Θα γίνει «ελληνική λίμνη» το Αιγαίο, αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα από 6 σε 12 ναυτικά μίλια;

Ένα από τα φλέγοντα ζητήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, είναι η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων από 6 σε 12 ναυτικά μίλια. Μάλιστα από τις 8/6/1995 με ψήφισμά της η τουρκική εθνοσυνέλευση διακήρυξε ότι ενδεχόμενη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων αποτελεί casus belli (αιτία πολέμου) για την Τουρκία. Από την πλευρά της «Η Ελλάδα κατά την κύρωση της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (Ν. 2321/1995) δήλωσε ρητά ότι επιφυλάσσεται να ασκήσει σε οποιοδήποτε χρόνο το δικαίωμά της να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ν.μ.».

Τι είναι τα χωρικά ύδατα;

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας που υπογράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικα, χωρικά ύδατα ή αιγιαλίτιδα ζώνη είναι μια θαλάσσια ζώνη που εκτείνεται ως δώδεκα ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης που βρίσκονται κοντά στην ακτογραμμή (άρθρο 3). Τα χωρικά ύδατα περιλαμβάνουν τη θαλάσσια περιοχή, τον βυθό και το υπέδαφός της όπως και τον υπερκείμενο εναέριο χώρο. Στη ζώνη αυτή το παράκτιο κράτος  ασκεί πλήρη κυριαρχία που εξομοιώνεται με την κυριαρχία στο χερσαίο έδαφός του.

Μόνος περιορισμός της κυριαρχίας είναι το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης που μπορούν να ασκούν πλοία τρίτων χωρών χωρίς τη συγκατάθεση του (παράκτιου) κράτους.

Το «χρονικό» του ζητήματος

Το 1936 η Ελλάδα καθόρισε το εύρος των χωρικών της υδάτων από τις ακτές στα 6 ναυτικά μίλια. Αυτό έγινε για να ελεγχθούν και να αντιμετωπιστούν οι επεκτατικές τάσεις της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι που κατείχε τότε τα Δωδεκάνησα. Η Τουρκία με τη στάση της αποδέχθηκε την επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το θέμα συζητήθηκε σε διεθνές επίπεδο χωρίς αποτέλεσμα όμως ως το 1982. Η Τουρκία από το 1956 είχε ήδη εκφραστεί υπέρ της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. Τον Φεβρουάριο του 1963 κατατέθηκε στην τουρκική εθνοσυνέλευση νομοσχέδιο για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης της από τα 3 στα 6 ν.μ. και τη δημιουργία αλιευτικής ζώνης επιπλέον 6 ν.μ.

Η Ελλάδα ενοχλήθηκε καθώς κάτι τέτοιο θα σήμαινε αποκλεισμό των Ελλήνων αλιέων από περιοχές όπου παραδοσιακά ψάρευαν. Τότε εξετάστηκε για πρώτη φορά το θέμα της επέκτασης των ελληνικών υδάτων στα 12 ν.μ. Το 1964 η Τουρκία επέκτεινε την αιγιαλίτιδα ζώνη της από τα 3 στα 6 ν.μ.

Παράλληλα όρισε ότι αν οι χώρες έναντι των τουρκικών ακτών είχαν χωρικά ύδατα μεγαλύτερα από 6 ν.μ., τότε και τα τουρκικά θα καθορίζονταν με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας. Από τότε έχει χωρικά ύδατα 6 ν.μ. στο Αιγαίο και 12 ν.μ. σε Ανατολική Μεσόγειο και Εύξεινο Πόντο. Με τον ίδιο νόμο καθόρισε αλιευτική ζώνη επιπλέον 6 μιλίων. Καθώς όμως δεν προχώρησε στην εφαρμογή της, η Ελλάδα δεν επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα σε 12 ν.μ.

Την ίδια περίοδο στο μεταξύ και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 πολλές χώρες θέσπισαν τα 12 ν.μ. ως εύρος των χωρικών τους υδάτων.

