Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Τι γράφουν Φιλέλληνες για τον «Γέρο του Μοριά»

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο «Γέρος του Μοριά» (1770-1843) ήταν αναμφίβολα ο σημαντικότερος ήρωας του ελληνικού Αγώνα για την ανεξαρτησία. Στη δράση του έχουμε αναφερθεί σε διάφορα άρθρα μας, ενώ για την καταγωγή του και τους προγόνους του, γράψαμε στις 6/2/2021. («178 χρόνια από τον θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη – Είχε αρβανίτικη καταγωγή ο «Γέρος του Μοριά»;)

Βέβαια για τον θρυλικό ήρωα του 1821 έχουν ειπωθεί και έχουν γραφτεί πάρα πολλά. Θεωρούμε ότι ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν όσα γράφτηκαν γι’ αυτόν από πολλούς Φιλέλληνες που τον γνώρισαν προσωπικά, αλλά κι από ξένους συγγραφείς.
Όλες αυτές οι απόψεις υπάρχουν στο βιβλίο του Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ – Ο στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ.

Καρλ Μέντελσον Μπαρτόλντι (1838-1897), Γερμανός ιστορικός

Ο Μέντελσον Μπαρτόλντι αναφέρεται στην εξωτερική εμφάνιση του Κολοκοτρώνη (έχουμε μεταφέρει το κείμενο σε δημοτική):
«Η μεγάλη, μακριά και πυκνή μαύρη κόμη που περιέβαλε το κεφάλι του το οποίο σκέπαζε πάντοτε αρχαιοπρεπές κράνος, η μελαμψή βοημική χροιά του δέρματός του, τα μικρά και κατά τι στραβίζοντα μάτια του, το άτρομο και βαθύ του βλέμμα, που καλύπτεται από πυκνά φρύδια, το ευρύ και μυαλωμένο μέτωπό του, το δασύ μουστάκι του, κάτω από γερακίσια μύτη, το ευρύ του στόμα, απ’ το οποίο ένα δόντι προείχε μέχρι το αδρό και παχύ ανώτερο χείλος, επιπλέον δε η βροντώδης σαν κεραυνός φωνή του, η οποία άλλοτε εκρήγνυται σαν έκφραση παθών, άλλοτε σαν ξέσπασμα παταγώδους ευθυμίας, όλα αυτά συναποτελούν μορφή, της οποίας καλύτερη δεν μπορούσε να επινοήσει ζωγράφος, για να παραστήσει τύπο λήσταρχου. Αλλ’ όπως και αν κρίνει κάποιος την εμφάνιση του γνήσιου αυτού κλέφτη, είναι βέβαιο πάντοτε, ότι δέσποσε στα πράγματα, άσκησε απεριόριστη επιρροή στον λαό και μετέδωσε σ’ αυτόν την γενναιότητα και την πεποίθηση για τη νίκη που εμψύχωναν τα δικά του στήθη. Η εξωτερική μορφή ενός Ρινάλδου Ριναλδίνη έκρυβε ήρωα, που είχε ασυνήθιστη πεποίθηση στον εαυτό του και τον αγώνα του έθνους του».
Ο Ρινάλντο Ριναλντίνι (Rinaldo Rinaldini) ήταν ήρωας του μυθιστορήματος του Christian August Vulpius «Rinaldo Rinaldini, the Robber Captain» (1797) («Ρινάλντο Ριναλντίνι, ο Ληστής Καπετάνιος»).

