Η φορολόγηση των σκύλων (και άλλων ζώων…) στην Ελλάδα
17.09.202209:22
Για ποιους λόγους φορολογήθηκαν οι σκύλοι από το 1899 μέχρι το 1902 - Οι συνεχείς τροποποιήσεις του νόμου και οι αντιδράσεις - Η κατάργηση του νόμου το 1902 - Ποιος ήταν ο εμπνευστής του Ανάργυρος Σιμόπουλος;
Ένα από τα θέματα που βρίσκονται σχεδόν καθημερινά στην επικαιρότητα είναι αυτό της απαράδεκτης ως εγκληματικής συμπεριφοράς ορισμένων απέναντι στα ζώα. Υπάρχει βέβαια και η άλλη όψη του νομίσματος: αδέσποτα ή και δεσποζόμενα σκυλιά επιτίθενται σε ανυποψίαστους πολίτες προκαλώντας τους, σοβαρά και επώδυνα πολλές φορές, τραύματα. Τα σχόλια στα σχετικά άρθρα του protothema.gr είναι εκατοντάδες. Σκεφτήκαμε λοιπόν να ασχοληθούμε με την εποχή που οι σκύλοι (κύνες) φορολογούνταν στη χώρα μας! Επρόκειτο για μια τριετία περίπου, από το 1899 ως το 1902. Θα δούμε ποιοι λόγοι οδήγησαν στο μέτρο της φορολόγησης των σκύλων, ποιες ήταν οι αντιδράσεις και γιατί τρία χρόνια αργότερα ο σχετικός νόμος καταργήθηκε.
Η φορολογία των κυνών!
Τον Ιούνιο του 1899 στη χώρα μας, πρωθυπουργός ήταν ο Γεώργιος Θεοτόκης και Υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνησή του ο Ανάργυρος Σιμόπουλος, βουλευτής Παρνασσίδας (του σημερινού νομού Φωκίδας). Ο τελευταίος, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο τέλος του άρθρου έφερε στις 4 Ιουνίου 1899 στη Βουλή για ψήφιση νομοσχέδιο που προέβλεπε μεταξύ άλλων, τη «φορολογία των μεγάλων ζώων και των κυνών».
Για όσες και όσους δεν γνωρίζουν, η λέξη κύων (γεν. κυνός, ο σκύλος, αλλά και η σκύλα) είναι αρχαία. Όσον αφορά τους σκύλους, ο σκοπός του νομοσχεδίου ήταν διπλός. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλο πρόβλημα με τη λύσσα.
Πρόκειται για ιογενές νόσημα του κεντρικού νευρικού συστήματος που προκαλείται από διηθητό ιό. Μεταδίδεται στον άνθρωπο από δάγκωμα λυσσασμένων ζώων, από το σάλιο τους ή και από την επαφή με κάποιο σημείο του δέρματος που υπάρχει ανοιχτή πληγή. Ο ιός μεταναστεύει στον εγκέφαλο του θύματος και από τη στιγμή που αυτό παρουσιάσει κλινικά συμπτώματα, ο θάνατος είναι αναπόφευκτος. Έτσι με το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Θεοτόκη γινόταν προσπάθεια περιορισμού του αριθμού των σκύλων, καθώς πολλοί είχαν προσβληθεί από λύσσα εξαιτίας δαγκωμάτων των τετράποδων. Όσοι είχαν στην κατοχή τους μεγάλα ζώα (άλογα, καμήλες, μουλάρια και γαϊδούρια) ή σκύλους υποχρεώνονταν τον Δεκέμβριο κάθε έτους να δηλώνουν το είδος και τον αριθμό των ζώων που είχαν στην κατοχή τους και να καταθέτουν το ποσό που τους αναλογούσε, στον αρμόδιο ταμία ή εισπράκτορα. Λάμβαναν τότε σχετικό διπλότυπο είσπραξης το οποίο παρέδιδαν στον Δήμαρχο, τον Ειρηνοδίκη, τον οικονομικό έφορο ή την Αστυνομία της περιοχής όπου κατοικούσαν αυτοί ή διέμεναν τα ζώα.