Η διαφορά για την υφαλοκρηπίδα

Η έναρξη της διαφοράς για την υφαλοκρηπίδα με την Τουρκία ξεκινά από τον Νοέμβριο του 1973. Την 1/11/1973 δημοσιεύθηκε στην τουρκική εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση με την οποία εκχωρούνταν στην κρατική εταιρεία πετρελαίων ΤΡΑΟ άδειες έρευνας για τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε 27 περιοχές της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου που βρισκόταν ανατολικά μιας νοητής γραμμής που άρχιζε από τις εκβολές του Έβρου στον βορρά και εκτεινόταν προς νότο, δυτικά της Χίου και των Ψαρών «καταπατώντας» την υφαλοκρηπίδα των νησιών Σαμοθράκης, Λήμνου, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου, Χίου, Ψαρών και Αντίψαρων. Η στρατιωτική δικτατορία που κυβερνούσε τότε τη χώρα μας καθυστέρησε να αντιδράσει. Μόλις στις 7 Φεβρουαρίου 1974 επιδόθηκε στην Τουρκία ρηματική διακοίνωση-διαμαρτυρία. Η Τουρκία απάντησε στις 27 Φεβρουαρίου 1974 με μακρά ρηματική διακοίνωση. Ακολούθησε νέα καθυστερημένη ρηματική διακοίνωση της Ελλάδας στις 24 Μαΐου 1974 και τουρκική ανταπάντηση (5/6/1974) με την οποία η γειτονική χώρα δήλωνε ότι ήταν έτοιμη να αρχίσει διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας «μέσα στο πλαίσιο των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου σε ημερομηνία που θα καθόριζε η Ελληνική Κυβέρνηση».

Στο μεταξύ στις 29 Μαΐου (σύμπτωση;) 1974, το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος Candarli συνοδευόμενο από 32 τουρκικά πολεμικά πλοία άρχισε να πλέει σε ύδατα υπερκείμενα εν μέρει ή συνολικά, της υφαλοκρηπίδας των νησιών Λήμνου, Αγίου Ευστρατίου, Λέσβου, Σκύρου, Χίου, Ψαρών και Αντίψαρων. Σύμφωνα με την Τουρκία, σκοπός του Candarli ήταν η εξερεύνηση των φυσικών πόρων της υφαλοκρηπίδας με μαγνητομετρικές μεθόδους. Η χώρα μας έστειλε στην περιοχή ναυτική δύναμη που είχε εντολή να προβεί σε «επίδειξη σημαίας» και να ακολουθήσει τα ίχνη του Candarli και της συνοδείας του.

Τελικά τα τουρκικά πλοία επέστρεψαν στις βάσεις τους στις 4 Ιουνίου 1974. Ακολούθησαν νέες εκατέρωθεν ρηματικές διακοινώσεις ωστόσο η τουρκική εισβολή στην Κύπρο και η αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη χώρα μας έθεσαν το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας σε δεύτερη μοίρα.

Οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις του Κ. Καραμανλή ξεκίνησαν διαβουλεύσεις με την Τουρκία που κορυφώθηκαν με τη συνάντηση των δύο πρωθυπουργών Καραμανλή και Ντεμιρέλ στις 31 Μαΐου 1975 στις Βρυξέλες, η οποία κατέληξε σε έκδοση κοινού ανακοινωθέντος. Όμως τον Ιούνιο του 1976 κι ενώ συνεχίζονταν οι διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο χωρών, το σεισμογραφικό πλοίο «Hora» που μετονομάστηκε σε «ΜΤΑ-Sismik I» ξεκίνησε από τον Βόσπορο για έρευνες στο Αιγαίο.

Στις 6 Αυγούστου 1976 το πλοίο εισήλθε σε περιοχές της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χωρίς άδεια από τη χώρα μας. Στην έντονη ελληνική αντίδραση (7/8/1976), η Τουρκία απάντησε ότι εφόσον δεν έχει γίνει οριοθέτηση δεν υφίσταται ελληνική υφαλοκρηπίδα και συνεπώς δεν παραβιάζονται κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας.

