Ο Νίκος Ζαχαριάδης ή ο Ναπολέων Ζέρβας έδωσε την εντολή για την εκτέλεση του Γιάννη Ζέβγου το 1947;

Μία από τις δολοφονίες που συντάραξαν τη μεταπολεμική Ελλάδα ήταν αυτή του ανώτατου στελέχους του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και πρώην Υπουργού Γεωργίας, Γιάννη Ζέβγου στις 20 Μαρτίου 1947 στη Θεσσαλονίκη. Δολοφόνος του ήταν ο Χρήστος Βλάχος, πρώην στέλεχος του ΚΚΕ. Το παράδοξο είναι ότι ενώ συνελήφθη καταδικάστηκε μόλις σε δύο χρόνια φυλάκιση. Μετά την έκτιση της ποινής φυγαδεύθηκε στην Αργεντινή. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1968 και τα ίχνη του χάνονται γύρω στο 1981 όταν και ήταν τρόφιμος του ψυχιατρείου της Λέρου.

Ποιος ήταν ο Γιάννης Ζέβγος;

Ο Γιάννης Ζέβγος ήταν σημαίνον στέλεχος του ΚΚΕ. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Ταλαγάνης. Γεννήθηκε στον Δόριζα Αρκαδίας το 1897. Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό, το δρυοδάσος του οποίου έκαψε ο Ιμπραήμ το 1826. Από τη φωτιά γλίτωσε μια βελανιδιά (δρυς) που σώζεται μέχρι σήμερα πίσω από το ιερό του ναού του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο της φύσης. Ο Ζέβγος τελείωσε το γυμνάσιο Τρίπολης και σπούδασε Παιδαγωγικά στο Διδασκαλείο της Αθήνας. Εργάστηκε ως δάσκαλος στην Αρκαδία και τη Μακεδονία. Το 1919, στη διάρκεια της στράτευσής του εντάχθηκε στο ΣΕΚΕ (πρώτος κομματικός σχηματισμός της Αριστεράς στην Ελλάδα).

Πήρε μέρος στη μικρασιαστική εκστρατεία και ανέπτυξε έντονη αντιπολεμική δράση. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εξορίστηκε από τη δικτατορία του Πάγκαλου στη Φολέγανδρο για το «Μακεδονικό». Τον Αύγουστο του 1926 επέστρεψε από την εξορία και στη συνέχεια πήγε σε σανατόριο του Καυκάσου στην τέως ΕΣΣΔ για να θεραπευτεί από τη φυματίωση από την οποία έπασχε, κάτι που έγινε. Ακολούθως φοίτησε στις κομματικές σχολές ΚΟΥΤΒ στη Μόσχα. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1930. Το 1929 παντρεύτηκε την Καίτη Νισυρίου με την οποία απέκτησαν μια κόρη, τη Ρωξάνη. Ο σπουδαίος ζωγράφος και αρχιτέκτονας Δημήτρης Ταλαγάνης (1945-2021) ήταν ανιψιός του (γιος του Διονύσιου Ταλαγάνη) και όχι γιος του όπως αναφέρεται σε διάφορες πηγές στο διαδίκτυο (Βικιπαίδεια κ.ά.). Αυτό άλλωστε αναφέρεται ρητά σε ανακοίνωση του ΚΚΕ στις 15 Απριλίου 2021, για τον θάνατό του…

Ο Γιάννης Ζέβγος μετά το 1930 εντάχθηκε πιο ενεργά στο ΚΚΕ. Αρθρογραφούσε στον «Ριζοσπάστη» και στα περιοδικά «Αναγέννηση» και «Πρωτοπόροι». Στα χρόνια της δικτατορίας Μεταξά συνελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές της Αίγινας και στη συνέχεια, της Κέρκυρας. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος το 1940 μεταφέρθηκε στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Το 1943 νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο της Αθήνας και κατάφερε να δραπετεύσει. Εντάχθηκε ξανά στην ηγετική ομάδα του ΚΚΕ (μέλος της Γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος) ενώ υπήρξε και κορυφαίο στέλεχος του ΕΑΜ. Τον Απρίλιο του 1944 εκλέχθηκε Εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ στη Βίνιανη της Ευρυτανίας.

Υπήρξε υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου που συγκροτήθηκε στο Κάιρο τον Μάιο του 1944 και ένας από αυτούς που ανέβηκαν μαζί του στην Ακρόπολη για να υψώσουν την ελληνική σημαία, ενώ μίλησε και στο συγκεντρωμένο πλήθος στο Σύνταγμα.

