Με τους περισσότερους ανθρώπους να ακούνε τον όρο συναισθηματικά ισχυρός και να υποθέτουν ότι εσωκλείει την ικανότητα να αγνοεί κανείς τα συναισθήματά του, το χαρακτηριστικό αυτό παρερμηνεύεται και απορρίπτεται συχνά. Ίσως έχει έρθει η στιγμή να το αποκωδικοποιήσουμε.
Υπήρχε ένα βιβλίο της Jilly MacLeod το οποίο μέσα από τις παιχνιδιάρικες εικονογραφήσεις του Jan Lewis, μάθαινε στα μικρά παιδιά το πώς να ξεχωρίζουν τα συναισθήματά τους, δηλαδή τον θυμό, την στεναχώρια, την μοναξιά και τη χαρά. Λεγόταν «Συναισθήματα», μάλλον για ευνόητους λόγους. Αναρωτιέστε πώς θα ήταν αν ανοίγατε αυτό το βιβλίο σήμερα, ως ενήλικες πλέον; Μεγαλώνοντας σε έναν κόσμο που όλα γύρω μας, μας βιάζουν να αποφασίσουμε, να «ωριμάσουμε», να δουλέψουμε, να πετύχουμε, τελικά μπορούμε όντως να αντιληφθούμε και να αφουγκραστούμε τα συναισθήματά μας;
Στην λαϊκή κουλτούρα των δυτικών κοινωνιών συνήθως η λέξη αυτή συνοδεύεται με κάποιου είδους αρνητική χροιά. Ειδικότερα στην Ελλάδα όπου οι μεταπολεμικές γενιές ταύτισαν την εκδήλωση του θυμικού τους με την έννοια της αδυναμίας, το να είναι κανείς συναισθηματικά ισχυρός σημαίνει αυτόματα το μπορεί να απαλλαχτεί από τα συναισθήματα που του προκαλούν δυσφορία. Στην καθημερινότητα οι άνθρωποι αυτοί παρουσιάζονται ως στωικοί τύποι που δεν παραπονιούνται ποτέ και των οποίων η συναισθηματική έκφραση κατά τη διάρκεια των κρίσεων τους, περιορίζεται σε σφίξιμο των σαγονιών, σφίξιμο των γροθιών και σιωπηλά δραματικά βλέμματα στον ορίζοντα. Αντίθετα, οποιαδήποτε συναισθηματική «διαρροή» θεωρείται απόδειξη ότι το άτομο δυσκολεύεται να ανταπεξέλθει και είναι συναισθηματικά αδύναμο.
Αν και βιβλία επί βιβλίων έχουν γραφτεί και μυριάδες θεωρίες έχουν διατυπωθεί, το κοινό επιμένει να παρερμηνεύει την ουσία αυτού του χαρακτηριστικού, το οποίο στην πραγματικότητα μας βοηθάει, εφόσον το καλλιεργήσουμε, να ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματά μας με υγιή τρόπο. Είναι όμως τόσο απλό; Το να είσαι συναισθηματικά δυνατός απέναντι στο άγχος σημαίνει να μάθεις να αποδέχεσαι τις αγχωτικές σκέψεις και τα συναισθήματά σου αντί να τρέχεις συνεχώς μακριά τους. Το να είσαι συναισθηματικά δυνατός όταν πενθείς σημαίνει να είσαι πρόθυμος να νιώσεις τη θλίψη σου και να αποδεχτείς την απώλειά σου αντί να αποσπάσαι από αυτήν. Το να είμαστε συναισθηματικά δυνατοί όταν είμαστε θυμωμένοι σημαίνει να επικυρώνουμε αυτόν τον θυμό αντί να τον αρνούμαστε ή να επικρίνουμε τον εαυτό μας για αυτόν.
Δεν μοιάζει τόσο απλό σίγουρα. Ειδικότερα αν σκεφτούμε ότι ως boomers, γενιά Χ και millennials μεγαλώσαμε με νοοτροπίες που απέφευγαν την οποιαδήποτε εκδήλωση των συναισθημάτων μας, π.χ. οι άντρες δεν κλαίνε. Τα καλά νέα είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να επαναπρογραμματιστεί και να μάθει εκ νέου τεχνικές διαχείρισης, χτίζοντας έτσι μια νέα πιο ανεκτική και αποδεκτή σχέση με όλα μας τα συναισθήματα, ακόμα και εκείνα που είναι τρομερά επώδυνα.
Οι 4 συνήθειες προς την συναισθηματική μας δύναμη
Μάλλον ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να γίνει κανείς συναισθηματικά ισχυρός είναι το να υιοθετήσει νέες σταθερές συνήθειες που προωθούν αυτή την πιο συμπεριληπτική σχέση με τα συναισθήματά του.