Στις 9 Αυγούστου 1976 η Ελλάδα αποφάσισε να προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. κατά της Τουρκίας επικαλούμενη απειλή διατάραξης της ειρήνης και να προσφύγει μονομερώς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Λόγω της τουρκικής άρνησης να λυθεί το θέμα με προσφυγή στη Χάγη, η εκκρεμότητα συνεχίστηκε. Τον Μάρτιο του 1987 οι δύο χώρες έφτασαν στα πρόθυρα πολεμικής σύγκρουσης με την πρόθεση του πλοίου Σισμίκ Ι να πραγματοποιήσει έρευνες σε ελληνικά χωρικά ύδατα. Ωστόσο οι χειρισμοί του Ανδρέα Παπανδρέου οδήγησαν τον τότε Τούρκο πρωθυπουργό Τουργκούτ Οζάλ σε αναδίπλωση. Η Ελλάδα διατύπωσε εκ νέου την πάγια θέση της για επίλυση του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας ,και μόνον αυτού, με την υπογραφή συνυποσχετικού μεταξύ των δύο χωρών και κοινή προσφυγή τους στη Χάγη. Η Τουρκία δεν δέχεται μέχρι σήμερα κοινή προσφυγή στη Χάγη με την Ελλάδα και είναι μία από τις τέσσερις χώρες (οι άλλες είναι οι Η.Π.Α., το Ισραήλ και η Βενεζουέλα) που δεν υπέγραψαν τη Σύμβαση για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS III) του 1982.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες από την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων;

Ήδη από τη δεκαετία του 1970 η επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 ν.μ. από πολλές χώρες είχε καθιερώσει τη συγκεκριμένη ενέργεια ως εθιμικό κανόνα γενικής αποδοχής. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Τρίτης Συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας πολλές χώρες υποστήριξαν την εισαγωγή ρητής ρύθμισης ότι το όριο των χωρικών υδάτων είναι 12 ν.μ.

Η Τουρκία αντέδρασε έντονα ζητώντας να εξαιρεθούν κάποιες περιοχές όπως οι κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όμως η προσπάθεια της έπεσε στο κενό. Έτσι στο άρθρο 3 της Σύμβασης προβλέπεται ότι:

«Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης του. Αυτό το πλάτος δεν υπερβαίνει τα 12 ναυτικά μίλια που μετρώνται από τις γραμμές βάσεως έτσι όπως καθορίζονται από την παρούσα σύμβαση».

Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη ως το 2009 σχεδόν όλα τα παράκτια κράτη που μπορούν να επεκτείνουν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ν.μ. το έχουν κάνει. Πρόκειται για 149 από τα 152 παράκτια κράτη. Στην επέκταση δεν προχώρησαν η Ιορδανία και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη που εμποδίζονται για γεωγραφικούς λόγους και η Ελλάδα…

Το ζήτημα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. ενοχλούσε και ενοχλεί την Τουρκία καθώς θα καθιστούσε περιορισμένης σημασίας την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Με βάση το Διεθνές Δίκαιο «ως νησί θεωρείται μία φυσικά διαμορφωμένη περιοχή ξηράς που περιβρέχεται από ύδατα και βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια των υδάτων κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα».

Αποτελεί εθιμικό κανόνα από την εποχή της Συνδιάσκεψης της Χάγης για την Κωδικοποίηση του Διεθνούς Δικαίου (1930) ότι κάθε νησί διαθέτει δικά του χωρικά ύδατα.

Σε όλο το Αιγαίο υπάρχουν περισσότερα από 9.000 ελληνικά νησιά (καταγραφές από Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού). Από αυτά κατοικούνται περίπου τα 450. Ο συνολικός πληθυσμός των ελληνικών νησιών του Αιγαίου είναι 1.375.385 κάτοικοι ή το 13,88% του συνολικού πληθυσμού της χώρας μας (απογραφή 2011).

