Αθήνα - Θεσσαλονίκη: Η άγνωστη ιστορία των πιο εμβληματικών κτιρίων

Με την επιβλητική παρουσία τους ήρθαν και καθόρισαν το αστικό τοπίο της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Εντάχθηκαν στον περιβάλλοντα χώρο σαν να ήταν προορισμένα γι’ αυτό ή σαν τα κομμάτια ενός σύνθετου παζλ που μπήκαν έστω και αργά στη θέση τους. Ο λόγος για τα σύγχρονα εμβληματικά κτίρια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, τα οποία ενσωματώθηκαν στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, δίνοντας συνέχεια σε μια μακρά διαδρομή ταύτισης της ιστορίας τους με παλαιότερα ακίνητα-ορόσημα.

Εάν εκείνα αποτελούν τους ζωντανούς μάρτυρες της εξέλιξης και των διαδοχικών αλλαγών στο διάβα των περασμένων αιώνων, έτσι και τα σύγχρονα κτίρια-τοπόσημα διαδραματίζουν τον ρόλο της γέφυρας μεταξύ του πρόσφατου παρελθόντος και του σήμερα, αλλά και ένα ανοιχτό παράθυρο για το μέλλον.

Από το «Χίλτον», τον Πύργο των Αθηνών, το Ωδείο, το Μέγαρο Μουσικής, το εργοστάσιο Φιξ και το Ευγενίδειο Ιδρυμα μέχρι τα πιο πρόσφατα όπως το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και η νέα Εθνική Πινακοθήκη είναι ορισμένα από τα πιο σημαντικά νεότερα κτιριακά ορόσημα της πόλης της Αθήνας χωρίς τα οποία θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς τη σημερινή εικόνα της.

Αντίστοιχα, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί τη σημερινή Θεσσαλονίκη χωρίς τον Πύργο του ΟΤΕ στη ΔΕΘ, το «Makedonia Palace», το «Electra Palace» στην πλατεία Αριστοτέλους ή το δικό της Μέγαρο Μουσικής;

Καθένα από αυτά τα εμβληματικά ακίνητα, που έχουν σχεδιαστεί από εμπνευσμένους αρχιτέκτονες, έχει βέβαια τη δική του διαδρομή, κάποιες φορές δύσκολη και «ανηφορική», καθώς βρέθηκαν αντιμέτωπα με τις γνωστές ελληνικές παθογένειες της γραφειοκρατίας και της έλλειψης πόρων, με τεχνικά προσκόμματα, ακόμη όμως και με σφοδρές αντιδράσεις που πλέον μοιάζουν γραφικές. Κυρίως γιατί δικαιώθηκαν από την αποδοχή των τοπικών κοινωνιών, αποδεικνύοντας με το πέρασμα του χρόνου ότι ήρθαν για να μείνουν.

Τα Μέγαρα Μουσικής

Πριν από 70 ολόκληρα χρόνια ιδρύθηκε ο Σύλλογος Φίλων της Μουσικής, με πρωτεργάτες τον πολιτικό και συλλέκτη έργων τέχνης Λάμπρο Ευταξία και τη λυρική καλλιτέχνιδα Αλεξάνδρα Τριάντη, με στόχο τη δημιουργία μιας μεγάλης αίθουσας μουσικής και με τη στήριξη πολλών σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής. Ανάμεσά τους, ο μόλις 19 ετών Χρήστος Λαμπράκης, ο μετέπειτα ισχυρός εκδότης που ταύτισε το όνομά του με την ίδρυση και την άνθηση του Μεγάρου.

Ο Ευταξίας, ως υπουργός Συγκοινωνιών και Δημοσίων Εργων, συνέβαλε αποφασιστικά στην απόκτηση του οικοπέδου έκτασης 11.946 τ.μ. επί της Βασιλίσσης Σοφίας, δίπλα στην αμερικάνικη πρεσβεία, ενώ κατά την πρώτη περίοδο κατασκευής του Μεγάρου υπήρξε ο βασικός χρηματοδότης του έργου.

