Τραγιάσκα: ένα καπέλο και μια λέξη… αμφίβολης ετυμολογίας

Η εμφάνιση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα στην Κωνσταντινούπολη με τραγιάσκα, προκάλεσε πολλά και ποικίλα, διαδικτυακά κυρίως, σχόλια.
Σχεδόν όλες και όλοι βέβαια, και απόλυτα λογικά, εστίασαν στο ταξίδι του κύριου Τσίπρα στην Πόλη και σε όσα σχετίζονται με αυτό.

Σε εμάς όμως, η υπερπροβολή της λέξης «τραγιάσκα», έδωσε την αφορμή να ασχοληθούμε με τη συγκεκριμένη λέξη, που αν και όλοι συμφωνούν στην προέλευσή της, διαφωνούν στην ετυμολογία της.

Ρουμανικής «καταγωγής» η τραγιάσκα!

Όπως είναι γνωστό η τραγιάσκα είναι είδος κασκέτου, χαμηλό καπέλο με γείσο από μαλακό υλικό» (Πηγή: Βικιλεξικό). Μάλιστα στο παρελθόν, η τραγιάσκα συνδέθηκε με την εργατιά! Ο ορισμός του «ΛΕΞΙΚΟΥ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ», είναι χαρακτηριστικός: «είδος κασκέτου που το φορούν συν. άνθρωποι της εργατικής τάξης».

Η λέξη τραγιάσκα είναι ρουμανικής προέλευσης: τραγιάσκα < traiasca=ζήτω). Στα ρουμάνικα δηλαδή, η λέξη traiasca δεν σημαίνει το καπέλο που όλοι γνωρίζουμε, αλλά «ζήτω»!
Πώς όμως το ρουμάνικο «ζήτω», έγινε τραγιάσκα στα ελληνικά;

Η ετυμολογία της λέξης «τραγιάσκα»

Για την ετυμολογία της λέξης «τραγιάσκα» υπάρχει διχογνωμία μεταξύ των Ελλήνων γλωσσολόγων. Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης στο ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, γράφει ότι η λέξη τραγιάσκα προέρχεται από το ρουμ. traiasca, που αποσπάστηκε από την κραυγή traiasca Grecia «ζήτω η Ελλάδα», την οποία φώναζαν παλαιοί Ρουμάνοι εκδρομείς πετώντας στον αέρα τα καπέλα τους, με αποτέλεσμα να συνδεθεί η λέξη traiasca «ζήτω» με την ονομασία του καπέλου.
Βέβαια ο κύριος Μπαμπινιώτης δεν γράφει ποιοι ήταν αυτοί οι «παλαιοί Ρουμάνοι εκδρομείς» που πετούσαν στον αέρα τα καπέλα τους φωνάζοντας «traiasca Grecia».

Παρεμφερής είναι η ετυμολογία που παραθέτει το ΒΙΚΙΛΕΞΙΚΟ: «Από την ζητωκραυγή «traiasca Romania» και «ζήτω η Ελλάς» που ακουγόταν στις αρχές του 20ου αιώνα κατά την επίσκεψη 250-300 Ρουμάνων φοιτητών «με επικεφαλής τον καθηγητή Τοτσιλέσκου. Η υποδοχή όπου κι αν πήγαν Αθήνα και επαρχία, ήταν ενθουσιώδης κι έτσι άρχισε να ακούγεται πολύ, μα πάρα πολύ, η ζητωκραυγή τραγιάσκα Ρουμανία».

Όπως είναι διατυπωμένη η ετυμολογία στο ΒΙΚΙΛΕΞΙΚΟ, δημιουργούνται παρανοήσεις. Η εκδοχή αυτή προέρχεται από το μπλογκ του Νίκου Σαραντάκου, ο οποίος στις 24/10/2018 δημοσίευσε μια εκτενή ανάρτηση για την τραγιάσκα.

Οι Ρουμάνοι φοιτητές ήρθαν στην Ελλάδα στις 30/8/1901 με επικεφαλής τον καθηγητή Τοτσιλέσκου. Εκτός από την Αθήνα επισκέφθηκαν και διάφορα μέρη στην επαρχία. Η υποδοχή που τους επιφυλάχθηκε ήταν ενθουσιώδης και αυτοί πετούσαν ψηλά τα καπέλα τους φωνάζοντας «traiasca Romania», για να ανταπαντήσουν οι Έλληνες «ζήτω η Ελλάς». Αυτή σύμφωνα και με την εκδοχή που υιοθετεί ο Νίκος Σαραντάκος είναι η ετυμολογία της λέξης τραγιάσκα.

Μια άλλη άποψη για την ετυμολογία της λέξης τραγιάσκα

Σύμφωνα με το ΧΡΗΣΤΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ της Ακαδημίας Αθηνών: τραγιάσκα (θηλ.): μαλακό επίπεδο καπέλο με γείσο μπροστά: τουίντ μάλλινη – (<ρουμ. traiasca «ζήτω»), ενώ το ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ, γράφει για την ετυμολογία της λέξης τραγιάσκα: ρουμ. traiasca «ζήτω», επιφ. που θεωρήθηκε ουσ. επειδή ζητωκραυγάζοντας πετούσαν τους σκούφους στον αέρα, σύγκρ. ρεπούμπλικα.
Και τα δύο έγκυρα λεξικά δηλαδή, δεν συνδυάζουν το ταξίδι των Ρουμάνων φοιτητών στην Ελλάδα το 1901 με την ετυμολογία της λέξης τραγιάσκα.