Στην Τουρκία ανήκουν 450 περίπου νησιά. Πιο σημαντικά είναι η Ίμβρος, η Τένεδος, το νησιωτικό σύμπλεγμα των Μοσχονησίων έξω από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί) που αποτελείται από 22 νησιά, καθώς και μερικά μικρότερα νησιά στον Κόλπο της Σμύρνης και ανάμεσα στις ακτές των Δωδεκανήσων και της Μικράς Ασίας. Από αυτά μόνο τρία κατοικούνται: η Ίμβρος (8.210 κάτοικοι), η Τένεδος (2.472 κάτοικοι) και το Μοσχονήσι (περίπου 2.000 κάτοικοι). Ο πληθυσμός τους αντιστοιχεί στο 0.018% του συνολικού πληθυσμού της Τουρκίας.

Η συνολική έκταση του Αιγαίου είναι 188.934 τ.χλμ. Σήμερα με τα ελληνικά χωρικά ύδατα στα 6 ν.μ., στη χώρα μας ανήκουν 82.599 τ.χλμ. (ή 43,3% της έκτασης του Αρχιπελάγους), στην Τουρκία 14.136 τ.χλμ. (7,5%) ενώ τα διεθνή ύδατα καλύπτουν 92.198 τ.χλμ. (49,2% της συνολικής έκτασής του). Αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 10 ν.μ. (όσο και το εύρος του εναέριου χώρου μας), θα έχει 120.803 τ.χλμ. χωρικών υδάτων (63,9% του Αιγαίου), η Τουρκία 16.206 τ.χλμ. (8,5%), ενώ τα διεθνή ύδατα θα είναι 51.924 τ.χλμ. (27,6%). Τέλος με επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. η Ελλάδα θα έχει 134.528 τ.χλμ. (71,2%) , η Τουρκία 16.598 (8,7%) ενώ τα διεθνή ύδατα θα είναι 37.807 τ.χλμ. (το 20,1% του Αιγαίου).

Στην πραγματικότητα πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. θα έκανε ακόμα πιο περιορισμένες τις περιοχές όπου θα έπρεπε να γίνει οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας καθώς στο 20,1% των διεθνών υδάτων περιλαμβάνονται και περιοχές του δυτικού Αιγαίου (π.χ. έξω από τον Θερμαϊκό στη Θεσσαλονίκη, ανάμεσα στις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο). Ουσιαστικά τότε οι περιοχές της υφαλοκρηπίδας προς οριοθέτηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας θα περιορίζονταν στο 5% της συνολικής επιφάνειας του Αρχιπελάγους. Όμως πιθανή αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. θα περιόριζε την ανοιχτή θάλασσα έτσι ώστε όχι μόνο η γειτονική χώρα αλλά και όσες ναυτικές δυνάμεις χρησιμοποιούν την περιοχή θα είχαν στη διάθεσή τους λιγότερες εκτάσεις για θαλάσσια γυμνάσια στο Αιγαίο. Τέλος είναι αυτονόητο ότι και οι περιοχές αλιείας στις οποίες έχουν πρόσβαση οι Τούρκοι ψαράδες θα περιορίζονταν σημαντικά.

Οι θέσεις της Τουρκίας και η αποδόμησή τους

Η βασική τουρκική θέση στο θέμα της επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων είναι πολιτική και όχι νομική. Οι απόψεις της περιληπτικά είναι οι εξής:

α)      Αν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ν.μ. το Αιγαίο θα μετατραπεί σε «ελληνική λίμνη» θίγοντας έτσι τουρκικά ζωτικά συμφέροντα.
β)      Κατά την Τουρκία, χρειάζεται συναίνεση των παράκτιων κρατών για ενέργειες σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες.
γ)       Η Τουρκία καθώς ισχυρίζεται ότι συστηματικά και επίμονα αρνείται το δικαίωμα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., θα μπορούσε να θεωρηθεί «επίμονος αντιρρησίας» (Persistent Objector) έναντι του οποίου δεν ισχύει ο γενικός εθιμικός κανόνας.
δ)      Οι ελληνικές θέσεις διακρίνονται από ασυνέπεια, καθώς στις προηγούμενες διασκέψεις του Ο.Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας υποστήριζε τα 3 ν.μ. ως όριο των χωρικών υδάτων (1958) και τα 6 ν.μ. (1960).
ε)       Τέλος ισχυρίζεται ότι στις κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες θα έπρεπε να εφαρμόζεται η αρχή της ευθυδικίας.