Από τότε βέβαια πέρασαν δεκαετίες μέχρι το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών να γίνει πραγματικότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ήδη από το 1971, μετά από σύσταση του θρυλικού μαέστρου Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, ο Γερμανός ειδικός σε θέματα ακουστικής Χάινριχ Κάιλχολτς συνεργάστηκε στενά με τον αρχιτέκτονα Εμμανουήλ Βουρέκα προκειμένου να ολοκληρωθεί η κατασκευαστική μελέτη του κτιρίου.

Τον Μάιο του 1976 ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής τοποθέτησε τον θεμέλιο λίθο, αλλά θα χρειαστεί να περάσουν 15 χρόνια μέχρι το 1991, όταν θα εγκαινιαστεί η πειραματική περίοδος λειτουργίας του Μεγάρου, το οποίο με την πολυτέλεια, την τεχνολογική καινοτομία των εγκαταστάσεων και, κυρίως, την υπεροχή της ακουστικής στις αίθουσές του αναδείχθηκε σε ορόσημο. Ενα ορόσημο που θα άλλαζε για πάντα το πρόσωπο και το πολιτισμικό επίπεδο της Αθήνας.

Οσον αφορά το εμβληματικό κτίριο του Μεγάρου, η ιστορία του αρχίζει από το 1957, με την προμελέτη Mουσικού Kέντρου, την οποία συνέταξε η ομάδα των διακεκριμένων Δοξιάδη - Σκέπερς - Βασιλειάδη.

Παράλληλα, ο Σύλλογος ήρθε σε επαφή με τον φημισμένο αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους που είχε αναλάβει τον σχεδιασμό της υπό ανέγερση γειτονικής αμερικάνικης πρεσβείας ώστε να υπάρχει μια γενική εικόνα του αρχιτεκτονικού στυλ, που θα εξασφάλιζε μια αρμονική συνύπαρξη.

Το 1971 ο Εμμανουήλ Βουρέκας και οι συνεργάτες του παραδίδουν την κατασκευαστική μελέτη του κτιρίου, ενώ στις διάφορες φάσεις συμμετείχαν και άλλοι γνωστοί αρχιτέκτονες, όπως ο Ηλίας Σκρουμπέλος.

Η κατασκευή άρχισε το 1977, αλλά οι εργασίες διακόπηκαν ουκ ολίγες φορές φορές λόγω έλλειψης πόρων μα και αντιδράσεων των περιοίκων, οι οποίοι υποστήριζαν ότι κινδύνευε το όμορο Πάρκο Ελευθερίας.

Το 1981, επί κυβέρνησης Γεωργίου Ράλλη και έπειτα από πρόταση του Χρήστου Λαμπράκη βρέθηκε η φόρμουλα της συμμετοχής του κράτους στο όλο εγχείρημα με τη συγκρότηση του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΑ).

Ετσι ξεκίνησε η κύρια φάση της ανέγερσης του βασικού κτιρίου που διήρκεσε από το 1981 έως το 1986 συναντώντας και πάλι σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης, που ξεπεράστηκαν με τη συμβολή του κράτους αλλά και λόγω της ακούραστης ενασχόλησης του Χρήστου Λαμπράκη, για τον οποίο το Μέγαρο ήταν όραμα ζωής, της παρέμβασης της υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη και άλλων.

Το νέο κόσμημα της πρωτεύουσας άνοιξε τις πύλες του στις 21 Μαρτίου 1991. Το δεύτερο μέρος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, το Συνεδριακό Κέντρο, έγινε με δωρεά του ελληνικού κράτους για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας σε μεγάλες συνεδριακές υποδομές διεθνούς επιπέδου, και εγκαινιάστηκε το 2004. Μέρος του Συνεδριακού Κέντρου είναι και η Αίθουσα «Αλεξάνδρα Τριάντη», ένα από τα μεγαλύτερα Opera Halls της Ευρώπης.

Στη Θεσσαλονίκη

Πιο ομαλή ήταν η πορεία δημιουργίας του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, που ήρθε κι αυτό να καλύψει τις ανάγκες της συμπρωτεύουσας για έναν ποιοτικό χώρο καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων.

Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1991, όταν άνοιγε τις πύλες του το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, μέσω του Συλλόγου Φίλων Μουσικής Θεσσαλονίκης, με τη συμμετοχή σημαντικών προσωπικοτήτων της πόλης. Μετά από συντονισμένες κινήσεις πέτυχαν την κατάρτιση σύμβασης με το κράτος που πέρασε ομόφωνα από τη Βουλή το 1993, ενώ συνέβαλαν στην αφετηρία του εγχειρήματος με χορηγίες συνολικού ύψους 200 εκατ. δραχμών.