Olivier Voutier (Ολιβιέ Βουτιέ), Γάλλος φιλέλληνας (1796-1877)

«Όταν έφτασα στην Πελοπόννησο δεν είχα ιδή σ’ αυτόν παρά τον φοβερό καπετάνιο του πιο πολυάριθμου σώματος. Στην αρχή δεν είχε άλλο σκοπό παρά να συγκεντρώνει πλούτη και το πάρσιμο της Τριπολιτσάς του τα είχε προμηθεύσει. Με τον καιρό οι ιδέες του πλάτυναν, όπως κι οι σκηνές στις οποίες ήταν ένας από τους κυριότερους πρωταγωνιστές: έπειτα από τα πλούτη επεθύμησε τις τιμές κι επεζήτησε τον τίτλο του στρατάρχου της Πελοποννήσου που τον εποφθαλμιούσε επίσης κι ο Μαυρομιχάλης». Ο Βουτιέ παραθέτει στη συνέχεια όσα του είπε ο Κολοκοτρώνης για όσους, Έλληνες, είχαν έρθει στην Ελλάδα από το εξωτερικό: «Ποιοι είναι αυτοί οι καινούργιοι άνθρωποι», μου έλεγε, «που ήρθανε χτες στην Ελλάδα κι αρπάξανε την εξουσία και θέλουν να μας βάλουν νόμους; Τι δικαιώματα έχουν να μας προστάζουν; Μήπως γιατί πήρανε από την Ευρώπη γνώσεις που τις αγνοούμε σε τούτα εδώ τα δυστυχισμένα μέρη; Δεν είναι με τη γλώσσα την προσεγμένη και με τους τρόπους τους λεπτούς που θα ελευθερωθούμε. Είναι με το σπαθί. Χάρη στη σκληρή μαθητεία μας στα βουνά άλλοτε, χαιρόντουσαν αυτοί τη γλύκα του πολιτισμένου κόσμου».

Eugene de Villeneuve (Εζέν ντε Βιλνέβ), Γάλλος φιλέλληνας

«Περίπου 68 χρονών αλλά ακμαίος. Λιγνοπρόσωπος, βλέμμα σταθερό και σκληρό, πελώριο μαύρο μουστάκι και κυματίζοντα μαλλιά. Στη μέση του μαχαίρι και δύο πιστόλες. Πολεμάνθρωπος».
Jean-Francois-Maxime-Raybaud (Ζαν-Φρανσουά-Μαξίμ-Ρεμπό), Γάλλος φιλέλληνας (1795-1894)
«Ο Κολοκοτρώνης; Δεν μπορεί κανείς να του αρνηθεί μια έμφυτη ιδιότητα στα πολεμικά. Είναι εντελώς αγράμματος. Ανάστημα πάνω από το μέτριο, ατημέλητη αμφίεση, θηριώδης φυσιογνωμία, έκφραση σκληρή και άγρια. Χάρη στη σωματική του διάπλαση και τη σιδερένια του υγεία αντέχει στις πιο σκληρές κακουχίες».


Φ.Ρ. Σανκ (Γάλλος αρχαιολάτρης)

«Ήταν ένας άνδρας 50-60 χρόνων, με μεγαλόπρεπη θωριά που θύμιζε τις γενιές των ηρώων. Πρόσωπο ζωηρό, μαυρισμένο από τον καυτερό ήλιο, ισκιωμένο από πελώρια μουστάκια. Ωραίο πρόσωπο με όλες τις ελληνικές αναλογίες, στολισμένο με μαύρα κυματίζοντα μαλλιά. Αυτή είναι η προσωπογραφία του αρχηγού του Ατάκτων που πέρασε τη ζωή του στα στρατόπεδα. Αντικρίζοντας το κολοσσιαίο παράστημά του θα νόμιζες πως ήταν απόγονος του Ηρακλή, αν αυτός ο αρχαίος Θεός έχει ακόμα υπόληψη στην Ελλάδα».

Ginseppe Pecchio (Τζουζέπε Πέκιο), Ιταλός Φιλέλληνας (1785-1835)

«Όταν είδα τον Κολοκοτρώνη καθισμένο ανάμεσα στους συντρόφους του και τους φρουρούς να τον περιβάλλουν με σεβασμό, θυμήθηκα τον Σατανά στο συμβούλιο του Τορκουάτο Τάσο (Ιταλός ποιητής της Αναγέννησης, 1544-1595). Τα ατημέλητα ψαρά μαλλιά του έπεφταν στους φαρδείς ώμους του κι ανακατεύονταν με τα τραχιά γένια που τα είχε αφήσει αξούριστα από τη μέρα του εγκλεισμού του, σημάδι πένθους και γδικιωμού (εκδίκησης). Η κοψιά του σκληρή και στιβαρή, η πολεμική και άγρια μορφή του θύμιζε και γκρίζους βράχους του Αιγαίου… Σίγουρα ο Κολοκοτρώνης δεν είναι άνθρωπος στα κοινά μέτρα».