Ο δεύτερος σκοπός του φορολογικού νομοσχεδίου ήταν, βέβαια, η είσπραξη χρημάτων για τα άδεια, ειδικά εκείνη την εποχή μετά τον πόλεμο του 1897, Δημόσια Ταμεία.
Όσοι είχαν στην κατοχή τους άλογα, μουλάρια και καμήλες έπρεπε να πληρώσουν 2,25 δραχμές για το καθένα. Οι ιδιοκτήτες γαϊδουριών 1,20 δραχμές, οι κάτοχοι σκύλων «πολυτελείας και κυνηγεσίας» 10 δραχμές και όσοι ήταν ιδιοκτήτες «λοιπών κυνών» 3 δραχμές. Οι εφημερίδες εκείνη την εποχή κόστιζαν 5 λεπτά, της δραχμής. Συνεπώς όσοι είχαν σκύλους πλήρωναν 60 ως 200 φορές περισσότερο.
Από τη φορολογία των σκύλων εξαιρούνταν: οι ποιμενικοί, οι σκύλοι των χωριών που είχαν λιγότερους από 1.500 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία, ως τότε απογραφή και όσες σκύλες θήλαζαν…
Θυμίζουμε μόνο ότι στην Ελλάδα το 1899 δεν είχαν ενσωματωθεί η Θράκη, η Μακεδονία, η Ήπειρος (Βόρεια της Άρτας), η περιοχή της Ελασσόνας, η Κρήτη, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα. Σύμφωνα δε με την απογραφή του 1896 ο συνολικός πληθυσμός της χώρας μας ήταν 2.433.806 κάτοικοι, από τους οποίους στην, τότε, Επαρχία Αττικής, τμήμα του νομού Αττικοβοιωτίας, ζούσαν 224.123 άτομα, λιγότερα δηλαδή από το ένα δέκατο του συνολικού πληθυσμού της χώρας.
Οι αντιδράσεις – Οι τροπολογίες
Η εισαγωγή του νομοσχεδίου στη Βουλή προκάλεσε αντιδράσεις. Ο βουλευτής Τριχωνίδος (της Αιτωλοακαρνανίας) Δ. Κατσάνος και οι συνάδελφοί του Νέγρης, Τσιτσάρας, Δεληγεώργης, Ευταξίας, Μπακόπουλος και Καραπάνος πρότειναν τροποποιήσεις, ενώ ο αρχηγός του «Εθνικού Κόμματος» Θεόδωρος Δηλιγιάννης πρότεινε να αυξηθεί ο φόρος «των κυνών της πολυτελείας και να καταργηθεί καθ’ ολοκληρίαν ο φόρος των άλλων κυνών». Ζήτησε επίσης ο φόρος να γίνει έμμεσος και τόνισε ότι «η φορολογία των κυνών θα είναι καταθλιπτικότατη δια τους αγροτικούς πληθυσμούς οι οποίοι πολλά υφίστανται…» Ο Υπουργός Οικονομικών Ανάργυρος Σιμόπουλος αποδέχτηκε τροποποιήσεις «όσον αφορά τους κύνας της πολυτέλειας και του κυνηγίου». Το νομοσχέδιο τελικά ψηφίστηκε και με τον νόμο ΒΦΘΟ’ «περί φορολογίας των ζώων» θεσπίστηκε και επίσημα η φορολογία (και) των σκύλων (τα στοιχεία προέρχονται από την εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» της 5/6/1899).
Όπως ήταν αναμενόμενο σύντομα άρχισαν τα προβλήματα.