Το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης βρήκε την ιδανική θέση του σε ένα παραθαλάσσιο οικόπεδο 18 στρεμμάτων, με ανεμπόδιστη θέα στον Θερμαϊκό, το οποίο παραχωρήθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο. Η χρηματοδότηση για την κατασκευή του καλύφθηκε από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, ενώ το συνολικό κόστος ανήλθε στο ποσό των 14,1 δισ. δραχμών. Εγκαινιάστηκε στις 2 Ιανουαρίου του 2000 και οι τακτικές εκδηλώσεις του ξεκίνησαν τον Μάιο της ίδιας χρονιάς, διαδραματίζοντας έκτοτε καθοριστικό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης.

Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης

Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, που σήμερα αναγνωρίζεται ως ένα από τα καλύτερα στον κόσμο, αποτελεί την πιο χαρακτηριστική ίσως περίπτωση της κακοδαιμονίας που συνήθως χαρακτηρίζει κάθε βήμα προς τα εμπρός.

Γι’ αυτό άλλωστε χρειάστηκαν πάνω από 30 χρόνια, εν μέσω σφοδρών πολιτικών και επιστημονικών αντιπαραθέσεων, μέχρι να γίνει πραγματικότητα καθηλώνοντας το διεθνές κοινό με την επιβλητική και ταυτόχρονα διακριτική παρουσία του, απόλυτα εναρμονισμένη με το μεγαλείο του Ιερού Βράχου.
Η πλούσια ιστορία του ξεκινάει από τη δεκαετία του ’70, όταν ήδη είχε φανεί η ανάγκη να δημιουργηθεί ένα νέο μουσείο ικανό να ανταποκριθεί στους πολυπληθείς επισκέπτες, αλλά και να φιλοξενήσει όλα τα αριστουργήματα που βρίσκονταν σε... αποθήκες.

Ο πρώτος που εξέφρασε την ανάγκη αυτή ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος από τον Σεπτέμβριο του 1976 είχε οριοθετήσει τον χώρο όπου τελικά χτίστηκε.

Εκτοτε διοργανώθηκαν τέσσερις αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, εκ των οποίων οι τρεις ακυρώθηκαν και ο τελευταίος ευτυχώς προχώρησε. Οι δύο πρώτοι έγιναν το 1976 και το 1979 για να ακολουθήσει διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός το 1989, επί θητείας στο υπουργείο Πολιτισμού της Μελίνας Μερκούρη, που ταύτισε την πολιτική της πορεία με την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Ωστόσο κι αυτός ακυρώθηκε μετά την ανακάλυψη νέων ευρημάτων στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, τα οποία εντάχθηκαν μετέπειτα στο ίδιο το μουσείο. Στο μεταξύ κυριάρχησαν επί χρόνια οι κόντρες μέχρι και σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών στη Βουλή, αλλά και μεταξύ επιστημονικών φορέων για την καταλληλότητα ή μη του συγκεκριμένου χώρου.

Τελικά το 2000, ο Οργανισμός Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ) προχώρησε σε έναν νέο διαγωνισμό, ο οποίος τελεσφόρησε, και τον Σεπτέμβριο του 2001 απένειμε το πρώτο βραβείο στον Μπερνάρ Τσουμί και τον Μιχάλη Φωτιάδη. Η κατασκευή του κτιρίου ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2007 και μέσα στον επόμενο χρόνο πραγματοποιήθηκε η μεταφορά των εκθεμάτων. Ο προϋπολογισμός του έργου ανήλθε σε 130 εκατ. ευρώ και συγχρηματοδοτήθηκε από το Δημόσιο και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Στις 20 Ιουνίου 2009 ξεκίνησε τη λειτουργία του προσελκύοντας έκτοτε εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη.Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, που το 2013 κατατάχθηκε από τους «Sunday Times» στην 3η θέση της λίστας με τα 50 Καλύτερα Μουσεία του Κόσμου, απολαμβάνει σήμερα διεθνούς αποδοχής, ενώ αποτελεί και βασικό «όπλο» στον εθνικό στόχο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Το «Χίλτον», ο Πύργος και το Ωδείο των Αθηνών

Κάποια από τα πιο εμβληματικά σύγχρονα κτίρια της Αθήνας βρίσκονται σε μια νοητή και πραγματική ευθεία, ξεκινώντας από τον Πύργο στη συμβολή της Β. Σοφίας με τη Μεσογείων και κατηφορίζοντας προς το «Χίλτον», την Εθνική Πινακοθήκη και το Ωδείο Αθηνών.