Όπως γράφει ο Άγγελος Συρίγος, «οι τουρκικές θέσεις είναι προβληματικές από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου». Ας δούμε όμως τι γράφει αναλυτικότερα για καθεμιά από αυτές:

α) Τα 12 ν.μ. της αιγιαλίτιδας ζώνης απέκτησαν σταδιακά από τη δεκαετία του 1960 χαρακτήρα εθιμικού κανόνα διεθνούς δικαίου. Όπως αναφέραμε όμως στη Σύμβαση του 1982 γίνεται σαφής αναφορά (άρθρο 3) για δικαίωμα κάθε κράτους να επεκτείνει τη ζώνη αυτή ως τα 12 ν.μ. κάτι που δεν έχει κάνει ως τώρα η χώρα μας.
β) Η Τουρκία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «επίμονος αντιρρησίας» γιατί δεν τάχθηκε εξαρχής κατά του εθιμικού κανόνα των 12 ν.μ. Αντίθετα το 1956 είχε εκφραστεί υπέρ της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.: «Οι τουρκικές αρχές είναι της γνώμης ότι το όριο των 12 μιλίων έχει ήδη λάβει την καθιέρωση εκείνη της γενικής πρακτικής η οποία είναι αναγκαία για την αποδοχή του κανόνα αυτού ως κανόνα του διεθνούς δικαίου». Το 1964 επέκτεινε τα χωρικά της ύδατα σε Εύξεινο Πόντο και Μεσόγειο σε 12 ν.μ. χωρίς βέβαια να ζητήσει τη συγκατάθεση των γειτονικών χωρών…
γ) Σύμφωνα με το άρθρο 122 της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, το Αιγαίο αποτελεί κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα. Σύμφωνα με το άρθρο 123 της Σύμβασης τα παράκτια κράτη σε τέτοιες θάλασσες θα έπρεπε να συνεργάζονται μεταξύ τους αποκλειστικά σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, αλιείας και διαχείρισης των ζώντων πόρων και θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας και όχι στην άσκηση άλλων δικαιωμάτων.
Άλλωστε υπάρχουν στον πλανήτη και άλλες κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες ,όπως η Βαλτική Θάλασσα, η Ερυθρά Θάλασσα και ο Περσικός Κόλπος ο οποίος ως γνωστόν έχει στρατηγική σημασία. Από τα Στενά του Ορμούζ στην είσοδο του Περσικού Κόλπου διέρχεται ετησίως το 50% του πετρελαίου που μεταφέρεται με δεξαμενόπλοια. Καμία χώρα όμως δεν διανοήθηκε να ισχυριστεί ότι το Ιράν ή το Ομάν δεν είχαν το δικαίωμα ως παράκτια κράτη στα Στενά αυτά να αυξήσουν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 ν.μ. επειδή τα πλοία στο συγκεκριμένο στρατηγικό πέρασμα θα περνούσαν υποχρεωτικά από τα χωρικά τους ύδατα.
δ) Πραγματικά η Ελλάδα παλαιότερα είχε ταχθεί υπέρ της μεγαλύτερης δυνατής ελευθερίας στις θάλασσες και κατά του ορίου των 12 ν.μ. (ως τις αρχές της δεκαετίας του 1960). Κατά τη διαδικασία της δημιουργίας του εθιμικού κανόνα όμως αυτό άλλαξε, κάτι απολύτως φυσιολογικό. Στην αλλαγή της ελληνικής θέσης έπαιξε σημαντικό ρόλο και ο νέος θεσμός της «διελεύσεως τράνζιτ» μέσα από διεθνή στενά, κάτι που άλλαξε τα δεδομένα για την ελληνική ποντοπόρο ναυτιλία.
ε) Σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1982 στις περιπτώσεις οριοθέτησης χωρικών υδάτων κανόνας είναι η μέση γραμμή εκτός αν «λόγω ιστορικού τίτλου ή άλλων ειδικών περιστάσεων παρίσταται ανάγκη να οριοθετηθούν οι χωρικές θάλασσες των δύο κρατών κατά διαφορετικό τρόπο» (Άρθρο 15 της UNCLOS III).
«Θίγονται» και άλλες χώρες από πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων;