William Fleming (Γουίλιαμ Φλέμινγκ), Αμερικανός ναυτικός

Ο Κολοκοτρώνης επισκέφθηκε το αμερικανικό πολεμικό πλοίο «USS Constitution». Γράφει γι’ αυτόν ο Φλέμινγκ: «Ενώ ξαπλώναμε, μας επισκέφθηκε ένας διάσημος Έλληνας στρατηγός. Ο Κολοκοτρώνης. Είναι σχεδόν 50 ετών, μεγάλο κύρος, έντονα χαρακτηριστικά και αποφασιστική προσωπικότητα. Είναι ένας πολύ μεγαλοπρεπής άνθρωπος και σπουδαίος πολεμιστής. Οι Έλληνες στρατιώτες του αναζητούν για να τους υποστηρίξει στον αγώνα τους για την ελευθερία. Η εμφάνισή του είναι εντυπωσιακή και σπάνια τους οδηγεί στη μάχη χωρίς να νικήσει».

James Emerson Tennent (Τζέιμς Έμερσον Τένεντ), Βρετανός Φιλέλληνας (1804-1869)

Ο Τζέιμς Έμερσον Τένεντ επισκέφθηκε στην Ύδρα τους φυλακισμένους Πελοποννήσιους πρόκριτους και έγραψε τις εντυπώσεις του: «Οι περισσότεροι δεν παρουσίαζαν τίποτα αξιόλογο. Ήταν όπως όλοι οι συμπατριώτες τους, αγριόθωροι, ντυμένοι με κεντητά κοντογέλεκα και λερές φουστανέλες. Εύκολα, ωστόσο, μπορούσες να ξεχωρίσεις τον Κολοκοτρώνη. Είναι πιο άγριος από τους άλλους και πιο απολίτιστος. Κοντός, αλλά με κορμί Ηρακλή. Πάνω από τον ταυρίσιο λαιμό του υψωνόταν ένα κεφάλι πολύ μεγάλο ανάλογο με το σώμα του. Έτσι με τα αγκαθωτά του φρύδια, τα σκούρα μουστάκια, τα ακούρευτα γένια του (σημάδι πένθους ή αξεδίψαστου πάθους για εκδίκηση) και με τα μαύρα μαλλιά του που έπεφταν κυματιστά στη ράχη του, ήταν ένα μοντέλο σπουδής για ζωγράφο».

Για τον Κολοκοτρώνη γράφει ο James Hamilton Browne, Τζέιμς Χάμιλτον Μπράουν) προσωπικός φίλος του λόρδου Βύρωνα ,ο οποίος το φθινόπωρο του 1824 περιόδευσε στην Πελοπόννησο. Σύμφωνα με τον Μπράουν, οι οπαδοί και οι στρατιώτες τον Κολοκοτρώνη τον λάτρευαν. Γι’ αυτούς, ο Γέρος του Μοριά ήταν «ο αδιαφιλονίκητος αρχηγός, ο καθοδηγητής, αυτός που τους ενθάρρυνε και τους εμψύχωνε στους κινδύνους, εκείνος που τους επιβράβευε στις μεγάλες νίκες».

Edward Blaquiere (‘Έντουαρντ Μπλακιέρ), Βρετανός στρατιωτικός και φιλέλληνας (1779-1832)

Ο Βρετανός στρατιωτικός και Φιλέλληνας Έντουαρντ Μπλακιέρ, δεν ταυτιζόταν ιδεολογικά με τον Κολοκοτρώνη, όμως δεν δίσταζε να παραδεχθεί την αξία του: «Βιαστικός και βίαιος, ήταν ένας Αίαντας με απίστευτη τόλμη… ήταν αδύνατον να βρει κανείς κάποιον καπετάνιο περισσότερο ικανό από αυτόν».