Ο Πύργος των Αθηνών, με 24 ορόφους και συνολικό ύψος 108 μέτρα, δεσπόζει εδώ και μισό αιώνα ως το υψηλότερο κτίριο στην Ελλάδα, ενώ συνοδεύεται και από τον μικρότερο των 12 ορόφων και 65 μέτρων στην ίδια θέση.

Η θεμελίωση του έργου έγινε στις 13 Ιουνίου 1969 και το εντυπωσιακό οικοδόμημα άνοιξε επίσημα τις πύλες του στις 16 Οκτωβρίου 1972, παραπέμποντας σε αντίστοιχα της Ευρώπης και της Αμερικής εκείνης της περιόδου, όπως το κτίριο Σίγκραμ στο Μανχάταν.

Ο Πύργος κέρδισε επάξια τη θέση του ανάμεσα στο σύγχρονα εμβληματικά κτίρια της πόλης, καθώς εξοικείωσε τους κατοίκους της με την έννοια των άγνωστων μέχρι τότε για την Αθήνα πραγματικά υψηλών κτιρίων. Ακόμη, παρά τα 51 χρόνια του, εξακολουθεί να δείχνει μοντέρνος και με πολύ καλό βαθμό συντήρησης.

Μέχρι τα εγκαίνια του Πύργου, το υψηλότερο κτίριο της Αθήνας ήταν το «Χίλτον», με τους 15 ορόφους του, γεγονός που την εποχή της κατασκευής του τη δεκαετία του ’60 είχε ξεσηκώσει πολιτικές και κοινωνικές αντιδράσεις, με τους «ανησυχούντες» να εξαπολύουν βέλη γιατί το ξενοδοχείο θα επισκίαζε μέχρι και... την Ακρόπολη.

Ευτυχώς δεν εισακούστηκαν και έτσι προέκυψε αυτό το διαχρονικό σύμβολο μοντερνισμού που θα σηματοδοτούσε την είσοδο της Ελλάδας στην παγκόσμια τουριστική αγορά πολυτελείας.

Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1959 και στην αρχιτεκτονική ομάδα του έργου συμμετείχαν οι διακεκριμένοι αρχιτέκτονες Εμμανουήλ Βουρέκας, Προκόπης Βασιλειάδης, Αντώνης Γεωργιάδης και Σπύρος Στάικος.

Η ανέγερση του ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1963, με το συνολικό κόστος να ανέρχεται σε 15 εκατ. δολάρια. Τα δε εγκαίνια του «ωραιότερου “Χίλτονˮ στον κόσμο», κατά τον ιδρυτή της αλυσίδας Κόνραντ Χίλτον, τον Απρίλιο του 1963, άφησαν εποχή.

Εκτοτε και για τις επόμενες δεκαετίες το «Athens Hilton» έγινε πόλος έλξης των rich and famous. Τώρα, υπό την ιδιοκτησία της οικογένειας Κωνσταντακόπουλου, ετοιμάζεται να ανοίξει το επόμενο κεφάλαιο στην ιστορία του. Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες της ριζικής ανακατασκευής του ώστε στις αρχές του 2025 να υποδεχθεί ξανά το κοινό με την επωνυμία «Conrad», με 280 πολυτελή δωμάτια και σουίτες, 50 διαμερίσματα, επώνυμα εστιατόρια, θεματικούς εμπορικούς χώρους, εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας και ευεξίας κ.ά.

Σε μια νέα εποχή έχει περάσει από τα τέλη της περασμένης χρονιάς και το κτίριο του Ωδείου Αθηνών, ένα διαχρονικά πρωτοποριακό, αλλά και αδικημένο οικοδόμημα, που σχεδιάστηκε από τον σπουδαίο Ιωάννη Δεσποτόπουλο, μαθητή του Γκρόπιους, θεμελιωτή του Bauhaus.