Σύντομα όμως ο Ζέβγος (το επώνυμο αυτό χρησιμοποιούσε στον κομματικό Τύπο, ενώ και η γυναίκα του έγινε γνωστή ως Καίτη Ζέβγου) όπως και οι άλλοι αριστεροί υπουργοί παραιτήθηκαν καθώς η Ελλάδα μπήκε στην περιπέτεια των «Δεκεμβριανών».

Ως το 1946 ήταν υπεύθυνος για την καθοδήγηση των οργανώσεων του ΚΚΕ σε όλη την Πελοπόννησο ενώ αρθρογραφούσε στον «Ριζοσπάστη» και στην «ΚΟΜΕΠ».

Το ταξίδι στη Θεσσαλονίκη

Ως αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, ο Ζέβγος τον Φεβρουάριο του 1947 ανέβηκε στη Θεσσαλονίκη για να παρακολουθήσει από κοντά το έργο της επιτροπής UNSCOB (United Nations Special Committee on the Balcans) που είχε ιδρύσει ο ΟΗΕ και διερευνούσε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ξεκίνησε ο Εμφύλιος καθώς και την κατάσταση που επικρατούσε στα σύνορά μας, αφού οι βόρειοι γείτονες της χώρας μας είχαν προσχωρήσει στο ανατολικό μπλοκ το οποίο έλεγχε η ΕΣΣΔ. Η Επιτροπή «φιλοξενούνταν» στην οδό Τσιμισκή 29 στο σημερινό κτίριο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης. Όλες τις ημέρες που βρισκόταν στη συμπρωτεύουσα ο Ζέβγος έμενε στο ξενοδοχείο «Αστόρια» (στη διασταύρωση των οδών Αγίας Σοφίας και Τσιμισκή), το οποίο ήταν από τα ελάχιστα εκείνης της εποχής που διέθετε μπάνιο σε κάποια από τα δωμάτιά του κάτι που υπήρχε μόνο σε ξενοδοχεία μεγάλων πρωτευουσών του εξωτερικού.

Η παρακολούθηση του Ζέβγου από τον δολοφόνο του

Γύρω στις 10.30 π.μ. ο Ζέβγος έφυγε από το «Αστόρια» και πήγε στα γραφεία της εφημερίδας «Αγωνιστής» επί της οδού Πλάτωνος 1 για να συντάξει ένα υπόμνημα προς την UNSCOB στο οποίο παρέθετε επικαιροποιημένα στοιχεία για τους διωγμούς των ομοϊδεατών του από την κρατική εξουσία και τις δεξιές παραστρατιωτικές οργανώσεις. Ο Ζέβγος ήταν από τα μετριοπαθή στελέχη του ΚΚΕ καθώς πίστευε ότι δεν χρειαζόταν επανάσταση για την κατάλυση του υφιστάμενου καθεστώτος(«Όχι άλλο αίμα», έγραφε χαρακτηριστικά), αλλά όπως τόνιζε και στα άρθρα του ήταν εφικτό το πέρασμα στη λαϊκή δημοκρατία και έπειτα στον σοσιαλισμό με περισσότερο δημοκρατικές μεθόδους. Όταν τελείωσε το υπόμνημά του πήγε για φαγητό στο εστιατόριο «Ελβετικόν» όπως έκανε κάθε μέρα. Δεν είχε όμως αντιληφθεί ότι έξω από το «Ελβετικόν» βρισκόταν ένας άνδρας που τον παρακολουθούσε, ενώ περιμετρικά από αυτό υπήρχαν συνεργοί του.

Η δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου – Η σύλληψη του δολοφόνου

Καθώς επέστρεφε στο ξενοδοχείο ο Ζέβγος, δεν αντιλήφθηκε ότι ο άγνωστος συνέχισε να τον ακολουθεί. Γύρω στις 13.10 ενώ ο Ζέβγος κατέβαινε την οδό Αγίας Σοφίας, ο άγνωστος τον πλησίασε. Έβγαλε ένα περίστροφο και του έριξε τρεις σφαίρες πισώπλατα. Ο Ζέβγος βαρύτατα τραυματισμένος έπεσε στο έδαφος. Έκανε μια απέλπιδα προσπάθεια να σηκωθεί αλλά ο άγνωστος ,ως τότε, οπλοφόρος του έδωσε τη χαριστική βολή πυροβολώντας τον μία ακόμα φορά. Ο Ζέβγος ήταν πλέον νεκρός. Ο δράστης άρχισε να τρέχει προς την οδό Αγίας Θεοδώρας σε μία προσπάθεια να ξεφύγει. Πολίτες που αντιλήφθηκαν το συμβάν άρχισαν να τον κυνηγούν. Ανάμεσά τους και ένας χωροφύλακας. Ένας ναυτικός που περνούσε από εκεί, ο Γιώργος Μπέζας, άρχισε να φωνάζει: «Πιάστε τον, είναι δολοφόνος!».

