Γιορτάζοντας τις αποκριές στην Αθήνα τα παλιά χρόνια
04.03.202210:03
Γλέντι αυθόρμητο, χωρίς σμόκιν, χωρίς ελάφρυνση του ταλαίπωρου πορτοφολιού από κάμποσα εκατοστάρικα, και προ πάντων γλέντι στο δρόμο!
Η οδός Σταδίου, η οδός Πανεπιστημίου, το Σύνταγμα και η Ομόνοια είχαν άγριες πιένες. Τα μόνα κέντρα που βλέπανε την εποχή εκείνην κόσμο ήταν το «Πανελλήνιο» και το «Πάνθεον», όπου διεξαγότανε μέχρι τις πρωινές ώρες πεισματώδης χαρτο-σερπαντινο-ανθοπόλεμος.
Χοροί σε κλειστό χώρο; Σπάνιο πράγμα. Ο κοσμάκης εννοούσε να γλεντήσει στο δρόμο, γιατί γλεντούσε όπως ήθελε και με λίγες μόνο δεκάρες, που διέθετε για σερπαντίνα. Τις χορευτικές εσπερίδες στα σπίτια τις άφηνε για την σνομπαρία, εξ άλλου εκείνη την εποχή δεν είχε προλεταριοποιηθεί το σμόκιν.
Βλέπαμε λοιπόν καταμεσής της οδού Σταδίου να στήνονται ηρωικοί χοροί: καντρίλιες, βάλς και μπόστον με τη συνοδεία μανδολινοκιθάρας, όργανα απαραίτητα για κάθε παρέα μασκέ.
Μία όμως από τις πιο χαρακτηριστικές περιγραφές της παλιάς αποκριάς στην Αθήνα είναι και εκείνη του μεγάλου λογοτέχνη Κώστα Χρηστομάνου:
Τι κακό γινόταν στο δρόμο, γράφει ο Χρηστομάνος. Τι οχλοβοή! Τι κοσμάκης! Τα τραμ με τ’ άλογα είχανε σταματήσει. Μέσα σε σύννεφα από σκόνη περνούσαν τα λαντό αργά, το ένα πίσω από
το άλλο, γεμάτα ντόμινα μαύρα και τριανταφυλλιά και πράσινα με νταντέλες μαύρες, με άσπρα γάντια και κάτι μακριές χρωματιστές κορδέλες, κρεμαστές πίσω.
Φωνές μασκαράδικες. Στραγάλια. Μπουκετάκια. Ρουκέτες από σερπαντίνες και βροχή το κομφετί. Εδώ ο χαρτοπόλεμος! Χαρτί και πόλεμος! Τα πεζοδρόμια παστά από τον κοσμάκη, που έσερνε πατείς με πατώ σε τα πόδια του μέσ’ την άμμο. Μια πιθαμή, κι’ επάνω στα μαύρα ανθρώπινα κύματα τα τουρλωτά καπέλα των γυναικών σαν μαούνες φορτωμένες!
Σε ατελείωτη σειρά περνούσαν τα αμάξια στολισμένα με λουλούδια ψεύτικα κι’ άλλα με αληθινά, άρματα ντυμένα με χασέδες και κόκκινο λαδόπανο, φορτωμένα θεούς του Ολύμπου. Να και μια παρέα με ποδήλατα, με χρωματιστά χαρτένια τρίγωνα στις ρόδες.
Και στο αναμεταξύ πάλι κάποιοι μουντζουρωμένοι με λουλάκι και ώχρα, ντυμένοι με προβιές και με κέρατα από σφαχτά στο κεφάλι… Κι’ απάνω σε δύο ρόδες περνά αργά-αργά μια βαρκούλα γεμάτη με άσπρα τριαντάφυλλα, με το πανάκι της ανοιχτό, στολισμένο κι’ αυτό με γιρλάντες από γαλανά λουλούδια. Την τραβούσανε δύο όμορφα ναυτάκια ζεμένα στο τιμόνι του δίτροχου, κρατώντας στα χέρια τους από ένα άσπρο περιστέρι που φτεροκοπούσε. Μέσα στη βαρκούλα καθόταν ένα παιδάκι με φτερούγες στις πλάτες και με μια φαρέτρα γεμάτη βέλη, Ο Έρωτας!
Ά! ά, ά, ά! Έκανε ο κόσμος καθώς περνούσε, και δώσε του χειροκροτήματα.
Εννοείται ότι δεν έλειπε από τις παλλαϊκές αυτές αποκριές και το αλάτι των σατυρικών ποιητών. Ο αείμνηστος Σουρής προσφωνούσε ως εξής την Βασίλισσα της Αποκριάς:
Βασίλισσα της ζεβζεκιάς
Βασίλισσα της τρέλας
Των νταουλιών, των τραγουδιών
Της τσότρας, της βαρέλας
Εμείς οι αντιπρόσωποι
Εκάστης συνοικίας
Πάσης φυλής και τάξεως
Και πάσης ηλικίας
Σ’ υποδεχόμεθα θερμώς
Με ανοικτάς αγκάλας
Με όλους σου τους υπουργούς
Με όλον σου το άλας.
Ήταν δε η Βασίλισσα της Αποκριάς κάποια συλφίδα του «Υπογείου Παραδείσου» ή του «Μον Πλαιζίρ» της οδού Αθηνάς, ξαπλωμένη μακαριότατα πάνω στο άρμα της και με πρόσωπο βαμμένο με όλα τα χρώματα του ουρανίου τόξου.
Η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς έκλεινε με το λαϊκό τραγουδάκι που ψελνόταν σε όλους τους ήχους:
Μασκαράδες και πολίται
Στις Κολώνες να βρεθείτε!
Το τραγουδάκι ειδοποιούσε τους Αθηναίους για τα επερχόμενα Κούλουμα, που γιορταζόντουσαν τότε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
(Βασισμένο σε κείμενο του δημοσιογράφου Α. Παπαδήμα που δημοσιεύτηκε το 1935 στην εφημερία ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ και αναφέρεται στις Αποκριές, όπως γιορταζόντουσαν κατά τα τέλη του 19ου Αιώνα)
Για περισσότερα: https://minoas.gr/syggrafeas/sitaras-thomas/
Θωμάς Σιταράς, Αθηναιογράφος- Συγγραφέας, FB: Σιταράς Θωμάς