για άμυνα στη «γραμμή Αλιάκμονα» δεν καρποφόρησαν. Οι Γερμανοί μπήκαν στη Γιουγκοσλαβία την οποία και κατέλαβαν χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Στη συνέχεια εισέβαλαν στη χώρα μας, και παρά τη γενναία αντίσταση των Ελλήνων και των λίγων Βρετανών και άλλων, κατόρθωσαν να την καταλάβουν.

Τελευταίο οχυρό η Κρήτη, την οποία οι ναζί παρά τις τεράστιες απώλειες των επίλεκτων αλεξιπτωτιστών τους πέτυχαν να κυριεύσουν. Ο Τσόρτσιλ που είχε πολύ νωρίς (7 Νοεμβρίου 1940), αναγνωρίσει την αξία της Κρήτης, δέχθηκε σφοδρές επικρίσεις για την απώλεια της κυριαρχίας της Μεγαλονήσου. Η ελληνική κυβέρνηση έφυγε για το εξωτερικό και η χώρα έζησε μια από τις χειρότερες περιόδους της ιστορίας της…

Ο Τσόρτσιλ και οι υποσχέσεις του στους Έλληνες πολιτικούς

Οι Βρετανοί έλεγαν στους Έλληνες πολιτικούς, ότι η Βόρεια Ήπειρος και τα Δωδεκάνησα θα δοθούν στη χώρα μας μετά τον πόλεμο, ενώ θα γινόταν η «ευρύτερα δυνατή διαρρύθμισις των ελληνοβουλγαρικών συνόρων» (Παναγιώτης Πιπινέλης, επρόκειτο για δήλωση του Άντονι Ίντεν).

Ο Ίντεν, είχε διαβεβαιώσει για τη Β. Ήπειρο και τον βασιλιά Γεώργιο Β’ για απόδοσή της στην Ελλάδα. Σχετική είναι η αναφορά του Εμμανουήλ Τσουδερού στο ημερολόγιό του.

Όμως από το βήμα του Ο.Η.Ε. ο ίδιος πολιτικός είχε αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Αλβανίας, θεωρώντας τη γειτονική χώρα πρώτο θύμα των Ιταλών και όχι συμμάχους τους. Άφηνε όμως ανοικτό το θέμα των συνόρων για να μην απογοητεύσει Έλληνες και Γιουγκοσλάβους.

Ο Ίντεν έκανε τις φιλικές προς την Ελλάδα δηλώσεις, καθώς στη χώρα μας είχε αρχίσει να αναπτύσσεται ένα αντιβρετανικό ρεύμα, το οποίο μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, όταν έγινε σαφές ότι οι Έλληνες ενωμένοι μπορούν να καταφέρουν πολύ σπουδαία πράγματα, αυτό έφτασε και στον απλό λαό, κάτι που απεύχονταν οι Βρετανοί.

Και ο Τσόρτσιλ, ακόμα κι αν δεν είχε υποδείξει στον Ίντεν τι θα πει, σίγουρα ήταν σε γνώση όλων και δεν προκύπτει από κάπου ότι αντέδρασε…

Το βρετανικό «φλερτ» με την Τουρκία – Πώς σώθηκαν τα νησιά του Αιγαίου.

Ιδιαίτερα έντονη ήταν και η αντίδραση του Αντιπροέδρου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Παναγιώτη Κανελλόπουλου, κάτι που τον έθεσε στο στόχαστρο των Βρετανών και ιδιαίτερα του Ίντεν. Ο τελευταίος, συνέχισε το σκοτσέζικο ντους προς την ελληνική πλευρά.

Στις 22 Δεκεμβρίου 1942 είπε στον Εμμανουήλ Τσουδερό και τον διπλωμάτη Αθανάσιο Αγνίδη: «Τίποτα δεν σας εμποδίζει, καθ’ όσον μας αφορά, να αποκτήσετε την Βόρεια Ήπειρο αλλά θα πρέπει να διευθετήσετε το ζήτημα αυτό σε συνεννόηση μαζί μας, μετά το τέλος του πολέμου».

Από τις αρχές του 1943, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά.

Ο Τσόρτσιλ επισκέφθηκε τα Άδανα, επικεφαλής της βρετανικής πλευράς, για συζητήσεις με την τουρκική ηγεσία, κάτι που προκάλεσε την έντονη αντίδραση της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης καθώς υπήρξαν φήμες ότι οι Βρετανοί συζητούν για την παραχώρηση περιοχών με συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς στην Τουρκία! Όπως έγραψαν οι Times, στα Άδανα συζητήθηκαν ζητήματα που αφορούν την Ελλάδα και μάλιστα τα νησιά του Αιγαίου. Έξαλλος ο Π. Κανελλόπουλος έγραψε στο «Ημερολόγιό» του:

«Είναι ηθικά ασύλληπτο ότι συζητούνται τέτοια ζητήματα χωρίς να μας ειδοποιούν». Ευτυχώς οι Τούρκοι αρνήθηκαν την «προσφορά». Πάντως το γεγονός έγινε ευρέως γνωστό σε διπλωματικούς κύκλους. Ο τότε Γενικός Διευθυντής Τύπου Μέσης Ανατολής Γεώργιος Σεφέρης (πρόκειται φυσικά για τον διπλωμάτη και νομπελίστα ποιητή μας), έγραψε:

«Οι Άγγλοι δεν μπορούν να μιλήσουν για τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο γιατί έχουν αναλάβει υποχρεώσεις απέναντι στην Τουρκία μηνούσε (διαμήνυε) ο Eden δια του λόρδου Moyne στον Κανελλόπουλο. Τώρα ο Churchill επισκέπτεται τον Ισμέτ (Ινοτού) χωρίς να λογαριάσει την Ελληνική Κυβέρνηση…».