Έτσι, την 1η Φεβρουαρίου 1900 ο βουλευτής Αχαϊοήλιδας – Πατρών Αχιλλεύς Χοϊδάς (ο γνωστός Ρόκκος Χοϊδάς είχε φύγει από τη ζωή το 1890), μίλησε «κατά της τελευταίας εγκυκλίου του Υπουργείου των Οικονομικών της φορολογούσης και τους κυνηγετικούς κύνας των χωρίων, και θεωρεί ταύτην ουχί ερμηνευτικήν αλλ’ αναιρούσαν εντελώς τον νόμον, όστις απαλλάσσει πάσης φορολογίας τους κύνας των χωρίων των εχόντων κάτω των 1.500 ψυχών». Απαντώντας ο Υπουργός Οικονομικών Σιμόπουλος είπε ότι αυτό έγινε γιατί πολλοί κυνηγοί έστελναν τους σκύλους τους από τις πόλεις στα χωριά για να απαλλαγούν από τον φόρο. Ανταπαντώντας ο Α. Χοϊδάς αναρωτήθηκε: «Πώς είναι δυνατόν να πληρώνουν αυτοί οι άνθρωποι έστω και 10 και 5 δραχμάς κατά μήνα προς συντήρησιν των κυνών των αλλαχού (σε άλλο μέρος), δια να απαλλαχθούν του φόρου; Άλλωστε η εγκύκλιος, όπως είπον, αποτελεί παραβίασιν πλήρη τον νόμου» (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, 2/2/1900).
Η «τύχη» των αδέσποτων και ο μπόγιας
Το σύνολο των σκύλων της Αθήνας κατατάχθηκε στους «σκύλους πολυτελείας» που είχαν και τη μεγαλύτερη φορολογία. Οι αρμόδιες υπηρεσίες έφτιαξαν ειδικές μικρές, μεταλλικές, αριθμημένες κονκάρδες. Τα σκυλιά χωρίς την κονκάρδα αυτή θεωρούνταν αδέσποτα και «παράνομα» και διώκονταν από τη Δημοτική Αστυνομία και τον μπόγια.
Σύμφωνα με τον Ελευθέριο Γ. Σκιαδά, υπήρχαν 3-4 μπόγιες που αναλάμβαναν εργολαβικά την περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων. Κάποια τετράποδα γλίτωσαν την τελευταία στιγμή γιατί τα αναζητούσαν και τα έβρισκαν οι ιδιοκτήτες τους, παίρνοντάς τα πίσω, αφού πλήρωναν 15 δραχμές ή τα «εξαγόραζαν» κάποιοι φιλόζωοι για το σπίτι τους. Οι υπόλοιποι σκύλοι αφού φυλακίζονταν για 2-3 μέρες σε «κλουβιά - αποθήκες» οδηγούνταν σε έναν φούρνο όπου έβρισκαν τραγικό θάνατο, καθώς ο «αρμόδιος», ο μπαρμπα-Μήτρος, «ένας βλοσυρός Ανατολίτης» άνοιγε τη στρόφιγγα με το γκάζι.
Ο φούρνος αυτός βρισκόταν στην περιοχή του Βοτανικού. Το «κυνηγητό» των σκύλων είχε ξεκινήσει από τα χρόνια του Όθωνα, όταν οι δημοτικοί αστυνόμοι τους εξόντωναν χτυπώντας τους με ρόπαλα. Τη δεκαετία του 1880 «οι κυνοκτόνοι δηλητηρίαζαν επισήμως τα σκυλιά με φόλες» (Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, «Τα Αθηναϊκά»).
Η φορολόγηση των «κυναρίων των αιθουσών» και η κατάργηση του φόρου των κυνών
Φαίνεται όμως ότι η εφαρμογή του μέτρου της φορολόγησης των σκυλιών δεν απέδωσε τα αναμενόμενα έσοδα. Έτσι τον Φεβρουάριο του 1901 το Υπουργείο Οικονομικών έστειλε στους οικονομικούς εφόρους του κράτους εγκύκλιο με την οποία «όριζε ότι και οι κύνες των οικιών ή μάλλον των αιθουσών δέον να θεωρηθώσι κύνες πολυτελείας, είτε είναι εκ γενέας αλλοδαπής είτε εξ εγχωρίου. Κατ’ ακολουθίαν και οι κύνες των πρωτευουσών των Νομών, οι μη έχοντες αποκλειστικώς σκοπόν φυλακτικόν, πρέπει να υπαχθώσιν εις την αυτήν τάξιν και φορολογηθώσι δια της αυτής φορολογίας» (Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», 5/2/1901).