Το αρχικό πλάνο του Δεσποτόπουλου, στα τέλη της δεκαετίας του ’60, αφορούσε το σύμπλεγμα του Πνευματικού Κέντρου Αθηνών, δηλαδή ένα οικοδομικό τετράγωνο όπου θα συνυπήρχαν η Λυρική Σκηνή, η Εθνική Πινακοθήκη, το Βυζαντινό Μουσείο, το Ωδείο Αθηνών, ερευνητικά ιδρύματα, υπαίθριο θέατρο κ.ά. Τελικά όμως προχώρησε μόνο ένα τμήμα του, με το γνωστό κτίριο στη γωνία Βασιλέως Γεωργίου Β’ και Ρηγίλλης, που η κατασκευή του άρχισε το 1969 και σταμάτησε το 1976, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης, αφήνοντάς το ημιτελές. Παρ’ όλα αυτά, ξεχώρισε ως δείγμα μοντερνισμού, ενώ το 2017 ανακηρύχθηκε Νεότερο Μνημείο.

Η «δεύτερη ζωή» για το εργοστάσιο Φιξ

Από το 1893 η οικογένεια Φιξ κατασκεύασε το ομώνυμο εργοστάσιο μπίρας στον χώρο όπου σήμερα βρίσκεται το υφιστάμενο κτίριο, στη δυτική όχθη του ασκεπούς τότε Ιλισού. Ακολούθησαν διαδοχικές επεκτάσεις και στα μέσα της δεκαετίας του ’50 αποφασίστηκε η ριζική ανακατασκευή του. Το εγχείρημα ανατέθηκε το 1957 στον αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο, πρωτοπόρο εκπρόσωπο του μεταπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα. Αυτός -σε συνεργασία με τον Μαργαρίτη Αποστολίδη- ήταν που ολοκλήρωσε το 1961 το κτίριο, δίνοντάς του τον επιβλητικό χαρακτήρα τον οποίο διατήρησε τις επόμενες δεκαετίες κυριαρχώντας στο μεταπολεμικό αστικό τοπίο. Η διορατικότητα του Ζενέτου αποτυπώθηκε στο ίδιο το συνολικό ακίνητο που μπορούσε να ανταποκριθεί και σε διαφορετικές μελλοντικές χρήσεις.

Το πρώην εργοστάσιο της Ζυθοποιίας Φιξ ήταν και εξακολουθεί να είναι εμβληματικό τοπόσημο της Αθήνας παρά την περιπέτειά του καθώς στα τέλη της δεκαετίας του ’70 η παραγωγική δραστηριότητα μεταφέρθηκε αλλού και το κτίριο εγκαταλείφθηκε στη φθορά του χρόνου για δύο δεκαετίες. Το 2000 παραχωρήθηκε ένα τμήμα του προσωρινά στο νεοσύστατο τότε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και το 2002 αποφασίστηκε ότι θα αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του ΕΜΣΤ.

Ακολούθησε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός μετά τον οποίο τα γραφεία 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες, με τη συμμετοχή της Καλλιόπης Κοντόζογλου ως συνεργάτη, Ι. Μουζάκης και Συνεργάτες Αρχιτέκτονες και Tim Ronalds Architects ανέλαβαν τη μελέτη ανάπλασης του ακινήτου.

Χρειάστηκαν, όμως, και εδώ σχεδόν 20 χρόνια μέχρι την ολοκλήρωσή του, καθώς μεσολάβησαν αλλαγή της αναδόχου κατασκευαστικής εταιρείας, δικαστικές διαμάχες και γραφειοκρατικές εμπλοκές. Από τον Οκτώβριο του 2016 έως τον Ιανουάριο του 2019 φιλοξένησε περιοδικές εκθέσεις, ενώ τον Φεβρουάριο του 2020 το ΕΜΣΤ άνοιξε πλέον για το κοινό σε πλήρη λειτουργία.

Η νέα Εθνική Πινακοθήκη

Με την ολοκλήρωση των έργων επέκτασης προ διετίας το νέο κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης επί της Β. Κωνσταντίνου, απέναντι από το «Χίλτον», απέκτησε την εμβέλεια και το εκτόπισμα που του άξιζε. Αποτελώντας ασφαλώς ένα από τα πλέον πρόσφατα και σημαντικά κτίρια-ορόσημα της Αθήνας.

