Tι θα συνέβαινε αν σταματούσαμε την αλιεία; - Το 90% των παγκόσμιων αποθεμάτων ψαριών έχει εξαντληθεί
01.08.202320:35
Μπορεί η παύση της υπεραλίευσης να είναι η λύση στο πρόβλημα;
Μέσα σε λιγότερο από έναν αιώνα, ο άνθρωπος έχει κατορθώσει να μεταμορφώσει πλήρως το θαλάσσιο οικοσύστημα, εξαλείφοντας σημαντικές ποσότητες νερού, φέρνοντας κοντά στην εξαφάνιση το είδος του blue fin τόνου και εξαντλώντας το 90% των ιχθυαποθεμάτων. Οι ειδικοί αναρωτιούνται: Μπορεί η παύση της υπεραλίευσης να είναι η λύση στο πρόβλημα;
Ας αφήσουμε τους αριθμούς να μιλήσουν. Καθώς ο πληθυσμός μας έχει αυξηθεί, αυξήθηκε και η ποσότητα των θαλασσινών και ψαριών που καταναλώνουμε και τα οποία σήμερα αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Αντίστοιχα οι επιστήμονες υπολογίζουν πλέον ότι περίπου 3,5 τρισεκατομμύρια ψάρια ζουν σε όλους τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις λίμνες μαζί. Αν υπολογίσουμε και τις υπόλοιπες καταστροφικές πρακτικές που υιοθετεί ο άνθρωπος και που πλήττουν θανάσιμα το θαλάσσιο οικοσύστημα, θα παρατηρήσουμε με ευκολία ότι η εξίσωση είναι άνιση. Σε λιγότερο από έναν αιώνα, τα άλλοτε ακμάζοντα οικοσυστήματα έχουν μετατραπεί σε ερήμους, ενώ ένα από τα αγαπημένα ψάρια του κόσμου, ο blue fin τόνος, πλησιάζει στην εξαφάνιση, λόγω παράνομης αλιευτικής δραστηριότητας. Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος έχει μεταμορφώσει πλήρως τους ωκεανούς του πλανήτη, μειώνοντας τη συνολική βιομάζα των ψαριών κατά περίπου 100 εκατομμύρια τόνους από την προϊστορική εποχή, ενώ πιστεύεται ότι το 90% των ιχθυαποθεμάτων του πλανήτη έχει ήδη εξαντληθεί.
Ωστόσο, μια ιστορική συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα. Το 2023, ο ΟΗΕ υπέγραψε τη συνθήκη για την "ανοικτή θάλασσα", η οποία αποσκοπεί στην προστασία της θαλάσσιας ζωής σε περιοχές του ανοικτού ωκεανού που δεν ελέγχονται από καμία χώρα. Αυτή η τεράστια έκταση της επιφάνειας της Γης, η οποία αντιπροσωπεύει περισσότερα από τα δύο τρίτα των ωκεανών του κόσμου, δεν θα είναι πλέον ένα κοινό αγαθό όπου όλα επιτρέπονται - τουλάχιστον αυτό είναι το σχέδιο. Φυσικά, η συνθήκη δεν αποσκοπεί στο να σταματήσει εντελώς την αλιεία, αλλά στο να βοηθήσει την θαλάσσια ζωή να αναπτυχθεί εκ νέου, μακριά από τις καταστροφικές πρακτικές ορισμένων ανθρώπων. Πώς λοιπόν θα έμοιαζαν οι θάλασσες αν αποφασίζαμε όντως να απέχουμε μόνιμα από αυτές; Η υποβολή αυτής της απλής ερώτησης μπορεί να προσφέρει μια εκπληκτική εικόνα για τις βαθιές επιπτώσεις που έχουμε σήμερα στο μεγαλύτερο οικοσύστημα του πλανήτη - και να αποκαλύψει τι μπορούμε να κάνουμε για να το βοηθήσουμε να ανακάμψει.
Διακοπή της αλιείας και πιθανές συνέπειες
Το βιβλίο Sunken Billions Revisited προτείνει ότι με τη μείωση της αλιευτικής προσπάθειας κατά 44%, η βιομάζα των ψαριών θα αυξανόταν θεωρητικά κατά 2,7 φορές και οι ετήσιες συγκομιδές θα αυξάνονταν κατά 13%. Απλούστερα αυτό σημαίνει ότι αν μειώσουμε (και όχι σταματήσουμε) την αλιεία, τα θαλάσσια ζώα θα μεγαλώσουν, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα αποθέματά τους.
Τι θα γινόταν όμως αν σταματούσε εντελώς η αλιεία; Αν απαγορευόταν σε όλο τον κόσμο; Ας συζητήσουμε πρώτα αυτό το σενάριο από την ανθρώπινη οπτική γωνία.
Περίπου 50 έως 60 εκατομμύρια άνθρωποι κερδίζουν τα προς το ζην άμεσα από την αλίευση, τη γεωργία ή την καλλιέργεια θαλασσινών ζώων. Αυτό θα σήμαινε ότι οι άνθρωποι αυτοί θα δυσκολεύονταν να συντηρήσουν τις οικογένειές τους λόγω έλλειψης χρημάτων. Μια παρόμοια συνέπεια θα λάμβανε χώρο σε εκείνες τις περιοχές του κόσμου όπου η γεωργία δεν υπάρχει, ή δεν είναι ανεπτυγμένη. Σε πολλές τέτοιες περιοχές, όπως στη Νοτιοανατολική Ασία, θα δυσκολεύονταν να βρουν τις απαραίτητες πρωτεΐνες για τη διατροφή τους. Επιπλέον, ακριβώς επειδή τα ψάρια αντιπροσωπεύουν μεγάλο μέρος των παγκόσμιων αναγκών μας σε τρόφιμα, η παύση της αλίευσής τους θα μπορούσε να σπάσει την τροφική αλυσίδα για χρόνια.