Και πάλι όμως τα έσοδα ήταν πενιχρά. Έτσι στη συνεδρίαση της Βουλής στις 13/2/1902 ο Ανάργυρος Σιμόπουλος που ως Υπουργός Οικονομικών είχε επιβάλλει φορολογία στους σκύλους εισηγήθηκε νομοσχέδιο για την κατάργησή της. Αν και είπε ότι σκύλοι φορολογούνταν σε όλα τα πολιτισμένα κράτη, η εφαρμογή του μέτρου στην Ελλάδα συνάντησε αντιδράσεις, καθώς υπήρχαν διαμαρτυρίες για τη διάκριση των σκύλων σε διάφορες κατηγορίες (πολυτελείας, ποιμενικοί, συνήθεις κλπ). Επίσης αρχικά τα κρατικά έσοδα ήταν αρχικά 60.000 δραχμές τον χρόνο. Λόγω των πολλών εξαιρέσεων τα έσοδα αυτά «έπεσαν» στις 40.075 δραχμές. «Απέναντιν τόσον εντελούς ποσού η περαιτέρω διατήρησις του τοιούτον φόρου αποβαίνει αδικαιολόγητος», είπε στη συνέχεια ο Α. Σιμόπουλος και ζήτησε την κατάργηση του φόρου, κάτι που τελικά έγινε (Εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», 18/2/1902).
Η φορολόγηση των σκύλων σε άλλες χώρες
Όπως είδαμε και παραπάνω, ο Ανάργυρος Σιμόπουλος στην αγόρευσή του στη Βουλή στις 13 Φεβρουαρίου 1902, ανέφερε ότι φόρος στους σκύλους υπάρχει σε όλες τις πολιτισμένες χώρες. Ας δούμε περισσότερες λεπτομέρειες.
Στη Μεγάλη Βρετανία θεσπίστηκε φόρος για τους σκύλους, για πρώτη φορά το 1796, μετά από συζητήσεις πολλών ετών για το ποια τετράποδα θα έπρεπε να φορολογηθούν. («EIGHTEENTH-CENTURY ENGLISH DEBATES ON A DOG TAX», CambridgeCore).
Στη Γαλλία αν και υπήρχαν σκέψεις ήδη από το 1770 για την επιβολή φόρου στα σκυλιά, για λόγους πρόληψης των ασθενειών, ιδιαίτερα της λύσσας, και την αύξηση της διαθεσιμότητας τροφής για ανθρώπους, καθώς μια γαλλική απογραφή εκείνη την εποχή υπολόγισε τους σκύλους της χώρας σε 4.000.000 και την τροφή που κατανάλωναν ισοδύναμη με εκείνη του 1/6 πληθυσμού της χώρας, που το 1762 ήταν περίπου 22.000.000 και το 1784 περίπου 24.800.000 («English Historical Fiction Authors»). Ο φόρος για τους σκύλους επιβλήθηκε τελικά το 1909 από τον Καγιό. «ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΛΟΥΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΟΙ ΝΕΟΙ ΦΟΡΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΓΑΛΛΙΑΝ», είναι οι τίτλοι της εφημερίδας «ΕΜΠΡΟΣ» στις 18/6/1909. Η εφημερίδα γράφει ότι: «Δι’ έκαστον οικοφύλακα ή αγροφύλακα κύνα θα πληρώνουν (ενν. οι ιδιοκτήτες τους), 2 φράγκα, 50. Για σκύλους πολυτελείας ή διασκέδασης, ο ιδιοκτήτης θα πληρώνει 7 φράγκα για τα πέντε πρώτα σκυλιά, 14 φράγκα για κάθε σκύλο μέχρι τους είκοσι, 21 φράγκα για κάθε σκύλο από τους είκοσι ως τους πενήντα και 28 φράγκα για κάθε σκυλί από τα πενήντα και πάνω».