George Finley (Τζορτζ Φίνλεϊ), Σκωτσέζος ιστορικός και Φιλέλληνας (1799-1875)

Ο Τζορτζ Φίνλεϊ ανήκει στους επικριτές του Κολοκοτρώνη. Υποστήριξε ότι κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς εξαπάτησε ανέντιμα τον στρατό για να κρατήσει για τον εαυτό του το μεγαλύτερο μέρος από τα λάφυρα, κάτι που τον έκανε να γίνει «καπετάνιος κλεφτών και κομματάρχης».

Σε άλλο σημείο της αφήγησής του ο Φίνλεϊ γράφει: «Άνθρωπος με γερή κράση, τον χαρακτήριζε τόση αυταρέσκεια, όση φτάνει για να εξασφαλίζεται η καλή διάθεση. Τραχύς στους τρόπους, όσο τον χρειαζόταν για να κρύβει την φυσική του υποκρισία, είχε υιοθετήσει ένα ύφος επιδεικτικής ειλικρίνειας. Ο πατριωτισμός του ήταν εγωιστικός και αν έχει να παρουσιάσει μερικές πράξεις μεγαλοψυχίας, τις χρωστάει στις περιστάσεις και δεν μπορούν να εξαλείψουν την ανάμνηση της εγωιστικής του φιλοδοξίας και της πρόστυχης φιλαργυρίας του στην εποχή της πιο μεγάλης του δυνάμεως.Προικισμένος από τη φύση με καθαρό μυαλό και σκληρή καρδιά, δεν μπόρεσε με την εκπαίδευση και την πείρα της ζωής να πλατύνει και να βελτιώσει τα αισθήματά του».

George Jarvis (Τζορτζ Τζάρβις), Αμερικανός φιλέλληνας που πέθανε στο Άργος (1797-1828)

«Δεν ξεχώριζε διόλου από τους ανθρώπους του, αν εξαιρέσουμε ίσως τη λέρα του. Μοιάζει με ληστή των ορέων και δεν είδα σ’ αυτόν τις αρετές που ταιριάζουν στον καλό στρατηγό ή καπετάνιο. Δεν φημίζεται για τη γενναιότητά του, δεν ξέρει ούτε να διαβάζει ούτε να γράφει και το χειρότερο δεν εκπληρώνει τα χρέη που κάθε ηγέτης οφείλει απέναντι στο στράτευμά του. Ούτε πειθαρχία υπάρχει, ούτε εφοδιασμός και οι στρατιώτες πολεμούν χωρίς ψωμί. Κι αν βρουν ψωμί, κι αυτό από χειρότερο, κάποια οικογένεια θα μείνει πίσω πεινασμένη».

George Waddington (Τζορτζ Ουάντινγκτον), Άγγλος κληρικός και περιηγητής (1793-1869)

Ανάμεσα στα άλλα επικριτικά, ο Ουάντινγκτον γράφει για τον Κολοκοτρώνη: «Διασκέδασα με τα καμώματά του, γιατί ήξερα πως αυτός ο γερο-υποκριτής είναι διαβόητος εχθρός των Άγγλων κι όλο κατηγορεί δημόσια τη βρετανική κυβέρνηση ότι σχεδιάζει να καταλάβει και να σκλαβώσει τον Μοριά. Οι τρόποι του δεν έχουν τίποτα αστικό και ταιριάζουν απόλυτα, όπως άλλωστε δείχνουν η μορφή και η ενδυμασία του, με τους τρόπους ενός διαβόητου καπετάνιου».