Αναζητήσαμε περισσότερα στοιχεία για το ταξίδι των Ρουμάνων στην Ελλάδα το 1901 και βρήκαμε στο εξαιρετικό pireopama.blogspot τα εξής:
Τον Σεπτέμβριο του 1901 έφτασαν με πλοίο στον Πειραιά Ρουμάνοι φοιτητές, επικεφαλής των οποίων ήταν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου (πιθανότατα του Βουκουρεστίου) Τοτσιλέσκου, που είχε σχεδιάσει το ταξίδι στην Ελλάδα με σκοπό τη σύσφιξη των δεσμών της φοιτητικής νεολαίας με την Ελλάδα. Η υποδοχή από τον Δήμο Πειραιά, έγινε στον Τινάνειο Κήπο και ήταν εγκάρδια.

Ο δήμαρχος της πόλης Μουτσόπουλος και ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, από τη μία πλευρά και ο Τοτσιλέσκου από την άλλη, αντάλλαξαν προπόσεις και ευχές. Ο μεγάλος ποιητής Γεώργιος Σουρής που έμενε στο Νέο Φάληρο και σύχναζε στον Πειραιά κλήθηκε να απαγγείλει ένα ποίημα για την συνάντηση, στο τέλος της οποίας οι Ρουμάνοι, ζαλισμένοι από το κρασί κατά το pireorama, έβαλαν τον Σουρή και τη σύζυγό του Μαρία κάτω από μία σκάλα στον Τινάνειο Κήπο και αφού ανέβηκαν πάνω της, έβγαλαν μια αναμνηστική φωτογραφία. Τη φωτογραφία αυτή αναδημοσιεύουμε από το pireorama.blogspot. Πάντως κανένας φοιτητής (και καμία φοιτήτρια)στη φωτογραφία δεν φορά τραγιάσκα…

Να σημειώσουμε ότι προς τιμήν του Τοτσιλέσκου δόθηκε θεατρική παράσταση αρχαίας τραγωδίας, στην οποία πρωταγωνίστησαν η Κυβέλη και η Θεώνη Δρακοπούλου(η γνωστότερη ως ποιήτρια,Μυρτιώτισσα).
Ας δούμε και ποιος ήταν ο καθηγητής Τοτσιλέσκου.

Ο Grigore Tocilescu (1850-1909), υπήρξε επιφανής Ρουμάνος ιστορικός, λαογράφος, αρχαιολόγος, πανεπιστημιακός και ακαδημαϊκός. Από το 1881 ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου, ενώ υπήρξε συγγραφέας πολλών και σημαντικών έργων.

Η άποψη του Ρουμάνου καθηγητή Tudor Dinu για την τραγιάσκα

Όμως η ετυμολογία της λέξης «τραγιάσκα» στα ελληνικά, απασχόλησε και τον Tudor Dinu, διαπρεπή Ρουμάνο πανεπιστημιακό, καθηγητή Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Βουκουρεστίου και Άρχοντα Υπομνηματογράφο του Οικουμενικού Θρόνου Κωνσταντινουπόλεως.

Ο κύριος Ντίνου πιστεύει ότι σε πολιτικές συγκεντρώσεις στη Ρουμανία, εκατό και πλέον χρόνια πριν, οι συγκεντρωμένοι πετούσαν ψηλά τις τραγιάσκες που φορούσαν, φωνάζοντας «traiasca», δηλαδή «ζήτω». Κάποιοι Έλληνες που ήταν παρόντες νόμισαν ότι «traiasca» είναι η ονομασία του καπέλου και η λανθασμένη αυτή άποψη, βάφτισε «τραγιάσκα» το συγκεκριμένο είδος καπέλου.
Αυτή είναι κατά την άποψή μας και η επικρατέστερη εκδοχή.

Το ταξίδι των Ρουμάνων φοιτητών στην Ελλάδα το 1901 είναι βέβαιο ότι έγινε, όμως δεν υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες για τα υπόλοιπα. Πάντως ας μην ξεχνάμε ότι στις αρχές του 20ου αιώνα οι σχέσεις Ελλάδας-Ρουμανίας δεν ήταν οι καλύτερες, λόγω του, λεγόμενου, κουτσοβλαχικού ζητήματος που έθεταν μετ’ επιτάσεως οι Ρουμάνοι.

Πάντως σίγουρο είναι ότι η τραγιάσκα, έκανε την… εμφάνισή της και στα τραγούδια. Το 1934 μάλιστα ο μεγάλος Μάρκος Βαμβακάρης έγραψε το τραγούδι «Και οι γκόμενες φορέσανε τραγιάσκες». Το ερμήνευσαν εκ νέου το 1971 ο Σπύρος Ζαγοραίος και αργότερα, ο γιος του Μάρκου Βαμβακάρη, Στέλιος.




Ειδήσεις σήμερα:

15 πυρηνικοί εφιάλτες πάνω από την Ευρώπη

Τεράστιες ουρές από τους Ρώσους για το «τελευταίο» burger - Ξεσπούν χορεύοντας οι υπάλληλοι των Mc Donalds

Ισχυρές σεισμικές δονήσεις 6,7 και 6,4 Ρίχτερ σε Ινδονησία και Φιλιππίνες