Σε μια διαφορετική περίπτωση, πολλοί ειδικοί σχολιάζουν ότι σε έναν κόσμο χωρίς αλίευση και παρόλο που οι περισσότεροι καρχαρίες είναι ειρηνικά θαλάσσια ζώα, που δεν ενδιαφέρονται να καταναλώσουν ανθρώπους, είναι επίσης πιθανή η μικρή αύξηση του ήδη χαμηλού αριθμού επιθέσεων καρχαριών σε ανθρώπους.
Μια νέα αφθονία
Για να κατανοήσουμε το μέγεθος της καταστροφής που συμβαίνει από το ψάρεμα, αρκεί να δούμε τις ευρύτερες συνέπειες της αλίευσης. Αν και οι πλαστικές σακούλες, οι μπατονέτες, τα καλαμάκια, τα τσιγάρα και οι συσκευασίες τροφίμων λιμοκτονούν, τραυματίζουν και δηλητηριάζουν εκατομμύρια θαλάσσια ζώα κάθε χρόνο - συμβάλλοντας παράλληλα στη μόλυνση της τροφικής αλυσίδας από μικροπλαστικά - η συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων πλαστικών στους ωκεανούς προέρχεται από την αλιεία. Σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), υπάρχουν περισσότερα από 1616 απειλούμενα είδη ψαριών στον κόσμο, ενώ η πλαστική ρύπανση σήμερα πιστεύεται ότι οδηγεί στο θάνατο περίπου ενός εκατομμυρίου θαλάσσιων ζώων κάθε χρόνο.
Ωστόσο, αν και είναι δύσκολο να προβλέψουμε τι ακριβώς θα συμβεί, μπορούμε να δούμε ήδη κάποια παραδείγματα σε περιοχές όπου η αλιεία έχει απαγορευτεί λόγω υπεραλίευσης και κινδύνου εξόντωσης ορισμένων ειδών. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι περισσότερες περιοχές θα ανακάμψουν πλήρως και τα ψάρια θα ευδοκιμούσαν στα οικοσυστήματά τους.
Φυσικά, σε έναν κόσμο μετά την αλιεία, τα υπάρχοντα σκουπίδια στις θάλασσές μας δεν θα εξαφανίζονταν έτσι απλά. Για το πλαστικό που φτάνει στα βαθύτερα σημεία του ωκεανού, η διαδικασία διάσπασης θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα αργή. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, το πολυαιθυλένιο μπορεί να χρειαστεί έως και 292 χρόνια για να αποικοδομηθεί πλήρως στον πυθμένα των βαθιών θαλασσών, ενώ άλλα πλαστικά θα διαρκέσουν πιθανότατα πολύ περισσότερο. Με την πάροδο του χρόνου ωστόσο, η ποσότητα του πλαστικού στις θάλασσές μας θα μειωνόταν - εφόσον οι άνθρωποι δεν το αντιστάθμιζαν, ρίχνοντας περισσότερο πλαστικό στον ωκεανό από αλλού. Και αν σκέφτεστε ότι η αύξηση του υδροβιότοπου θα προκαλούσε ανισορροπία άλλων οικοσυστημάτων, οι ειδικοί απαντούν αρνητικά. Ίσως κάποια ζώα να κινδύνευαν περισσότερο λόγω της προσπάθειας περισσότερων αρπακτικών ψαριών, αλλά πιθανότατα η ισορροπία θα επανερχόταν σύντομα.
Εναλλακτικά, και μόνο η μετάβαση σε πιο βιώσιμες πρακτικές θα μπορούσε να έχει εντυπωσιακό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα των ωκεανών - με οφέλη τόσο για τους ανθρώπους όσο και για την άγρια ζωή. Συγκεκριμένα εάν υιοθετηθούν αντίστοιχες διαδικασίες σε παγκόσμιο επίπεδο, τα αλιεύματα θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 16 εκατομμύρια τόνους - αρκετά για να θρέψουν 75 εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους - σύμφωνα με μια εκτίμηση του Marine Stewardship Council. Σε αντίθεση με πολλά από τα ζώα που το είδος μας έχει υπερεκμεταλλευτεί στην ξηρά, τα ψάρια έχουν μια εκπληκτική ικανότητα ανάκαμψης.
Ενώ ένα τσιτάχ μπορεί να αποκτήσει μόνο μια χούφτα μωρά ταυτόχρονα - με τρεις μήνες εγκυμοσύνης και περίπου 18 μήνες ανά γέννα για να τα εκπαιδεύσει να επιβιώσουν - ένα αντίστοιχο κορυφαίο αρπακτικό στους ωκεανούς, όπως ο τόνος, μπορεί να παράγει έως και 30 εκατομμύρια αυγά κάθε φορά.
Προς το παρόν, η ιδέα ότι η ανθρωπότητα θα εκκενώσει τους ωκεανούς του πλανήτη είναι τόσο απίθανη όσο και αμφιλεγόμενη. Αλλά αν επιτραπεί σε μεγαλύτερες εκτάσεις των ωκεανών του πλανήτη να επιστρέψουν στην προηγούμενη αφθονία τους -όπως συμβαίνει με το Εθνικό Μνημείο Θαλάσσης στη Χαβάη- για πολλούς θαλάσσιους οργανισμούς, ο περασμένος αιώνας θα μπορούσε σύντομα να είναι απλώς μια μικρή αναποδιά στη μακρά, ακμάζουσα ιστορία των ειδών τους.