Henry A.V. Post (Χένρι Α.Β. Ποστ), Αμερικανός φιλέλληνας

Ο Αμερικανός Χένρι Α.Β. Ποστ επισκέφθηκε την Αίγινα λίγο μετά την άφιξη του Καποδίστρια. Εκεί γνώρισε τον Κολοκοτρώνη, για τον οποίο γράφει, μεταξύ άλλων: «Απεχθάνεται ειλικρινά την τυραννία που επί τόσο χρόνο καταδυνάστευε την πατρίδα του και θα ένιωθε αγαλλίαση να την καταστήσει ανεξάρτητη και ευτυχισμένη. Αλλά η ατυχία και η καταισχύνη του είναι πως ο πατριωτισμός του συμβαδίζει χέρι χέρι με την ιδιοτέλεια. Γιατί αν αγαπάει την πατρίδα του, πιο πολύ αγαπάει τα πλούτη και τη δύναμη. Αν είναι γενναίος και τολμηρός, είναι επίσης φιλοχρήματος και αρπακτικός… η φιλοχρηματία έχει κηλιδώσει και τα πιο αξιέπαινα κατορθώματά του. Με δυο λόγια απόχτησε πλούτη, τεράστια πλούτη, ενώ οι συμπατριώτες τον αφανίζονταν από πείνα. Είναι Κλέφτης και γιος Κλέφτη».

Samuel Gridley Howe (Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου), Αμερικανός γιατρός και φιλέλληνας (1801-1876)

Ο Σάμιουελ Χάου πρόσφερε τεράστιες υπηρεσίες ως γιατρός στον Αγώνα, ενώ μεγάλη ήταν η συμβολή του και στην αποστολή φιλανθρωπικής βοήθειας από τις Η.Π.Α. προς τη χώρα μας. Δίκαια θεωρείται ως ένας από τους πλέον ανιδιοτελείς Φιλέλληνες. Για τον Γέρο του Μοριά γράφει: «Ο Κολοκοτρώνης, δεν είναι κακός στρατηγός, αλλ’ ως στρατιώτην, ουδείς μπορεί να τον υπερβάλλει. Είναι γενναίος, αυστηρός εις την πειθαρχίαν, προσεκτικός και επωφελείται πάσης ευκαιρίας και την χρησιμοποιεί καταλλήλως. Αλλ’ εις ότι κυρίως διακρίνεται είναι αι προσωπικαί στρατιωτικαί ιδιότητές του. Γνωρίζει έκαστον άνδρα του στρατεύματός του, αγαπάται δε και θαυμάζεται υπό του στρατού του. Επειδή δε, δεν δύνανται ή δεν θέλουσι να ίδωσι πέρα από την μύτη των, τον νομίζουσι σταθερόν πατριώτην και αγαθόν άνδραν… Μετά τον Οδυσσέαν Ανδρούτσον υπήρξεν ο τρομερότερος εχθρός της συνταγματικής κυβέρνησης».

Bringeri (Μπρινγκέρι), Ιταλός αξιωματικός

Ο νεαρός Ιταλός αξιωματικός Μπρινγκέρι παραθέτει τις εντυπώσεις του από τη συνάντησή του με τον Κολοκοτρώνη, τον Υψηλάντη και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στο Άργος και γράφει: «Κάθισαν όλοι κατάχαμα χωρίς να υποκλιθούν στον πρίγκιπα (Δ. Υψηλάντη). Ο Υψηλάντης μας σύστησε στον Κολοκοτρώνη, αλλά αυτός δεν καταδέχθηκε να μας κοιτάξει, ούτε να μας μιλήσει. Μόνο δύο καπεταναίοι μας είπαν δύο λόγια. Σηκωθήκαμε ενοχλημένοι να φύγουμε γιατί ήταν αδύνατο να ανεχθούμε τη συμπεριφορά του Κολοκοτρώνη και το αυταρχικό ύφος που έπαιρνε καθώς μιλούσε στον πρίγκιπα και τους καπετάνιους. Είχε υπεροπτική έκφραση και επίβουλη φυσιογνωμία».