Ο δε διπλωμάτης Βασίλειος Παπαδάκης, πληροφορήθηκε από ξένο συνάδελφό του ότι ο Τούρκος πρόεδρος εξήρε στον Τσόρτσιλ τις υπηρεσίες που θα μπορούσε να προσφέρει η χώρα του, αν και ουδέτερη, στους Συμμάχους. Μάλιστα είπε ότι η Τουρκία ήταν έτοιμη μετά την αποχώρηση των Γερμανών από τα Βαλκάνια (!) να στείλει στρατεύματα «… εκεί όπου η παρουσία των θα ήτο χρήσιμος προς πρόληψιν ενδεχόμενης αναρχίας και εν γένει προς διατήρησιν της τάξεως».

Και για την Κύπρο όμως οι Βρετανοί δια στόματος του Λόρδου Gavin Henderson (2ος Βαρόνος του Farington), ήταν ξεκάθαροι: «Καίτοι είναι αληθές ότι η πλειοψηφία των κατοίκων ομιλεί την ελληνικήν, η Κύπρος δεν αποτελεί εις την πραγματικότητα μέρος του αρχαίου κόσμου. Οι Κύπριοι ουδεμίαν αφοσίωσιν δύνανται να έχουν απέναντι της ελληνικής δυναστείας… Η Ελλάς δεν είναι δυνατόν να προσφέρει εις τους Κυπρίους τα όσα η Μεγάλη Βρετανία. Δύο τρίτα των κατοίκων της νήσου είναι Έλληνες, οι δε λοιποί Τούρκοι. Η μειοψηφία αυτή καθίσταται εις περίπτωσιν ενώσεως μετά της Ελλάδος, έτι μικροτέρα μειοψηφία…».

Δεν προκύπτει πάντως από κάπου ότι οι Τουρκοκύπριοι είχαν ξεπεράσει κατά πολύ το 20% του συνολικού πληθυσμού της Κύπρου. Το 1959-60, ήταν μόλις το 18,2%... Αλλά και ο Τσόρτσιλ από την Κύπρο (σταμάτησε στη Μεγαλόνησο στη διάρκεια του ταξιδιού του από τα Άδανα προς την Τρίπολη της Λιβύης), δήλωνε ότι η πλειονότητα των Κυπρίων είναι Έλληνες, που αν και χωρίστηκαν εδώ και αιώνες από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, «είναι συνυφασμένη (η πλειοψηφία) με δεσμούς γλώσσας, θρησκείας και παραδόσεων με την Ελλάδα…». Οι Βρετανοί και ιδιαίτερα ο Τσόρτσιλ, το μόνο που έκαναν ήταν να παρεμβαίνουν στις διαμάχες των Ελλήνων στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο και στη συνέχεια, στις εξελίξεις στην ίδια τη χώρα μας (Δεκεμβριανά 19444, Εμφύλιος κλπ.). Και σήμερα βέβαια, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Ο απόφοιτος Κλασικής Φιλολογίας της Οξφόρδης Μπόρις Τζόνσον, δήλωνε αυτάρεσκα στην 75η επέτειο από την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία: «Για έναν ολόκληρο χρόνο, το 1940-41, εμείς οι Βρετανοί ήμασταν οι μόνοι που σταθήκαμε απέναντι στον Χίτλερ» (!). Για «θλιβερή άγνοια ως προς τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας», τον κατηγόρησε ο φιλέλληνας Βρετανός ιστορικός Richard Clogg, ο οποίος αφού αναφέρεται εκτενώς στα κατορθώματα των Ελλήνων απέναντι στους Ιταλούς το 1940-41 και τη γενναία αντίστασή τους εναντίον των ναζί, τονίζει ότι η Βρετανική Αυτοκρατία, έστειλε (Μάρτιος 1941) στη χώρα μας εκστρατευτικό σώμα από 34.000 Νεοζηλανδούς και Αυστραλούς, 24.000 Βρετανούς, περίπου 5.000 Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους και εθελοντές Παλαιστίνιους, Εβραίους και Άραβες (αυτή ήταν η δύναμη της μεγαλύτερης από τις μονάδες που ήρθαν στην Ελλάδα) καθώς και πεπαλαιωμένο πολεμικό υλικό…

Ευχαριστούμε θερμά τον εκδότη κύριο Χρ. Γιαννάκενα και τον δρα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτο που μας έδωσαν την άδεια να αντλήσουμε στοιχεία από το βιβλίο του τελευταίου «Ουΐνστον Τσόρτσιλ 1874-1965», Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ,2021.