Πιθανή αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., σημαίνει ότι κλείνουν:

α) όλα τα θαλάσσια περάσματα που βρίσκονται ανατολικά και δυτικά της Κρήτης
β) το στενό θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων
γ) τα χωρικά ύδατα των νησίδων Καλόγεροι που βρίσκονται στο κέντρο του Αιγαίου μεταξύ Άνδρου και Χίου θα ενωθούν με αυτά των Ψαρών και των Κυκλάδων και θα κλείσουν τελείως ένα πέρασμα στο κεντρικό Αιγαίο. Φυσικά θα υπάρξουν ρυθμίσεις για τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Κάποια στενά θα προσδιοριστούν ως «διεθνή στενά» όπου θα ασκείται το δικαίωμα της «διελεύσεως τράνζιτ». Ως ένδειξη καλής θέλησης η Ελλάδα θα μπορούσε να αφήσει εκτός της επέκτασης των χωρικών της υδάτων κάποιους δίαυλους ανοιχτής θάλασσας που συνδέουν το βόρειο με το νότιο Αιγαίο.
Επίσης θα μπορούσε να υπάρξει κάποια τοπική διευθέτηση για τα πλοία που κατευθύνονται στο λιμάνι της Σμύρνης. Στο παρελθόν η τέως ΕΣΣΔ είχε εκφράσει την αντίθεση της με την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων καθώς αυτό θα επηρέαζε το αγκυροβόλιό της στην ανοιχτή θάλασσα έξω από τα Κύθηρα. Αυτό όμως εγκαταλείφθηκε το 1990. Αλλά και ο Χένρι Κίσινγκερ, ΥΠΕΞ των Η.Π.Α. το 1976 στη συνάντησή του με τον Έλληνα ομόλογό του Δημήτρη Μπίτσιο δήλωσε ότι θα το «εκτιμούσε» αν της επέκτασης προηγούνταν ελληνοαμερικανικές διαβουλεύσεις. Πάντως το 1988 οι Η.Π.Α. είχαν συζητήσει με τη χώρα μας την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 10 ν.μ.

Επίλογος

Τον Ιούλιο του 1976 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε αποφασίσει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Ενημέρωσε τους Γεώργιο Μαύρο και Ανδρέα Παπανδρέου (αρχηγούς της ΕΔΗΚ και του ΠΑΣΟΚ αντίστοιχα) που συμφώνησαν. Ωστόσο σε συνάντησή του με τον υπηρεσιακό Γ.Γ. του ΥΠΕΞ Βύρωνα Θεοδωρόπουλο και τον Γενικό Διευθυντή του ίδιου υπουργείου Ιωάννη Τζούνη μεταπείσθηκε, καθώς κάτι τέτοιο θα ενοχλούσε τις μεγάλες δυνάμεις ιδίως την τότε ΕΣΣΔ. Επίσης και οι Η.Π.Α., Μ. Βρετανία και Γαλλία θα αντιμετώπιζαν σοβαρό πρόβλημα ακώλυτης διέλευσης των πλοίων τους στο Αιγαίο. Έτσι η προετοιμασία ολοκληρώθηκε και το νομοσχέδιο παρέμεινε «εν εφεδρεία»…

Πηγές:
ΑΓΓΕΛΟΣ Μ. ΣΥΡΙΓΟΣ, «ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ», ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 2016
ΚΡΑΤΕΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ-ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗ, «ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ», 4η ΕΚΔΟΣΗ, ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, 2013