Στο Βερολίνο επιβλήθηκε φόρος στους σκύλους για πρώτη φορά το 1830. Παρά την αρχική μείωση των σκυλιών, σταδιακά, ο αριθμός τους αυξήθηκε σημαντικά. Έτσι το 1911 αυξήθηκε ο φόρος από τα 20 στα 30 μάρκα. Όταν το 1926 ο φόρος έφτασε τα 60 μάρκα, πολλοί Βερολινέζοι αναγκάστηκαν να πάνε σε κτηνίατρους για να θανατώσουν τα ζώα τους, σχηματίζοντας ουρές έξω από τα κτηνιατρεία, όπως μαρτυρά και η σχετική φωτογραφία.
Ενημερωτικά, αναφέρουμε ότι σήμερα στην πρωτεύουσα της Γερμανίας, ο κάθε ιδιοκτήτης σκύλου υποχρεώνεται να πληρώνει 120€ τον χρόνο, για ένα σκυλί, και 180€ για καθένα επιπλέον που έχει στην κατοχή του. Στην Ολλανδία, στη Χάγη ο κάθε ιδιοκτήτης σκύλου πληρώνει 116,38€, στην Ουτρέχτη 74,52€, ενώ 147 Δήμοι δεν φορολογούν στην κατοχή σκύλου ανέρχεται στα 200 ελβετικά φράγκα (περίπου 210€).
Ο Ανάργυρος Σιμόπουλος
Ποιος ήταν όμως ο Ανάργυρος Σιμόπουλος, ο πολιτικός που θέσπισε τη φορολογία των σκύλων στην Ελλάδα για τρία χρόνια (1899-1902); Γεννήθηκε στη Σεγδίτσα Παρνασσίδας το 1833. Μπήκε στο Δημόσιο αρχικά ως οικονομικός υπάλληλος και σταδιακά έφτασε να γίνει Υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας. Εκλέχθηκε 12 φορές βουλευτής Παρνασσίδας – Φθιωτιδοφωκίδος (από το 1874 ως και το 1906), ενώ διετέλεσε πέντε φορές Υπουργός Οικονομικών, σε κυβερνήσεις των Γ. Θεοτόκη και Δ. Ράλλη, μια φορά Υπουργός Εκκλησιαστικών-Δημοσίας Εκπαιδεύσεως στην κυβέρνηση Γ. Θεοτόκη (18-28.6.1904) και Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Χ. Τρικούπη (10.6.1892-3.5.1893). Πέθανε το 1908 (Πηγή: ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 1830-2016, Εκδόσεις HISTORIA).
Το τέλος… του μπόγια
Ο μπόγιας (<ιταλ. boia, αρχική σημασία δήμιος), είχε ως αποστολή την περισυλλογή των αδέσποτων σκύλων και ήταν ο φόβος και ο τρόμος όχι μόνο για τα τετράποδα, αλλά και για τους ζωόφιλους. Το 1916 ιδρύθηκε η «Εταιρεία Προστασίας των Ζώων» που αξίωνε την προστασία και την αξιοπρεπή αντιμετώπιση των ζώων. Το 1928 η Πολιτεία της ανέθεσε επίσημα την περισυλλογή των αδέσποτων. Τότε οργανώθηκε συστηματικά το «Κυνοκομείον» στην Ιερά Οδό και η απάνθρωπη διαδικασία με τον φούρνο έλαβε τέλος.
Ως και τη δεκαετία του 1970 περίπου, μπόγιας ονομαζόταν αυτός που με μία απόχη, συνήθως, παλαιότερα με δύο τσιμπίδες, μάζευε τα αδέσποτα σκυλιά σε ένα αυτοκίνητο-κλούβα.
Πηγές: Εκτός από όσες αναφέραμε στο άρθρο, στοιχεία αντλήσαμε επίσης από τα taxheaven.gr (άρθρο της 21/10/2017), micros-romios.gr και chronontoulapo.wordpress.com, (άρθρο της 24/2/2013).