Ο έλεγχος των συναισθημάτων μας, αντικαθίσταται αρχικά από τον έλεγχο της προσοχής μας. Απλούστερα αυτό σημαίνει ότι ακριβώς επειδή τα συναισθήματά μας δεν είναι υπό τον άμεσο έλεγχό μας, το να προσπαθούμε να τα κατευθύνουμε, ή να τα βάλουμε σε σίγαση, αποτελεί απλώς μια κεκαλυμμένη προσπάθεια αποφυγής τους. Η ανάγκη των συναισθημάτων μας να βγουν στην επιφάνεια είναι πάντοτε ο πιο υγιής τρόπος να διαχειριστούμε ένα ζήτημα. Ακόμα και αν αυτά είναι αρνητικά, δεν υποδηλώνουν ότι είμαστε κακοί, ή δύσκολοι άνθρωποι, αλλά απλώς άνθρωποι. Αντίθετα μπορούμε να τα εξωτερικεύσουμε, αλλά να εστιάσουμε την προσοχή μας σε πράγματα που πραγματικά έχουν σημασία για εμάς. Μην ξεχνάτε ότι όταν προσπαθείτε να ελέγξετε πράγματα που δεν μπορείτε να ελέγξετε -όπως τα συναισθήματά σας- το μόνο που θα καταφέρετε είναι να δημιουργήσετε περισσότερο πόνο και βάσανα για τον εαυτό σας μακροπρόθεσμα.
"Οι λέξεις έχουν σημασία. Και οι λέξεις που έχουν μεγαλύτερη σημασία είναι αυτές που λέτε στον εαυτό σας", λέει ο συγγραφέας David Taylor-Klaus. Η αλήθεια που κρύβεται στην πρόταση αυτή αφορά τον τρόπο με τον οποίο απευθυνόμαστε στον εαυτό μας. Οι περισσότεροι από εμάς συνδέουμε τη συναισθηματική δύναμη με τη σκληρότητα απέναντι σε εμάς τους ίδιους και την αυστηρότητα με την προσωπική επιτυχία μας. Έτσι εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να ντρέπεται για τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να νιώσει, δημιουργώντας του ενοχές και μεγαλύτερα οδυνηρά αποτελέσματα.
Αυτό μπορεί να σταματήσει εφόσον αποφασίσουμε να είμαστε πιο συμπονετικοί απέναντι μας. Μπορεί για αρχή να σκεφτούμε τους εαυτούς μας ως τους φίλους μας που έρχονται να μας συμβουλευτούν. Σίγουρα δεν θα τους αποπαίρναμε και δεν θα τους λέγαμε «Είσαι άχρηστος, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα σωστό». Το συμπονετικό self-talk (αυτό-ομιλία), μπορεί σε αυτές τις περιπτώσεις να μας κάνει να αισθανθούμε πιο άνετα με το εύρος των συναισθημάτων μας και να αυξήσουμε την αυτοεκτίμησή μας.
Όσο περισσότερο κάνουμε τα παραπάνω τόσο πιο εύκολα μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα τα όρια μεταξύ του θυμικού μας και του αξιακού μας συστήματος. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για κάθε απόφαση και επιλογή που καλούμαστε να πάρουμε στη ζωή μας και η οποία δεν πρέπει να πηγάζει από στιγμιαίες μας αντιδράσεις. Άλλωστε, οι συναισθηματικά ισχυροί άνθρωποι ακούνε τα συναισθήματά τους, αλλά ποτέ δεν παίρνουν εντολές από αυτά. Στην πραγματικότητα, τα συναισθήματα είναι ένας καθημερινός μηχανισμός επιβίωσης που προσαρμόστηκε κατά τη διάρκεια εκατοντάδων χιλιάδων ετών και ενώ είναι αρκετά χρήσιμος σε ορισμένες καταστάσεις, είναι εξίσου συχνά μη χρήσιμος σε άλλες. Οι συναισθηματικά ισχυροί άνθρωποι είναι σε θέση λοιπόν να αντιστέκονται στην έλξη των μη χρήσιμων συναισθημάτων επειδή έχουν αφιερώσει χρόνο για να ανακαλύψουν και να αποσαφηνίσουν τις αξίες τους. Ως αποτέλεσμα, είναι σε θέση να παίρνουν αποφάσεις που είναι καλές γι' αυτούς μακροπρόθεσμα, αντί να ενεργούν αυθόρμητα με βάση ό,τι αισθάνονται εύκολο τη δεδομένη στιγμή.
Ίσως όμως η πιο σημαντική πρακτική που πρέπει να γίνει συνήθεια και μπορεί να μας οδηγήσει κατευθείαν στην συναισθηματική μας δυναμική είναι τα όρια. Όχι τα όρια μεταξύ θυμικού και αξιών, αλλά τα όρια που θέτουμε και επιβάλλουμε σε εμάς και στους άλλους γύρω μας. Τα όρια είναι ένας τρόπος να φροντίζουμε τον εαυτό μας. Όταν καταλαβαίνετε πώς να θέτετε και να διατηρείτε υγιή όρια, μπορείτε να αποφύγετε τα συναισθήματα δυσαρέσκειας, απογοήτευσης και θυμού που συσσωρεύονται όταν τα προσωπικά όρια έχουν ξεπεραστεί.
Ένα άτομο με υγιή όρια κατανοεί ότι το να ξεκαθαρίζει τις προσδοκίες του βοηθάει με δύο τρόπους: καθορίζει ποια συμπεριφορά θα δέχεται από τους άλλους ανθρώπους και καθορίζει ποια συμπεριφορά μπορούν να περιμένουν οι άλλοι άνθρωποι από αυτόν. Αν έχετε υγιή όρια, μπορεί να μοιράζεστε προσωπικές πληροφορίες κατάλληλα (όχι πάρα πολλές ή όχι πολύ λίγες), να κατανοείτε τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες και να ξέρετε πώς να τις επικοινωνείτε, να εκτιμάτε τις δικές σας απόψεις και να αποδέχεστε όταν οι άλλοι σας λένε "όχι".