Τελικά ο δράστης έπεσε πάνω σε έναν Άγγλο στρατιώτη που ήταν περαστικός από την περιοχή ο οποίος τον συνέλαβε. Οι συνεργοί του, αν και έγιναν αντιληπτοί από κάποιους κατάφεραν να ξεφύγουν.

Ποιος ήταν ο δολοφόνος του Γιάννη Ζέβγου;

Δολοφόνος του Γιάννη Ζέβγου ήταν ο 32χρονος κρεοπώλης από τις Σέρρες Χρήστος Βλάχος, ένας πρώην κομμουνιστής. Στην προανάκριση υποστήριξε ότι σκότωσε τον Ζέβγο για όσα υπέφερε εξαιτίας του στο Μπούλκες. Το Μπούλκες ήταν ένα μικρό, ερειπωμένο χωριό της τότε Γιουγκοσλαβίας, κοντά στα σύνορα με την Ουγγαρία (σήμερα ανήκει στη Σερβία και λέγεται Μαγκλίτς). Από τον Μάιο του 1945 άρχισαν να στέλνονται εκεί στελέχη και μέλη του ΚΚΕ και του ΕΛΑΣ για να προστατευθούν κυρίως από τις διώξεις παρακρατικών δεξιών ομάδων. Στο στρατόπεδο που είχε δημιουργηθεί εκεί, τα μέλη του κόμματος εργάζονταν, εκπαιδεύονταν και διαφωτίζονταν πάνω στις αρχές του κομμουνισμού. Ως το τέλος του 1945 είχαν φτάσει στο Μπούλκες περίπου 5.000 πρόσφυγες. Έχουν γραφτεί πολλά για τις συνθήκες διαβίωσης εκεί, ενώ έγιναν και πολλές καταγγελίες για αυταρχική συμπεριφορά των διορισμένων επικεφαλής του στρατοπέδου ακόμα και για δολοφονίες διαφωνούντων. Ο Βλάχος ισχυρίστηκε ότι όταν είδε μπροστά του τον Ζέβγο «του ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι». Όπως είπε: «Οι κομμουνιστές με βασάνισαν επειδή δεν συμφωνούσα μαζί τους». Είπε επίσης ότι οι κομμουνιστές είχαν «εκπορνεύσει» τη γυναίκα του με την οποία χώρισαν όταν αυτός βρισκόταν στη Γιουγκοσλαβία. Η πρώην γυναίκα του τον διέψευσε, λέγοντας ότι τον χώρισε γιατί ήταν προδότης του κόμματος. Κανείς δεν πίστεψε τον δολοφόνο του Ζέβγου.

Φυσικά, καθώς το έγκλημα έγινε εν μέσω Εμφυλίου υπήρχε σφοδρή αντιπαράθεση και μεταξύ των εφημερίδων. Οι φιλοκυβερνητικές έκαναν λόγο για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» ενώ ο Ριζοσπάστης έγραφε για επαίσχυντη πράξη των «μοναρχοφασιστών».

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος γράφει για την ταυτότητα του δολοφόνου:

«Όπως ανακοίνωνε λίγο αργότερα ο αστυνομικός διευθυντής Θεσσαλονίκης, συνταγματάρχης της χωροφυλακής Ξανθόπουλος, δράστης ήταν ο 32χρονος Σερραίος κρεοπώλης, Χρήστος Βλάχος. Προσθέτοντας ότι «ως αιτία δια την πράξιν του, επικαλείται ούτος την αγανάκτησίν του δια όσα υπέφερεν εις το στρατόπεδον του Μπούλκες, εγκάθειρκτος ων επί εξάμηνον, ως και δια την τακτικήν του κομμουνιστικού κόμματος έναντι της πατρίδος».Ταυτόχρονα, το υπουργείο Τύπου στην Αθήνα, διοχέτευε σε όλες τις εφημερίδες της εποχής ένα κείμενο, σύμφωνα με το οποίο το έγκλημα δεν ήταν πολιτικό, αλλά έγινε για λόγους… τιμής, καθώς ο Ζέβγος και άλλα γνωστά στελέχη του ΚΚΕ είχαν…. εκπορνεύσει τη σύζυγο του δράστη! Την ίδια ημέρα, 21 Μαρτίου 1947, η ΕΑΜική απογευματινή εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Ανεξαρτησία, αποκάλυπτε ότι ο Βλάχος τις τελευταίες σαράντα ημέρες διέμενε ως «φιλοξενούμενος» στο κτίριο της ΕΣΑ, διατυμπανίζοντας παράλληλα ότι διέθετε «μπόλικα ψιλά» και εκπαιδεύονταν κατάλληλα για να χρησιμοποιηθεί ως εκτελεστικό όργανο. Ενώ μερικές μέρες αργότερα, δύο άνδρες της ΕΣΑ, με επιστολή στον τύπο, αποκάλυψαν ότι μετείχαν σε ομάδα εκτελεστών που είχαν συγκροτήσει οι αρχές, με στόχο τη δολοφονία επιφανών στελεχών της Αριστεράς στη Θεσσαλονίκη, μεταξύ των οποίων ο δικηγόρος Αλέξανδρος Σακελλαρόπουλος, κατοπινός πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ο μηχανικός της αλευροβιομηχανίας «Αλλατίνι» Νίκος Δηλαβέρης, που ήταν γραμματέας του ΕΑΜ Μακεδονίας-Θράκης και ο σοσιαλιστής γιατρός Γιάννης Πασαλίδης, μετέπειτα πρόεδρος της ΕΔΑ. Μάλιστα, για τις δολοφονίες αυτές πραγματοποιούνταν και… «πρόβες» στο Ε΄ αστυνομικό τμήμα!»

Αμέσως μετά τη δολοφονία του Ζέβγου αντιπροσωπεία του ΕΑΜ υπό τους Σιάντο, Γαβριηλίδη και Κρητικό επισκέφθηκε τον τότε εξωκοινοβουλευτικό πρωθυπουργό Δημήτριο Μάξιμο (το σπίτι του οποίου είναι το σημερινό Μέγαρο Μαξίμου) και τους αντιπροέδρους της κυβέρνησης Σοφοκλή Βενιζέλο και Κωνσταντίνο Τσαλδάρη για να διαμαρτυρηθούν έντονα. Δεν πέτυχαν όμως κάτι, καθώς στη συνέχεια οι εκτοπίσεις Αριστερών πολλαπλασιάστηκαν.

Ζέρβας ή Ζαχαριάδης πίσω από τη δολοφονία του Γ. Ζέβγου;

Φαίνεται όμως ότι ο Βλάχος δεν έδρασε με δική του πρωτοβουλία. Ποιος ήταν όμως ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Γιάννη Ζέβγου που τάφηκε βιαστικά στο νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας στη Θεσσαλονίκη, με την παρουσία μόνο της συζύγου και της κόρης του καθώς δεν επιτράπηκε η σορός του να μεταφερθεί στην Αθήνα;

Δυο βδομάδες αργότερα έφτασε στον «Ριζοσπάστη» μια επιστολή. Είχε σταλεί στον Νίκο Ζαχαριάδη στις 24 ή 25 Μαρτίου αλλά δημοσιεύθηκε στις 3 Απριλίου. Αποστολέας της ήταν ο 33χρονος Σερραίος καπνοπαραγωγός Νίκος Σιδηρόπουλος, συνεργός του δολοφόνου, παλιός κομμουνιστής που είχε «περάσει» από το Μπούλκες. Υποστήριζε ότι το έγκλημα οργανώθηκε από το γραφείο Α2 της Διεύθυνσης του Γ’ Σώματος Στρατού και την ΕΣΑ Βαρδαρίου υπό την υψηλή εποπτεία του Ναπολέοντα Ζέρβα που ήταν τότε Υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Στο εξάμηνο που ο Ζέρβας κατείχε αυτή τη θέση τριπλασιάστηκε o αριθμός των θανατικών αποφάσεων κατά Αριστερών που εκδόθηκαν από τα Έκτακτα Στρατοδικεία. Ο Σιδηρόπουλος υποστήριζε επίσης, όσα αναφέραμε παραπάνω: ότι το σχέδιο περιελάμβανε επίσης τις δολοφονίες του γιατρού Ιωάννη Πασαλίδη, εξέχοντος στελέχους του ΕΑΜ και Προέδρου αργότερα της ΕΔΑ, του Αλέξανδρου Σακελλαρόπουλου τελευταίου προέδρου του ΔΣΑ πριν τη χούντα του 1967 και του Νίκου Δηλαβέρη Γραμματέα του ΕΑΜ Μακεδονίας.