Ωστόσο και αυτό το μεγαλόπνοο έργο συνάντησε πολλά προβλήματα. Ο διεθνής διαγωνισμός του υπουργείου Πολιτισμού για τις οριστικές μελέτες έγινε το 2008 και κατέληξε στην επιλογή των γραφείων Αρχιτεκτονική ΕΠΕ Π. Γραμματόπουλος-Χρ. Πανουσάκης και Δ. Βασιλόπουλος & Συνεργάτες Ε.Ε. Το έργο δημοπρατήθηκε το 2011, οπότε και ξεκίνησε η πρώτη φάση των εργασιών. Στη συνέχεια όμως αυτές πάγωσαν καθώς σκόνταψαν πάνω στα... νερά του Ιλισού, καθιστώντας την εξέλιξη του έργου δύσκολο τεχνικό στοίχημα. Οι εργασίες ξεκίνησαν ξανά το 2014 και χρειάστηκαν επτά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθούν, τον Μάρτιο του 2021.

Από το Ευγενίδειο στο Κέντρο Νιάρχου

Με χρονική απόσταση μισού αιώνα δύο κτιριακά συγκροτήματα ήρθαν να παρέμβουν καθοριστικά στην περιοχή του Φαληρικού Δέλτα, δίνοντας έναν άλλο χαρακτήρα στην ευρύτερη περιοχή.

Στις 7 Ιουνίου του 1966 εγκαινιάστηκε το νέο συγκρότημα του Ιδρύματος Ευγενίδου στη λεωφόρο Συγγρού και άρχισε να λειτουργεί το πρώτο Πλανητάριο στην Ελλάδα και το μοναδικό τότε της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Μαζί με τις υποτροφίες, το Τεχνικό Κέντρο, τις αίθουσες Πειραμάτων Φυσικής και Τεχνικών Εκθεμάτων το Ευγενίδειο αποτέλεσε μοχλό για να ανοίξουν οι ορίζοντες χιλιάδων νέων.

Σήμερα, με επικεφαλής τον Λεωνίδα Δημητριάδη-Ευγενίδη, το νέο Πλανητάριο, εξοπλισμένο με το ψηφιακό σύστημα προβολής 4ης γενιάς, προσφέρει μια μοναδική εμπειρία θέασης για μικρούς και μεγάλους. Παράλληλα, λειτουργεί το νέο πρότυπο Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας, καθώς και το Εργαστήριο Τεχνολογίας UTech Lab, έναν χώρο δημιουργικής απασχόλησης με καινοτόμα τεχνολογικά εργαλεία (3D printer κ.ά).

Πενήντα χρόνια μετά, το 2016, άνοιξε τις πύλες του το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), μία από τις μεγαλύτερες αστικές παρεμβάσεις στην Αθήνα, η οποία άλλαξε ριζικά το παραλιακό μέτωπο. Το εμβληματικό εγχείρημα χρηματοδοτήθηκε με δωρεά 630 εκατ. ευρώ από το Ιδρυμα Νιάρχου και με την ολοκλήρωσή του παρέδωσε στο κοινό ένα ολοκληρωμένο συγκρότημα τέχνης, πολιτισμού και ψυχαγωγίας διά χειρός του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο και με βασικό στόχο την αποκατάσταση της φυσικής και εννοιολογικής σύνδεσης της στεριάς με τη θάλασσα, αλλά και την ανάκτηση της χαμένης θέας προς τη θάλασσα και την Ακρόπολη. Στις 23 Φεβρουαρίου 2017, το ΚΠΙΣΝ παραδόθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο.

Ο Πύργος του ΟΤΕ στη Θεσσαλονίκη

Ενα από τα σημαντικότερα κτίρια-τοπόσημα της Θεσσαλονίκης είναι αναμφίβολα ο Πύργος του ΟΤΕ στον χώρο της ΔΕΘ. Η ιστορία του ξεκινά από το 1969, όταν η τότε διοίκηση της ΔΕΘ παραχώρησε στον ΟΤΕ μια έκταση 435 τ.μ. κοντά στη σημερινή Νότια Πύλη, προκειμένου να κατασκευαστεί ένας χώρος όπου θα παρουσιάζονταν οι νέες τεχνολογίες τηλεπικοινωνίας.

Ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Αναστασιάδης συνέλαβε την ιδέα του Πύργου, με περιστρεφόμενο μάλιστα τον 4ο όροφο, τα σχέδια ανέλαβε ο πολιτικός μηχανικός Α. Αγγελίδης, ενώ την υλοποίηση του έργου ο Απόστολος Αλεξόπουλος, με τη μικρή τότε τεχνική εταιρεία του, που στη συνέχεια εξελίχθηκε στη Δομοτεχνική.

Ο Πύργος ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις. Το πρώτο μέρος μέσα στο 1969, οπότε και παρουσιάστηκε στα εγκαίνια της 34ης Διεθνούς Εκθεσης μαγνητίζοντας το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Στη σημερινή του μορφή ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 1970, δηλαδή μόλις σε 18 μήνες, με την κατασκευαστική εταιρεία και τους άλλους υπεύθυνους του έργου να αποσπούν τα εύσημα. Παραμένει έως σήμερα σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, ενώ ασφαλώς θα έχει τη θέση του και στο μέλλον μετά την ανάπλαση του χώρου της ΔΕΘ.

Το «Makedonia Palace» και το «Electra»

Για όποιον επισκέπτεται έστω και μία φορά τη Θεσσαλονίκη είναι βέβαιο ότι, εκτός από τον Λευκό Πύργο και τα παλαιότερα μνημεία της πόλης, θα κρατήσει στο μυαλό του δύο ξεχωριστά κτίρια.

Το ξενοδοχείο «Electra Palace», που κυριαρχεί πάνω στην πλατεία Aριστοτέλους, άρχισε να κατασκευάζεται στη σημερινή του μορφή το 1962 και ολοκληρώθηκε το 1972, με αρχιτέκτονα τον Φίλιππο Βώκο. Προηγουμένως το κτίριο ήταν ισόγειο και αρχικά λειτουργούσε ως γαλλο-εβραϊκό σχολείο, το L’Ecole Alliance, και αργότερα ως γραφεία της Χωροφυλακής. Με τη νέα μορφή του πλαισίωσε αρμονικά το δίδυμο απέναντι κτίριο ώστε να δημιουργηθεί πλέον το γνωστό ημικύκλιο της εμβληματικής πλατείας.

Tο πολυτελές ξενοδοχείο έχει συνολική επιφάνεια 9.075 τ.μ. και στον 7ο όροφο βρίσκεται το μοναδικής θέας και αισθητικής roof garden, όπου φιλοξενεί το βασικό εστιατόριο, εξωτερική πισίνα και χώρο cafe-bar. Κατά την πολυετή διαδρομή του ακινήτου έγιναν σημαντικές ανακαινίσεις με τελευταία αυτή του 2020.

Το «Makedonia Palace» αποτελεί το αντίπαλο δέος. Τοποθετημένο ιδανικά στην παραλία και με ανεμπόδιστη θέα στον Θερμαϊκό, είναι ένα ξενοδοχείο που συνδέεται άρρηκτα με την τουριστική άνθηση της πόλης.

Σαν ιδέα ξεκίνησε το 1957-1958, το 1960 το οικόπεδο αποκτήθηκε από το Ταμείο Αρωγής και Πρόνοιας του ΟΤΕ (ΤΑΠ-ΟΤΕ) και το 1962 χωροθετήθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή όταν γινόταν και η επιχωμάτωση της Νέας Παραλίας.

Το ξενοδοχείο, έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δοξιάδη, ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 1971 και με το μέγεθος (καθένας από τους 8 ορόφους έχει εμβαδόν 1.604 τ.μ.) και τον σχεδιασμό του κυριάρχησε στο παραλιακό τοπίο της πόλης.

Το 1974, στην αυγή της Μεταπολίτευσης, το «Makedonia Palace» παραχώρησε το μπαλκόνι του 4ου ορόφου για την ιστορική ομιλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενώ βαθιά χαραγμένη στη μνήμη παραμένει και η ομιλία του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1985. Την άνοιξη του 2017 ολοκληρώθηκε η ριζική ανακαίνισή του που εγκαινίασε τη νέα εποχή για το εμβληματικό ξενοδοχείο.