Σε άλλη αναφορά του ο Bringeri (ή Brengeri σύμφωνα με άλλες πηγές) για τον Κολοκοτρώνη γράφει: «Τη μια μέρα μεταχειριζόταν κάποιον με εγκαρδιότητα, την άλλη με την έσχατη καταφρόνηση, ανάλογα με τους σκοπούς του. Ωστόσο, παρά την απέχθειά του συμπεριφέρθηκε καλά απέναντί μας. Έστειλε πρόβατα, αρνιά (sic), κρασί, κονιάκ και άλλα σε αφθονία, μ’ όλο που ξέραμε πως με ευχαρίστηση θα μας δηλητηρίαζε όλους και πρώτο τον Μαυροκορδάτο».

Ο νεαρός Άγγλος Έμερσον συναντήθηκε με τον Κολοκοτρώνη όταν αυτός ήταν φυλακισμένος στην Ύδρα. Σύμφωνα με τον Έμερσον ο Κολοκοτρώνης διαφωνούσε με την οργάνωση τακτικού στρατού, καθώς θεωρούσε ότι ο ελληνικός λαός ήταν προσκολλημένος στις παραδόσεις και τα έθιμά του και δεν θα δεχόταν κάτι τέτοιο. Όταν ο Έμερσον του είπε ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα σταματούσαν η πρόοδος και ο πολιτισμός στην Ελλάδα, ο Κολοκοτρώνης απάντησε: «Πρώτα η πολιτική ασφάλεια και ύστερα, με τον καιρό, ο πολιτισμός».

Οι Οθωμανοί αξιωματούχοι και ο Κολοκοτρώνης

Όπως είναι λογικό, οι Οθωμανοί αξιωματούχοι ήταν έντονα επικριτικοί απέναντι στον Γερό του Μοριά, αν και ο ίδιος διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με κάποιους Μουσουλμάνους, γνωστότερος από τους οποίους ήταν ο Αλή Φαρμάκης.
Για την οθωμανική εξουσία ο Κολοκοτρώνης και όλη του η γενιά ήταν κακοποιοί κλέφτες.«Κακώνυμο» (με κακή φήμη), αποκαλεί τον Κολοκοτρώνη ο Γιουσούφ Μπέης, ένας από τους Οθωμανούς αξιωματούχος που εγκλωβίστηκαν στο Ναύπλιο τους πρώτους μήνες της Επανάστασης. Τους ίδιους χαρακτηρισμούς προσάπτει ο Γιουσούφ Μπέης για όλη την κολοκωτρωναίικη γενιά, αλλά και όλους τους επαναστατημένους Έλληνες: «Από πάππου προς πάππου αποκτούσαν τα προς το ζην και τη φήμη από τη ληστεία και που σε αυτές τις μάχες επιτίθονταν σαν σκύλοι με διαλεγμένο στρατό από διακόσιους γιους της συμφοράς των κατσικοκλεφτών και φημισμένους σκύλους καπεταναίους».

Γιατί ο Κολοκοτρώνης δεν είχε καλές σχέσεις με τους Φιλέλληνες; Ποιος ήθελε τη δολοφονία του;

Και αν ήταν αναμενόμενες αυτές οι κριτικές από τους Οθωμανούς, καθώς ο Κολοκοτρώνης, ο «γκιάουρ Πασάς» των Τούρκων, ήταν ο φόβος και ο τρόμος τους, αξιοπερίεργες είναι οι επικριτικές γνώμες των Φιλελλήνων στις οποίες αναφερθήκαμε. Μάλιστα σύμφωνα με τον Bringeri, ένας απ’ αυτούς, ο Γάλλος Συνταγματάρχης και Φιλέλληνας Μπαλέστ (Joseph Balestra), ο οποίος γεννήθηκε στην Κρήτη, όπου και σκοτώθηκε το 1822, πρότεινε στον Δ. Υψηλάντη να δολοφονήσει τον Κολοκοτρώνη: «Υψηλότατε, μ’ όλο που διαπράξατε μερικά λάθη και φθάσατε στο σημείο να εξαρτιόσαστε από τον Κολοκοτρώνη, υπάρχει τρόπος, αν πραγματικά αγαπάτε την πατρίδα σας, να απαθανατισθείτε.Οι επαναστάσεις δεν πετυχαίνουν χωρίς αιματοχυσία. Έχουμε με το παράδειγμα της Ιταλίας. Όλοι οι Ευρωπαίοι είναι στο πλευρό σας. Είδατε πώς συμπεριφέρεται ο Κολοκοτρώνης ύστερα από την άλωση της Τριπολιτσάς, όπου άρπαξε τόσους θησαυρούς που θα αρκούσαν για τη χειραφέτηση της Ελλάδας. Ήρθε η στιγμή. Αν μας δώσετε άδεια, αύριο το πρωί ο Κολοκοτρώνης και οι δορυφόροι του δεν θα υπάρχουν. Τα πλούτη του θα περάσουν στα χέρια σας. Θα παραμερίσετε τους αχρείους και θα δημιουργήσετε στρατεύματα ικανά να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία της πατρίδας σας. Ο Κολοκοτρώνης θα είναι ο χειρότερος εχθρός σας, και αν ακόμα κατορθώσετε να σχηματίσετε κυβέρνηση. Μοναδική επιθυμία του είναι να συνεχίσει τον ληστρικό του βίο, το επάγγελμά που ασκούσε ως τώρα».