Όλα αυτά όμως ανατράπηκαν όταν αρκετά χρόνια αργότερα ο Μάρκος Βαφειάδης, Διοικητής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας το 1947 υποστήριζε ότι ο Ζέβγος δολοφονήθηκε εκ των έσω με εντολή της ηγεσίας του ΚΚΕ. Όπως υποστήριξε ο Βαφειάδης, στόχος του Ζαχαριάδη ήταν να «τσιμεντάρει την αδιαλλαξία των άκρων και από τις δύο πλευρές». Μάλιστα άφησε σαφείς αιχμές εναντίον του Ζαχαριάδη ότι είχε δώσει εντολή να εξοντωθούν και άλλοι εσωκομματικοί του αντίπαλοι όπως ο Άρης Βελουχιώτης, ο Νίκος Πλουμπίδης και ο Κωνσταντίνος Καραγιώργης, όχι όμως απαραίτητα με τη δολοφονία τους. Επίσης χαρακτηρίζει τον Χρήστο Βλάχο έναν καλό και πιστό σύντροφο της κομματικής οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ ο οποίος στάλθηκε στο στρατόπεδο του Μπούλκες κι από εκεί διώχθηκε από τον Ζαχαριάδη μαζί με άλλους 150 Ελασίτες και υποχρεώθηκε να γυρίσει στην Ελλάδα.

Η «ποινή χάδι» στον δολοφόνο του Ζέβγου και η φυγάδευσή του στην Αργεντινή!

Θα περίμενε κανείς ότι ο δολοφόνος του Ζέβγου θα καταδικαζόταν σε θάνατο ή σε ισόβια κάθειρξη. Και όμως, στις 28 Μαΐου 1948 καταδικάστηκε σε φυλάκιση μόλις δύο ετών. Την ίδια στιγμή αρχισυντάκτες ακόμα και τυπογράφοι κομμουνιστικών εντύπων φυλακίζονταν ως και δέκα χρόνια για δημοσίευση αντικυβερνητικών άρθρων…

Πραγματικά ο Βλάχος δύο χρόνια αργότερα αποφυλακίστηκε και φυγαδεύτηκε. Πήγε στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής στο οποίο είχαν βρει καταφύγιο χιτλερικοί, φασίστες και κακοποιοί απ’ όλο τον κόσμο. Το 1968 εν μέσω χούντας, ο Βλάχος επέστρεψε στην Ελλάδα και πήγε στην πατρίδα του, τις Σέρρες. Εκεί όμως αν και είχαν περάσει 20 χρόνια από το ειδεχθές έγκλημά του, αντιμετωπίστηκε με περιφρόνηση και απαξίωση.

Τα τελευταία ίχνη του Βλάχου χρονολογούνται στο μακρινό 1981. Δημοσιογράφος της εφημερίδας «Ακρόπολις» τον βρήκε στο ψυχιατρείο της Λέρου. Νοσηλευόταν εκεί καθώς είχε αρχίσει να χάνει τα λογικά του. Πάντως είχε προνομιακή μεταχείριση, καθώς έμενε σε δικό του δωμάτιο, υπήρχε βοηθός που τον εξυπηρετούσε προσωπικά και κυκλοφορούσε με κοστούμι. Στη συνέντευξή του στην «Ακρόπολη» στις 20 Σεπτεμβρίου 1981 ο Βλάχος είπε: «Εγώ δούλευα για την ελληνική και τη συμμαχική αντικατασκοπία, πολεμούσα τους κομμουνιστές και τους Τούρκους. Έτσι εκτέλεσα και την εντολή που πήρα από τους ανωτέρους μου, να σκοτώσω τον Γιάννη Ζέβγο. Έπρεπε να υπακούσω. Η πατρίδα κινδύνευε, έπρεπε να τον καθαρίσω από τους κομμουνιστές. Και τον Σουλτάνο του ΚΚΕ (εννοεί τον Νίκο Ζαχαριάδη) έπρεπε να τον σκοτώσω».

Ο Γιάννης Ζέβγος δεν επέστρεψε ποτέ στο ξενοδοχείο «Αστόρια» το μεσημέρι της 20ης Μαρτίου 1947. Κατά μία τραγική σύμπτωση στο ίδιο ξενοδοχείο έμενε το 1948 ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ που βρέθηκε νεκρός στον Θερμαϊκό. Ήταν κι αυτός θύμα μιας πολιτικής δολοφονίας που συγκλόνισε τη μεταπολεμική Ελλάδα.




Πηγές:
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΡΡΗΣ, «ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»
ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΖΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, «ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ», Εκδόσεις ΙΑΝΟΣ, 2013