Και άλλοι Φιλέλληνες διέδιδαν όμως, αναπόδεικτες και έωλες φήμες, για πλουτισμό τον Κολοκοτρώνη, «λάφυρα» όπως έλεγαν που συγκέντρωσε κατά την άλωση της Τριπολιτσάς. Ένας από αυτούς, ο Γερμανός Ανθυπολοχαγός Καρλ Χούμπερ υπολόγιζε ότι ο Κολοκοτρώνης είχε «λεία» 40 εκατομμύρια γρόσια, που τα είχε καταθέσει σε τράπεζα της Ζακύνθου.

Οι εχθροί του Κολοκοτρώνη αναπαρήγαγαν τις κατηγορίες αυτές. Ακόμα όμως και τα «Ελληνικά Χρονικά» του Μεσολογγίου, που εκδιδόταν από τον Ελβετό γιατρό Jonann Jacob Mayer μεταξύ 1824 και 1826, έγραφαν: «Γενναίε κι αξιολύπητε Κολοκοτρώνη. Η Πατρίς σε ετίμησε και σε επλούτισε… αντί να εκδικηθείς του υιού σου (σημ: του Πάνου, ο οποίος σκοτώθηκε από Βούλγαρους που ανήκαν στις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις, τον Νοέμβριο του 1824), τράβα το σπαθί σου και εξόδευσε τα χρήματά σου δια να πολιορκηθεί η Πάτρα» («Ελληνικά Χρονικά», φ. 95,22 Νοεμβρίου 1824).

Ο Κολοκοτρώνης και οι Φιλέλληνες είχαν διαμετρικά αντίθετες απόψεις για τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου απέναντι στους Τούρκους. Οι Έλληνες καπεταναίοι επέμεναν στον ανταρτοπόλεμο με τον οποίο είχαν γαλουχηθεί οι ίδιοι και οι πρόγονοί τους και δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την τεχνική και τις απαιτήσεις της δημιουργίας τακτικού στρατού. Έτσι, αντιμετώπιζαν περιφρονητικά τους Φιλέλληνες, που είχαν στον νου τους στρατιωτική πειθαρχία και πολεμικές αξίες κατά τα δυτικά πρότυπα. Και ίσως αυτός είναι ο βασικός λόγος που ώθησε πολλούς Φιλέλληνες να είναι έντονα επικριτικοί σε όσα έγραφαν για τον Γέρο του Μοριά. Η φήμη και η προσφορά του Κολοκοτρώνη προς το Έθνος δεν αμαυρώνεται, όσα κι αν έχουν γραφτεί σε βάρος του και είναι εξαιρετικά αμφίβολη η τελική έκβαση του Αγώνα χωρίς αυτόν.

Βασική πηγή για το άρθρο μας ήταν το βιβλίο του Ιάκωβου Δ.Μιχαηλίδη «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ- Ο στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης», Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2020.